1 Canlı Bilimine Giriş 2. 2 Yaşamın Kimyası 18

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "1 Canlı Bilimine Giriş 2. 2 Yaşamın Kimyası 18"

Duygu Gonca Karahan
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Canlı Bilimine Giriş 2 1.1 Tüm yaşayan organizmaların belirli özellikleri ortaktır 2 1.2 Yaşam bir çok seviyede incelenebilir 4 1.

1 1 Canlı Bilimine Giriş Tüm yaşayan organizmaların belirli özellikleri ortaktır Yaşam bir çok seviyede incelenebilir Bilim insanları doğal dünyayı araştırmak için iyi yapılandırılmış yöntemler kullanır Canlılığın temel birimleri olan hücreler DNA içerir Tüm organizmalar kendi ekosistemleri ile ilişki halindedir Biyologlar türleri gruplar halinde düzenler Doğal seçilim yoluyla evrim, biyolojinin temel konusudur Evrim günlük yaşamımızı etkiler 16 2 Yaşamın Kimyası Yaşam moleküllerden, moleküller atomlardan oluşur Tüm maddeler elementlerden oluşur Atomlar, atomaltı parçacıklardan oluşur Atomlar, kimyasal bağlar ile bir arada kalır Suyun yapısı suya eşsiz özelliklerini verir ph bir çözeltinin asitlik ölçeğidir Yeryüzündeki tüm yaşam karbona bağlıdır Birçok biyolojik makromolekül polimerdir Karbonhidratlar monosakkaritlerden oluşur Lipitler çeşitli hidrofobik moleküller grubudur Beslenmeniz birçok farklı türde yağları içerir Proteinler yaşamsal fonksiyonların çoğunu gerçekleştirir Enzimler, kimyasal reaksiyonları hızlandırır 42 xiii

3 Hücre: Yaşamın Temel Birimi 44 3.1 Hücreler yaşamın temel birimleridir 44 3.2 Bitki ve hayvan hücreleri ortak ve özgün yapılara sahiptir 46 3.3 Zarlar iki tabakalı lipitten oluşmaktadır 48 3.

2 3 Hücre: Yaşamın Temel Birimi Hücreler yaşamın temel birimleridir Bitki ve hayvan hücreleri ortak ve özgün yapılara sahiptir Zarlar iki tabakalı lipitten oluşmaktadır Zarlar maddelerin geçişini düzenler Çekirdek, kromozomlar olarak paketlenmiş DNA yı barındırır Çeşitli organeller protein üretimine katılmaktadır Kloroplastlar ve mitokondriler hücreye enerji sağlar Diğer organeller hücrede şekil, hareket, depolama ve geri dönüşümde görev alır 58 4 Enerji ve Yaşam Enerji bir şekilden başka bir şekile dönüştürülebilir Enerji ekosistem üzerinden akar Kloroplastların içinde, güneş ışığının enerjisi, şekerleri üretmek için kullanılır Fotosentez bağlantılı iki aşamada gerçekleşir Işık reaksiyonlarında, güneş enerjisi kimyasal enerji olarak yakalanır Kalvin Döngüsünde yüksek enerjili moleküller şeker yapmak için kullanılır Hücresel solunumda oksijen, şeker içerisinde depolanan enerjiyi almak için kullanılır Hücresel solunum üç aşamadan oluşmaktadır Fermentasyonda oksijen kullanılmadan şekerden enerji üretilmektedir Hücresel solunum yaşamın birçok metabolik işlemlerinin merkezidir 78 xiv

5 Kromozomlar ve Kalıtım 80 5.1 Hücre bölünmesi üreme, büyüme ve onarımı sağlar 80 5.2 Kromozomlar DNA ve proteinlerin birleşimleridir 82 5.

3 5 Kromozomlar ve Kalıtım Hücre bölünmesi üreme, büyüme ve onarımı sağlar Kromozomlar DNA ve proteinlerin birleşimleridir Hücreler düzenli büyüme ve bölünme döngülerine sahiptir Mitoz esnasında çekirdek kopyalanır Sitokinez esnasında hücre ikiye ayrılır Gametler vücut hücrelerinin yarısı kadar kromozoma sahiptir Mayoz gametleri üretir Mitoz ve mayoz önemli benzerliklere ve farklılıklara sahiptir Eşeyli üreyen organizmalar arasındaki birçok süreç genetik varyasyonu üretir Mayoz esnasındaki hatalar kromozom sayısı anormal gametler üretebilir Mendel genetiğin temel prensiplerini bezelye yetiştirerek ortaya çıkardı Genetik çaprazlamanın sonuçlarını tahmin etmek için Punnett karesi kullanılabilir Mendel in bağımsız dağılım yasası çoklu özelliklerin kalıtımını açıklar Soyağacı insan ailelerindeki özellikleri takip etmek için kullanılabilir Birçok özelliğin kalıtımı Mendel in yasalarından daha karmaşıktır Bağlı genler bağımsız dağılım yasasına uymayabilir Cinsiyete bağlı genler beklenmedik bir kalıtımsal aktarım modeli gösterirler r Çekirdek transferi klonlar üretmek ek için kullanılabilir DNA: Yaşam Molekülü DNA nükleotitlerin bir polimeridir Bir hücre, DNA replikasyonu sırasında kromozomlarını kopyalamaktadır DNA, RNA aracılığıyla protein üretimini yönetir Genetik bilgi DNA dan RNA ya, RNA dan proteine aktarılmaktadır Transkripsiyon, bir DNA molekülünden bir RNA molekülü yaratır Translasyon, üç tip RNA nın koordinasyonunu kapsamaktadır Translasyon, genetik kodlama kanalıyla protein molekülü yaratır Gen ifadesi (ekspresyonu) çeşitli yollarla düzenlenir Sinyal iletim yolları gen ifadesini denetleyebilir Mutasyonlar geniş bir etki kapsamına sahip olabilirler Gen ifade kontrolünün kaybı kansere neden olabilir Kanser kontrolden çıkmış hücre büyümesi sonucunda oluşur Genetik mühendisliği uygulamaya dönük amaçlar için DNA nın değiştirilmesini içerir DNA birçok yöntemle laboratuvarda değiştirilebilir Bitkilerin ve hayvanların genetiği değiştirilebilir DNA örneklerinin çoğaltılmasında PCR kullanılabilir DNA profilleri STR analizini baz alırlar Tüm genomlar sekanslanıp haritalanabilirler Gen terapisinin amacı genetik hastalıkların tedavisidir 152 xv

7 Darwinci Evrim 154 7.1 Darwin in etkileri ve tecrübeleri evrim teorisini yayınlamaya yönlendirmiştir 154 7.2 Eşit olmayan üreme başarısı doğal seçilime neden olur 156 7.

4 7 Darwinci Evrim Darwin in etkileri ve tecrübeleri evrim teorisini yayınlamaya yönlendirmiştir Eşit olmayan üreme başarısı doğal seçilime neden olur Fosil kayıtlar evrim için önemli kanıtlar sağlar Evrim için çok sayıda kanıt doğal dünyada bulunur Evrimin birimleri populasyonlardır Evrim birçok mekanizma yolu ile işler Makroevrim büyük ölçekli değişiklikleri kapsar Jeolojik kayıtlar dünyanın tarihini ve üzerindeki yaşamı birbirine bağlar Türlerin devamlılığı üreme engelleri ile sağlanır Türleşme çeşitli mekanizmalar yolu ile meydana gelebilir Taksonomi yaşamın sınıflandırılmasıdır Filogenetik ağaçlar evrimsel tarihçeyi gösterir Biyoçeşitlilik 1: Mikroskobik Organizmalar Biyologların hipotezi: Yaşam bir dizi aşamalardan köken alır Prokaryotlar benzersiz hücresel yapılara sahiptir Arkeler ekstrem habitatlarda bulunur Bakteriler çok sayıda ve yaygındır Bakteriler DNA transferi yapabilirler Ökaryotik hücreler prokaryotik hücrelerden evrimleşti Protistler çok çeşitlidir Çok hücreli yaşamın başlangıcı dünyada yaşamın evriminde önemli bir dönüm noktasıdır Virüsler canlı olmayan parazitlerdir HIV insan bağışıklık sistemini felç eder Prion ve Viroidler virüslerden daha küçük cansız parazitlerdir 198 xvi

9 Biyoçeşitlilik 2: Mantarlar ve Bitkiler 200 9.1 Mantarlar ökaryotların kapsamlı bir grubudur 200 9.2 Mantarlar özelleşmiş yapılara ve özgün üremeye sahiptir 202 9.

5 9 Biyoçeşitlilik 2: Mantarlar ve Bitkiler Mantarlar ökaryotların kapsamlı bir grubudur Mantarlar özelleşmiş yapılara ve özgün üremeye sahiptir Bitkilerin karada hayatta kalmalarını sağlayan eşsiz adaptasyonları vardır Bitki yapısı kök, gövde ve yapraklardan oluşur Bitki yapısı yapısal bir hiyerarşiyi takip eder Bitkilerin dört ana grubu evrimleşmiştir Bryofitler tohumsuz, iletim demetsiz bitkilerdir İletim dokuları su ve besin elementlerini taşır Eğreltiler tohumsuz iletim demetli bitkilerdir Tohum geliştiren ilk bitkiler gimnospermlerdi Angiospermler günümüz tabiatına hakimdirler Çiçekler, meyve ve tohumlar angiospermin üremesine yardım ederler Angiospermler boyuna ve enine büyür Biyoçeşitlilik 3: Hayvanlar Hayvanlar, kolonisel protistlerden evrimleşen tüketicilerdir Süngerler ve Knitliler sıra dışı vücut özelliklerine sahiptir Yumuşakçalar ve derisidikenliler öncelikle denizel habitatları işgal eder Solucanların üç şubesi eşsiz yapılar geliştirmiştir Eklembacaklılar son derece çeşitli ve çok sayıdadır Omurgalılar kordalılar şubesine bağlıdır İlk evrimleşen omurgalılar balıklardır Amfibiler ve sürüngenler karayı işgal eden ilk dört ayaklılardır Memeliler kıllara sahiptir ve süt üretir İnsanlar primattır İnsanlar geçmiş birkaç milyon yıl içerisinde evrimleşti 246 xvii

11 İnsan Vücudunun Sistemleri 248 11.1 Hayvan vücudu yapısal bir hiyerarşi içinde düzenlenmiştir 248 11.2 İnsan vücudu çeşitli ana doku tiplerini içerir. 250 11.

6 11 İnsan Vücudunun Sistemleri Hayvan vücudu yapısal bir hiyerarşi içinde düzenlenmiştir İnsan vücudu çeşitli ana doku tiplerini içerir Bir hayvanın iç ortamı oldukça sabittir Yiyecekler bir dizi aşamada işlenir İnsan sindirim sistemi sindirim kanalı ve yardımcı organlardan oluşur Doğru beslenme enerji ve yapıtaşlarını sağlar Dengesiz beslenme veya sindirim sistemi bozukluğu sağlık problemlerine yol açabilir Solunum sistemi vücut ile çevre arasında gaz değiş tokuşu yapar Dolaşım sistemi maddeleri vücut boyunca taşır Kalp insan dolaşım sisteminin merkezidir Kan sıvı içinde hücreler içerir Bağışıklık sistemi çok sayıda savunma elemanı içerir Bağışıklık sistemi istilacılara karşı çok özel bir saldırıya geçer Bağışıklık sisteminin işlev bozuklukları çeşitli hastalıklara yol açar Endokrin sistem vücudu hormonlarla düzenler Boşaltım sistemi vücutta su dengesini düzenler ve atıkları uzaklaştırır Erkekler ve dişiler eşey hücrelerini (gametleri) üretir, depolar ve dağıtır Bir insan tek bir hücreden gelişir Üreme sağlığı ile ilgili sorunlar hepimizi etkiler Beyin insan sinir sisteminin merkezidir Sinir sistemi girdileri alır, işler, ve çıktıları gönderir Duyularınız dış dünya hakkındaki bilgileri iletmek için reseptörler (almaçları) kullanır İnsan iskeleti 206 kemikten oluşur İskelet kasları hareketi sağlar Ekoloji Ekoloji, organizmaların kendi ortamlarında araştırılmasıdır Ekosistemler çok çeşitli abiyotik faktörler içerir Enerji ekosistemler boyunca akar Elementler biyosfer boyunca çevrimdedir Yerküredeki suyun tamamı küresel bir döngü ile birbirine bağlıdır Yerküre yüzeyinin çoğunu sucul biyomlar kaplar Karasal biyomlar çok çeşitlidir Türler arası ilişkiler komünitelerde önemli rol oynar Besin ağları, çoklu trofik yapıları tanımlar Tür çeşitliliğini birçok faktör etkiler İstilacı türler ekosistemi altüst eder Biyoçeşitlilik birçok seviyede ölçülür Populasyonlar yaş yapısı, yaşama oranı, yoğunluk ve dağılım bakımından değişkenlik gösterir Büyüme modelleri, populasyon büyüklüğündeki değişimleri öngörebilir İnsan populasyon büyümesi üsteldir İnsanlar birçok ekolojik sorun ortaya çıkarmaktadır İnsanlar ekolojik sorunları çözebilirler Sera gazlarının birikimi küresel iklim değişikliğine yol açıyor Organizmalar çevrelerine uyarlanır 332 EKLER A: Metrik Dönüşüm Tablosu A-335 B: Periyodik Tablo B-337 SÖZLÜK S-339 KAYNAKLAR K-361 DİZİN D-367 xviii

Benzer belgeler

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ

1 CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ 1.Hücresel yapıdan oluşur 2.Beslenir 3.Solunum yapar 4.Boşaltım yapar 5.Canlılar hareket eder 6.Çevresel uyarılara tepki gösterir 7.Büyür ve gelişir (Organizasyon) 8.Üreme