Çocuklukta Ateþle Ýlgili Bilgilerin Gözden Geçirilmesi

Transkript

1 Çcuklukta Ateþle Ýlgili Bilgilerin Gözden Geçirilmesi Dr. Bülent Kara* Endkrin ve metablik Ateþ, vücut sýcaklýðýnýn ölçüldüðü yere göre rtalamadan 1 C daha yüksek lmasýdýr. Nrmal rtalama vücut sýcaklýðý 37 C'dir. Ancak gün içinde deðiþiklikler gösterir; egzersiz, sýký giyinme, sýcak hava, sýcak yiyecek ve içecekler ile vücut sýcaklýðý C arasýnda seyredebilir. Sýcaklýk ölçümünün; rektal 38 C, ral 37.8 C, aksiller 37.2 C'nin üzerinde luþu çðu kaynakta ateþ larak tanýmlanmaktadýr. Vücut sýcaklýðýnýn kntrlü Hemen hemen tüm murgalýlarda akut faz reaksiynunun bir parçasý larak geliþen ateþ, uyuma yönelik, karmaþýk, krdine tnmik, nörendkrinljik ve davranýþsal bir yanýttýr (Tabl 1). Nedeni ister enfeksiyöz ister enfeksiyn dýþý lsun bulgularý benzerdir ve etkenden baðýmsýzdýr. Enerji metablizmasýnýn düzenlenmesi, kan basýncý ve hacminin kntrlü, üreme gibi diðer integre yanýtlardakine benzer biçimde, ateþ de büyük randa hiptalamus tarafýndan yönetilir. Vücut sýcaklýðýnýn yükselmesi pre-ptik alandaki termstatik "set-pint'in" yeniden düzenlenmesiyle lur. En önemli termregülatör mekanizma kan akýmýnýn deriden derin vasküler yataða yönelmesi ve deriden sýcaklýk kaybýnýn önlenmesidir. Vücut sýcaklýðýnýn artýrýlmasý invazyn yapan bakterilerin makrfajlarca öldürülmesini artýrýr, pek çk mikrrganizmanýn replikasynunu önler. Ateþ varlýðýnda metablizma bakteriyel büyüme için gerekli bir substrat lan glikzun Tabl 1. Ateþli durumun bileþenleri. Otnmik Davranýþsal Glukkrtikidlerin artmýþ üretimi Büyüme hrmnunun artmýþ sekresynu Aldsternun artmýþ sekresynu ADH sekresynunda azalma Plazma divalan katyn düzeylerinde azalma Akut faz reaktanlarýnýn sekresynu Kan akýmýnda deriden derin dkulara yönelme Nabýz ve kan basýncýnda artýþ Terlemede azalma Titreme Ýþtahsýzlýk Smnlans yakýlmasýndan daha çk, prteliz ve liplize yönelir. Ateþ sýrasýnda geliþen iþtahsýzlýk nedeniyle glikz gereksinimi, hareketlerde azalma geliþtiði için de kaslarýn enerji substratý gereksinimleri azaltýlýr. Ateþli dönemde karaciðerde akut faz reaktanlarýnýn yapýmý artar. Bu prteinlerden bazýlarý çðu mikrrganizma için gerekli lan iki deðerli katynlarý baðlar. Snuçta geliþen net etki larak knak rganizma, mikrrganizmalara karþý uyumsal bir üstünlük saðlamýþ lur. IL-1β, IL-6, TNF-α, IF-β ve IF-λ'nýn baðýmsýz larak endjen pirjen larak etkidiði kanýtlanmýþtýr. Bunlarýn yanýnda endtksinle uyarýlmýþ löksitler ve diðer hücreler enflamasynla ilgili çeþitli lipid mediyatörler üretebilir, bunlarýn en iyi bilineni PG-E2'dir. Diðer araþidnik asit metablitleri ve lasýlýkla PAF gibi lipid faktörler de bu etkiye katkýda bulunabilirler. Prstaglandinler ateþ luþumunda temel bir rle sahip lsalar da, sistemik kaynaklardan gelen prstaglandinlerin beyinde etki gösterecek kadar yüksek düzeylere ulaþýp ulaþmadýklarý henüz bilinmemektedir. * Kcaeli Ü. Týp Fak. Çcuk Saðlýðý ve Hastalýklarý AD. Kcaeli 2003 cilt 12 sayý 1 10

2 Ateþ yararlý mý, zararlý mý? Ateþ, enfeksiynla savaþ mekanizmalarýndan biridir. Sðuk kanlý hayvanlarda bile mikrrganizmalarýn vücut sýcaklýðýný yükselttiði gösterilmiþtir. Kertenkelelere, canlý ya da ýsýyla öldürülmüþ bakteri verildiðinde daha sýcak rtamlara gittikleri, antipiretik (sdyum salisilat) verildiðinde ise mrtalitenin arttýðý gösterilmiþtir. Baþka hayvan mdellerinde de ateþin yaþam lasýlýðýný artýrdýðý saptanmýþtýr. Vücut sýcaklýðýndaki artýþýn yararlý etkileri þöyle özetlenebilir: - Nötrfil göçü artar, - Nötrfillerde antibakteriyel madde üretimi artar (süperksid anynu gibi), - Ýnterfern üretimi artar, - Ýnterfernun antiviral ve antitümör aktivitesi artar, - T hücre prliferasynu artar, - Demirden fakir rtamda mikrrganizmalarýn büyümesi azalýr. Ateþin zararlý etkileri: Ateþin en sýk görülen zararlý etkileri geçici ya da kalýcý larak sýnýflanabilir. Geçici zararlý etkiler: - Hafif dehidratasyn, - Huzursuzluk, - Febril deliryum, - Basit febril knvulziyn, Kalýcý zararlý etkiler: - Isý þku, - Febril status epileptikus. Ateþe baðlý huzursuzluk genellikle C'ye kadar görülmez. Newburgh, 3 millik kþu snrasý ateþin akut larak 41 C'ye yükseldiðini, ancak zararlý bir etkisinin lmadýðýný göstermiþtir. Geçmiþte nörsifilizin tedavisinde hastalar 8-10 saat süreyle 56.4 C sýcaklýktaki bir kabinde bekletilerek vücut sýcaklýklarý 42 C düzeyinde tutulmaya çalýþýlmýþ, bazý lgularda dezryantasyn ya da kusma görülmesine karþýn hiçbir lguda ýsý þku gözlenmemiþtir. Snuçta, tüm çalýþmalar göz önüne alýndýðýnda ateþin 41 C'nin altýnda zararsýz lduðu düþünülmektedir. Çðu insan C ateþi tlere edebilmektedir. Ateþ 42 C'nin üzerine çýktýðýnda zararlý etkileri görülmeye baþlar. Knjestif kalp yetmezliði, slunum yetmezliði, akut nörljik hastalýklar ve endtksik þkta ateþ daha fazla zarar verebilir. Bu nedenle bu hastalýklarýn varlýðýnda rta derecede ateþte bile daha agresif antipiretik tedavi yapýlmalýdýr. Isý þku: Genellikle ateþin 42 C'nin üzerinde lduðu durumlarda deliryum, kma ve anhidrzla karakterize tehlikeli bir durumdur. Isý þku hiptalamustaki ýsý regülasyn merkezindeki hasar snucu geliþir. Tedavi edilmediðinde mrtalite %80'lerin üzerindedir. Sað kalanlarda serebral ataksi, aðýr dizartri gibi nörljik defisitler kalabilir. Rutin çcukluk çaðý hastalýklarýnda çcuk aþýrý giydirilmedikçe, MSS enfeksiynu lmadýkça ya da ektdermal displazi gibi terlemeyi engelleyen bir hastalýk lmadýkça ýsý þku geliþmesi beklenmez. Febril knvulziyn: Yüksek ateþin en iyi bilinen kmplikasynudur. Görülme sýklýðý yaklaþýk %4'tür. Ateþli knvulziyn geçiren çcuklarda epilepsi geliþme sýklýðý %2'dir. Bu sýklýk genel epilepsi sýklýðýna göre (%1) daha fazladýr. Febril knvulziynlu çcuklarýn %1-2'sinde febril status epileptikus geliþir. Febril knvulziyn meydana geldiði sýrada ailelerin %30 kadarý çcuklarýnýn ateþli lduðunun farkýnda deðillerdir. Febril knvulziynlu lgularda ateþin baþladýktan snra geçen süre %61 çcukta 12 saatten, %81 çcukta ise 24 saatten daha kýsadýr. Yapýlan bir çalýþmada febril knvulziyn geçiren çcuklarda yüksek ateþin (> 40 C) daha düþük febril knvulziyn riski taþýdýðý gösterilmiþtir. Ateþ Fbisi 19. yüzyýlda Claude Bernard hayvanlarýn vücut sýcaklýklarýný nrmalin 5-6 C üzerine çýkarmýþ ve hayvanlarýn öldüðünü göstermiþtir. Bu deney snrasý ateþ, vücut için zararlý kabul edilmiþ ve kesinlikle antipiretiklerle tedavi edilmesi gerektiðine inanýlmýþtýr. Bu inanýþýn getirdiði ateþ fbisi günümüzde de sürmektedir. Ateþ fbisi tüm ssy-eknmik sýnýflarda görülmektedir. Hekimler de bu krkuya istemeden katkýda bulunmaktadýrlar. Massachuset'te yaþayan çcuk hekimlerinde yapýlan bir çalýþmada katýlýmcýlara ateþin hangi ylla tehlikeli lduðu, pratik uygulamalarýnda ateþi nasýl tedavi ettikleri srgulanmýþ, 98 hekim (%65) ateþin tehlikeli labileceðini söylemiþ, 98 kiþinin 58'i, 40 C ya da daha yüksek ateþin knvulziyn, beyin hasarý ya da ölüme yl açabileceðini bildirmiþtir. 108 çcuk hekimi (%72) pratik uygulamalarýnda her zaman ya 2003 cilt 12 sayý 1 11

3 da sýklýkla, ateþin kesinlikle düþürülmesini önermekteydi. Bu 108 çcuk hekiminin 96'sý (%89) ateþ C arasýnda lduðunda da antipiretik öneriyrlardý. Annelerin ateþ knusunda endiþelerine neden lan beþ etmen þunlardýr: 1- Daha önceden ateþin ne lduðu ve tedavisi ile ilgili yeterli bilgilendirme yapýlmamýþ lmasý, 2- Ateþin 39 C'nin üzerinde luþu, 3- Annenin eðitim düzeyinin düþük lmasý, 4- Tek çcuk lmasý, 5- Annenin turduðu yer. Ateþli çcuðun dktra götürülmesi ile ilgili larak da iki etmen belirlenmiþtir: 1- Annenin endiþesi, 2- Ateþin tanýmý ve tedavisi knusunda daha önce bilgilendirme yapýlmamýþ lmasý. Ateþ ölçümünde dikkat edilecek nktalar Rektal ateþ ölçümünün termmetrenin kýrýlmasý, enfeksiyn taþýyýcýlýðý ve rektal travma gibi kmplikasynlarý vardýr. Rektal perfrasyn riski yaklaþýk iki milyn ölçümde bir larak saptanmýþtýr. Aksiller ölçümde yalancý negatiflik riski yüksektir. Altý ayýn altýndaki 937 çcuk üzerinde yapýlan bir çalýþmada aksiller ölçümde yalancý negatiflik evde yapýlan ölçümlerde %79, hastanede yapýlan ölçümlerde %27 larak saptanmýþtýr. Kresch'in çalýþmasýnda klasik aksiller termmetrenin 8 dakika bekletilmesi ile güvenilir sýcaklýk ölçümünün sensitivitesi yalnýzca %33 larak bulunmuþtur. ABD'de yapýlan bir çalýþmada ateþi nrmal lan eriþkinlerde klasik cam civalý termmetre kullanýldýðýnda, kullanýlan termmetrelerin %90'ýnýn vücut sýcaklýðýnýn en üst düzeyine çýkmasý için gerekli lan süre rektal ölçümde 2 dakika, ral ölçümde 7 dakika, aksiller ölçümde ise 9 dakika bulunmuþtur. Rektal termmetrelerin dörtte üçünün ptimal sýcaklýða 1 dakikada eriþtiði saptanmýþtýr. Enfeksiyn hastalýklarýnda çcuklardaki en yüksek ateþ düzeyi Hiperpireksi genel larak vücut sýcaklýðýnýn 41 C ve üzerinde lmasý larak tanýmlanan ender bir durumdur. Ateþ nedeniyle plikliniklere baþvuran her 2100 çcuktan yalnýzca birinde hiperpireksiye rastlanmakta, ancak hastaneye yatan hastalarda bu ran daha yüksek labilmektedir. Akerren ve arkadaþlarýnýn yaptýðý çalýþmada hastanede yatan hastalarda hiperpireksi raný %1.5 bulunmuþtur. Sýk görülen enfeksiynlar hiperpireksi nedeni deðilse ateþin 41.1 C'yi geçmesine hangi etkenler yl açýyr? MSS enfeksiynlarýnda hiptalamus üzerine dðrudan etkiler nedeniyle hiperpireksi beklenen bir bulgudur. McCarthy ve Dlar'ýn çalýþmasýnda hiperpireksili çcuklarýn %10'unda bakteriyel menenjit, %3'ünde aseptik menenjit saptanmýþtýr. Akerren'in çalýþmasýnda ise hiperpireksili çcuklarýn %15'inde akut MSS hastalýðý saptanmýþ, %33'ünde ise Dwn sendrmu, hidrsefali, beyin tümörü, mental retardasyn gibi altta yatan krnik beyin patljisine rastlanmýþtýr. Du Bis'in çalýþmasýnda ise en yüksek ateþe sýtmada rastlanmýþtýr. Ateþin 41.7 C'nin üzerine çýkmasý MSS hastalýðý yksa genellikle çcuðun gereðinden fazla örtülmesi gibi yanlýþ uygulamalara baðlýdýr. Bir çalýþmada tüm hiperpireksi lgularýnýn %66'sýnýn Haziran - Eylül aylarý arasýnda görüldüðü saptanmýþtýr. Bu bulgu dýþ rtam etkisinin de önemini göstermektedir. Ender larak atrpin ya da fentiyazin gibi terlemeyi engelleyen ilaç kullananlarda da egzersiz sýrasýnda hiperpireksi geliþebilir. Ateþin Tedavisi Ateþli bir çcukta ilk aþamada yapýlabilecekler; sývý verilmesi (sðuk sývýlar yararlý labilir), ince giysiler giydirilmesi ve aktivitenin azaltýlmasýdýr. Çcuðun ateþi 39 C'yi geçmiþ ve çcuk huzursuz ise antipiretik verilmelidir. Çcuk huzursuz deðil ise ateþ 39 C'yi geçse bile antipiretik vermeye gerek yktur. Sðuk uygulama yapýlacaksa dakika öncesinde antipiretik verilmiþ lmalýdýr. Bu uygulama ateþin 40 C'yi geçtiði durumlarda yapýlabilir. Su sýcaklýðý C arasýnda (ýlýk) lmalýdýr. Ilýk uygulamaya baþlandýktan snra çcuk titremeye baþlamýþsa suyun sýcaklýðýný artýrmak gerekir. Baþvuru sýrasýnda deliryum, knvulziyn ya da hiperpireksi saptanan çcuklarda ýlýk uygulamaya hemen baþlanmalýdýr. Ateþli bir çcukta yalnýzca üstünü symanýn tek baþýna etkili lmadýðý gösterilmiþtir. Ilýk uygulama vücut sýcaklýðýný en hýzlý düþüren yöntem lmakla birlikte, ateþin 37 C altýnda kalýþ süresi, yalnýzca antipiretik-parasetaml (129 dakika) ya da antipiretik ve ýlýk uygulama (164 dakika) yapýlan çcuklara göre çk daha kýsadýr (54 dakika) cilt 12 sayý 1 12

4 Antipiretikler Zararlý mý? Ateþin kruyucu bir rlü lduðu düþünülmekle birlikte, ateþin düþürülmesinin hastalýðýn süresini uzattýðý ya da yan etkilere yl açtýðý gösterilememiþtir. Antipiretiklerin (Aspirin ve bazý NSAÝ ilaçlar dýþýnda) zararlý lduðuna dair bir kanýt lmamasý nedeniyle ailelere gereksiz antipiretik kullanmamalarýný söylemek her zaman klay lmayabilir. Antipiretik verilmesinin gerçek endikasynlarý, ateþi düþürmekten çk ailenin gerilmini ve çcuðun huzursuzluðunu azaltmaktýr. Hekimlere ateþe yaklaþým knusunda öneriler: 1- Vücut sýcaklýðýnýn ral ölçümde 37.8 C, rektal ölçümde 38 C'nin üzerinde saptanmasý ateþ larak kabul edilir. Sýcak bir günde ateþ C arasýnda ölçülüyrsa ateþ tanýsýný kymadan önce çcuðu yarým saat kadar serin bir rtamda tutup ateþini yeniden ölçün. Yüksek ateþ vücut sýcaklýðýnýn 40.5 C'nin üzerinde ölçülmesidir. Ateþin zararlý etkileri 41.1 C'den önce baþlamaz. 2- Ateþin kntrlü terimi yerine ateþ tedavisi" terimini kullanýn. Eðer ateþin kntrlü ifadesi kullanýlýrsa, aile bir þey yapmadýðýnda ateþ kntrlden çýkacakmýþ gibi algýlar. Ailelere vücudun bir ateþ termstatý lduðu ve genellikle bu termstatýn ateþi 41.1 C'nin altýnda tuttuðu söylenmelidir. Ateþin düþmeksizin bu düzeyin üzerine çýkmasýnýn beklenen bir þey lmadýðý açýklanmalýdýr. 3- Antipiretik uygulamayý ateþ 39 C'nin üzerinde lduðunda ve çcuk ateþ nedeniyle huzursuz ise önerin. Aileleri düþük düzeyli ateþte tedavi gerekmediðine, bu durumda çcuðun üzerinin hafif giydirilmesinin ve bl sývý verilmesinin yeterli lacaðýna ikna edin. 4- Ilýk uygulamayý sadece antipiretiklere yanýt alýnamadýðýnda, çcuk çk huzursuzsa ve ateþ 40 C'nin üzerinde lduðunda yaptýrýn. Antipiretikler ýlýk uygulamadan bir saat önce verilmeli, böylece hiptalamik "set pint" düþürülmeye çalýþýlmalýdýr. Ilýk uygulama antipiretik verilmeden yapýlýrsa çcuk rahatsýzlýk duyar ve titremeye baþlar, çünkü hiptalamus vücut sýcaklýðýnýn düþmesini dengelemeye çalýþýr ve ýlýk uygulama snlandýrýlýr snlandýrýlmaz vücut sýcaklýðý önceki düzeyine döner. 5- Ateþe sakin bir biçimde yaklaþýlmalýdýr. Ateþli bir çcuk getirildiðinde hýzla ýlýk uygulama yapýlmasý ya da ateþ 38 C'nin altýna düþmeden evine gönderilmemesi gibi yaklaþýmlar sakýncalý labilir. Ateþ 41 C'nin üzerinde lmadýkça ya da febril knvulziyn dýþýnda daha rahat davranýlabilir. Her muayene edilen çcuðun vücut sýcaklýðýnýn ölçülmesi de ailelerde saptanamayan ateþin zararlarý knusunda tedirginlik yaratabilir. 6- Ailelere dönüþümlü larak aspirin ve parasetaml ya da NSAÝD ve parasetaml gibi kmbine antipiretik tedavilere gerek lmadýðýný söyleyin. Bu agresif yaklaþým ailelerde ateþin çk önemli bir srun lduðu knusunda yanlýþ anlaþýlmalara neden labilir. Dönüþümlü tedavinin bir baþka sakýncasý da yanlýþlýkla iki dz ayný ilacýn üst üste verilip entksikasyn riskinin yaratýlmasýdýr. Kmbinasyn tedavisi febril knvulziyn öyküsü lan çcuklarda gece yatma zamanýna yakýn dönemde mantýklý labilir. 7- Aileleri çcuklarýný ateþ ölçümü ya da antipiretik ilaç vermek için uykularýndan kaldýrmalarýna gerek lmadýðý knusunda bilgilendirin. Uykunun hasta bir çcuk için deðerli lduðunu söyleyin. 8- Her antipiretik dzu öncesi ateþ ölçülmeli ve ateþ nrmal ise gereksiz antipiretik verilmemelidir. Ancak çcuk huzursuz ise vücut sýcaklýðý ölçülmeden de antipiretik verilebilir. Antipiretik verilmesine karþýn çcuk hala huzursuz ve sýcak ise ateþ yeniden ölçülmelidir. Böylece ateþi 41 C'nin üzerinde lan çcuk gözden kaçmamýþ lur. 9- Febril knvulziyn geçiren çcuklarda özel önerilerde bulunmak gerekebilir. Bu çcuklarda ateþin ilk bulgusu rtaya çýktýðý andan itibaren antipiretik tedaviye baþlanabilir. Tedavi dört saat arayla en az 24 saat byunca sürdürülmelidir, çünkü %81 çcukta febril knvulziyn hastalýðýn ilk 24 saati içinde rtaya çýkmaktadýr. Bu çcuklar gece byunca bir kez antipiretik vermek için uyandýrýlabilir. 10- Aileleri çcuklarýnýn belirtilerini gözlemelerinin ateþi izlemelerinden daha anlamlý lduðu knusunda ikna edin. Ateþli bir çcuðu lan aileyi dispne, dizüri, deliryum, irritabilite, aðrý ve inleme gibi bulgular varlýðýnda dktrlarýný aramalarý gerektiði knusunda eðitin. Tek baþýna ateþ yüksekliði için rektal ateþ 40.6 C'yi geçmedikçe, çcuk üç aylýktan küçük deðilse dktrun aranmasý gereksizdir. Ateþ, belli bir dak lmadan 24 saatten ya da dak varlýðýnda 72 saatten uzun sürüyrsa ya da çcuðun altta yatan önemli bir hastalýðý varsa dktrun hemen aranmasý gerekir cilt 12 sayý 1 13

5 Tabl 2. Anne-babalarýn dktrlarýný mesai saatleri içinde aramasýný gerektirebilecek durumlar. 2-4 aylýk bebekte DBT aþýsýna baðlý lmayan ateþ varsa, 3 yaþýndan küçük çcukta ateþ C arasýnda ise, Çcuk idrar yaparken yanma ya da aðrý varsa Ateþ 72 saatten uzun zamandýr sürüyrsa Belirgin bir neden (dak) lmadan 24 saatten uzun süren ateþ, Aradan 24 saat geçmeden yeniden ateþ rtaya çýkmýþsa, Çcukta ateþli knvulziyn öyküsü varsa. Kaynaklar: 1- Saper CB, Breder CD. The neurlgic basis f fever. The New Eng J f Med. 1994;330(26): Impicciatre P, Nannini S, Pandlfini C. Mthers' knwledge f, attitudes tward, and management f fever in preschl children in Italy. Prev Med. 1998; 27: Kinmnth AL, Fultn Y, Campbell MJ. Management f feverish children at hme. Pri Med Care 1992; 305: Keeley D. Taking infants' temperatures. BMJ 1992;304: Schmitt BD. Fever phbia: Miscnceptins f parents abut fevers. Am J Dis Child 1980; 134: Kluger MJ. Fever revisited. Pediatrics 1992; 90(6): May A, Bauchner H. Fever phbia: The pediatricians' cntributin. Pediatrics 1992; 90(6): Schmitt B. Fever in childhd. Pediatrics (Supplement):Pediatric Patient Educatin 1984; Kai J. What wrries parents when their preschl children are acutely ill, and why: a qualitative study. BMJ 1996; 313: Allen HD, Burg F, Levine H, Starfield B, Greenberg LW. The impact f fever health educatin n clinical utilizatin. AJDC 1989; 143: Duffner PK, Baumann R. A synpsis f the AAP s parameters n the evaluatin and treatment f children with febril seizures. Pediatrics in Review 1999; 20(8): Ailelerin Ateþ Knusunda Eðitimi Ailelerin ateþin tedavisi knusunda en sýk yaptýklarý hatalar çcuklarýna yeterli sývý vermemeleri, ilaç dzlarýnda yanlýþlýk yapmalarý (genellikle düþük dz) ve ýlýk uygulamada lmasý gerekenden sðuk su kullanmalarýdýr. Bu nedenle gerek hasta gerek saðlam çcuk izlemlerinde ailelerin bu knularda bilgilendirilmeleri gerekir. Olaðan saðlam çcuk muayenesinde ateþ eðitimi için en uygun zaman dördüncü ya da altýncý ay kntrlleridir. Bu kntrllerde vurgulanmasý gereken knular þunlardýr: - Ateþin kesinlikle tedavisi gerekmez, - Ateþin zararlý etkileri çk enderdir. - Ateþ vücudun enfeksiyna verdiði nrmal bir yanýttýr, hatta bazen yararlý etkileri labilir, - Ateþ bazý sýk görülen virüslerin çðalmasýný engeller. Ayrýca, ailelere ateþ knusunda aþaðýdaki bilgi ve becerilerin kazandýrýlmasý gerekir: - Ateþin tanýmý, - Ateþli çcukta ateþin nasýl izleneceði, - Ateþin, enfeksiynla savaþta yararlý labileceðinin anlatýlmasý, - Ateþ 41 C'nin üzerinde lmadýkça tek baþýna çcuða zarar vermeyeceði, - Antipiretiklerin ne zaman verilmesi gerektiði ve dzlarý, - Ilýk uygulamanýn ne zaman yapýlacaðý, - Klinisyenle ne zaman iletiþim kurulmasý gerektiði (Tabl 2 ve 3), - Rektal, aksiller ve ral ateþ ölçümü (Tabl 4). Bu eðitim ile gereksiz telefn görüþmeleri ve muayeneler, ateþsiz çcuklara gereksiz antipiretik uygulamalarý azaltýlabilmektedir. Tabl 3. Anne-babalarýn dktrlarýný hemen aramalarýný gerektiren durumlar. Çcuk 2 aylýktan küçük ise, Ateþ 40.5 C'nin üzerinde ise, Çcuk durmaksýzýn aðlýyrsa, Çcuk uyandýrýlamýyrsa, Çcuk knfüze ve deliryum tablsundaysa, Çcuk nöbet geçirmiþse, Çcukta ense sertliði varsa, Çcuðun vücudunda mr nktalar varsa, Çcuk çk hasta görünüyrsa, Çcukta aðýr enfeksiyn riski lan hastalýk varsa, Çcuðun slunumu sýkýntýlý ve burnu temizlenmesine karþýn rahatlamýyrsa. Tabl 4. Farklý yllarla vücut sýcaklýðý ölçümü. Vücut sýcaklýðýný ölçmeden önce termmetre civanýn üst hizasý 37 C'nin altýna inene kadar sallanýr. Termmetreyi Nereye Knulmalý? Beþ yaþýndan küçük çcuklarda kltuk altýndan ölçüm yapýlmasý uygundur. Kltuk altý ateþi 37.2 C'nin üzerinde ise makattan ölçüm ile kntrl edilmelidir. Beþ yaþ ve daha büyük çcuklarda aðýz içinden ölçüm yapýlabilir. Kltuk altýndan ölçüm: 1. Termmetrenin metal ucu, kurulanmýþ kltuk altýna yerleþtirilir. 2. Dirsek göðüse yaslanarak kltuk altý sýkýþtýrýlýr ve 4 dakika beklenir. 3. Snuçtan emin deðilseniz makattan ölçüm ile kntrl edilir. Makattan ölçüm: 1. Çcuðun karný çcuðu tutan kiþinin dizine gelecek biçimde yüzükyun yatýrýlýr. 2. Termmetrenin ucuna ve makat giriþine vazelin sürülür. 3. Termmetre zrlanmadan 2.5 cm kadar içeri ilerletilir. 4. Termmetre içeride iken çcuk hareketsiz tutulur ve termmetrenin ynamamasý için kalçalara basý uygulanýr. 5. Termmetre makatta 2 dakika bekletilir. Aðýz içi ölçüm: 1. Çcuðun yakýn zamanda sðuk ya da sýcak bir içecek içmediðinden emin lmak gerekir. 2. Termmetrenin ucu dil üzerine ya da yanak bþluðuna knulur. 3. Çcuða eli ve dudaðýyla termmetreyi tutmasý gerektiði söylenir. Termmetreyi diþleri arasýnda sýkýþtýrmamasý için çcuk uyarýlýr. 4. Çcuðun aðzý kapalý iken burnundan slumasý gerekir, bu nedenle burnu týkalý ise damla kullanarak açýlmasý saðlanmalýdýr. Burun týkanýklýðý giderilemiyrsa ölçüm kltuk altýndan yapýlýr. 5. Termmetre aðýzda 3 dakika tutulur. Termmetrenin Okunmasý: Termmetreyi hafifçe döndürerek civa sütununun görünmesini saðlayýn ve üst sýnýrýndan kuyun cilt 12 sayý 1 14