Klinik açýdan anksiyete, yaygýn anksiyete ve panik. Panik Bozukluðu. Özet

Transkript

1 TÜKEL R. Panik Bozukluðu Doç. Dr. Raþit TÜKEL Özet Panik bazukluðunun en temel özelliði çoðu kez nerede ve ne zaman ortaya çýkacaðý kestirilemeyen, tekrarlayýcý panik ataklarýnýn görülmesidir. Panik nöbetleri sýrasýnda yoðun anksiyete ve çarpýntý, terleme, soluk alma güçlüðü gibi pek çok fiziksel belirtilerin yaný sýra; kontrol kaybý, çýldýrma, bayýlma ve ölüm korkularý vardýr. Mevcut bedensel belirtiler, panik bozukluðunun ayýrýcý tanýsýný güçleþtirmektedir. Bu yazýda panik bozukluðunun tanýsýný ve ayýrýcý tanýsý yanýsýra hastalýðýn gidiþ ve tedavisi ile ilgili pratisyen hekimlere yardýmcý olabilecek bilgiler aktarýlmýþtýr. Klinik açýdan anksiyete, yaygýn anksiyete ve panik nöbetleri olarak ikiye ayrýlabilir. Yaygýn anksiyete, genel bir ruhsal gerginlik ve rahatsýzlýk hissiyle birlikte yavaþ ve sinsi olarak baþlarken, panik nöbetleri ani ve patlamalar tarzýnda bir baþlangýç göstermektedir. Panik nöbetleri, baþta panik bozukluðu olmak üzere bir çok psikiyatrik hastalýkta ortaya çýkýbilmektedir. Panik bozukluðunda görülen panik nöbetleri tipik olarak yineleyici bir özellik gösterir ve beklenmedik bir anda ortaya çýkar. Sýklýkla baþka nöbetlerin de olacaðý kaygýsý mevcuttur. Panik nöbetlerinin kontrolü kaybetme, kalp krizi geçirme, çýldýrma gibi durumlarla sonuçlanabileceði beklentisi ve bununla ilgili olarak yaþanan yoðun sýkýntý, bu bozukluðun bir diðer özelliðini oluþturur. Bu bozukluðun seyri sýrasýnda, panik nöbetleri ve * Ýstanbul Üniversitesi Ýstanbul Týp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalý, ÝSTANBUL yaygýn anksiyete, birlikte de görülebilir. Panik bozukluðunun baþlamasýnýn çok öncesinde, bir çok hasta aylar süren gerginlik, stres ve yaygýn anksiyete yaþamýþ olduðunu ifade etmektedir. Yine bir çok hastada, önceden bir yakýnma olmasa da, panik nöbetlerinin baþlamasýyla birlikte, yaygýn anksiyete sýk olarak geliþebilmektedir. Epidemiyoloji Panik bozukluðu kapsamýnýn agorafobiyi de içine alacak þekilde geniþletilmesi ve önceden fobik bir bozukluk olarak deðerlendirilen bir çok durumun yeni ölçütlere göre panik bozukluðu tanýsý almasý epidemiyolojik çalýþmalarn sonuçlarýný da etkilemiþtir. Bu konuda yapýlan epidemiyolojik araþtýrmalarda, panik bozukluðunun yaþam boyu yaygýnlýðý, % olarak bulunmuþtur. Panik bozukluðu daha sýklýkla genç eriþkinlik döneminde baþlar. Baþlangýç yaþý daha çok 20 li yaþlar 12

2 PANÝK BOZUKLUÐU olmakla birlikte, yaþamýn herhangi döneminde de baþlayabilir. Panik bozukluðu kadýnlarda erkeklere göre yaklaþýk iki kat sýklýkta görülmektedir. Etiyoloji A) Psikanalitik Görüþ Günümüzde kullanýlan anlamda panik bozukluðu ve yaygýn anksiyete bozukluðu ölçütlerini karþýlayan bir sendrom, ilk kez Freud tarafýndan anksiyete nevrozu adý altýnda tanýmlanmýþtýr. Freud a göre anksiyete, anksiyete nevrozlarýnýn önde gelen belirtisidir ve diðer belirtiler açýsýndan merkezi bir konuma sahiptir. Psikanalitik görüþ açýsýndan anksiyete, yaygýn anksiyete bozukluðu bölümü içinde anlatýlmýþtýr. B) Biyolojik Etkenler a) Biyokimyasal Mekanizmalar Merkezi Noradrenerjik Sistem: Bu konudaki çalýþmalar, panik nöbetleriyle locus ceruleus taki noradrenalin içeren nöronlarýn aþýrý uyarýlmasý ya da inhibitör mekanizmalarýn yetersiz olmasý arasýndaki iliþkinin araþtýrýlmasý üzerinde odaklanmýþtýr. Önde gelen inhibitör mekanizmalarýndan olan presinaptik alfa-2 otoreseptörlerinin panik nöbetleri olan hastalarda yetersiz iþlev gördüðü ileri sürülmektedir. Çeþitli araþtýrmalardan, merkezi noradrenerjik sistemin iþlev bozukluðunun panik nöbetlerinin ortaya çýkýþýndan sorumlu olduðunu destekleyen sonuçlar alýnmýþtýr. Merkezi Serotonerjik Sistem: Panik nöbetlerinin tedavisinde, serotonerjik geri alým inhibisyonu yapan antidepresan ilaçlarýn etkili bulunmasý, merkezi serotonerjik sistemin iþlevindeki bozukluðun, nöbetlerinin ortaya çýkýþýyla iliþkili olabileceðini gündeme getirmiþtir. Bu konu üzerine olan araþtýrmalarda, serotonin sentezindeki bozukluk nedeniyle sinaptik aralýktaki serotonin miktarýnda azalma ve buna baðlý olarak da postsinaptik reseptör duyarlýlýðýnda artýþ olduðu ileri sürülmüþtür. Araþtýrmacýlar, panik bozukluðunun psikopatolojisinde, aþýrý duyarlý serotonin reseptörlerinin muhtemel rolüne dikkati çekmektedir. b) Hiperventilasyonun panik nöbetlerindeki benzer belirtiler ortaya çýkarttýðý bilinmektedir. DSM-IV te yer alan panik bozukluðu belirtileri ile 1954 te Lewis tarafýndan tanýmlanan hiperventilasyon belirtilerinin karþýlaþtýrýlmasý, bu benzerliði açýk olarak ortaya koymaktadýr. Çeþitli araþtýrmalarda, bazý hastalarda panik nöbetleri sýrasýnda hiperventilasyon görüldüðü, ancak bunun tüm hastalar için geçerli olmadýðý bildirilmiþtir. Hiperventilasyonun bir kýsým hastada panik nöbetlerinin oluþumuna katkýda bulunmasýna karþýn temel nedenin bu olamdýðý söylenebilir. c) Panik Nöbetlerinin Sodyum Laktat ve Karbondioksit ile Deneysel Olarak Oluþturulmasý Panik bozukluðu hastalarýnda, diðer anksiyete bozukluklarýndan farklý olarak, panik nöbetlerinin sodyum laktat infüzyonu ve karbondioksit solunmasý ile deneysel olarak diðer anksiyete biçimlerinden farklý olduðu varsayýmýnýn ortaya atýlmasýna neden olmuþtur. Çeþitli araþtýrmalardan elde edilen sonuçlar bu tür bir varsayýmý tam olarak desteklememektedir. Önemli oranda panik bozukluðu hastasýnda her iki provakosyona karþý anlamlý bir yanýt alýnamamýþtir. Panik bozukluðu hastalarýnýn tümü için, sodyum laktat ve karbondioksitin bu bozukluk üzerinde özgül bir etkisinin olduðundan söz etmek zor görünmektedir. d) Kalýtýmýn Rolü Panik bozukluðunun birinci derece akrabalar arasýnda, normal popülasyona göre 4-7 kat daha fazla görüldüðü bildirilmiþtir. Ýkiz çalýþmalarý da panik bozukluðunun geliþmesinde genetik etkenlerin rolünü desteklemektedir. Ancak olgu sayýsýnýn az olmasý, bu konuda kesin bir sonuca varýlmasýný engellemektedir. Aile ve ikiz çalýþmalarýndan, panik nöbetleriyle giden þiddetli anksiyete bozukluklarýnda, hafif olanlara göre daha büyük bir oranda genetik yüklenme olduðu yönünde bulgular elde edilmiþtir. c) Biliþsel Model Bu modelde, panik nöbetlerinin bazý bedensel duyumlarýn abartýlý olarak yanlýþ yorumlanmasýndan kaynaklandýðý varsayýlmaktadýr. Yanlýþ yorumlanan duyumlar esas olarak, normal anksiyete durumlarýnda ortaya esas olarak, normal anksiyete durumlarýnda ortaya çýkan baþ dönmesi, çarpýntý, nefes alma güçlüðü gibi bedensel belirtileri içermektedir. Katastrofik (felaketleþtirme biçimindeki) yanlýþ yorumlama, çarpýntýlarý olmasý muhtemel bir kalp krizinin, soluk alma güçlüðünü soluksuz kalýp ölmenin bir habercisi olarak görmek gibi, bedensel 13

3 TÜKEL R. duyumlarýn gerçekte olduðundan daha tehlikeli olarak algýlanmasý þeklinde ifade edilmektedir. Bu görüþe göre, duyumlarýn ortaya çýkýþýndan her zaman anksiyete sorumlu olmamakta, örneðin çok kahve içilmesi ya da basitçe heyecanlanma gibi durumlarda da, kiþi, kendi fizyolojik uyarýlmasýný yanlýþ olarak içsel bir tehlikenin iþareti biçiminde yorumlayarak panik nöbeti yaþayabilmektedir. sayýsýnda artma, çarpýntý, göðüs aðrýsý gibi yakýnmalarý nedeniyle sýklýkla kalp krizi geçirdiklerini, ölebileceklerini düþünürler. Panik nöbetleri genellikle on-beþ dakika içinde yatýþmakla birlikte, bir kaç saate kadar da uzayabilmektedir. Panik nöbetinin yatýþmasýnýn ardýndan, sýklýkla yeni bir nöbet geçirme korkusu (beklenti anksiyetesi) geliþmektedir. Baþvuru Yakýnmalarý Bu bozukluðun en temel özelliði tekrarlayan, ne zaman baþlayacaðý önceden kestirilemeyen panik nöbetlerinin görülmesidir. Panik nöbetleri tipik olarak, yoðun bir korku, endiþe ve kötü bir þeyler olacaðý beklentisi ile ani olarak baþlar ve kýsa sürede en yüksek düzeyine ulaþýr. Panik nöbeti sýrasýnda soluk alma güçlüðü, boðulma hissi, baþ dönmesi, baygýnlýk hissi, çarpýntý, kalp atým sayýsýnda artma, titreme, bulantý, karýnda rahatsýzlýk hissi, uyuþma karýncalanma hissi, sýcak basmasý, ürperme, göðüs aðrýsý gibi bedensel belirtiler ortaya çýkar. Bedensel belirtilerin Hastalarýn bir kýsmý, panik nöbeti geçirmesi halinde kaçmasýnýn ya da yardým almasýnýn zor olabileceði durumlardan uzak durmaya baþlar. Kiþinin, yeni bir nöbet geçirme korkusuyla, tek baþýna ev dýþýnda olmaktan, kalabalýkta bulunmaktan, otobüsle, trenle, arabayla yolculuk etmekten kaçýndýðý bu durum agorafobi olarak adlandýrýlýr (Agorafobi, Fobik bozukluklar bölümünde ayrýca anlatýlmýþtýr). Taný Ölçütleri Panik Nöbeti, DSM-IV te þu ölçütlerle tanýmlanýr: Aþaðýdaki belirtilerden dördünün (ya da daha yaný sýra Tablo 1. Cinsel Mitler Anketi tabloya sýklýklaaþaðýdaki ifadelere ne ölçüde katýldýðýnýzý belirleyiniz ö l ü mtümüyle doðru: 1 Kýsmen doðru: 2 Kýsmen yanlýþ: 3 Tümüyle yanlýþ: 4 korkusu, 1- delirme ya Erkek her zaman seks ister ve her zaman sekse hazýrdýr 11- Eþler birbirlerini sevdikleri takdirde seviþmekten nasýl zevk alacaklarýný da kontrolü 2- Cinsel iliþkiyi daima erkek baþlatmalýdýr da bilirler kay- 12- Cinsel iliþki içinde olan eþler içgüdüsel olarak diðerinin ne betme3- Seviþmeyi baþlatan kadýn ahlaksýzdýr düþündüðünü ve ne istediðini bilirler korkusu 4- Seviþme cinsel birleþmeye eþittir gibi biliþsel 13- Mastürbasyon kirli ve zararlýdýr belirtiler5- Erkeðin penisi sertleþtiðinde en yakýn zamanda boþalmalýdýr eklenir. Ayrýca, 6- Seviþme her zaman doðal ve kendiliðinden olmalýdýr, seviþme hakkýnda konuþmak veya düþünmek onu bozar 14- Cinsel iliþki sýrasýnda mastürbasyon yanlýþtýr 15- Erkeðin penisinde sertleþmenin kaybý eþini çekici bulmadýðý anlamýna gelir 7- Tüm fiziksel temaslar cinsel birleþmeye gitmelidir 16- Cinsel birleþme sýrasýnda fantezi kurma yanlýþtýr 8- Erkekler duygularýný belirtmemelidir 17- Erkek veya kadýn seviþmeye hayýr diyemez 9- Her erkek her kadýna nasýl zevk vereceðini bilmelidir 18- Seviþmede neyin normal olduðuna iliþkin belirli ve kesin kurallar 10- Seviþme ancak iki tarafýn birlikte orgazm olmasý ile güzeldir vardýr anksiyetinin yoðunluðuna baðlý olarak kiþi, kendini ya da çevreseni deðiþmiþ ve gerçek dýþý olarak algýlayabilir. Panik nöbeti geçiren kiþiler, bir felaket ile karþý karþýya olduðu duygusu içindedirler. Kalp atým fazlasýnýn) birden baþladýðý ve 10 dakika içinde en yüksek düzeyine ulaþtýðý, yoðun korku ya da rahatsýzlýk duyma döneminin olmasý: 1. Çarpýntý, kalp atýmlarýný duyumsama ya da kalp hýzýnda artma olmasý 14

4 PANÝK BOZUKLUÐU 2. Terleme 3. Titreme ya da sarsýlma 4. Nefes darlýðý ya da boðuluyor gibi olma duyumlarý 5. Soluðunun kesilmesi 6. Göðüs aðrýsý ya da göðüste sýkýntý hissi 7. Bulantý ya da karýn aðrýsý 8. Baþ dönmesi, sersemlik hissi, düþecekmiþ ya da bayýlacakmýþ gibi olma 9. Derealizasyon (gerçekdýþýlýk duygularý) ya da depersonalizasyon (berliðinden ayrýlmýþ olma) 10. Kontrolünü kaybedeceði ya da çýldýracaðý korkusu 11. Ölüm korkusu 12. Pareztesiler (uyuþma ya da karýncalanma duyumlarý) 13. Üþütme, ürperme ya da ateþ basmalarý Not: DSM-IV e göre, panik Nöbeti ayrý bir bozukluk olarak taný almaz. Ortaya çýktýðý durumlarda taný, özgül psikiyatrik bozukluk için belirlenen ölçütlere göre konur. Panik Bozukluðu DSM-IV te Panik Bozukluðu, agorafobinin mevcut olup olmamasýna göre iki farklý taný olarak yer almýþtýr. 1) Agorafobi Olmadan Panik Bozukluðu 2) Agorafobi ile Birlikte Panik Bozukluðu DSM-IV te yer alan Agorafobi ile birlikte panik bozukluðu ve agorafobi olmadan panik bozukluðu taný ölçütleri þunlardýr: A) Aþaðýdakilerden hem (1), hem de (2) vardýr: (1) yineleyen beklenmedik panik nöbetleri (2) nöbetlerden en az birini, 1 ay süreyle ( ya da daha uzun bir süre) aþaðýdakilerden biri ya da daha fazlasý izler: (a) baþka nöbetlerin de olacaðýna iliþkin sürekli kaygý (b) ataðýn yol açabilecekleri ya da sonuçlarýyla (örn. kontrol kaybetme, kalp krizi geçirme, çýldýrma) ilgili olarak üzüntü duyma (c) ataklarla iliþkili olarak belirgin bir davranýþ deðiþikliði göstermek B) Agorafobinin mevcut olmasý ya da olmamasý (diðer ölçütlerin karþýlanmasý durumunda, agorafobi mevcutsa Agorafobi ile birlikte panik bozukluðu, mevcut deðilse agorafobi olmadan panik bozukluðu tanýsý konulur). C) Panik nöbetleri bir maddenin (örn. tedavi için kullanýlan bir ilaç) ya da genel týbbi durumun (örn. hipertiroidizm) doðrudan fizyolojik etkilerine baðlý deðildir. D) Panik nöbetleri, Sosyal Fobi (örn. korkulan toplumsal durumlarla karþýlaþma), özgül fobi (örn. özgül fobik bir durumla karþýlaþmasý) gibi baþka bir mental bozuklukla daha iyi açýklanamaz. Ayýrýcý Taný a) Yaygýn anksiyete bozukluðu: Yaygýn anksiyete bozukluðu bölümünde tartýþýlmýþtýr. b) Fobik bozukluklar: Özgül fobi ya da sosyal fobilerde, anksiyete karakteristik olarak fobik obye ya da duruma baðlýdýr. Kiþi, ancak fobik uyaranla karþýlaþtýðýnda panik nöbetleri geçirmektedir. Panik bozukluðunda ise, özgül ve sosyal fobilerde görülenden farklý olarak, kesin olarak nerede ve ne zaman baþlayacaðýndan emin olunamayan, beklenmedik tipte panik nöbetleri görülür. c) Major depresyon: Bu hastalýðýn seyri sýrasýnda tekrarlayýcý beklenmedik panik nöbetleri görülebilmektedir. Ayrýca, panik bozukluðu hastalarýnýn yaklaþýk üçte birinde, ikincil olarak major depresyon geliþtiði bildirilmektedir. Panik bozukluðu ve major depresyon ölçütleri ayný anda karþýlanýyorsa, her iki taný birlikte konulur. d) Hipokondriyazis: Panik bozukluðunda fiziksel hastalýk olduðu inancý ve bedensel uðraþýlar, daha sýk olarak nöbetlerin olduðu dönemle sýnýrlýdýr. Bu özelliði ile, ciddi bir hastalýðý olduðu korkusunun ve bu yöndeki inancýný týbbi olarak onaylatma eðiliminin sürekli olduðu hipokondriyazis durumundan ayrýlýr. e) Fiziksel Hastalýklar: Hipoglisemi, hipertirioidi, hipopatiroidi, cushing hastalýðý, feokromasitoma gibi fiziksel hastalýklarda panik bozukluðunda görülenlere benzer belirtiler ortaya çýkabilmektedir. Panik bozukluðu tanýsý, belirtiler organik bir etken tarafýndan baþlatýlmadýðý ve sürdürülmediði durumlarda konulmalýdýr. 15

5 TÜKEL R. f) Psikoaktif Baðlý Entoksikasyon ve Yoksunluk Durumlarý: Barbitürat gibi maddelerden yoksunluk, kafein, kokain ve amfetamin gibi maddelere baðlý entoksikasyon durumlarýndan panik nöbetleri görülebilir. Bu gibi durumlarda panik bozukluðu tanýsý konulmamalýdýr. Hazýrlayýcý Etkenler ve Hastalýðýn Gidiþi Panik bozukluðunun geliþiminin öncesinde stresli yaþam olaylarý görülebilmektedir. Bu konuda yapýlan bir araþtýrmada, olgularýn yaklaþýk 2/3ünde, hastalýðýn baþlangýcýndan önceki 6 ay içinde stresli yaþam olaylarýnýn mevcut olduðu saptanmýþtýr. Bu olaylar görülme sýklýðý dikkate alýnarak þu þekilde sýralanmýþtýr; sevilen bir kiþiden ayrýlma ya da ayrýlma tehditi yaþama, iþ deðiþtirme, gebelik, evlilik, okuldan mezun olma, yakýn bir kiþinin ölümü, fiziksel hastalýk. Genelde süregen bir hastalýk olan panik bozukluðunun gidiþi, kiþiden kiþiye deðiþiklikler gösterebilmektedir. Uzun süreli izleme sonuçlarý, belirtilen, hastalarýn %30-40 ýnda kaybolduðunu, yaklaþýk yarýsýndan yaþam üzerine önemli bir etki göstermeksizin sürdüðünü, %10-20 sinde ise belirgin olarak devam ettiðini ortaya koymuþtur. Ýlaç Tedavisi Anti-panik etkinliðe sahip ilaç gruplarý þunlardýr: 1) Trisiklik antidepresanlar: Ýçlerinde en iyi araþtýrýlmýþ olanlar imipramin ve klomipramin olmasýna karþýn, bütün trisiklik antidepresanlar panik nöbetleri durumlarýnda etkilidir. Tedavi, düþük dozlara (25 mg/gün imipramin eþdeðer dozlarda) baþlatýlmalý, istenilen sonuç elde edilinceye kadar aþamalý olarak arttýrýlmalýdýr. Kimi zaman düþük dozlar etkili olmakla birlikte, antipanik etkinin görüldüðü doz aralýðý mg/gün olarak kabul edilmektedir. Bu tür ilaçlarýn en önemli sakýncalarýndan biri, düþük dozlarla bile antikolinerjik yan etkilerin görülmesidir. Bu yan etkiler, anksiyetenin fiziksel belirtilerine benzedeðinden, özellikle de henüz yan etkilere toleransýn geliþmediði ilk iki hafta içinde, tedavinin býrakýlmasýna neden olabilmektedir. Tedavi en az bir yýl sürdürülmelidir. 3-4 aylýk bir belirtisiz dönemden sonra doz azaltýlabilir. Tedavi kesildiðinde nüks görülebilmektedir. 2) Monoaminooksidaz inhibitörleri (MAOI): Panik nöbetlerinin tedavisinde, hidrazin grubu MAO inhibitörlerinden fenelzin etkili bulunmuþtur. Diyet uygulamalarý gerektirmesi ve ciddi yan etkilerin ortaya çýkma riski, bu grup ilaçlarýn sakýncalý yönleridir. 3) Triazolobenzodiazepin (alprazomlam): Baþlangýç dozu günde üç kez 0.5 mg dýr. Günlük toplam doz iki günde bir 0.5 mg/gün hesabýyla arttýrýlabilir. Yeterli etki saðlandýðýnda ya da uyku hali gibi belirgin yan etkiler ortaya çýktýðýnda, doz arttýrýmýna son verilir. Araþtýrmalarýn çoðunda, anti-panik etkinliðin saðlandýðý ortalama doz 3-6 mg/gün olarak bildirilmiþtir. Ancak, 3 mg/gün den 10 mg/gün e kadar geniþ bir doz aralýðý, etkili tedavi dozu olarak kabul edilmektedir. Antikonvülsan etkisi nedeniyle, alprazolam aniden kesildiðinde, epileptik nöbet ortaya çýkabilir. Ayrýca, uzun süreli kullanýmýndan baðýmlýlýk oluþturabileceði unutulmamalýdýr. Bu nedenlerle, ilaç tedavisinin sonlandýrma aþamasýnda yavaþ yavaþ kesilmelidir. 4) Benzodiazepin grubundan klonazepam, triazolopiridin grubundan trazodon ve tetrasiklik antidepresanlar grubundan mianserin gibi ilaçlar da panik nöbetleri üzerine etkilidir. Psikoterapi Panik Bozukluðunun tedavisinde iki farklý strateji uygulanmaktadýr. Bunlardan ilki Panik nöbetleriyle, ikincisi agorafobik kaçýnma davranýþlarýyla baþa çýkmanýn öðretilmesidir. Korkulan durumun üstüne gidilerek kaçýnma davranýþýnýn ortadan kaldýrýlmasýnýn hedeflendiði gerçek yaþam koþullarýnda alýþtýrma nýn, agorafobinin tedavisinde en etkili yöntem olduðu kabul edilmektedir. Bu tedavi yöntemi Fobik Bozukluklarýn Psikoterapisi bölümünde anlatýlmýþtýr. Biliþsel-Davranýþçý Terapi: Bu terapi yöntemi, panik nöbetlerinin bedensel duyumlarýn katastrofik yorumlanmasýndan kaynaklandýðýný varsayan biliþsel model ve hiperventilasyonun nöbetlerin oluþumunda rol oynadýðý görüþü birlikte ele alýnarak geliþtirilmiþtir. Biliþsel yanlýþ yorumlamalarýn düzeltilmesi ve solunumun denetlenmesi esasýna dayanan bu yöntemde, aþýrý soluma egzersizleri yaptýrýlarak, hastada panik nöbetindekilere benzer belirtilerin ortaya çýkartýlmasý ve ardýndan solunumun düzenlenmesi ile bu belirtilerin kaybolmasý saðlanýr. Buna dayanýlarak, panik nöbeti sýrasýnda ortaya çýkan bedensel belirtilerin, kalp krizi geçirme gibi katastrofik durumlardan kaynaklandýðýný, deneysel ve hatta fizyolojik olarak da görüldüðü ve hiperventilasyonun bir sonucu olduðu yorumu üzerinde durulur. Burada yapýlan, hastanýn bedensel belirtilerini, 16

6 PANÝK BOZUKLUÐU ilkinde olduðundan daha zararsýz ve denetlenebilir bir duruma biliþsel olarak yeniden atfetmesini saðlamaktýr. Bir sonraki adým ise panik nöbetlerinin baþlayacaðýnýn hissedildiði anda kullanýlmak üzere, bir baþa çýkma tekniði olarak solunum denetiminin öðretilmesidir. Hasta ve Aileye Bilgi ve Danýþmanlýk Panik nöbetleri sýrasýnda, yukarýda da belirtildiði gibi kalp atým sayýsýnda artma, çarpýntý, göðüs aðrýsý gibi yakýnmalar nedeniyle kalp krizi geçiriyor olma korkusuna sýkça rastlanmaktadýr. Bu tür hastalar, çarpýntýlarýný olmasý muhtemel bir kalp krizinin, soluk alma güçlüðünü soluksuz kalýp ölmenin bir habercisi olarak görmek gibi, bedensel duyumlarýný gerçekte olduðundan daha tehlikeli olarak algýlayabilmektedirler. Panik bozukluðu tanýsý konulan hastalara panik nöbetlerinin ruhsal kaynaklý olduðu anlatýlmalý ve psikiyatrik tedaviye uyumlarý saðlanmalýdýr. Ailenin, tedaviye uyum açýsýndan desteði ve tedavi sürecindeki iþbirliði çok önemlidir. Yararlanýlan ve Önerilen Kaynaklar 1. Amerikan Psikiyatri Birliði. (1994) Mental Bozukluklarýn Tanýsal ve Sayýmsal El Kitabý, Dördüncü Baský (DSM-IV), Washinton DC, 1994, Ýngilizceden çeviren E Köroðlu, Hekimler Yayýn Birliði, Ankara. 2. Atalay ND, Bayraktar E. (1992) Panik Bozukluk. Ege Üniversitesi Týp Fakültesi Yayýnlarý, Ýzmir. 3. Atalay ND, Bayraktar E. (1995) Panik Ataðý ve Panik Bozukluðu. Anksiyete Monograflarý Serisi 6. Hekimler Yayýn Birliði, Ankara. 4. Baþoðlu M. (1991) Panik ve Anksiyete Farklý Olgular mý? Panik Hastalýðý ve Agorafobisi Olan Hastalarda Panik ve Anksiyetenin Fenomelojisi. Türk Psikiyatri Dergisi, 3(3): Charney DS, Heninger GR, Breier A. (1984) Noradrenergic Function in Panic Anxiety. Arch Gen Psychiatry, 41: Charney Ds, Heninger GR. (1986) Abnormal Regulation of Noradrenergic Function in Panik Disorders. Arch Gen Psychiatry, 43: Clark DM: (1986) A Cognitive Approach to Panic. Behav Res Ther, 24: Crowe RR, Noyes R, Pauls DL ve ark. (1983) A family study of Panic Disorder. Arch Gen Psychiatry, 40: Dünya Saðlýk Örgütü. (1993) Ruhsal ve Davranýþsal Bozukluklar Sýnýflandýrmasý, Klinik Tanýmlamalar ve Taný Kýlavuzlarý (ICD-10), Cenevre 1992, Ýngilizce den çevirenler F. Çuhadaroðlu, Ý Kaplan, G Özgen, MO Öztürk, M Rezaki, B Uludað, Türkiye Sinir ve Ruh Saðlýðý Derneði Yayýný, Ankara. 10. Emmelkamp PMG, Bouman TK, Scholing A. (1994) Anksiyete Bozukluklarý, Klinik Uygulama Klavuzu, Ýngilizce den çevirenler B Ceyhun, N Oral, Hekimler Yayýn Birliði, Ankara. 11. Freedman RR, Lanni P, Ettedgui E ve ark. (1984) Psychophysiological Factorsin panic Disorder. Psychopathology, 17: Freud S. (1926) Inhibitions, Symptoms and Anxiety, The Standart Edition of the Complete Psychological Works of sigmund Freud, Volume 20. Hogarth Press and Institute of Psychoanalysis, London. 13. Gelder MG. (1986) Panic Attacks: New Approach to an Old Problem. Br J Psikiyatry, 149: Gelder M, Gath D, Mayou R. (1989) Oxford Texbook of Psychiatry, Second Edition. Oxford University Press, Oxford. 15. Gelder MG. (1989) The Classification of Anxiety Disorders. Br J Psychiatry, 154: Klein DF. (1981) Anxiety Reconceptualized. Anxiety. DF Klein, J Raskin, (Eds). New Research and Changing Concepts. Raven Press, New York. 17. Köknel Ö. (1989) Genel ve Klinik Psikiyatri. Nobel Týp kitabevi, Ýstanbul. 18. Köroðlu E. (1995) Psikiyatri 2, Anksiyete Bozukluklarý, Hekimler Yayýn Birliði, Ankara. 19. Liebowitz MJ, Fyer AJ, Gorman JM ve ark. (1984) Lactate Provocation of Panic Attacks: Clinical and Behavioral Findings. Arch Gen Psychiatry, 41: Margraf J, Taylor CB Ehlers A ve ark. (1987) Panic Attacks in the Naturel Environment. J Nerv Ment Dis, 175: Myers JK, Weissman MM, Tischer GL ve ark. (1984) Six- Month Prevalence of Psychiatric Disorders in Three Communities: Arch Gen Psychiatry, 41: Öztürk O. (1990) Ruh Saðlýðý ve Bozukluklarý, 3. Basým. Evrim, Ýstanbul, 23. Rainey JM, Frohman CE, Freedman RR ve ark. (1984) Specificity of Lactate Infusion as a Model of Anxiety. Psychopharmacol Bull, 20: Robins LN, Helzer JE, Weismann MM, ve ark. (1984) Life Time Prevalence of Specific Psychiatric Disorders in Three Sites Arch Gen Psychiatry, 41: Thyer BA, Parrish RT Crutis GC ve ark. (1985) Ages of Onset of DSM-III Anxiety Disorders. Comp Psychiatry, 26: Tükel MR. (1995) Anksiyete Bozukluklarý. Psikiyatri, E. Adam, R. Tükel, O. Yazýcý (Ed), Ýstanbul Týp Fakültesi Basýmevi, Ýstanbul, s Uhde TW, Nemiah JC. (1989) Panic and Generalized Anxiety Disorders. Comprehensive Textbook of Psychiatry/V. HI Kaplan, BJ Sadock, (Eds). Williams and Wilkins. Baltimore. 28. Weissman MM, Merikanges KR. (1989) The epidemiology of Anxiety and Panic Disorders. J Clin Psychiatry, 47: Weissman MM- leaf PJ, Blazer DG ve ark. (1986) The Relationship Between Panic Disorder and Agoraphobia: An Epidemiologic Perspective. Psychopharmacol Bull, 22: