Menderes İlçe Raporu

Transkript

1 İzmir Bölge Planı İlçe Toplantıları Mayıs, 2013

2 Nüfus Yapısı Genel Bilgiler Yüzölçümü, 2012:775,17 km2 Nüfus, ADNKS, 2012: kişi Nüfus Yoğunluğu, 2012: 96 kişi/ km2 Şehirleşme Oranı, 2012: %79 İl merkezine uzaklığı: 20 km İlçenin rakımı: 64 m Coğrafi konumu: Kuzeyinde Gaziemir ve Konak; doğusunda Torbalı; batısında Seferihisar; güneyinde Selçuk ve Ege Denizi ile çevrelidir. Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Durumu, DPT, 2004: Türkiye de 872 ilçe arasında gelişmişlik açısından 124. sıradadır (DPT, 2004). Menderes te yılları arasında yaş grubuna göre nüfus dinamiklerinin değişimini gösteren projeksiyon tablosu aşağıdaki gibidir. Yaş Grubu Toplam Kaynak: Fonksiyonel Bölge ve Alt Bölgelerin ve Bölgelerarası İlişkilerin Tespiti Çalışması, 2013

3 Menderes e ilişkin nüfus projeksiyonları incelendiğinde, Türkiye genelinde olan ve İzmir özelinde daha belirgin olarak görülen nüfusun yaşlanma eğiliminin Menderes ilçesinde de görüldüğü ve 2023 yılında 2011 yılına göre; 0-29 yaş grubu nüfusta %9 azalma ve ve üstü yaş grubu nüfusun 2011 yılına göre %32 oranında artış göstereceği öngörülmektedir. İstihdam Kaynak: Fonksiyonel Bölge ve Alt Bölgelerin ve Bölgelerarası İlişkilerin Tespiti Çalışması, 2013 İlçe bazında resmi istatistik olarak yayınlanmakta olan güncel veri bulunmamaktadır. Bu kapsamda ulaşılabilen son veri 2000 yılı genel nüfus sayımlarından elde edilmiş sektörel işgücü verileridir İzmir Bölge Planı çalışmaları çerçevesinde gerçekleştirilmiş olan fonksiyonel bölgeleme ve altbölgeleme analizi çalışması kapsamında 2000 yılı verilerinden yola çıkılarak 2023 yılı için sektörel işgücü oranlarına ilişkin projeksiyon yapılmış olup, Menderes e ilişkin tablo aşağıdaki gibi ortaya çıkmıştır. İlçe Düzeyinde Sektörel İşgücü Oranları ve Projeksiyonu ( ) Menderes Menderes İzmir İzmir Sektör 2000, % 2023, % 2000, % 2023, % Ziraat, Avcılık, Ormancılık ve Balıkçılık 62,81% 47,08% 28,54% 17,32% Madencilik ve Taş Ocakçılığı 0,22% 0,09% 0,15% 0,05% İmalat Sanayi 11,09% 14,79% 20,09% 21,70% Elektrik, Gaz ve Su 0,16% 0,32% 0,34% 0,56% İnşaat 3,08% 5,87% 5,29% 8,18% Toptan ve Perakende Ticaret, Lokanta ve Oteller 7,80% 11,69% 14,54% 17,63% Ulaştırma, Haberleşme ve Depolama 2,96% 4,27% 4,39% 5,14% Mali Kurumlar, Sigorta, Taşınmaz Mallara Ait İşler Ve Kurumları, Yardımcı İş Hizmetleri Toplum Hizmetleri, Sosyal ve Kişisel Hizmetler 1,77% 2,66% 4,59% 5,59% 9,84% 13,18% 21,94% 23,81% İyi Tanımlanmamış Faaliyetler 0,29% 0,05% 0,11% 0,02% Toplam 100% 100% 100% 100% Kaynak: Fonksiyonel Bölge ve Alt Bölgelerin ve Bölgelerarası İlişkilerin Tespiti Çalışması, 2013

4 2000 yılı itibariyle Menderes te işgücünün sektörel dağılımı İzmir genelinden önemli oranda farklılaşmaktadır. Menderes te işgücünün % 63 ü Ziraat, Avcılık, Ormancılık ve Balıkçılık sektöründe istihdam edilmektedir. Bunu İmalat Sanayi ile Toplum Hizmetleri, Sosyal ve Kişisel Hizmetler sektörlerinin takip ettiği görülmektedir. Bölge düzeyinde gerçekleştirilen sektörel işgücü projeksiyonları, Menderes ve İzmir genelinde 2023 yılına kadar işgücünün sektörel dağılımında gerçekleşmesi beklenen eğilimlerin paralellik arz ettiğini göstermektedir yılında sektörel işgücü oranlarında gerçekleşmesi öngörülen değişim incelendiğinde; İzmir geneline paralel ve fakat daha güçlü olarak Menderes te Ziraat, Avcılık, Ormancılık ve Balıkçılık sektörünün payının (yaklaşık 15 puan düzeyinde) azalacağı beklenmektedir. Buna karşın önümüzdeki on yıllık sürece yönelik hesaplamalar, Menderes te sektörün göreli olarak önemini koruyacağına işaret etmektedir. Projeksiyonlara göre anılan sektörden ayrılan işgücünün ise Toptan ve Perakende Ticaret, Lokanta ve Oteller ile Toplum Hizmetleri, Sosyal ve Kişisel Hizmetler sektörleri başta olmak üzere diğer sektörlere dağılması öngörülmektedir. Eğitim Menderes e ilişkin ilçe bazında erişilebilen önemli eğitim göstergeleri aşağıdaki tablolarda gösterilmektedir. İlçe adı Derslik Başına Öğrenci Sayıları, Menderes-İzmir ( ) İlkokulda derslik başına düşen öğrenci sayısı Ortaokulda derslik başına düşen öğrenci sayısı Genel lise derslik başına düşen öğrenci sayısı Meslek lisesi derslik başına düşen öğrenci sayısı Menderes İzmir Kaynak: İzmir Milli Eğitim Müdürlüğü, 2013 Menderes te derslik başına öğrenci sayısının tüm eğitim düzeyleri için İzmir den daha düşük olduğu görülmektedir. İlk bakışta olumlu görünen bu tablo, aşağıda yer verilen okullaşma oranları tablosu ile birlikte değerlendirildiğinde ortaöğretim düzeyinde farklılaşmaktadır. İlçenin nesnel koşuları göz önünde bulundurulduğunda okul öncesi düzeyi için ortalamanın üstünde, ilköğretim düzeyi içinse kabul edilebilir düzeyde İzmir ortalamasının altında gerçekleşmiş olan okullaşma oranı, orta öğretim düzeyinde İzmir ortalamasının % 40 ı düzeyinde gerçekleşmiştir. Buna göre, ortaöğretime devam etmesi beklenen 10 gençten ancak 4 ü eğitime katılmaktadır. İlçe adı Eğitim Dönemi Okullaşma Oranları (%) Okul öncesi (3-5 yaş) (net) İlköğretim (6-13 yaş) (net) Ortaöğretim (genel-meslek lisesi, brüt) Menderes 49,5 97,5 40,5 İzmir 48,9 102,9 104,7 Kaynak: İzmir Milli Eğitim Müdürlüğü, 2013 İlçe toplantısında, ilçede SBS ve ÖSS başarısının düşük olduğu, bunun bir nedeninin ilçede özel okul bulunmaması ve ilçedeki başarılı çocukların yakın ilçelerdeki okullara yönelmesi olarak tespit edilmiştir. Menderes Belediyesinin bir endüstri meslek lisesi yapmakta olduğu belirtilmiştir.

5 2012 yılı itibariyle 15 ve üzeri yaş grubunda okuma yazma bilmeyen oranı açısından İzmir (%2,4) Türkiye genelinden (%5,1) daha iyi durumdadır. Menderes te ise okuma yazma bilmeyenlerin oranı (%2,6), İzmir genelinin (%2,4) üstündedir. Okuma yazma oranı açısından oluşturulan sıralamada Menderes 20. sırada yer almaktadır. İlçelere Göre 15+ Yaş okuma Yazma Bilmeyen Oranı, 2012 (%) Kaynak: TÜİK,2013 Yapılan ilçe toplantısında okuryazarlık düzeyindeki göreli düşüklüğün önemli sebepleri arasında halkın ilgisizliğinin öne çıktığı ifade edilmiştir. Yükseköğrenim ve üstü okul mezunu oranı açısından İzmir (%14,8) yine Türkiye genelinden (%11,8) daha iyi durumdadır. Menderes ise 30 ilçe arasında %8 değeri ile 22. sırada yer almaktadır. İzmir İlçeleri Yükseköğretim ve Üstü Okul Mezunu Oranı, 2012 (%) Kaynak: TÜİK, 2013

6 Tarım İlçede toplamda hektar alan tarımsal üretim için kullanılmaktadır. Toplam alan içerisindeki tarım alanının oranı %30,2 ile İzmir ortalamasının (%28,2) üstünde yer almaktadır. İlçedeki tarımsal üretim için kullanılan alanın yaklaşık olarak yarısının tarla, diğer yarısının ise meyve ve sebze alanı olarak kullanıldığı görülmektedir. Tarım Alanlarının Kullanış Amaçlarına Göre Dağılımı (hektar, 2011) Tarla Alanı Ekilen Nadas Toplam Sebze Alanı Meyve Alanı Kavaklık Süs Bitkileri Boş Arazi Toplam Tarım Alanı Tarım Alanı Oranı Menderes ,2 İzmir ,2 Kaynak: İzmir Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2012 İlçe toplantılarında özellikle Ahmetbeyli-Ürkmez-Gümüldür bölgesinde mandalina yetiştiriciliği yaygın olduğu ancak bu ürünün ulusal çapta tanıtımının yeterince yapılamadığı için potansiyelin değerlendirilemediği belirtilmiştir. Aynı değerlendirme kaliteli bir sofra üzümü olan Efem Çukuru üzümü için de geçerlidir. Çok sayıda sera bulunan bölgede örnek teşkil edebilecek sera bulunmadığı belirtilerek tarımsal altyapı ihtiyacı vurgulanmıştır. Toplam Tarım Alanı İlçelere Göre Sulanan Tarım Alanları (hektar, 2011) Sulanan Alan Sulanmayan Alan Sulanan Alan/ Toplam Tarım Alanı (% ) Menderes ,1 İzmir ,6 Kaynak: İzmir Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2012 Tarım arazilerinin sulanma durumu incelendiğinde ilçedeki tarım alanlarının ancak %42 lik kısmının sulandığı, bu oranın İzmir ortalamasının (%52,6) altında olduğu görülmektedir. İzmir de önemli tarımsal ürünler arasında yer alan üzüm, ağırlıklı olarak Kemalpaşa, Menderes, Bergama, Torbalı, Menemen ve Bayındır ilçelerinde üretilmektedir. Menderes le birlikte Kemalpaşa, Menemen, Bayındır ve Torbalı nın da aralarında bulunduğu ilçelerde üretilen çekirdeksiz sultani üzümler Ege Sultani Üzümü kapsamında coğrafi işaretle tescillenmiştir. İzmir için önemli bir başka meyve olan zeytin ise hemen bütün ilçelerde üretilmekle birlikte Bayındır, Bergama, Selçuk, Torbalı, Ödemiş, Kemalpaşa, Urla, Seferihisar ve Menderes üretimin en fazla yapıldığı ilçeler olarak öne çıkmaktadır. Menderes, örtü altı üretim, kesme çiçekçilik ve organik tarım alanlarında da önemli ilçelerden biridir. İzmir de örtü altı sebze-meyve yetiştiriciliği yapılan toplam 69 köyün 19 u Menderes te yer almaktadır. Kesme çiçekçilik ise İzmir de açık ve kapalı alanlarda toplam 397 hektar alanda, ağırlıklı olarak Urla, Menderes, Bayındır, Balçova ve Karaburun ilçelerinde yapılmaktadır. Aynı zamanda Menderes organik tarım alanlarının en fazla olduğu ilçedir.

7 Menderes te Küçükbaş Hayvan Varlığı İlçe Adı Koyun % Keçi % Menderes 30, , İzmir 415, , Hayvancılık açısından değerlendirildiğinde Menderes önemli düzeydeki keçi ve koyun varlığı ile öne çıkmaktadır. İlçe aynı zamanda et tavukçuluğunda da Foça, Menemen, Torbalı ve Urla ile birlikte önde gelen ilçeler arasında yer almaktadır. İlçe Adı Menderes te Kanatlı Hayvan Varlığı Et Tavuğu Yumurta Tavuğu Hindi Kaz Ördek Menderes 220, ,505 6, İzmir ,970 2,584 Kültür Klaros (Ahmetbeyli), Kolophon (Değirmendere), Notion (Ahmetbeyli), Baklatepe Menderes te bulunan antik kent ve ören yerleridir. Menderes te 15 i arkeolojik, 2 si doğal toplam 17 sit alanı ve 5 taşınmaz kültür varlığı bulunmaktadır. İlçenin kültür mekanları açısından yeterli olanak sunamadığı görülmektedir. Tek kültürel etkinlik mekanı Belediyeye bağlı 140 kişi kapasiteli Gençlik ve Kültür Sanat Merkezidir. İlçede sergi salonu, müze, açık hava tiyatrosu ve sinema salonu bulunmamaktadır. Halk Kütüphanesi bulunmayan ilçede Menderes Belediyesi Kütüphanesi ve Görece Kütüphanesi olmak üzere 2 kütüphane bulunmaktadır. 87 si kültür-sanat ile ilgili olmak üzere 196 dernek, 2 adet vakıf olmak üzere toplamda 198 STK nın bulunduğu ilçede gazete ve dergi yayımcılığı anlamında herhangi bir faaliyet bulunmamaktadır. Diğer taraftan ilçe çeşitli kültürel etkinliklere ev sahipliği yapmaktadır. Menderes Belediyesi tarafından düzenlenen yaz etkinliklerinin yanı sıra Özdere, Görece ve Cumaovası nda da (aşağıdaki tabloda belirtilen) festival ve şenlikler düzenlenmektedir. Menderes te düzenlenen kültür etkinlikleri Etkinlik Adı Düzenleyen Kuruluş Tarih Kaç Yıldır Düzenlendiği Yaz Etkinlikleri Menderes Belediyesi Ağustos - Özdere Uluslararası Kültür, Sanat ve Turizm Festivali Görece Gençlik ve El Sanatları Festivali Özdere Belediyesi Temmuz 15 Görece Belediyesi Haziran - Kaynak: İzmir Kültür Ekonomisi Envanteri ve Gelişme Stratejisi, 2013

8 Menderes te düzenlenen şenlik ve çeşitli kutlamalar Etkinlik Adı Düzenleyen Kuruluş Tarih Kaç Yıldır Geleneksel Cumaovası Uluslararası Halk Dansları Şenliği Düzenlendiği Cumaovası Belediyesi Temmuz 2 Görece Bahar Şenliği Görece Belediyesi Mart 5 Kaynak: İzmir Kültür Ekonomisi Envanteri ve Gelişme Stratejisi, 2013 Turizm Menderes, Gümüldür-Özdere ekseniyle, İzmir in önemli turizm bölgeleri arasında yer almaktadır. İlçe, 6 mavi bayraklı plajı ile İzmir in Çeşme den sonra en fazla mavi bayraklı plaja sahip ilçesidir. İzmir de turizm tesisleri, Çeşme ve Konak ilçelerinde yoğunlaşmakta, bunları Selçuk ve Menderes izlemektedir. İzmir de bulunan 16 adet 5 yıldızlı otelin 3 ü Menderes te bulunmaktadır. İlçede ayrıca 5 tane 4 yıldızlı ve 1 tane 3 yıldızlı otel bulunmaktadır. Turizm Yatırım Belgeli 2 konaklama tesisi (1174 yatak kapasiteli), Turizm İşletme Belgeli 11 adet konaklama tesisi (4608 yatak kapasiteli) ve Belediye Belgeli 96 adet Konaklama Tesisi (6008 yatak kapasiteli) bulunan ilçenin, yüksek yatak kapasitesi ile önemli bir turizm potansiyeline sahip olduğu gözlenmektedir. Menderes, İzmir genelinde ortalama konaklama süresinin ve doluluk oranının yüksekliğiyle öne çıkmaktadır yılında, İzmir de ortalama konaklama süresi 2,5 gün iken bu süre Menderes te 6,8 gün olarak ortaya çıkmaktadır. İl genelindeki doluluk oranı %49 iken, bu oran ilçede %64,7 düzeyindedir. Menderes Turizm İşletme Belgeli Tesislerdeki Konaklama ve Geceleme İstatistikleri (2011) Tesise Geliş Sayısı Geceleme Sayısı Ortalama Kalış (Gün) Doluluk (% ) Menderes ,8 79,49 İzmir ,5 49,02 Kaynak: İzmir Kültür Turizm İl Müdürlüğü, 2012 İlçe toplantısında, turizmi geliştirmeye yönelik yeterli ilginin ve yatırım yapılmadığı belirtilmiştir. Tesis bakımı bu anlamda önemli konulardan biri olarak değerlendirilmektedir. Doğa sporları için elverişli olan koruma havzası yeterince değerlendirilememektedir. Bilinen ilk kehanet merkezlerinden biri olan Claros un aktive edilmesine yönelik çalışmalar yapılabileceği, şehir merkezinden antikkentlere bisiklet ziyaretçilerine yönelik bisiklet yolları açılabileceği belirtilmiştir. Sanayi İzmir de bulunan 13 organize sanayi bölgesinden biri olan İTOB Organize Sanayi Bölgesi Menderes te bulunmaktadır. İzmir Menderes İlçesi Tekeli Beldesinde 231 hektar arazi üzerinde kurulu olan bölge, İzmir şehir merkezine 30 km. mesafede yer almaktadır. 367 parselin 330 unun tahsis edildiği bölgede, 56 tesis üretim, 72 tesis inşaat safhasında olup, 1,498 kişi istihdam edilmiştir. Ağırlıklı ilk beş sektör sırasıyla, yapı, gıda, makina, plastik ve otomotiv sektörleridir. İlçe

9 imalat sanayinde ana metal sanayi, fabrikasyon metal ürünleri ve mobilya sektörlerinde yoğunlaşma görülmektedir. Sağlık Hastane bulunmayan Menderes te; 9 aile sağlık merkezi, 21 aile hekimliği birimi, 4 sağlık evi, 1 özel poliklinik, 4 hekim ve 7 diş hekimi muayenehanesi bulunmaktadır. İlçe toplantılarında yapılan görüşmelerde; ilçe nüfüsunun yaz aylarında önemli oranda artması dolayısıyla mevcut kapasite ile talebi karşılamakta büyük güçlükle karşı karşıya kalındığı ifade edilmiştir. 2 Özdere 2 Gümüldür de aile hekimi bulunduğu ve yaz aylarında oluşturulan, 7*24 çalışan geçici nöbet biriminin talebin karşılanmasına destek olduğu ancak bu çabaların yetersiz kaldığı belirtilmiştir. Yaz aylarında nüfusu önemli oranda artan tüm ilçelerde benzer bir durum yaşandığı için çözümün merkezi düzeyde geliştirilmesi gerektiği değerlendirilmiştir. Madencilik Menderes te faal durumda bulunan bir altın madeni bulunmaktadır. Bunun yanı sıra bakır-kurşunçinko oluşumlarına da rastlanan ilçede önemli perlit sahaları bulunmaktadır. Yenilenebilir Enerji ve Çevre Menderes, İzmir deki rüzgar enerjisi potansiyeli yüksek ilçeler arasında yer almaktadır. Menderes, İzmir de atık su arıtma düzeyi yüksek ilçeler arasında yer almaktadır. Ayrıca ilçede m3/gün kapasitelik ileri biyolojik arıtma tesisi inşası devam etmektedir. Bankacılık Menderes te bankacılık hizmeti veren şube sayısı 2009 yılında 10 a yükselmiştir. Şube sayısı açısından dikkat çekici bir yetersizlik bulunmamaktadır. Menderes te Banka Şube Sayıları, ( ) İlçe Seferihisar İzmir Toplam Kaynak: TBB, 2012 İlçe Toplantısı Esnasında Elde Edilen Görüşler: Avantajlar; Turizm potansiyelinin yüksek olması Yenilenebilir enerji potansiyelinin (rüzgar) olması Tarımsal potansiyelin yüksek olması (özellikle bamya ve narenciye üretimi, küçükbaş hayvancılık ile yakın zamanlarda gelişmeye başlayan organik tavuk ve yumurta üretimi)

10 İzmir Bölge Planı İlçe Toplantıları Turizm, evsel ısınma, sağlık alanlarında değerlendirilebilecek jeotermal potansiyelinin yüksek olması Özellikle engelli ve yaşlılar için yüksek yaşam kalitesi potansiyeline sahip olması Çandarlı Limanının ekonomik hayata katacağı canlılık Sorunlar; İlçe yerleşiminin dağınık yapısına da bağlı olarak kent içi ulaşımda güçlüklerle karşılaşılması Tarımsal altyapının yetersiz olması Turizmi geliştirmeye yönelik yatırımların ve kurumsal ilginin yetersiz olması Tarımda çalışan çocuk işçiliğinin özellikle geçici göçmen işçiler dolayısıyla yüksek olması ve çocuk işçiliğini azaltmaya yönelik çalışma yapılmaması. MENDERES TOPLANTI KATILIMCI LİSTESİ No Ad Soyadı Kurum 1 Tahsin Kurtbeyoğlu Kaymakam 2 Emin Bakan İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü 3 Asiye Ateş Uslu İlçe Nüfus Müdürlüğü 4 Esin Senyaoğlu İlçe Özel İdare Müdürlüğü 5 Medeni İnanç İlçe Gıda Tarım Hayvancılık Müdürlüğü 6 Seyhan Erol İlçe Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı Başkanlığı 7 Murat Daş Menderes Genç İşadamları Derneği 8 Tülay Kızıltuğ Menderes Gülistan Bayanlar Eğitim ve Yardımlaşma Derneği 9 Özkan Eken İlçe Sağlık Müdürlüğü 10 Necla Kaya İŞKUR İl Müdürlüğü 11 Mustafa Seçkin İŞKUR İl Müdürlüğü