Tarihimizde Kuzey Afrika n n unutulan yeri

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Tarihimizde Kuzey Afrika n n unutulan yeri"

Asli Öcalan
7 yıl önce
İzleme sayısı:

Evrensel Bak ﬂ Aç s Gürbüz Evren Tarihimizde Kuzey Afrika n n unutulan yeri Kuzey

as n d ﬂ nda, söz konusu ülkelerin tarihinde Türklerin önemli bir yeri vard r.

Yüzy l aras nda Osmanl egemenli i alt nda yaﬂam ﬂt r.

1 Evrensel Bak fl Aç s Gürbüz Evren Tarihimizde Kuzey Afrika n n unutulan yeri Kuzey Afrika da, Libya, Tunus, Cezayir ve Fas kapsayan bölgeye Ma rip ad verilir. as n d fl nda, söz konusu ülkelerin tarihinde Türklerin önemli bir yeri vard r. Çünkü bu ülkeler, 16. Yüzy l ile 20. Yüzy l aras nda Osmanl egemenli i alt nda yaflam flt r. Bunun önünü açanlar ise Oruç ve H z r Reis kardefllerdir. ki kardefl, 1513 te, Tunus aç klar nda bulunan Cerbe adas n ele geçirmifl, 1516 y l nda ise Cezayir i fethetmifllerdir. F Oruç Reis 75

Bu nedenle de, 1519 y l nda, Padiﬂah Yavuz Sultan Selim e bir mektup gönderen H z r Reis, Osmanl ya ba l çal ﬂmak istedi ini bildirdi.

2 ruç Reis, Kuzey Afrika k y lar nda spanyollarla savafl rken flehit oldu. flte bu tarihten itibaren H z r Reis bölgedeki egemenli ini art rmak için Osmanl mparatorlu u nun deste ine gereksinim duydu unu anlad. Bu nedenle de, 1519 y l nda, Padiflah Yavuz Sultan Selim e bir mektup gönderen H z r Reis, Osmanl ya ba l çal flmak istedi ini bildirdi. M s r fethetmifl olan Yavuz Selim, bölgedeki etkisini art racak bu talebe hemen olumlu yan t verdi. Ard ndan da, Cezayir e topçu birlikleri ve 2 bin 500 kadar Yeniçeri gönderdi. H z r Reis, bu hat r say l r destekle harekete geçerek, 1526 y l na kadar tüm Cezayir i hâkimiyeti alt na ald. spanyollara karfl savaflt s rada Hayreddin lakab ile an lan H z r Reis e, Osmanl ya ba l çal flmaya bafllad andan itibaren de O Barbaros Hayrettin Bey unvan verildi. Akdeniz deki korsanl k faaliyetleri s ras nda ise K z l sakal ndan dolay spanyol, Frans z ve talyanlar Barberousse Yavuz Selim, Cezayir e topçu birlikleri ve 2 bin 500 kadar Yeniçeri gönderdi. Cezayir Annaba vilayeti 76

lakab n tak nca, tarihte Barbaros Hayreddin olarak an lmaya baflland. Barbaros un Osmanl Devleti gözünde de er kazand as l olay, spanya daki Endülüs Müslümanlar n kurtarmak için gösterdi i çabad r.

3 lakab n tak nca, tarihte Barbaros Hayreddin olarak an lmaya baflland. Barbaros un Osmanl Devleti gözünde de er kazand as l olay, spanya daki Endülüs Müslümanlar n kurtarmak için gösterdi i çabad r. Barbaros, emrindeki gemiler ile 76 bin Endülüs Müslüman n, spanya topraklar ndan Afrika k y lar - na tafl m flt r. Bunun üzerine Kanuni Sultan Süleyman, 1533 y l nda Barbaros Hayreddin i stanbul a davet etmifltir. Önce Beylerbeyi unvan verilen Barbaros, ard ndan da Kaptan- Derya yani Osmanl Donanmas Komutan ilan edilmifltir. flte bu tarihten itibaren Cezayir, Tunus ve Libya için yeni bir dönem bafllam flt r. Barbaros, Cezayir de Ocak ad verilen bir sistem kurmufltu. Ocak n askeri gücü de kara ve deniz kuvvetlerinden olufluyordu. Kara kuvvetleri için Ege adalar ndan, Rumeli ve Anadolu dan Türk gençleri getiriliyordu. Deniz kuvvetleri ise Levend ad verilen ve genelde Hristiyanl ktan dönme, bir dönem korsanl k yapm fl askerlerden olufluyordu. Levendlerin Akdeniz deki Hristiyan gemilere sald r p elde ettikleri ganimet ise Ocak için önemli bir gelir kayna oluflturuyordu. Barbaros un Osmanl tabiiyetine girmesinin ard ndan Cezayir e Beylerbeyi tayin edilmeye baflland. Beylerbeyi ne ise Cezayir deki 3 bölgenin beylerini seçme yetkisi verilmiflti. Cezayir Arap, Berberi ve Endülüslülerden olufluyordu. Ülkede görev yapan Yeniçerilerin yerli kad nlarla evlenmelerine izin verilmiflti. Bu evliliklerden do an çocuklar ise Kulo ullar olarak adland r l yordu. Kulo ullar Ocak ta görevlendirilmelerine ra men, babalar n n haklar na sahip de ildiler. Bu durum, ileride birçok Barbaros, 1534 y l nda Tunus u ele geçirdi. Kaf Vilayeti-Tunus isyan n n da nedeni olacakt. Osmanl, Kaptan- Derya görevine getirdi i Barbaros Hayreddin den, bir süre sonra Tunus u fethederek mparatorlu a ba lamas n istedi. Yüze yak n gemi ile stanbul dan demir alarak Akdeniz e aç lan Barbaros, 1534 y l nda Tunus u ele geçirdi. Ancak sadece 1 y l sonra Alman imparatoru Charlken, H ristiyan güçlerden oluflturdu u büyük bir donanma ile Tunus u geri ald. Tunus un Osmanl mparatorlu- u na kesin olarak kat lmas ise tam 77

40 y l sonra yani 1574 de gerçekleflti. Bu tarihte Kaptan- Derya K l ç Ali Pafla komutas ndaki donanma Tunus u yeniden fethetti ve Cezayir gibi bu ülkeye de stanbul dan bir Beylerbeyi gönderildi.

4 40 y l sonra yani 1574 de gerçekleflti. Bu tarihte Kaptan- Derya K l ç Ali Pafla komutas ndaki donanma Tunus u yeniden fethetti ve Cezayir gibi bu ülkeye de stanbul dan bir Beylerbeyi gönderildi. Trablusgarp olarak bilinen Libya ise Malta flövalyelerinin elinde idi. Dönemin Kaptan- Deryas Sinan Pafla, Libya n n fethi için Akdeniz in tan nm fl korsanlar ndan Turgut Reis ten yard m istemifltir. Doksan befl parça gemi ile Libya daki Malta flövalyelerinin üstüne giden Osmanl Donanmas, 1551 y l nda bu ülkeyi de mparatorluk topraklar na katm flt r. T pk, Cezayir, Tunus gibi Libya ya da bir Beylerbeyi gönderilmifltir. Bu göreve getirilen Murat Paflan n 1556 y l nda ölümünün ard ndan ise Libya n n fethinde büyük katk s olan Turgut Reis Beylerbeyi tayin edilmifltir. Libya, Tunus ve Cezayir, Ocak 78 Turgut Reis sistemi sayesinde yerleflen bir düzen ile genelde sorunsuz yönetildi. Ancak, Ocak sisteminin askeri gücünü oluflturan Yeniçeriler ile Levendler aras nda anlaflmazl k, sürtüflme ve kimi zamanda çat flmalar yafland. Yerli kabilelerin yan s ra eflit haklar isteyen Kulo ullar da s k s k ayakland. 17. Yüzy ldan itibaren ise Kuzey Afrika daki yöneticilerin mparatorlu- un baflkenti stanbul ile ba lar zay flamaya bafllad. Merkeze itaat etmeyen yöneticiler, kendi bafllar na buyruk oldular. Öyle ki, Cezayir e 1711 de stanbul dan gönderilen Beylerbeyi nin gemiden inifline Ocak yöneticisi Sökeli Ali Çavufl izin vermedi. Bu tarihten itibaren Ocak yöneticilerinin seçti i isimlerin Padiflah taraf ndan Beylerbeyi olarak atanmas uygulamas na geçildi. Böylelikle, birkaç y l arayla Libya, Tunus ve Cezayir de, kökenleri Anadolu ya da Rumeli olan baz Türk ailelerin babadan o ula geçen Beylerbeyli i dönemini bafllatt. Bu durum, Beylerbeylerinin, Avrupa daki devletlere do rudan anlaflmalar imzalamalar n n önünü açt. Ayr ca ifllerine gelmeyen baz Padiflah fermanlar na da uymad klar görüldü. Ancak iliflkilerdeki tüm gerilemeye ra men askeri alanda yine de birlikte hareket edilmektedir. Osmanl n n Avrupa devletleri ile girdi i savafllarda Libya, Tunus ve Cezayir deki Ocaklar asker ve gemi göndermeye devam etmifltir. Bunun nedeni ise yine Beylerbeylerinin ç - karlar ndan kaynaklanmaktad r. Bu ülkelerdeki Ocaklara, daha ilk y llar-

5 Kuzey Afrika da Osmanl egemenli i 400 y l sürdü... Tunus ta Osmanl Kalesi dan itibaren Anadolu ve Rumeli nden yeniçeri yaz l yordu. Padiflah ile iliflkileri tamamen koparman n, asker kaynaklar n kurutaca n bilen Beylerbeyleri, özerkli e varacak giriflimlerden uzak durmaya özen gösteriyorlard. Bu durum, 1815 y l ndaki Viyana Kongresi ne kadar devam etmifltir. Viyana da, Avrupal devletlerin, korsanl a savafl açma karar almas üzerine Kuzey Afrika'da dengeler de iflmeye bafllam flt r. ngiliz donanmas Libya, Tunus ve Cezayir aç klar - na demirleyerek, korsanl ktan vazgeçilmesi, kölelerin de serbest b rak lmas uyar s nda bulunmufltur. Libya ve Tunus Ocaklar ngilizlerin uyar s - n dikkate al rken, Cezayir buna karfl ç km flt r. ngiliz gemileri bu yan ttan sonra 10 y l boyunca her f rsatta Cezayir limanlar n topa tutmufltur. Cezayir deki Ocak sistemini bitiren olay ise 1827 y l nda meydana gelmifltir. Ocak yönetici (day s ) Denizlili Ali Hüseyin Paflan n, Frans z Konsolosu De la Haye e, bir görüflme s ras nda söyledi i söz ve hareketlerini hakaret olarak kabul eden Fransa, 1830 dan itibaren Cezayir e abluka uygulamaya ve asker ç karmaya bafllad. Üç bölgeden oluflan ülkede Frans zlara karfl yürütülen direnifl tam 20 y l sürdü. Direnen beyler, Osmanl Devletinden yard m alamay nca, 1850 de teslim oldu ve Cezayir de Frans z sömürgecili i dönemi bafllad. Tunus un Fransa n n hâkimiyetine girmesi ise 1881 y l nda olmufltur. Osmanl Devleti de Libya n n elden ç kmamas için 1835 y l ndan itibaren harekete geçmifl, bu ülke ile ba lar n güçlendirecek ad mlar atm flt r. Bilindi i üzere Libya da, 1912 de talyanlar n sald r s na kadar Osmanl topra olarak kalm flt r. Dört yüzy l kadar Kuzey Afrika da egemen olan Türkler bu genifl bölgede, köprüler, yollar, camiler, çeflmeler infla etmifl, vak flar kurmufltur. Zorla dilini ö retmek, yerel kültürlere müdahale etmekten uzak durmufllard r. flte bu nedenledir ki, Cezayir ve Tunus ta 400 y l hükmeden Türklerin dili de il, 100 y l kadar kalan Frans z sömürgecilerinin dili konuflulmaktad r. Bu üç ülkedeki Türklerin say s, geçen 4 yüz y l boyunca bin civar nda olmufltur. Günümüzde ise özellikle Cezayir in baz gölgelerinde kökenlerinin Türk oldu u bilinen birçok aile yaflamaktad r. Bir baflka yaz - da, bu konuya de inece iz. gurbuzevren@butundunya.com.tr 79

Benzer belgeler

Umman Tarihinin Dönüm Noktalar

Umman Tarihinin Dönüm Noktalar Umman Ülke ad : Umman Sultanl Eski ad : Maskat ve Umman Yüzölçümü: 212.460 km. Sahil fleridi: 2.092 km. Resmî Dili: Arapça ( ngilizce, Baluchi, Urdu) Din: Müslümanl k, Hinduizm Nüfus: 2.622.198 (Temmuz