Aile İşletmeleri. Doç. Dr. Aykut GÖKSEL

Transkript

1 Aile İşletmeleri Doç. Dr. Aykut GÖKSEL

2

3 AİLE İŞLETMELERİNDE SİSTEM MODELLERİ 3. BÖLÜM

4 Aile Sistem Teorisi Modeli (İki Daire Modeli) Üç Daire Modeli Dört Daire Modeli Aile İşletmelerinde Sürdürülebilirlik Modeli (SFB) DERS AKIŞI

5 1980 li yılların başından beri aile işletmelerinin karmaşık yapılarının anlaşılması ve sürdürülebilirliklerinin sağlanması amacıyla sistem tabanlı teorilerin kullanılmasını öne çıkarmıştır Aile işletmelerine ilişkin geliştirilen modeller: 1. Aile Sistem Teorisi Modeli (İki Daire Modeli), 2. Üç Daire Modeli, 3. Dört Daire Modeli, 4. Sürdürülebilirlik Modeli dir. AİLE İŞLETMELERİNDE SİSTEM MODELLERİ

6 Bazı bilim adamları genel sistem teorisinden yola çıkarak aile işletmelerini iki alt sistemden oluşan bir sistem olarak düşünmüşler ve buradan yola çıkarak iki daire modelini geliştirmişlerdir Aile Sistem Teorisi Modeli (İki Daire Modeli)

7 Aile Sistemi İşletme Sistemi Çocuk yetiştirme Gözeten insanların varlığı Koşulsuz kabullenme Geniş otorite Duygusal bağlar Sonsuza dek sürecek kan bağı Biçimsel olmayan ilişkiler Geniş zaman çevresi Kâr elde etme Üreten insanların varlığı Performans beklentisi Rollere bağlı otorite Gerçekçi bağlar Geçici ilişkiler Biçimsel ilişkiler Sınırlı zaman çevresi Aile Sistem Teorisi Modeli (İki Daire Modeli)

8 Aile ve işletme sistem değerlerinin farklılaştığı en önemli alanların başında, sisteme üyelik gelmektedir. Aile sistemine üyelik; doğuştan gelen, bireylerin isteğine bağlı olmayan ve ayrılmanın mümkün olmadığı bir nitelik gösterir. Buna karşılık işletme, sonradan üye olunan, bireylerin isteği ile girip çıkabildikleri bir sistemdir. Her sistemde üyelere yönelik davranışlar farklı temellere oturduğu için, iki sistemin bir araya gelmesinden oluşan aile işletmeleri, bu yönleriyle diğer işletmelerden ayrılmaktadır. Aile Sistem Teorisi Modeli (İki Daire Modeli)

9 Aile Sistem Teorisi Modeli (İki Daire Modeli)

10 Etkili bir aile işletmesinin amacı ailenin sağladığı olumlu etkilerin korunması ve buna karşılık ailenin işletme üzerindeki olumsuz etkilerin sınırlandırılmasıdır. Aile Sistem Teorisi Modeli (İki Daire Modeli)

11 Araştırmacılar aile sistem teorisini geliştirerek, aile işletmelerinde aile ve işletme alt sistemlerinden başka bir alt sistemin daha olduğunu vurgulamış ve üç daire modelini geliştirmişlerdir. İşletme sistemini, mülkiyet (sahiplik) ve yönetim diye ikiye ayırmışlardır. Üç Daire Modeli

12 Üç Daire Modeli

13 Modele göre aile işletmelerinin başarıları, ya ailenin ya da işletmenin kaynak ve süreçlerinden ziyade, aile ile işletme örtüşmesinin etkin yönetimiyle gerçekleşebilmektedir. Aile bireyleri, sahip oldukları itibar ile bekledikleri mirasın önemini ön plana çıkartırken; işletme, aile üyelerinin bireysel beklentilerini karşılamak yerine büyümeyi ve kâr elde etmeyi hedeflemektedir. İşletmenin, ailenin ve hisse sahiplerinin geleceğe yönelik farklı beklentilere sahip olması ve bu farklılıkların gelecek kuşaklarda da devam etmesi hem çatışma nedeni hem de sürekliliği tehdit eden bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Üç Daire Modeli

14 Aile işletmelerinde aile felsefesi ile önceliğin aileye mi yoksa işletmeye mi verileceği tartışılmaktadır. İki ve üç daire modelleri aile işletmelerini, kapalı sistem olarak ve çevreyle ilişkisini göz ardı ederek değerlendirirken, bu model aile işletmelerini açık sistemler olarak ve çevrenin alt parçası olarak ele almaktadır aile işletmesi açık bir üst sistem olup dört alt sistemden oluşmaktadır. Bu sistemler karşılıklı etkileşim içerisindedir. Bu alt sistemler; aile, mülkiyet, yönetim ve işletmedir. Ancak aile alt sistemi diğer modellerde olduğu gibi baskın sistemdir. Dört Daire Modeli

15 Dört Daire Modeli

16 Biz bir aileyiz, iş hepimizin, herkese yetecek kadar var rollerin netleşmemesi Dört Daire Modeli

17 Dört Daire Modeli

18 Bu modele göre, aile işletmelerinin sürdürülebilirliği, hem ailenin hem de işletmenin başarı ve etkisi ile açıklanabilmektedir. Esnek bir model olan SFB modeli, ailenin sosyal yapısında işletmenin gelişimini incelemektedir. Bu modelde aile ve işletme ayrı ele alınmakta; birbirleriyle uyumlu etkileşimi ile aile işletmelerinin sürdürülebilirliğini sağlayacağı savunulmaktadır. Aile İşletmelerinde Sürdürülebilirlik Modeli (SFB)

19 SFB modelinde başarıları değerlemek için hem soyut, hem de somut belirleyiciler kullanılmaktadır. Somut belirleyiciler, finansal başarının farklı ölçümleridir. Bununla beraber motivasyon, ödüller, hedefler, başarıya ortak olmak gibi soyut belirleyiciler de aile işletmesinin sürdürülebilirliğinde önemli rol oynamaktadır. Aile İşletmelerinde Sürdürülebilirlik Modeli (SFB)

20

21 GENEL DEĞERLENDİRME ve SORULAR?