İktisat Tarihi II. Hafta VIII

Transkript

1 İktisat Tarihi II Hafta VIII

2 Panayırlar Orta Çağların ekonomik örgütlenmesinde panayırlar 13. yy ın sonuna kadar önemli bir rol oynamaktadır. Panayırlar özellikle toptan değişimin yapıldığı buluşma yerleriydi. Panayırların kuruluş yerleri ticaret hareketlerince belirleniyordu. Orta Çağların ikinci yarısında panayırlar kentler için ek kaynak sağlayan ayrıcalıklı yerlerdi.

3 12. yy panayırların başarısında önemli bir dönemdir. Gezginci ticaretin yerini yerleşik uygulamalara bırakması ile gerileyen panayırlara son darbeyi kıtadaki savaşlar vurdu. İnsanları uzaklardan Champagne panayırlarına çeken sadece eşya ticareti değildi. Dönem Avrupası nda panayırlar bir tür «Clearing Bürosu» rolünü oynuyordu.

4

5 Para Alman iktisatçıları paranın icadından önceki dönem için doğal ekonomi terimini kullanmaktadır. Dönem itibariyle paranın yerini takasın aldığını düşünmek doğru değildir. Karolenj döneminden sonra lordun sikke kesme hakkı ile pazar kurma hakkını bağışlaması eşzamanlıdır. Büyük mülklerdeki en gerekli ödemeler hemen hemen para hareketlerinin dışındaydı.

6 Manor ekonomi değişim ekonomisi olmadığı için doğal ekonomiydi. Büyük mülkün işlerlik kazandığı koşulların kendisi ödemelerin ayni yapılmasını zorluyordu. İslam saldırısı Tiran Denizi ni kapadığında antikite ekonomisi ile Batı dünyası arasında bir kopuş meydana geldi Akdeniz de ticaretin kesilmesiyle altın yüzyıllarca değişim aracı olmaktan çıktı.

7 Karolenj para sistemi tek maden sistemi olarak tanımlanabilir. Bir pound gümüş 240 pence meydan getiriyordu. 12pence e eşit olan şilin(sou) ile 20 şiline eşit olan pound hesap paralarıydı. Tedavüldeki paraların değerinin düşük oluşu işlemlerin küçük perakende ödemelerden oluştuğu bir çağın ihtiyaçlarına uygundu.

8 Şarlman ın para sistemi Karolenjlerin yıkılmasından sonra da korundu. Parasal konulardaki karışıklık yalnızca siyasi değildi. Çağın ekonomik koşullarının da sonucuydu. Krallığın iktidarını gölgeleyen anarşi döneminde feodal lordlar sikke kesme hakkını ele geçirdiler. 11. yy ile birlikte tüm Almanya da yeni bir parasal ölçü görülmeye başlandı.

9 İngiltere de para basma hakkı yalnızca krala aitti ve kıta Avrupasındaki olumsuzluklardan daha az etkilenmişti. Kıta da paraya ilişkin hakların geri kazanılmasında krallar egemenlik endişeleriyle hareket etmişlerdi. 12. yy sonunda tedavüldeki paranın düzensizliğinin eriştiği nokta bir reformu zorunlu kılıyordu Henry Dandolo, 12 dinar değerindeki «Gross» un basılması

10 Gross Venedik Heller Almanya Sterling İngiltere

11 1266 Fransa Gros tournois Gros parisis 11. yydan itibaren Akdeniz ticareti Arap ve Bizans altın sikkelerini İtalya ve Alplerin kuzeyin yaymaya başlamıştı. Floransa Florin

12 Venedik dükası Karolenj döneminde tedavülde olan dinar küçük işlem sikkesi konumuna düştü Genel politika her zaman mali çıkarları ekonomik çıkarlara feda ediyordu.

13

14 Kredi ve Para Alışverişi Ticari gelişmeyi takas, para ve kredi olarak tasnif eden kuram sistemleştirme tutkusunun bir sonucudur. Ortaçağların tarımsal döneminde yine de kredi hareketlerinin önemli olduğu bilinmelidir. Dönemin en önemli kredi kurumu kilisedir. Bir piskopos büyük bir ödeme yapacaksa manastıra başvuruyordu.

15 Rehin edilen mülkün geliri anapara ödemesine katkıda bulunuyorsa vifgage bulunmuyorsa mortgage adını alırdı. Canlanan ticaret sermayenin verimliliği üzerinden insanları çözümünü boşuna aradıkları sorunlarla karşı karşıya bıraktı. Kredi kullanımı konusunda İtalya her zaman öncelikli örnekler sunmaktadır. Ceneviz bölgelerinde gösterdiği deniz sigortası

16 Akreditif mektubu, taahhüt belgeleri dönemin gelişen ticari faaliyetlerinin birer ürünüydü. 12yy dan itibaren kentler laik eğitimin başlangıç noktası olan okullar açmaya başladılar Eğitimin gelişmesi kredinin gelişmesi ile yakından ilgiliydi. Mütedavil sermayenin büyük bir kısmı kamusal makamlara ve bireylere borç verilmekteydi.

17 Ortaçağın ilk bankerleri kambiyocuların torunları yahut fazla sermayelerine kullanıma alanı bulan tacirlerdi. 12 yy boyunca servet birikimi kral, lord ve kilisenin dikkatini çekti. Faiz, gecikme cezası altında gizleniyordu. Genellikle arasında değişiyordu. Kuzey Avrupalı tacirlerin para ticareti yaygın olsa da ilkeldi.

18 Champagne panayırları borç ödemelerinin yapıldığı yerdi ve vadesini de belirliyordu. İtalyan kredisinin aynı anda her yerde var olma özelliği ve gelişkinliği ile karşılaştırınca Yahudi sermayesi küçük kalmaktadır. İslam döneminde zenginleşen reconquistadan sonra Barcelonada kalan yahudiler deniz ticaretinde yer aldılar Yahudi tacirler 13yydan itibaren Hrs. rekabetiyle karşı karşıya kaldılar.

19 Ortaçağların ilk döneminde kredi kuruluşu rolü oynayan dinsel kuruluşlar 13yydan sonra çok ender durumlarda borç veriyordu. En emin yatırım kent nüfusunun artışıyla birlikte konut yerleri için toprak satın almaktı. Gayrimenkullerden ayrı olarak yaşam rantları vardı ki bunlar kentlerin borçlanmalarında söz konusuydu. 13yydan itibaren din bilginleri faiz yasağını uygun tedbirlerle değiştirme yolunu arıyorlardı.

20 13. Yüzyılın Sonunda Uluslararası Ticaret Ortaçağ ticareti uzun mesafeli ticaretin etkisiyle profesyonel tüccar sınıfının doğuşuna yol açtı Ortaçağ ticareti görece az masrafla büyük karlar getiren bir ticaret olarak başladı. Ortaçağlarda hiçbir gemi sahibinin stokların birikmesi ya da fiyat düşüşlerinden korkusu yoktu. Baharat Akdeniz ticaretinin itici gücü olsa da tümünü ele geçiremedi.

21

22 Batı Avrupa da Doğu dan gerçekleştirilen ithalat karşılığında kereste silah ve bir süre köle ihraç ediliyordu. Bruges için söylenen Kuzey in Venedik i söylemi nitelik itibariyle yanlıştır. 12yyda ticaret Kuzey in egemenliğine geçtiğinde Bruge un durumu değişti. Tötonik Hansa, Kuzey de İtalyan kentlerinin Akdeniz de işgal ettikleri yeri işgal ediyordu.

23

24

25 İskandinavların henüz kovulduğu bölgede ortak savunma için anlaşma zorunluydu. Hansalıların ticareti hinterlandındaki tarımsal yörelere dayanmaktaydı. Hansa ticaretinin niceliği Akdeniz ticaretinden az değildi. G. Almanya Tuna ile Akdeniz havzasına uzansa da bundan yeterince istifade edemiyordu.

26 Ülkesinin bir ucundan diğerine otoritesini duyurabilen tek ulusal hükümet İngilteredeydi. Fransa nın ekonomik niteliği İngiltere ninkinden daha karmaşıktı. Flemenk teki komşuları tarafından geride bırakılan İngilizler onlara hammadde sağlıyorlardı. İngiltere kralları mali nedenlerle yabancı tacirlere türlü ayrıcalıklar bahşediyordu.

27 Marsilya nın gerileyişi Champagne panayırlarının çöküşüyle eş zamanlıdır. Endüstriyel açıdan Fransa, İtalya ve Flemenk ten farklı olarak ihracatçı değildi. 13. yydan itibaren Fransız şarapları Kuzey ticaretinde tartışmasız üstünlüğe sahipti. Fransa nın zenginliği topraklarının sağladığı ürünlerden kaynaklanıyordu.

28 İspanya da krallıklar Arapları bölgeden çıkardıktan sonra iktisat tarihinde rol oynamaya başladı. Ortaçağın uluslararası ticaretini besleyen ürünlere bakıldığında endüstri ürünlerinin çok az olduğu görülmektedir. Ortaçağ metalurjisi oldukça ilkeldir. Metalin kömür ile eritilmesi 18.yya kadar gerçekleşememiştir. Akdeniz den Baltık a, Atlantik ten Rusya ya kadar Avrupa nın tümü 13yyda ticarete açıldı.

29 Birbirlerinin nedeni ile sonucu olan kapitalizm ve ticaretin tüm ülkelerde aynı tarihte ortaya çıkmadı Tacirlerin sağladıkları karlar tümüyle eşya ticaretine yatırılmıyordu. Kıtlıklar az bir şey karşılığında büyük kazançlar sağlama olanağı veriyordu. İlk ticari sermayeyi sağlamada birlik kurmak oldukça önemli yer kapsıyordu.

30 Büyük çaplı ticarete dahil olabilmek bunu tekelinde bulunduran gruplara bağlıydı. Ticari uzmanlaşma henüz belirgin değildi. Ticari kapitalizm piyasa ve toplumsal koşullara uyarlanıyordu. KENTSEL EKONOMİ VE ENDÜSTRİNİN DÜZENLENİŞİ 15yya kadar ticaret ve endüstri merkezleri yalnızca kentlerdi.

31 Devlet yeterince merkezileşmemiş ve hükümetlerle yönetim kentsel merkezlerin oluşmasına el verecek ölçüde biçimlenmemişti. Ortaçağ kentinde ruhbanın kendisini yabancı bir unsurdu. Soylular ancak Akdeniz kıyılarında, İtalya, Fransa nın güneyi ve İspanya da kısmen kentlerde yaşıyordu. Ortaçağ kenti esas itibariyle burglu için ve burglu yüzünden vardı.

32

33 14yy başında kent nüfusları 16yya kadar sürecek bir duraklayıştadır. Kent yönetimleri ilk baştan itibaren gıda ithalatını düzenlemek zorunda kalmıştır. Kentler beslenmeleri için hem kırsal alanlara hem de ticarete muhtaçtır. Kentsel yerleşme kırsalın ürünlerine mahreç sağlar sağlamaz buralar için durgunluk ortadan kalkar

34 Burg lu spekülasyon ve tekelin olduğu kadar sahtekarlığa karşı da korunuyordu. Kentlerin beslenmesinden sadece çevredeki kırsal alan sorumlu değildi. İthalat ticaretinin düzenlemeye tabi tutulması çok daha zordu. Kent yönetimi sakinlerinin dış ticaretten belirli kazanımlar elde etmesini sağlayabiliyordu.

35 Yabancı kapitalistlerin istilasına karşı yerli komisyoncular perakende ticaretin dışında tutuldu. KENTSEL ENDÜSTRİ Büyük ya da küçük her kent kendi büyüklüğü ile orantılı sayıda zanaatkara sahipti. Endüstriye ilişkin yasal düzenleme yiyeceğe ilişkin düzenlemeden daha karmaşıktı. Loncaların kökeni öncelikle Collegia da aranmıştır.

36 Çağdaş bilim adamlarının çoğu köken sorununu özgür birliklerde aramıştır. Yalnızca birlik esnaf loncalarının oluşumu için yeterli değildir. Flander de 12yydan itibaren «echevin» ler endüstriyel malları kapsayan fermanlar çıkartıyordu. 11yydan itibaren kamu otoritesi zanaatkarları farklı gruplara bölerek kent endüstrisini düzenliyorlardı.

37 Loncaların kökeni yasal otorite ve gönüllü birlik etkenlerince açıklanabilir. Kendi kendini yönetme hakkının loncaların doğasında var olduğu düşüncesi doğru değildir. Esnaf loncaları siyasal etki ve iç özerklik açısından farklılık göstermekle birlikte ekonomik örgütlenme anlamında birbirine benziyordu. Loncaların sahip olduğu tekel ve ayrıcalıkların karşılığı girişim gücünün yok edilmesiydi.

38 Ustaların sayısı yerel pazarın talebine bağlı olarak sınırlıydı ve kazanılması oldukça güç koşullara bağlıydı. Pek çok kentte yerel pazarlarda müteşebbiszanaatkarın yanı sıra ihracat için çalışan farklı bir grup da vardı. Büyük endüstri kentlerinde çalışanlar bunalım ve tıkanıklıkların insafına terk edilmişti. Bu işçiler ayrı bir sınıf oluşturuyor ve modern proleterya ile benzerlikler ortaya koyuyordu.