ORTAÖĞRETİM PROJE HAZIRLAMA DERS KİTABI

Transkript

1 ORTAÖĞRETİM PROJE HAZIRLAMA DERS KİTABI Bu kitap, Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının tarih ve 189 sayılı kurul kararı ile öğretim yılından itibaren 5 yıl süreyle Ders Kitabı olarak kabul edilmiştir. Mehmet ERGİN KARTOPU YAYINCILIK PAZARLAMA SANAYİ VE TİCARET LİMİTET ŞİRKETİ Dr. Faik Muhittin Adam Cad. Nu.: 38/104 Konak - İZMİR Telefon: (0 232) / Belgegeçer: (0 232) /

2 ISBN SERTİFİKA NO: Bu kitabın her hakkı saklıdır ve Kartopu Yayıncılık Sanayi ve Ticaret Limitet Şirketine aittir. İzin alınmaksızın yazı, resim, soru ve şekilleri elektronik ya da mekanik yollarla hiçbir şekilde alıntı yapılamaz, çoğaltılamaz, basılamaz. Editör Mine GÖKÇE ŞAHİN Dil Uzmanı Mustafa ÖZEL Görsel Tasarımcı Ahmet Sadık PALA Program Geliştirme Uzmanı Aykut OK Ölçme ve Değerlendirme Uzmanı Firdevs ALTINTAŞ Rehberlik/Gelişim Uzmanı İlker ÖZDEMİR Baskı Sertifika Numarası: Özgün Matbaacılık San. Tic. A.Ş. ANKARA

3 İSTİKLÂL MARŞI Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Bastığın yerleri toprak! diyerek geçme, tanı: Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı: O benimdir, o benim milletimindir ancak. Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı. Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl... Hakkıdır, Hakk a tapan, milletimin istiklâl! Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, Medeniyet! dediğin tek dişi kalmış canavar? Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma, sakın. Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Doğacaktır sana va dettiği günler Hakk ın... Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın. Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki fedâ? Şühedâ fışkıracak toprağı sıksan, şühedâ! Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda, Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüdâ. Ruhumun senden, İlâhi, şudur ancak emeli: Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli. Bu ezanlar-ki şahadetleri dinin temeli- Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli. O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım, Her cerîhamdan, İlâhi, boşanıp kanlı yaşım, Fışkırır ruh-ı mücerred gibi yerden na şım; O zaman yükselerek arşa değer belki başım. Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl! Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl. Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl: Hakkıdır, hür yaşamış, bayrağımın hürriyet; Hakkıdır, Hakk a tapan, milletimin istiklâl! Mehmet Âkif ERSOY 3

4 ATATÜRK ÜN GENÇLİĞE HİTABESİ Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk cumhuriyetini, ilelebet, muhafaza ve müdafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin, en kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni, bu hazineden, mahrum etmek isteyecek, dahilî ve haricî, bedhahların olacaktır. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok nâmüsait bir mahiyette tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatanın, bütün kaleleri zapt edilmiş, bütün tersanelerine girilmiş, bütün orduları dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şeraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dahilinde, iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ hıyanet içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri şahsî menfaatlerini, müstevlilerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bîtap düşmüş olabilir. Ey Türk istikbalinin evlâdı! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi, vazifen; Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmaktır! Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asîl kanda, mevcuttur! 4

5 Mustafa Kemal ATATÜRK ( ) 5

6 ORGANİZASYON ŞEMASI 1. ÜNİTE Burası ünite adının yazıldığı bölümdür. BİLİM, ARAŞTIRMA VE PROJE Bu kutucuk içerisindeki soruları cevaplayarak konuya ön hazırlık yapmış olursunuz. 1.1 Bilgi ve Çeşitleri Konuya Hazırlık 1. Bilgi, bilim sözcükleri size neler çağrıştırmaktadır? Açıklayınız. 2. Bazı insanlar çok güzel resim yapabilirken bazıları da çok iyi satranç oynayabilirler. Sizce bu farklılıkların sebepleri neler olabilir? Tartışınız. Bilgi Üzerine Bilgi her şeyden önce sözel bir tanımlamadır. Biz bilgi vasıtasıyla bir şeyin; kimyasal ve biyolojik, yani yapısal olarak ne olduğunu, fiziksel olarak nasıl ve ne şekilde hareket ettiğini, yapısı ve fiziki özellikleri itibariyle bizim için ne ifade ettiğini, yani ondan bize fayda mı, zarar mı gelebileceğini, onu nasıl ve ne şekilde değerlendirmemiz gerektiğini anlarız. O hâlde bilgi; var olan her şeyin ne olduğunu, nasıl bir şey olduğunu ve en önemlisi bizim için ne tür bir değer ifade ettiğini, bir işimize yarayıp yaramadığını, bir zararı dokunup dokunmayacağını anlatan, açıklayan bir tanımlamadır. Bir örnek vermek gerekirse ağacın bilgisi; ağacın biyolojik ve kimyasal yapısının, nasıl yaşadığının, varlığını nasıl sürdürdüğünün ve bizim ağaçtan ne şekilde istifade edebileceğimizin tanımlamalarını içeren çeşitli ayrıntıların her biridir. Bu nedenle de; Ağacın yaprağı vardır., Ağacın kökü vardır. veya Yaprak yeşildir. gibi tanımlamalarının her biri birer bilgidir. İnsanlığın gelişimine bakıldığında bugün insanoğlunun büyük bir bilgi denizi oluşturduğunu görmekteyiz. Bu karmaşık yapıdan arındırılmak için bilgi de kendi içerisinde bazı sınıflara ayrılmıştır. Bilimsel yöntem ve akıl yürütme yoluyla varlıklar hakkında elde edilen bilgiler bir sınıfı oluştururken Allah ın peygamberler aracılığı ile insanlara bildirmiş olduğu bilgiler farklı bir sınıfı oluşturmuştur. Yine insanın çevresindeki olaylar karşısındaki duygularını, heyecanlarını değişik biçimde ifade etmesiyle ortaya çıkan bilgiler bir sınıfta toplanırken felsefi düşünce ile kesinlikten uzak ama ön yargısız, iyi temellendirilmiş güvenli ve tutarlı olarak ortaya konan bilgiler farklı bir sınıfta toplanmıştır. İnsanoğlu temel ihtiyaçlarını karşılamaya ve günlük yaşamını kolaylaştırmaya yönelik araç ve gereçlerin yapımıyla ilgili birtakım bilgilere sahip olurken bunun dışında belirli bir yönteme dayanmadan sadece duyum ve algıyla elde ettiği birtakım bilgiler de edinmiştir. İnsanoğlunun varoluşundan bugüne kadar bilgi daima önemini korumuştur. Bugün de bilgiye hakim olan toplumlar huzur ve refah içinde yaşamını sürdürmektedirler. Konu ile ilgili olan bu metni okuyarak konuya farklı bir bakış açısıyla yaklaşabilirsiniz. Yazar, Ocak 2008 Cevaplayın 1. Parçaya göre bilgi sözcüğü nasıl bir kavramdır? 2. Parçada kaç farklı bilgi türünden bahsedilmektedir? 3. Sizce bir insan birden fazla bilgi türüne sahip olabilir mi? Neden? 10 Konu ile ilgili soruların yer aldığı kutucuktur. Biliyor muydunuz? Bu kutucuk içerisinde konu ile ilgili ilginç bilgilere yer verilmiştir. Dipnot Konu içerisinde önemli görülen bazı bilgilere bu bölümde yer verilmiştir. 6

7 1. ETKİNLİK Sınıfınızda eşit sayıda gruplar oluşturarak bilgi sözcüğünün tanımını yapmaya çalışınız. Oluşturduğunuz bütün tanımları tahtaya yazarak bu tanımlar içerisinden bir tanesini oy birliğiyle seçiniz. Bu tanım ile grubunuzun oluşturduğu tanımı kıyaslayarak sonuçları arkadaşlarınızla paylaşınız. Sizin tanımınız: Sınıfça seçtiğiniz tanım: ETKİNLİK Aşağıdaki kutucuklarda bilgi türlerinin isimleri verilmiştir. Bir önceki sayfada yer alan okuma metninden de faydalanarak isimlerin altındaki kutucuklara bilgi türlerinin tanımlarını yazınız. Kitap içerisindeki etkinlikler kutucuklar içerisinde tasarlanmıştır. Etkinlikleri gerçekleştirmeniz konuyu pekiştirmenizi sağlayacaktır. Bilimsel Bilgi ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ Gündelik Bilgi ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ Teknik Bilgi ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ Sanat Bilgisi ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ Dinî Bilgi ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ... Felsefi Bilgi ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ Yorumlayın! Bu kutucuk içerisinde bazı ünlü bilim insanlarının ve düşünürlerin özlü sözlerine yer verilmiştir. Bu sözcükleri arkadaşlarınızla yorumlayın. Unutmayın Bu kutucuk içerisinde bazı hatırlatıcı uyarılara yer verilmiştir. 7

8 İÇİNDEKİLER Organizasyon Şeması ÜNİTE-BİLİM, ARAŞTIRMA VE PROJE Bilgi ve Çeşitleri...10 Konu Sonu Değerlendirme Bilimin Hayatımızdaki Yeri ve Önemi...15 Konu Sonu Değerlendirme...18 Okuma Parçası ATATÜRK ve BİLİM Bilim, Araştırma ve Proje İlişkisi Konu Sonu Değerlendirme Proje Hazırlamada Araştırmanın Önemi Konu Sonu Değerlendirme Niçin Proje Hazırlarız? Konu Sonu Değerlendirme Okuma Parçası BİLİM İNSANI GERÇEĞİ ARAMAKLA YÜKÜMLÜDÜR Ünite Değerlendirme Öz Değerlendirme Formu ÜNİTE- PROJE HAZIRLAMA BASAMAKLARI Problem Konu Sonu Değerlendirme Okuma Parçası CAHİT ARF KİMDİR? Denence ve Sorular Konu Sonu Değerlendirme Okuma Parçası Buluşçulara Önemli İpuçları Planlama Konu Sonu Değerlendirme Okuma Parçası ASRIN DENEYİ Denencelerin Sınanması Konu Sonu Değerlendirme Denence Sonuçlarının Değerlendirilmesi Konu Sonu Değerlendirme Ünite Değerlendirme ÜNİTE- PROJENİN YAZILMASI Proje Yazma Basamakları Konu Sonu Değerlendirme Verilerin Düzenlenmesi Konu Sonu Değerlendirme Raporun Yazılması Konu Sonu Değerlendirme Ünite Değerlendirme ÜNİTE- PROJENİN SUNULMASI VE UYGULANMASI Projenin Sunulması Konu Sonu Değerlendirme Projenin Uygulanması Konu Sonu Değerlendirme Okuma Parçası TÜRK MUCİTLER VE YAPTIKLARI Ünite Değerlendirme EKLER CEVAP ANAHTARI SÖZLÜK KAYNAKÇA

9 1. ÜNİTE BİLİM, ARAŞTIRMA VE PROJE Üniteye Başlarken Bilim insanı sözcüğü size neler çağrıştırmaktadır? Açıklayınız. Bilimsel gelişmeler yaşantınızı hep olumlu mu etkilemiştir? Tartışınız. Sizce insanlık tarihinin en önemli bilimsel gelişmesi nedir? Arkadaşlarınızla paylaşınız. Bilimin matematik, kimya vb. gibi çeşitli dallara ayrılmasının sebepleri nelerdir? Tartışınız. 9

10 1. ÜNİTE BİLİM, ARAŞTIRMA VE PROJE 1.1 Bilgi ve Çeşitleri Konuya Hazırlık 1. Bilgi, bilim sözcükleri size neler çağrıştırmaktadır? Açıklayınız. 2. Bazı insanlar çok güzel resim yapabilirken bazıları da çok iyi satranç oynayabilirler. Sizce bu farklılıkların sebepleri neler olabilir? Tartışınız. Bilgi Üzerine Bilgi her şeyden önce sözel bir tanımlamadır. Biz bilgi vasıtasıyla bir şeyin; kimyasal ve biyolojik, yani yapısal olarak ne olduğunu, fi ziksel olarak nasıl ve ne şekilde hareket ettiğini, yapısı ve fi ziki özellikleri itibariyle bizim için ne ifade ettiğini, yani ondan bize fayda mı, zarar mı gelebileceğini, onu nasıl ve ne şekilde değerlendirmemiz gerektiğini anlarız. O hâlde bilgi; var olan her şeyin ne olduğunu, nasıl bir şey olduğunu ve en önemlisi bizim için ne tür bir değer ifade ettiğini, bir işimize yarayıp yaramadığını, bir zararı dokunup dokunmayacağını anlatan, açıklayan bir tanımlamadır. Bir örnek vermek gerekirse ağacın bilgisi; ağacın biyolojik ve kimyasal yapısının, nasıl yaşadığının, varlığını nasıl sürdürdüğünün ve bizim ağaçtan ne şekilde istifade edebileceğimizin tanımlamalarını içeren çeşitli ayrıntıların her biridir. Bu nedenle de; Ağacın yaprağı vardır., Ağacın kökü vardır. veya Yaprak yeşildir. gibi tanımlamalarının her biri birer bilgidir. İnsanlığın gelişimine bakıldığında bugün insanoğlunun büyük bir bilgi denizi oluşturduğunu görmekteyiz. Bu karmaşık yapıdan arındırılmak için bilgi de kendi içerisinde bazı sınıflara ayrılmıştır. Bilimsel yöntem ve akıl yürütme yoluyla varlıklar hakkında elde edilen bilgiler bir sınıfı oluştururken Allah ın peygamberler aracılığı ile insanlara bildirmiş olduğu bilgiler farklı bir sınıfı oluşturmuştur. Yine insanın çevresindeki olaylar karşısındaki duygularını, heyecanlarını değişik biçimde ifade etmesiyle ortaya çıkan bilgiler bir sınıfta toplanırken felsefi düşünce ile kesinlikten uzak ama ön yargısız, iyi temellendirilmiş güvenli ve tutarlı olarak ortaya konan bilgiler farklı bir sınıfta toplanmıştır. İnsanoğlu temel ihtiyaçlarını karşılamaya ve günlük yaşamını kolaylaştırmaya yönelik araç ve gereçlerin yapımıyla ilgili birtakım bilgilere sahip olurken bunun dışında belirli bir yönteme dayanmadan sadece duyum ve algıyla elde ettiği birtakım bilgiler de edinmiştir. İnsanoğlunun varoluşundan bugüne kadar bilgi daima önemini korumuştur. Bugün de bilgiye hakim olan toplumlar huzur ve refah içinde yaşamını sürdürmektedirler. Yazar, Ocak 2008 Cevaplayın 1. Parçaya göre bilgi sözcüğü nasıl bir kavramdır? 2. Parçada kaç farklı bilgi türünden bahsedilmektedir? 3. Sizce bir insan birden fazla bilgi türüne sahip olabilir mi? Neden? 10

11 1. ETKİNLİK Sınıfınızda eşit sayıda gruplar oluşturarak bilgi sözcüğünün tanımını yapmaya çalışınız. Oluşturduğunuz bütün tanımları tahtaya yazarak bu tanımlar içerisinden bir tanesini oy birliğiyle seçiniz. Bu tanım ile grubunuzun oluşturduğu tanımı kıyaslayarak sonuçları arkadaşlarınızla paylaşınız. Sizin tanımınız: Sınıfça seçtiğiniz tanım: ETKİNLİK Aşağıdaki kutucuklarda bilgi türlerinin isimleri verilmiştir. Bir önceki sayfada yer alan okuma metninden de faydalanarak isimlerin altındaki kutucuklara bilgi türlerinin tanımlarını yazınız. Bilimsel Bilgi Gündelik Bilgi Teknik Bilgi Sanat Bilgisi Dinî Bilgi Felsefi Bilgi

12 Biliyor muydunuz? Georges de Mestral (Corç de Mestrıl), dikenlere başka açıdan bakmayı başararak dikenlerin tüylü şeylere nasıl yapışabildiğini sormuş kendi kendine. Bu gözlem sayesinde de cırt cırt bant da dediğimiz Velcro yu (Velsro) keşfetmiş. Unutmayalım ki gündelik bilgi bilimsel çalışmalarla bilimsel bilgiye dönüşebilir. 3. ETKİNLİK Tekerleğin icadı çok mühimdir. Zira tekerleksiz hiçbir araba veya makine düşünülemez. Yeni taş devrinde, milattan senelerce evvel yaşayan bir adam tekerleği icat etti. Bu, zamanımızdaki bütün keşiflerden önemlidir. Tabiatta aynı fi kri ilham edecek bir örnek olmadığından, tekerlek dâhiyane bir buluştur. Demek ki insan zekâsı taklitçilikten uzaklaşarak yepyeni bir şey meydana koymuştu. O zamana kadar ağır yükler, kızaklarla veya odunlar üzerinde çekilmek suretiyle taşınıyordu. Dâhiyane fi kir, yuvarlanan odunlar yerine, sabit bir merkezin ucuna dönecek bir şekilde iki yassı yuvarlak tahta, yani tekerleğin takılması düşüncesi idi. Bunun yanı sıra dört tekerlekli araba daha pratik olmakla beraber, dingil düzeneğine ihtiyaç gösterdiğinden, çok sonraları icat edilmiştir. Bugün tekerlek insanlık tarihinin en önemli icatlarından birisi olarak gösterilir. Yukarıdaki metinde geçen bilgi cümlelerini bularak aşağıya not ediniz. Metinde geçen bilgi cümleleri Örnek: Yeni taş devrinde, milattan senelerce evvel yaşayan bir adam tekerleği icad etti.... Biliyor muydunuz? Öklit in Bir doğruya dışındaki bir noktadan yalnız bir paralel doğru çizilebilir. dediği 5. aksiyomu 19. yy.ın başlarında matematikçiler arasında büyük tartışmaların kaynağı olmuş ve yeni geometrilerin kurulmasına ilham vermiştir. 19.yy.ın başlarında matematiğin geldiği noktada, Öklit in 5. aksiyomunun yanlış olduğu varsayılarak yerine başka aksiyom(lar) yerleştirilerek çok ilginç özellikler taşıyan yeni geometriler kurulmaya başlanmıştır. Görüldüğü gibi bugün doğru olarak kabul ettiğimiz bir bilgi gelecekte değişebilmektedir. 12

13 ! Unutmayın Kitabınızın ilerleyen aşamalarında yapacağınız bazı etkinliklere ait çıktıları erişim dosyası adı verdiğiniz bir dosya oluşturarak bu dosya içerisinde saklayınız. 4. ETKİNLİK Aşağıda bilgi türlerinin isimleri verilmiştir. Bu bilgi türlerinin altına o türe ait olduğunu düşündüğünüz bir bilgi yazınız. Bilimsel Bilgi Deniz seviyesinden aşağı doğru inildikçe basınç artar. Gündelik Bilgi Teknik Bilgi Sanat Bilgisi Dinî Bilgi Felsefi Bilgi Yorumlayın Bir kuruluşun sahip olduğu, yeri doldurulamaz tek sermaye insanların bilgi ve yeteneğidir. Andrew CARNEGIE (Andrev Korniç) 13

14 Konu Sonu Değerlendirme A. Aşağıdaki ifadeleri dikkatlice okuyunuz. Bu ifadelerden doğru olarak kabul ettiklerinizin karşısındaki Doğru kutucuğuna, yanlış olarak kabul ettiklerinizin karşısındaki Yanlış kutucuğuna X işareti koyunuz. İfade Doğru Yanlış Bilgi; öğrenme, araştırma veya gözlem yolu ile elde edilen gerçektir. Kümülüs bulutları beyaz renkli, birbirlerinden ayrı büyük parçalı küme biçimindeki bulutlardır. bilgisi teknik bilgidir. İnsan, doğası gereği yargılayan, sorgulayan, tartışan bir varlıktır. bilgisi felsefi bilgidir. Vidayı sıkıştırmak için saat yönünde sıkmak gerekir. bilgisi teknik bilgidir. B. Aşağıdaki soruları cevaplayınız. 1. Kaç çeşit bilgi vardır? Birer örnek vererek açıklayınız Bilgi çeşitleri arasında ne tür farklılıklar vardır? Açıklayınız

15 1. ÜNİTE BİLİM, ARAŞTIRMA VE PROJE 1.2 Bilimin Hayatımızdaki Yeri ve Önemi Konuya Hazırlık 1. Trafi k işaret levhaları geliştirilmemiş olsaydı, bugün trafi k nasıl bir hâl alırdı? Tartışınız. 2. Bilimsel gelişmeler her zaman için olumlu sonuçlar mı doğurmuştur? Tartışınız. Bilimin Önemi Bilim, gözlem ve deneylerle elde edilen düzenli bilgi birikimidir. Bilmek sözcüğünden türemiş olan bilim, bilinen, bellekte iz bırakan anlamındadır. Ayrıca evrene ve evrendeki her şeye ilişkin bilgileri elde etmek amacıyla yapılan etkinlikler olarak da ifade edilebilir. Bilimin ortaya koyduğu bilgiler, yapılan yeni çalışmalarla desteklenip olgunlaştırılabilir. Ülkemizin ve gelişmekte olan çoğu ülkelerin insanları geçmişte ve günümüzde yapılan yanlış davranışların olumsuz sonuçlarıyla karşı karşıyadır. Bugün topraklarımızın çok büyük bir kısmı erozyonla aşınmıştır. Gerek bireysel gerek toplumsal sorunlara akılcı ve mantıksal çözümler getirebilmenin yolu, bilimsel düşünme ve uygulamalardan geçer. Bu nedenle insanlardaki bilimsel düşünce eksikliği, sorunların çözümsüz kalmasına ve giderek artmasına neden olabilir. Bu da insanları psikolojik, ekonomik vb. sıkıntılar içinde bırakır. Örneğin bir öğrencinin verimli ders çalışma yöntemini bilmemesi, onun derslerinde de başarısız olmasına sebep olacaktır. Tekerleğin keşfi nden bu yana, insanın ürettiği ve kullandığı her şey, çözdüğü sorun, bilimsel düşünme yoluyla ve bilimle gerçekleşmiştir. Bu yolla, ortaya çıkan yeni bilimsel bulgulara paralel olarak toplumların gelişmesi ve toplumun sorunlarının çözümlenmesi sağlanmıştır. Bilim; duygu ve düşüncenin ürünüdür. Bilimsel gerçekler, insandan önce var olmuş olsa da onları ortaya çıkaran insandır. Dünyanın çeşitli yerlerindeki olayları izlediğimiz televizyonun gerisinde binlerce yılın, binlerce insanın, binlerce araştırmacının ortaya koyduğu bir bilimsel birikim vardır. Sonuç olarak bilgi edinme ve bunlardan yararlanabilme, yaşama savaşında başarının anahtarıdır. Çünkü bilimin en başta gelen amacı insan yaşamını kolaylaştırmak, dünyayı insanca yaşanabilir duruma getirmektir. zik.com/makale3.htm 16/10/2008 Cevaplayın 1. Parçaya göre bilim neyin bir ürünüdür? Neden? 2. Parçadaki Bilimsel gerçekler, insandan önce var olmuş olsa da onları ortaya çıkaran insandır. ifadesiyle kastedilmek istenen nedir? Açıklayınız. 15

16 1. ETKİNLİK Aşağıdaki boş alanlara size göre yaşamın vazgeçilmez 5 buluşunu yazınız. Size göre bu buluşlardan önce insanlık ne tür zorluklarla karşı karşıya idi, buluşlar insanlığa ne kattı? Aşağıda ilgili yerlere yazınız. Buluş Buluştan önceki durum Buluşun insanlığa katkıları Dipnot Taş devrinde iplik bükmek ve kumaş dokumak bilinmediğinden, insanlar, kışın soğuktan korunmak için hayvan postlarına bürünürlerdi. Deri parçalarını birbirine bitiştirmek üzere açılan deliklerden hayvan sinirleri, sicim gibi ince deriler veya sazlar geçirilirdi. Delik açmaya yarayan sivri çubuğun yerine sonraları kemik, fil dişi veya boynuzdan yapılmış tığ şeklinde basit bir alet kullanılır oldu. İşte bu sıralarda taş devri insanlarından birinin aklından şöyle bir şey geçti: Elimdeki tığın ucunda bir delik olsa, sağları ona geçirir, iki işi aynı zamanda yaparak postları birbirine daha çabuk eklerim. O zamanlar incecik bir çubuğa delik açmak kolay değildi. Fakat dâhi mucit gayet keskin uçlu bir çakmak taşı ile bu işi de başardı. Dikiş iğnesi bulunmuştu. Sizler de ihtiyaçlarınız doğrultusunda yaşamınızı kolaylaştıracak buluşlar gerçekleştirebilirsiniz. 16

17 2. ETKİNLİK Kurşun kalem ve silgiyi düşünün. Kurşun kalemin de silginin de görevleri ayrı ayrıdır ve bu iki buluş farklı zamanlarda icat edilmiştir. Bu iki buluştan etkilenerek bilim insanları silgili kalemi icat etmişlerdir. Siz de buna benzer örnekler bularak sınıf arkadaşlarınızla paylaşınız. Daha sonra Buluşlar birbirini tetikler mi? sorusunu sınıfça tartışınız. Bu etkinlik sonucunda oluşturduğunuz bilgi ve belgeleri erişim dosyanızda saklamayı unutmayınız. Yorumlayın Uygarlığımızın geleceği bilimsel düşünme alışkanlığımızın gitgide yayılmasına ve derinleşmesine bağlıdır. John DEWEY (Jon Devey) Grup Çalışmaları Sınıfta 5 farklı grup oluşturarak aşağıdaki teknolojik ürünlerden bir tanesini seçiniz. Daha sonra bu ürünle ilgili ayrıntılı bir araştırma yaparak bu ürünün oluşturulma sürecini araştırınız (Bu araştırmada diğer ders öğretmenlerinizden de yardım alabilirsiniz). Bulgularınızı slayt gösterisi, animasyon, canlandırma gibi ögelerle destekleyerek diğer gruplara sununuz. Sunumun ardından aşağıdaki boş alanları doldurunuz. Etkinlik sonrası bir sonraki sayfada verilen grup değerlendirme formunu doldurmayı unutmayınız. Teknolojik Ürünler İnternet Cep Telefonu Fotokopi Makinesi Kol Saati Uçak Seçtiğiniz teknolojik ürünün yaşamınıza olumlu etkileri... Seçtiğiniz teknolojik ürünün yaşamınıza olumsuz etkileri... 17

18 GRUP DEĞERLENDİRME FORMU Grubun Adı:... Sınıf:... ÖLÇÜTLER Evet Kısmen Hayır 1. Grup üyeleri olarak birbirimizin düşüncelerini dinledik. 2. Grup üyeleri olarak birbirimize saygı gösterdik. 3. Bütün grup üyeleri çalışmada aktif rol aldı. 4. Bütün grup üyeleri bilgilerini birbirleri ile paylaştı. 5. Grup üyeleri olarak birbirimize destek olduk. 6. Grup üyeleri olarak birbirimizin hakkını koruduk. 7. Bütün grup üyeleri bu grupta görev almaktan memnunuz. 8. Çalışmamız sonucunda ortak görüş oluşturduk. 9. Çalışmamız boyunca ihtiyaç duyduğumuz anlarda birbirimize yardımcı olduk. 10. Grubumuz verimli bir şekilde çalıştı. Konu Sonu Değerlendirme A. Aşağıdaki ifadeleri dikkatlice okuyunuz. Bu ifadelerden doğru olarak kabul ettiklerinizin karşısındaki Doğru kutucuğuna, yanlış olarak kabul ettiklerinizin karşısındaki Yanlış kutucuğuna X işareti koyunuz. İfade Doğru Yanlış Bütün bilimsel gelişmeler hayatımızı hep olumlu etkilemiştir. Bilimsel gelişmeler birbirini tetikler. Bilim ve teknoloji sözcükleri aynı anlama gelmektedirler. Herkes bir buluş geliştiremez. Bilim, gözlem ve deneylerle elde edilen düzenli bilgi birikimidir. B. Aşağıdaki soruyu cevaplayınız. 1. Bilim ve teknolojinin yaşantımıza etkilerini, kendi yaşantınızdan da örnekler vererek açıklayan bir metin oluşturunuz

19 OKUMA PARÇASI ATATÜRK VE BİLİM Atatürk, bilimin insan yaşamındaki önemli yerini Kurtuluş Savaşı nın sona ermesi sıralarından başlayarak hemen her vesile ile tekrarlamış, vurgulamıştır. 22 Ekim 1922 de Bursa da yaptığı bir konuşmada, Atatürk, biraz sadeleştirilmiş şekliyle şöyle demiştir: Yurdumuzun en bayındır, en göz alıcı, en güzel yerlerini üç buçuk yıl kirli ayaklarıyla çiğneyen düşmanı mağlup eden zaferin sırrı nedir? Orduların sevk ve idaresinde bilim ve fen ilkelerinin kılavuz edinilmesindedir. Milletimizin siyasi ve içtimai hayatı ile ulusumuzun eğitiminde de yol göstericimiz bilim ve fen olacaktır. Türk milleti, Türk Fotoğraf 1.1: Mustafa Kemal Atatürk Çankaya köşkündeki sanatı, Türk ekonomisi, Türk şiiri ile edebiyatı okul sayesinde ve okulun vereceği bilim kütüphanesinde bazı tarihi araştırmaları yaparken. ve fen sayesinde bütün olağanüstü incelikleri ve güzellikleriyle oluşup gelişecektir. Aynı yılın 27 Ekim günü de yine Bursa da, Atatürk şunları söylüyor: Hiçbir mantıki kanıta dayanmaksızın birtakım geleneklere ve inançlara bağlı kalmakta ısrar eden milletlerin gelişmesi çok güç olur ve belki de hiç gerçekleşmez. Gelişim yolunda bağları koparamayan ve engelleri aşamayan uluslar akla uygun düşen ve gereksemelere ayak uydurabilen bir zihniyetle hayata bakamazlar. Bunlar engin hayat felsefelerine sahip başka milletlerin egemenliği altına girip onların tutsağı olmaktan kurtulamazlar. 30 Ağustos 1924 tarihinde Atatürk Dumlupınar da yaptığı konuşmada da şöyle diyor: Yaşamanın şartı uygarlık yolunda yürümek ve başarıya ulaşmaktır. Bu yol üzerinde ilerlemeyi değil de geriye bağlılığı benimseyenler, böyle bir bilgisizlik ve gaflette bulunanlar, evrensel uygarlığın coşup gelen seli altında bir gün boğulmaya mahkûmdurlar. Yine aynı konuşmasında Atatürk şunları söylüyor: Uygarlığın yeni buluşlarının ve fennin harikalarının cihanı değişmeden değişmeye sürükleyip durduğu bir devirde yüzyılların eskittiği köhne zihniyetlerle, geçmişe kölecesine bağlılıkla varlığımızı sürdürmemiz mümkün değildir. Atatürk ün Hayatta en hakiki mürşit ilimdir. kısaltılmış şekliyle yaygınca bilinen sözünün tam metni ise aynen şöyledir: Dünyada her şey için, maddiyat için, maneviyat için, muvaffakiyet için, en hakiki mürşit ilimdir, fendir; ilim ve fennin haricinde mürşit aramak gaflettir, cehalettir, dalalettir. Yalnız, ilim ve fennin yaşadığımız her dakikadaki safhalarının tekamülünü idrak etmek ve terakkiyatını zamanında takip eylemek şarttır. Yukarıda aktarılan sözlerinin, kendisinden yapılan alıntıların hepsinde Atatürk ün bilim ile uygarlık arasında yakın ilişki kurduğuna ve her ikisini de dinamik yönleriyle vurgulamaya özen gösterdiğine tanıklık ediliyor. Batılılaşma teşebbüsümüzde en büyük güçlüğü doğuran bir sorun, örnek alınmış olan Batının büyük devingenliği, kendi kendini geride bırakma vasfı idi. Atatürk uygarlığın temeline bilimi koymakta ve Batı uygarlığının dinamizmini, esas itibariyle bilimden ve bilimin sınırsız gelişme yeteneğinden aldığına inanmaktadır. un_yaptigi_bilimsel_calismalari_ve_tarihleri_nelerdir.html

20 1. ÜNİTE BİLİM, ARAŞTIRMA VE PROJE 1.2 Bilim, Araştırma ve Proje İlişkisi Konuya Hazırlık 1. Sizce bütün bilimsel gelişmeler bir araştırmanın ürünü müdür? Tartışınız. 2. Projelendirme sözcüğü ile ifade edilmek istenen şey nedir? Açıklayınız. MARMARAY Asrın Projesi Dünyadaki en önemli projelerden biri olan Marmaray Projesi, İstanbul un kentsel yaşantısını sağlıklı olarak sürdürebilmesi, kentlilere çağdaş bir kent yaşamı ve kentsel ulaşım imkânları sunabilmesi, kentin doğal tarihî özelliklerinin korunabilmesi için yüksek kapasiteli elektrik enerjisi kullanarak çevreyi kirletmeyen bir projedir. İstanbul, bir yandan tarihî ve kültürel değerleriyle korunması gereken, diğer yandan toplu ulaşım sistemlerinin çevresel etkilerinin azaltılabilmesi ve demir yolu sistemlerinin kapasitesi, güvenilirliği ve konforunun arttırılabilmesi için modern demir yolu tesislerinin kurulmasını gerektiren bir şehirdir. Fotoğraf 1.2: İstanbul Marmaray inşaatı Proje, Avrupa yakasında bulunan Halkalı ile Asya yakasında bulunan Gebze ilçelerini kesintisiz, modern ve yüksek kapasiteli bir banliyö demir yolu sistemiyle bağlamak amacıyla İstanbul daki banliyö demir yolu sisteminin iyileştirilmesi ve Demiryolu Boğaz Tüp Geçişi inşasına dayanmaktadır. İstanbul Boğazı nın her iki yakasındaki demir yolu hatları, İstanbul Boğazı nın altından geçecek olan bir demir yolu tünel bağlantısı ile birbirine bağlanacaktır. Hat, Kazlıçeşme de yer altına girecek; yeni yer altı istasyonları olan Yenikapı ve Sirkeci boyunca ilerleyecek, İstanbul Boğazı nın altından geçecek ve diğer bir yeni yer altı istasyonu olan Üsküdar a bağlanacak ve Söğütlüçeşme de tekrar yüzeye çıkacaktır. Proje, şu anda dünyadaki en büyük ulaşım altyapı projelerinden birisidir. İyileştirilmiş ve yeni demir yolu sisteminin tamamı, yaklaşık 76 km uzunluğunda olacaktır. Ana yapılar ve sistemler, batırma tüp tünel, delme tüneller, aç-kapa tüneller, hemzemin yapılar, 3 yeni yer altı istasyonu, 36 yer üstü istasyonu (yenileme ve iyileştirme), işletim kontrol merkezi, sahalar, atölyeler, bakım tesisleri, yer üstüne inşa edilecek olan yeni bir üçüncü hat dâhil olmak üzere, mevcut hatların iyileştirilmesi, tamamen yeni elektrikli ve mekanik sistemler ve temin edilecek olan modern demir yolu araçlarını kapsayacak olan 4 bölümden oluşacaktır Cevaplayın 1. Sizce bu projeye başlanmadan önce ne tür araştırmalar yapılmıştır? 2. Bu proje İstanbul un trafi k sorununu ortadan kaldırmaya yeterli olabilecek midir? Neden? 20

21 1. ETKİNLİK Engelli vatandaşlarımız günlük yaşamlarında birçok fi ziksel problemle karşılaşmaktadır. Bu problemlerden en önemlilerini sınıf tahtasına ve aşağıdaki ilgili yere yazınız. Bu problemler üzerinde tartışarak çözüm yolları üretiniz. Bu etkinlik süresince yaptığınız iş ve işlemleri aşağıdaki Projelendirme bölümüne yazınız. Engelli vatandaşlarımızın yaşadıkları problemler Projelendirme Dipnot Yukarıdaki etkinlik sürecinde yapmış olduğunuz iş ve işlemlerin, aslında bir projelendirme olduğunu fark ettiniz mi? 21

22 2. ETKİNLİK Dişli çarkların çalışma prensibiyle ilgili olarak sınıfınızda beyin fırtınası yapınız. Bu prensibi temel alarak hazırlanmış proje örneklerini bulunuz ve bu örneklerin resimlerini aşağıdaki çizelgeye yapıştırınız. Etkinliğin sonunda bilim, araştırma ve proje arasındaki ilişkiyi açıklayan bir metin oluşturunuz. Bisiklet

23 Biliyor muydunuz? Kim bilir, belki de cerrahlar taş devrinden kalma neşterler kullanacaklar, yakın gelecekte... Maya uygarlığı zanaatkârlarının volkanik camdan yaptıkları kesici araçlar, hem çelik ya da elmas bıçaklardan daha keskin hem de daha ucuz... Kolorado Üniversitesi antropologlarından Pacon Sheets (Pakon Şiits), bu ilginç gözleminin geçerliğini sınamak için şimdilerde, bir göz cerrahıyla iş birliği yapıyor. Sheets şöyle anlatıyor, bu ilkel neşterleri... Volkanik camdan yapılan bu kesici aletler, bugün bilinen ve kullanılan bıçaklardan, neşterlerden çok daha keskin... Yapılan ölçümlere göre bu neşterlerin bıçak kısmının kalınlığı 10 silikon dioksit molekülü, Fotoğraf 1.3: İlk neşterin ham maddesi (volkanik cam) yani bir santimetrenin 3-4 milyarda biri... Şu andaki bütün sorunumuz, bazı eklemlerle bu cam neşterleri daha dayanıklı duruma getirmek... Böylesi bir neşterin maliyetinin 20 dolar, elmas neşterlerin satış fi yatının 800 dolar olduğu düşünülürse, hem çok daha kullanışlı hem de keseye daha uygun olacak bunlar... Bilim ve Teknik dergisi, Mayıs 1992 Konu Sonu Değerlendirme A. Aşağıdaki ifadeleri dikkatlice okuyunuz. Bu ifadelerden doğru olarak kabul ettiklerinizin karşısındaki Doğru kutucuğuna, yanlış olarak kabul ettiklerinizin karşısındaki Yanlış kutucuğuna X işareti koyunuz. İfade Doğru Yanlış Bir bilimsel çalışmada bütün aşamalar projelendirme sürecine dâhil edilemez. Problem olan her durum projelendirilebilir. Bilimsel çalışmalar bir problemi ortadan kaldırmaya yönelik olmalıdır. Vida, bilimsel araştırmalar sonucu geliştirilmiş bir ürün değildir. Bilim, araştırma ve proje arasında bir ilişki vardır. B. Aşağıdaki soruları cevaplayınız. 1. Bilim insanı araştırmacı bir kimliğe sahiptir. cümlesi ile ifade edilmek istenen nedir? Açıklayınız Bilime katkısı olmuş ünlü Türk bilim insanlarından bir tanesi hakkında kısa bir araştırma yaparak aşağıdaki boşlukları doldurunuz. Türk bilim insanının adı... Uzmanlık alanı... Yaptığı önemli bilimsel çalışmalar... 23

24 1. ÜNİTE BİLİM, ARAŞTIRMA VE PROJE 1.4 Proje Hazırlamada Araştırmanın Önemi Konuya Hazırlık 1. Araştırma, araştırmacı sözcükleri size ne ifade ediyor? Açıklayınız. 2. İhtiyacınız olan bir ürünü almadan önce bir ön araştırma yapar mısınız? Neden? Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Cumhuriyetin daha ilk yıllarında madencilik eğitimine el atılmıştır. Zonguldak ta orta ve yüksek dereceli teknik okullar açılmış ve yurt dışına maden mühendisliği eğitimi için öğrenciler gönderilmiştir yılında kurulan Sanayi ve Maadin Bankası, 03 Haziran 1933 te Sümerbank ismiyle faaliyetlerine devam etmiştir yılında Sümerbank ve İş Bankası ortaklığıyla Keçiborlu Kükürtleri işletmeye alınmıştır. Daha sonraları Karabük Demir Çelik Fabrikasının kurulmasıyla görevlendirilen Sümerbank yakın zamanlara kadar önemli madencilik kuruluşlarımızdan birisi olmuştur. Mezopotamya uygarlığını kuran Sümerlerin ismini taşıyan bu kuruluş, MTA tarafından bulunup Etibank tarafından işletilen madenleri, kuracağı fabrikalarda değerlendirilecek şekilde düşünülmüştü. Aynı yıllarda İktisat Vekâletine bağlı olarak Petrol Arama ve İşletme İdaresi ile Altın Arama ve İşletme İdaresi kurulmuş, diğer madenler için de bir jeoloji enstitüsü projesi hazırlanmıştır. Bu sıralarda toplanan madencilik şuralarında alınan kararlarla bu üç kuruluş bir çatı altında toplanarak 22 Haziran 1935 tarihli ve 2804 sayılı Kanunla Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü kurulmuştur. 70 yıl önce kabul edilen ve günümüze kadar birçok politika değişikliklerine rağmen 2804 sayılı Kanun günümüzde önemini hâla korumaktadır. MTA Genel Müdürlüğünün görevleri 2804 sayılı Kanunun 2. maddesinde Ülkemizde işletmeye elverişli maden ve taş ocağı sahalarının bulunup bulunmadığını, işletilen maden ve taş ocaklarının daha faydalı şekilde işletilme koşullarını araştırmak, buna yönelik arama işlemleri, bilimsel, jeolojik ve teknolojik tetkikleri yapmak, harita, plan ve kesitler hazırlamak, proje, fen raporları ve kârlılık hesapları yapmak ve madencilik sektörüne kalifi ye eleman yetiştirmek olarak belirtilmiştir. Maden aramacılığı, madenciliğin kapısını aralayan ve sürdürülebilirliğini sağlayan en önemli faaliyettir. Yüksek risk, arama yatırımlarının en belirgin özelliğidir. Riski kabul edilebilir düzeye düşürebilmenin ve maden aramayı defi neciliğe dönüştürmekten kurtarmanın tek yolu bilimselliğe dayanan yöntemleri kullanmaktadır. Karmaşık jeolojik yapısı nedeniyle arama problemleri zor olan ülkemizde bilimselliğin önemi daha da büyüktür. Anadolu da madencilik ve maden aramacılığı binlerce yıl öncesine dayanmasına rağmen bilimsel ve sistemli maden aramacılığı 1935 te MTA Genel Müdürlüğünün kurulmasıyla başlamıştır. MTA, kuruluşundan bu yana geçen 70 yıllık sürede ülkemizin jeolojik yapısının belirlenmesi ve buna dayalı olarak maden potansiyelinin açığa çıkarılması için büyük hizmetler yapmıştır. Günümüze kadar yaklaşık 1.5 milyon m 3 linyit, 310 bin m 3 taş kömürü, 725 bin m 3 metalik madenler, 280 bin m 3 endüstriyel ham madde, 380 bin m 3 uranyum ve toryum, 140 bin m 3 petrol, 250 bin m 3 jeotermal için olmak üzere toplam 4 milyon m 3 e yaklaşan sondaj yapılmıştır. Ülkemizin bilinen tüm maden yataklarının hemen hemen hepsinin ilk bulunuşlarında ya da rezervlerinin arttırılmasında MTA nın katkıları vardır. Demir çelik, ferro krom, bakır, alüminyum, krom kimyasalları, bor ürünleri, seramik, cam, çimento gibi ülkemizde birçok madene dayalı sanayinin kurulması ve geliştirilmesi, MTA nın bulduğu ya da bulunmalarına destek verdiği maden rezervleri sayesinde mümkün olmuştur. Ülkemizin ilk bulunan petrol sahaları olan Raman ve 1954 te bulunan Garzan petrol sahaları MTA tarafından bulunmuştur Cevaplayın 1. Parçaya göre MTA nın temel görevi nedir? Açıklayınız. 2. Araştırma ve bilim arasındaki ilişkiyi MTA açısından nasıl değerlendirebilirsiniz? 24

25 1. ETKİNLİK Aşağıdaki boş alanların sol tarafını mevcut bilgilerinizi kullanarak doldurmaya çalışınız. Sağ tarafını ise çeşitli araştırma kaynaklarından yardım aldıktan sonra doldurmaya çalışınız ve alt kısımdaki soruları cevaplayınız. Araştırma yapmadan önce Araştırma yaptıktan sonra Kanser hastalığı ne tür bir hastalıktır? Kanser tedavisinde hangi tür yöntemler izlenmektedir? Kanser riskini azaltan bitkiler hangileridir? Bu bitkilerden hangi şekilde yararlanmaktayız? Kanser hastalığı ne tür bir hastalıktır? Kanser tedavisinde hangi tür yöntemler izlenmektedir? Kanser riskini azaltan bitkiler hangileridir? Bu bitkilerden hangi şekilde yararlanmaktayız? Yukarıda yazdıklarınızdan hangilerinin daha doğru olduğuna inanıyorsunuz? Neden? 2. Araştırmalarınız sonucu kanser hastalığı hakkında hangi yeni bilgileri edindiniz? 3. Araştırma yaparken hangi bilgi kaynaklarından yardım aldınız? Aşağıya yazınız. İnternet 25

26 Yorumlayın Bilgiye sahip olarak doğmuş birisi değilim. Öğretmeyi seviyorum ve öğrenmeye çalışıyorum. Konfüçyüs 2. ETKİNLİK Sallanan Millenyum Köprüsü 12 Haziran 2000 Londra da yeni tamamlanan köprü sallandığı için kapatıldı. Dulles Havaalanındaki tünelin çöküşü 1 Kasım 2000 Uluslararası Dulles Havaalanında inşa hâlindeki yaya tüneli çöktü. Çiftçinin mahsülü düşük 12 Kasım 2004 Adana da çiftçiler yanlış ürün ekimi nedeniyle zor anlar yaşıyor. Kansas City Hyatt Regency Hotel de kopan asma yaya köprüleri 17 Temmuz 1981 Amerika Birleşik Devletleri nde bir mühendislik hatası sonucu meydana gelen kazada tam 114 kişi öldü, 200 kişi kalıcı şekilde yaralandı. Kansai Uluslararası Havaalanı Ekim 2000 Yapımından 6 yıl sonra Japonya nın 2. büyük havaalanı planlanandan daha hızlı suya gömülüyor! Teksas da hendek inşaatının çökmesi 28 Ekim 2000 Teksas daki hendeğin çökmesi sonucu 3 işçi öldü. Yukarıda çeşitli gazete ve İnternet haberleri görmektesiniz. Sizce bu gazete haberlerindeki ortak sorun nedir? Araştırma yapmamanın bu sonuçların ortaya çıkmasındaki etkisi nedir? Düşüncelerinizi aşağıya yazınız....! Unutmayın Bugün insanoğlunun kullandığı birçok teknolojik ürün, büyük ve itinalı araştırmalar sonucu geliştirilmiştir. 26

27 Performans Ödevi Ödevin Adı Süre Beklenen Performans Performans Ödevi Hedefi Performans Ödevinde Yararlanılacak Kaynaklar Performans Ödevi Soruları Kaynak Tarama, İnceleme ve Raporlaştırma Performans Ödevinin Etkinlikleri Performans Ödevi Raporu/Sunusu Ölçme ve Değerlendirme Ulusal ve uluslararası düzeydeki araştırma merkezlerinin ve akademik veri tabanlarının tanıtılması 1 hafta Araştırma, yazma becerisi, sunu Bu ödevle sizden ulusal veya uluslararası düzeyde çalışmalar yapan araştırma merkezleri veya akademik veri tabanlarından birini tespit ederek bu birim hakkında ayrıntılı bir araştırma yapmanız ve bulgularınızı arkadaşlarınızla paylaşmanız beklenmektedir. Gazete, İnternet, dergi, kitap, DVD, VCD vb. Üniversiteler Öğretmenleriniz Ödevinizi aşağıdaki sorulara cevaplar arayacak biçimde şekillendiriniz. 1. Araştırma merkezleri ve akademik veri tabanlarının görevleri nelerdir? 2. Tanıtımını yapacağınız birim hangi çalışmaları yürütmektedir? 3. Tanıtımını yapacağınız birimin araştırmacılara verdiği destek ne ölçüdedir? 4. Tanıtımını yapacağınız birimin en önemli projeleri nelerdir? Sizden bilgi kaynaklarını incelemeniz, inceleme sonuçlarını raporlaştırmanız ve sonuçları bir sunum ortamı oluşturarak arkadaşlarınıza sunmanız istenmektedir. 1. Araştırma merkezleri ve akademik veri tabanlarının görev ve sorumluluklarını belirleyiniz. 2. Tanıtımını yapacağınız birimi tespit ediniz. 3. Bu birimi seçme gerekçelerinizi açıklayınız. 4. Tanıtımını yapacağınız birimin tanıtımını ayrıntılı bir biçimde yapınız. 5. Birimin projelerini kısaca açıklayınız. 6. Birimin araştırmacılara verdiği destek konusunda arkadaşlarınızı aydınlatıcı bilgiler edininiz. Ödevin sunumunu, yazılı, sözlü veya slayt şeklinde yapabilirsiniz. Öğretmeniniz bir sonraki sayfadaki Performans Ödevi Değerlendirme Formunu kullanarak ödevinizi değerlendirecektir. 27

28 Performans Ödevi Değerlendirme Forumunun Doldurulması Performans Ödevi Değerlendirme Formu öğretmen tarafından doldurulacaktır. Sizin ödevde gösterdiğiniz performans, değerlendirme ölçütlerine göre değerlendirilecektir. Aşağıdaki form ödevinizin nasıl değerlendirileceğine dair size bilgi vermektedir. Ödevinizi hazırlarken aşağıdaki değerlendirme ölçütlerini göz önünde bulundurunuz. Performans Ödevi Değerlendirme Formu Öğrencinin Adı Soyadı:... Tarih:... Sınıfı: Öğretmen:... Dereceler Değerlendirme Ölçütleri Çok İyi İyi Orta Zayıf Çok Zayıf Ödev hedefi ni yerine getirme 2. Ödev sorularını cevaplama 3. Kaynakları tarama 4. Kaynakları inceleme ve raporlaştırma 5. Ödevi zamanında getirme 6. Ödev çalışmalarında istekli olma 7. Yaratıcılık yeteneğini kullanma 8. Zihinsel becerilerini geliştirme 9. Elde edilen bilgilerden çıkarımda bulunma 10. Ödevi sunma Toplam Düşüncelerim ! Unutmayın Performans ödevinizi erişim dosyanızda saklamayı unutmayınız. 28

29 Biliyor muydunuz? Kurşun kalemin bugün bildiğimiz şeklini Fransız kimyacı Nicolas Conte (Nikolas Kont) vermiştir. Kil ve graphite karışımını yakıp tahtadan silindir çubuklar içine koyan Conte; 1795 te patentini almıştır. İlk kurşun kalem fabrikasını ise 1861 de Eberhard Faber (İbörhırd Fabır), New York ta kurmuştur. Ardından kalem teknolojisi yeni araştırmalar ve buluşlarla günden güne gelişme göstermiştir. Bugün uçlu kalem, tükenmez kalem vb. türde ve görünümde pek çok kalem kullanılmaktadır. Konu Sonu Değerlendirme A. Aşağıdaki ifadeleri dikkatlice okuyunuz. Bu ifadelerden doğru olarak kabul ettiklerinizin karşısındaki Doğru kutucuğuna, yanlış olarak kabul ettiklerinizin karşısındaki Yanlış kutucuğuna X işareti koyunuz. İfade Doğru Yanlış Araştırma yapmak her zaman yüksek maliyetleri de beraberinde getirir. Proje hazırlama sürecinde araştırma önemli bir yer tutar. Bütün teknolojik ürünler aslında kapsamlı bir araştırmanın ürünüdür B. Aşağıdaki soruları cevaplayınız. 1. Ülkemizde faaliyet gösteren ulusal ve uluslararası düzeydeki araştırma merkezlerinin ve akademik veri tabanlarının 5 tanesinin ismini aşağıya yazınız Bilgiye ulaşmada araştırmanın gerekliliğini kendi yaşamınızdan bir örnekle açıklayınız

30 1. ÜNİTE BİLİM, ARAŞTIRMA VE PROJE 1.5 Niçin Proje Hazırlıyoruz? Konuya Hazırlık 1. Sizce bir deprem tahmini projesi insanlara ne katkılar sağlayabilir? Fikirlerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız. 2. Hazırladığımız her projenin bir amacı olmalı mı? Tartışınız. Kyoto Protokolü Küresel ısınma ve iklim değişikliği konusunda mücadeleyi sağlamaya yönelik uluslararası tek çerçeve olan bu protokol, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi içinde imzalanmıştır. Bu protokolü imzalayan ülkeler, karbondioksit ve sera etkisine neden olan diğer beş gazın salınımını azaltmaya veya bunu yapamıyorlarsa salınım ticareti yoluyla haklarını arttırmaya söz vermişlerdir. Protokol, ülkelerin atmosfere saldıkları karbon miktarını 1990 yılındaki düzeylere düşürmelerini gerekli kılmaktadır de imzalanan protokol, 2005 te yürürlüğe girebilmiştir. Çünkü protokolün yürürlüğe girebilmesi için protokolü imzalayan ülkelerin atmosfere saldıkları gaz miktarının, toplam gaz emisyonunun % 55 ini bulması gerekmekteydi. Kyoto protokolü şu anda yeryüzündeki 160 ülkeyi ve sera gazı salınımlarının % 55 inden fazlasını kapsamaktadır. Kyoto protokolü ile devreye girecek önlemler, pahalı yatırımlar gerektirmektedir. Sözleşmeye göre; Atmosfere salınan sera gazı miktarı % 5 e çekilecek, Endüstriden, motorlu taşıtlardan, ısıtmadan kaynaklanan sera gazı miktarını azaltmaya yönelik mevzuat yeniden düzenlenecek, Daha az enerji ile ısınma, daha az enerji tüketen araçlarla uzun yol alma, daha az enerji tüketen teknoloji sistemlerini endüstriye yerleştirme sağlanacak, ulaşımda, çöp depolamada çevrecilik temel ilke olacak, Atmosfere bırakılan metan ve karbon dioksitoranının düşürülmesi için alternatif enerji kaynaklarına yönelinecek, Fosil yakıtlar yerine örneğin bio dizel yakıt kullanılacak, Çimento, demir-çelik ve kireç fabrikaları gibi yüksek enerji tüketen işletmelerde atık işlemleri yeniden düzenlenecek, Termik santrallerde daha az karbon çıkartan sistemler, teknolojiler devreye sokulacak, Güneş enerjisinin önü açılacak, nükleer enerjide karbon sıfır olduğu için dünyada bu enerji ön plana çıkarılacak, Fazla yakıt tüketen ve fazla karbon üretenden daha fazla vergi alınacaktır. Cevaplayın Yazar, Ocak Sizce Kyoto Protokolü ile neler hedeflenmektedir? Açıklayınız. 2. Bu protokol çerçevesinde ne tür projeler hayata geçirilmek istenmektedir? 3. Siz bireysel olarak bu hususta ne tür önlemler aldınız? 30

31 1. ETKİNLİK Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK)nun yaptığı projeler hakkında bilgi sahibi oluyorsunuzdur. Siz bu kurumda yetkili bir kişi olsaydınız hangi projelere imza atardınız? Aşağıdaki çizelgeye gerçekleştirmek istediğiniz projeleri, bu projeleri gerçekleştirmekteki amacınızı ve projenizin sonunda elde edebileceklerinizi (projenizin gerekçesini) yazınız. Projenizin adı Projenizin amacı Projenizin gerekçesi! Unutmayın Hazırladığınız projeleri erişim dosyasında saklamalısınız. Biliyor muydunuz? Fırat ve Dicle nehirleri üzerindeki sulama ve hidroelektrik amaçlı projeler olarak 1970 li yıllarda planlanan GAP, 1980 li yıllarda çok sektörlü, sosyoekonomik bir bölgesel kalkınma programına dönüştürülmüştür. Kalkınma programı; sulama, hidrolik, enerji, tarım, kırsal ve kentsel alt yapı, ormancılık, eğitim ve sağlık gibi sektörleri kapsamaktadır. Su kaynakları programı 22 baraj, 19 hidroelektrik santrali ve 1.7 milyon hektar alanda sulama sistemleri yapımını öngörmektedir. Bu alan ülke yüz ölçümünün % 10.2 sine te- Fotoğraf 1.4: Keban Barajı kabül eden km 2 lik alanı kapsamaktadır. Toplam maliyeti 32 milyar ABD doları olan projede, enerji santrallerinin toplam kurulu gücü 7476 MW dır. Bu projeden yılda 27 milyar kilovatsaat enerji üretimi öngörülmektedir. Görüldüğü gibi özenle hazırlanmış başarılı projeler ülke ekonomisine büyük katkılar sağlamaktadır. 31

32 Ders Dışı Etkinlik Aşağıda ülke ekonomimize katkıları olan bazı projeler verilmiştir. Çeşitli kaynaklardan araştırmalar yaparak bu projelerin ülke ekonomimize katkıları ile ilgili sayısal verilere ulaşınız. Tema Vakfı 10 Milyar Meşe Projesi Ülke ekonomisine katkıları İstanbul Teknik Üniversitesi Deprem Tahmini Projesi Ülke ekonomisine katkıları Konya Havzası Sulama Projesi Ülke ekonomisine katkıları Tübitak Pardus Türkçe İşletim Sistemi Projesi Ülke ekonomisine katkıları 32

33 Konu Sonu Değerlendirme A. Aşağıya Niçin proje hazırlarız? sorusuna cevap oluşturabilecek cümleler yazınız. Ülke ekonomisine katkı sağlayabilmek için, B. Ülke ekonomimize katkı sağlamış projelerden bir tanesini araştırarak edindiğiniz bilgileri arkadaşlarınızla paylaşınız

34 OKUMA PARÇASI Bilim İnsanı Gerçeği Aramakla Yükümlüdür Bilimsel düşünce yapısı kazanmış bir kimse, her şeyden önce gerçekçi bir yapıya sahiptir. Olaylara saygılıdır ve her olayın bir nedenden kaynaklandığını bilir. Cemal Yıldırım a göre bilim insanı, yargılamalarında tutarlı ve ihtiyatlı olmasını bilir, olay ve olgulara dayanmayan genellemelerden kaçınır, dogmatik inançlara sapmaz. Bilim bir sistematik öğrenme ve araştırma sanatı olduğuna göre bilim insanlığı ahlakı doğuştan değildir; eğitim ile kazanılacak bir olgudur. Bilim insanının en önemli özelliklerinden biri de onun ahlaki hayatıdır. Bilim insanının ahlaksal hayatı, sürekli bir arayış heyecanıdır, çıkara dayanmayan bir özlemle didinen saf ve onurlu bir hayattır. Sürekli doğruyu aramak, bulguları çarpıtmamak, okumadığını okumuş gibi ve bulmadığı sonucu bulmuş gibi göstermemek, başkalarının düşüncelerini kendi görüşüymüş gibi sahiplenmemek gibi erdemlere sahiptir. Bilim insanının ahlaksal hayatı paraya, üne ve otoriteye önem vermeyen, fakat gerçekleri bulma ateşi ile çırpınan bir hayattır. Bu anlamda bilim insanı, bilimi ve bilgisi ile, ölümünden sonra da yarattığı etkileri yaşayacağı için kutsal bir görev üstlenmektedir. Bu bağlamda bilime ve bilgiye olan saygı, bilim insanına saygıya dönüşmüştür. Türkiye Bilimler Akademisi TÜBA nın 14/04/2001 tarihli duyurusunda, Bilim İnsanı ve Akademik Etkinliklerde Etik başlıklı bölümde bilim insanı şöyle tarif edilmektedir: Bilim insanı, akademik yaşamının bütün evrelerinde ve öğretim, yönetim ve akademik değerlendirmelere ilişkin görevlerde bilimsel liyakati temel ölçüt olarak kabul eder; temel etik kurallarının dışına çıkmaz ve bu kuralların dışına çıkılmasına göz yummaz. Eğitimin eksik verilmesi, kopyacılık, akademik ilerleme ve ödül jürilerinde bilimsel liyakat ölçütlerinin dışına çıkmak, kişileri kayırmak ve benzer davranışlar kabul edilemez. Bilim insanı ahlaki değerleri yüksek olan kişidir. Bilim insanı olayları ve olguları olduğu gibi kabul eden, gerçeğe saygılı kişidir. Esen rüzgârın yönüne veya gücüne göre fikir değiştiren veya anlayışını güçlü olana göre belirleyen kişi değildir. Kendinden zayıfı ezmeyen ve kendinden güçlünün önünde diz çökmeyen, sağlıklı, iç gelişmesini tamamlamış, olgun yapısıyla insanı insan olarak gören ve insan olduğu için saygı duyan ahlaklı ve erdemli kişidir. Bilim insanı kibir, haset, kıskançlık, kendini beğenmişlik gibi insani zayıflıklarını çoktan geride bırakmış ve kendini aşmış kişidir. Anadolu daki halk deyişi ile kemale ermiş bir kişiliği vardır. Bu yönüyle bilim insanı kendini ve dar çevresini aşmış kişidir. Bilim insanı ben merkezli değil, biz merkezli, paylaşımcı kişiliğe sahiptir. Makam ve mevki peşinde koşan değil, toplumun mutluluğu için bilgi üreten kişidir. Öğretim üyesi; bilimsel bakımdan kendisine hedef olarak seçtiği konuda sorun çözmeye kendisini adamış, duruşu olan, yetişkin, belirli bir felsefi bakış açısı olan ve öğrendiklerini ve bulgularını öğrencileri ile paylaşan kişidir. Bilim insanı, Üst makamlardan bir zorlama gelirse yaparım, gelmezse sırt üstü yatarım. anlayışı ile hareket eden bir teknisyen veya memur değildir. Bacon, Bilgiyi, başka kimseler üzerinde üstünlük sağlama, kâr ve şöhret ya da bunun gibi aşağılık şeyler için değil; yaşamda ondan yararlanmak ve kullanmak için ara. diyor. Prof. Dr. İbrahim Ortaş Çukurova Üniversitesi Öğretim Üyesi Pivolka Dergisi 12. Sayı 34