FABRİKA ORGANİZASYONU. Yrd. Doç. Dr. Serpil SAVCI

Transkript

1 FABRİKA ORGANİZASYONU Yrd. Doç. Dr. Serpil SAVCI

2 TALEP TAHMİNİNDE TOPLANILACAK BİLGİLER 1. Üretilecek malın kullanım yerleri ve özellikleri 2. İstatistik seriler Sözü edilen malın geçmiş 10 veya daha fazla yılı kapsayan yurt içi Üretim Tüketim Stok İthal ve İhracat Serileri Gayrisafi milli hasıla Kişi başına gelir Fiyat Endeksleri

3 TALEP TAHMİNİNDE TOPLANILACAK BİLGİLER 3) Tüketicilerin tip ve özellikleri 4) Geçmiş döneme ait diğer firmaların maliyetleri 5) Arz kaynakları 6) Rakip mal ve hizmetlerin durumları 7) Hükümetin iktisadi politikası

4 TALEP TAHMİN YÖNTEMLERİ Talep Tahmininde Kullanılan Yöntemler 1) İstatistik Yöntemler 2) Baromatik Yöntemler (Ekonomik Göstergeler) 3) Ekonometrik Yöntemler

5 TALEP TAHMİN YÖNTEMLERİ 1) İstatistik Yöntemler Regresyon-Korelasyon Analizi Zaman Serileri Analizi

6 İzlenecek Yol: Regresyon-Korelasyon Analizi 1. Talebe etkiyen faktörlerin listesi çıkartılır 2. Bu faktörlerden değişimlerini tahmin edebileceklerimiz seçilir 3. Bu faktörlerle talep arasında ilişki kurulur, regresyon eğrisi bulunur 4. Regresyon eğrisinden korelasyon katsayısı hesaplanarak faktörle talep arasındaki ilişki bulunur 5. Eğer yakın ilişki bulunmuşsa, yani korelasyon katsayısı 1 e yakınsa, malın talebini dolaylı olarak tahmin edebiliriz

7 Regresyon-Korelasyon Analizi Zaman serisinde ise geçmişteki verilerden yararlanarak ileriye dönük tahmin yapılır. Geçmiş yıllardaki talepler bilinirse ileriki yılların talebi bulunabilir.genellikle bir zaman serisinde 4 tür değişim vardır: Genel Eğilim (Trend) Mevsimlik Dalgalanmalar Devri Hareketler Rastgele veya düzensiz değişimler : T : S : C : D

8 TALEP TAHMİN YÖNTEMLERİ 2) Barometrik Yöntemler Burada önemli olan genel eğilimin bulunuşudur. Hava değişimi tahmininde nasıl barometre kullanılıyorsa, ekonomide de bir mala karşı talebin nasıl değiştiğini anlamak için bazı göstergeler kullanılmaktadır. Ancak bu göstergeler değişimlerin şiddetleri ve ne kadar süreceğine ilişkin bilgi vermezler, genellikle hareketin yönünü belirlerler.

9 TALEP TAHMİN YÖNTEMLERİ 3) Ekonomik Yöntemler Ekonometrik modeller kurma talep tahmininde kullanılan en gelişmiş yoldur. Bunun için ileri bir ekonometri bilgisi gerekir. Malın talebine etkiyen çok sayıda faktörün önem derecesini de belirten bir veya daha çok sayıda denklem kurularak talep tahmini yapılır.

10 EKONOMİK ETÜDLER Ekonomik etüdler genel Pazar ekonomisine, endüstri, tarım, kamu hizmeti gibi ekonomik faaliyetlere bağlıdır.bunun için, Makroekonomik Mikroekonomik (İşletme ekonomisi ve mühendislik ekonomisi açısından) etüdler yapılır.

11 EKONOMİK ETÜDLER Projenin makroekonomik incelenmesinde yatırım ulusal ekonomi açısından değerlendirilir. Özellikle devlet tarafından finanse edilecek yatırımların incelenmesinde bu söz konusudur. Bu değerlendirmede kullanılan en önemli kriterler: Projenin sosyal karlılığı Dış ödemeler dengesine etkisi Sermaye-katma değer oranı Sermaye-istihdam oranı

12 PROJENİN SOSYAL KARLILIĞI Sosyal karlılıkta projeden direkt girişimcinin değil, diğer kesimlerin yararlanma oranları ölçülür. Başka kesimlerin bir projeden yararlanmaları: 1) Yeni kurulacak fabrika ile piyasada bu malın fiyatı düşer, tüketicinin alımı kolaylaşır 2) Yeni kurulacak fabrika bir ara malı üretiyorsa, bu ara malı girdi olarak kullanacak diğer kesimler yarar sağlar. Ucuz mal sağlandığından bu kesimlerde maliyet düşer, dar boğazlar giderilir

13 PROJENİN SOSYAL KARLILIĞI 3) Yeni kurulacak fabrika bir kesimin yan ürünlerini değerlendirebilir. Örneğin bir rafinerinin yan ürünlerinden yararlanarak bunları değerlendirecek bir kimyasal madde fabrikası gibi. 4) Fabrika o bölgedeki iş gücüne iş imkanı sağlayacak ve eğitecektir. Proje bu faktörler açısından değerlendirilir.

14 DIŞ ÖDEMELER DENGESİNE ETKİSİ Bir yatırımın dış ödemeler dengesine etkisi olumlu veya olumsuz olabilir. Bunlar göz önüne alınarak projenin döviz olarak geri ödeme devresi, projeye ayrılan dövizin marjinal verimliliği veya projenin döviz olarak hasılat girdi oranı açısından değerlendirme yapılır.

15 SERMAYE KATMA DEĞER ORANI Bu kriterle yatırılan sermayenin yatacağı katma değer incelenir. Özellikle az gelişmiş ülkelerde sermayenin kıt bir kaynak olması nedeniyle bu oranı düşük olan projeler tercih edilebilir. Bu da daha düşük sermaye ile daha çok katma değer elde etmenin üstün tutulduğu anlamına gelir. Katma değer hesaplarında göz önünde bulundurulan çeşitli faktörlere göre bu oran da değişiklikler gösterecektir.

16 SERMAYE İSTİHDAM ORANI Sermaye tutarının çalıştırılacak işçi sayısına bölünmesiyle bir kişinin çalıştırılması için gerekli sermaye bulunmuş olur. Özellikle işsizliğin sorun olduğu ülkelerde bu oranı düşük olan projeler diğerlerine üstün tutulur.yatırımın istihdam üzerindeki dolaylı etkileri de göz önüne alınmalıdır.

17 SERMAYE İSTİHDAM ORANI Kısaca Özetlersek; Ekonomik kriterler kullanılırken çok dikkatli davranılmalı Yalnız birine göre değerlendirme yapılarak yetinilmemeli Daima kuracağımız teknolojinin özellikleri göz önünde tutulmalı

18 TEKNOLOJİK İLK ETÜDLER Bir takım sorulara cevap aranır; Pazarın ihtiyacı olan seçtiğimiz mamulü kolayca yapabilir miyiz? Yerli hammadde ve tesislerle yapabilir miyiz? Eksikleri mevcut teknoloji ile giderebilir miyiz?

19 FABRİKA PROJESİ Fabrika Projesinin Elemanları Fizibilite Raporu (Yapılabilirlik) Rantabilite Raporu (Karlılık) Fabrika yeri ve bina projesi Tesisat Projesi (yardımcı tesislerin projesi) İmalat tesisleri ve tezgahları projesi İşyeri tertibi, malzeme nakli, depolama Malzeme Projesi İmal usulleri, İş akışı, kalite kontrol tesisleri

20 Fabrika Projesinin Elemanları Yönetim Sistemleri FABRİKA PROJESİ İşletme Politikaları Organizasyon Planlama ve Kontrol Sistemi Personel Sistemi Mali Sistem

21 FABRİKA PROJESİ Fabrika Projesinin Elemanları Çalışma Sistemleri ve Usulleri Pazarlama Malzeme Tedarik Sistemi Mamul Araştırma ve Geliştirme Sistemi Üretim Planlama ve Kontrol Sistemi Maliyet Kontrol Sistemi Ücret Sistemi Haberleşme Sistemi Bu etüdlerden bazıları proje birimlerini oluşturur

22 FİZİBİLİTE RAPORU (YAPILABİLİRLİK RAPORU) Projenin çeşitli yönlerden; Kaynaklar İmkanlar Zaman gerçekleştirilebileceğini ispat eder.

23 FİZİBİLİTE RAPORU (YAPILABİLİRLİK RAPORU) Alüminyum tesisi kurmak için entegre tesis kurmak gerekir. Yani filiz elde etmekten başlayarak; rafine edilip, ham madde elde edip, yarı mamul ve hatta mamul hale getirmeyi içine alan proje tutarı çok yüksek olabilir. O andaki para piyasasına göre (sermaye piyasası) veya kendi kaynaklarımızı başka projelere bağlamaktan dolayı o kadar paranın bulunması olanaksız olur. Bunun için bu proje bizim imkanlarımıza göre fizibil değildir denir. Yani gerçekleştirilemez.

24 FİZİBİLİTE RAPORU (YAPILABİLİRLİK RAPORU) Belirli bir süre içinde mamulün piyasaya sürülmesi gerekir.bu süre sonunda o mamul demode olarak yerine başka mamulun kullanılacağı bilindiğinden gerekli tesis ve makinaların kurulması bu süre dışına çıkacağından yine bu fabrika fizibil değildir denir.

25 FİZİBİLİTE RAPORU (YAPILABİLİRLİK RAPORU) Bazen en basit bir proje bile fizibil olmaz. Gerekli hassas aletlerin veya taşlama tezgahının bulunmayışı buna neden olabilir.

26 FİZİBİLİTE RAPORU (YAPILABİLİRLİK RAPORU) Çay fabrikasında önemli olan çayın 1 günde işlenmesidir. Bunun için büyük üniteler halinde yapılmayıp küçük üniteler halinde yapılır. Büyük üniteler kaliteyi düşürebileceğinden bunlar fizibil değildir denir.

27 FİZİBİLİTE ANALİZ ÇALIŞMALARI PLANI Genel Ekonomik ve Teknolojik Analiz 1) Dünya Ekonomisinde Söz Konusu Mamulün Durumu Üretici Memleketler İhracat ve İthalat Durumu Üretim ve Tüketim Dağılımı

28 FİZİBİLİTE ANALİZ ÇALIŞMALARI PLANI Genel Ekonomik ve Teknolojik Analiz 2) Dünya Teknolojisinde Söz Konusu Mamulün ve Üretim Sisteminin Durumu Mamulün ve Teknolojinin Tarihçesi Mamulün ve Teknolojinin Kritik Elemanları Bekleyen Teknolojik Gelişmeler

29 FİZİBİLİTE ANALİZ ÇALIŞMALARI PLANI Genel Ekonomik ve Teknolojik Analiz 3) Söz konusu fabrikanın çeşitli memleketlerdeki maximum, minimum ve optimum kapasitesi 4) Söz konusu mamulün maliyet elemanları ve dünya fiyatları 5) Söz konusu mamulün standartları ve gelişimi

30 FİZİBİLİTE ANALİZ ÇALIŞMALARI PLANI Söz Konusu Mamulün ve Üretim Sisteminin Memleketimizdeki Durumu 1) Kalkınma Planlarındaki Tahminler (DPT) 2) Türkiye de tüketilen miktar ve kaynakları (ithalat ve yerli imalat) 3) Söz konusu mamulün MAMÜL ve FİRMA olarak rakiplerinin durumu Mamüllerin yapısı Firmaların gelişimi, kapasiteleri, teknolojileri Mamüllerin fiyat değişimleri ve kaliteleri

31 FİZİBİLİTE ANALİZ ÇALIŞMALARI PLANI Söz Konusu Mamulün ve Üretim Sisteminin Memleketimizdeki Durumu 4) Türkiye de mevcut benzer fabrikaların ekonomik, teknik, teknolojik, ticari, mali, idari, zorluk ve problemleri 5) Söz konusu mamul ve üretim sisteminin bağlı olacağı mevzuatın durumu 6) Söz konusu endüstrinin endüstriyel coğrafya ve endüstriyel ekonomi yönünden durumu 7) Söz konusu fabrikaların yer seçiminde kullanılan kriterler ve faktörler 8) Söz konusu endüstrinin yan endüstri ve bütünleyici ünitelerinin durumu

32 FİZİBİLİTE ANALİZ ÇALIŞMALARI PLANI Söz Konusu Yatırım İçin Endüstriyel Ortamın Analizi 1) Alternatif Fabrika Yerleri 2) Genel Olarak Üretim Kaynaklarının Durumu Tesis, tezgah Malzeme İş gücü Teknik ve İşletmeci Kadro

33 FİZİBİLİTE ANALİZ ÇALIŞMALARI PLANI Söz Konusu Yatırım İçin Endüstriyel Ortamın Analizi 3) Mamule karşı tutum 4) Fabrikaya karşı tutum 5) Kritik kaynaklar ve problemler

34 FİZİBİLİTE ANALİZ ÇALIŞMALARI PLANI Fizibilite Analizi 1. Temel Karakteristiklerle İlgili Ön Kararlar Mamul Tablosu İmalat ve İmal Usulü Tezgah ve Tesis Üretim Kapasitesi Gelişim Kademeleri Fabrika Yeri Alternatifleri Malzeme ve Parça Tedarik Planı

35 FİZİBİLİTE ANALİZ ÇALIŞMALARI PLANI Fizibilite Analizi 2) Ekonomik analiz ve Milli ekonomiye Katkı Hesapları Döviz tasarrufu Teknolojik eksikliği tamamlama İstihdam olanağı Kaynak kullanma Milli teknolojiye katkı Endüstrileşme hızına katkı Öteki endüstri ve ticaret dallarına etki Milli savunma ve milli ekonomiye katkı

36 FİZİBİLİTE ANALİZ ÇALIŞMALARI PLANI Fizibilite Analizi 3) Üretim sistemi için gerekli işletme ortamının analizi Finansman ve kredi kurumları DPT, teşvik ve uygulama gibi organların durumu Pazarlama ve tanıtma kanalları Endüstriyel ve mesleki ilişkiler

37 FİZİBİLİTE ANALİZ ÇALIŞMALARI PLANI Fizibilite Analizi 4) İşletme kaynaklarının fizibilite kontrol tabloları a) Fabrika yeri, binası ve alt yapısı b) Fabrika tesis, tezgah ve takımları Tesis ve tezgah imalatçılarının durumu Tesis tedarik süreleri Tesis maliyetleri ve ödeme kolaylıkları Tesis ve tezgahların yedek parça ikmali

38 FİZİBİLİTE ANALİZ ÇALIŞMALARI PLANI Fizibilite Analizi c) Hammadde, yardımcı madde ve işletme malzemesi tedarik durumu Tedarik kaynakları Fiatlar ve değişimleri İkmal güvenliği ve kalite

39 FİZİBİLİTE ANALİZ ÇALIŞMALARI PLANI Fizibilite Analizi d) Teknik bilgi ve teknik eleman tedariki e) Yönetici ve İşletmeci kaynakları f) İş gücü tedariki g) Sosyal hizmetler ve imkanlar

40 FİZİBİLİTE ANALİZ ÇALIŞMALARI PLANI Fizibilite Analizi 5) İşletme kuruluş elemanlarının kontrolü a) Pazar sistemi b) Talep dağılımı ve değişimi, gelişimi c) Finansman kaynakları ve gelişme imkanı d) Dış ilişkiler e) Nakliye ve haberleşme f) Depolama, dağıtım

41 FİZİBİLİTE ANALİZ ÇALIŞMALARI PLANI Fizibilite Analizi 6) Fabrikanın tevsiyat yatay ve düşey entegrasyon imkanları: a) Kapasite artımı b) Mamul çeşitliliği c) Yeni operasyonların ilavesi

42 FİZİBİLİTE ANALİZ ÇALIŞMALARI PLANI Fizibilite Raporunun Hazırlanışı a) Projenin gerçekleşmesinde önemli olan bütün faktörler önem sırasına göre alt alta yazılır. b) Her faktörün zamanında istenilen maliyet ve kalitede miktarda düzgün sürekli olarak sağlanabileceği kontrol edilir. c) Bu faktörlerin genellikle anormal çarelere başvurmadan sağlanabileceği gösterilince fizibilite raporu tamamlanır.