fiirket çi Savafllar

Transkript

1 fiirket çi Savafllar

2 fiirket çi Savafllar Yöneticiler (ve çal flanlar ) için bir öykü PATRICK LENCIONI Çeviren Ekin Duru

3 ISBN Silos, Politics, and Turf Wars 2007, Patrick Lencioni Optimist Yay nlar Yay n Haklar : John Wiley & Sons International Rights, Inc. taraf ndan sa lanm flt r. Optimist Yay m Da t m Telefon: Faks : e-posta: bilgi@optimistkitap.com Optimist yay n no : 166 Konu : fl ve Yönetim Yay na haz rlayan : Mutlu Dinçer Birinci bas m : Ocak 2010, stanbul Düzelti : Fevzi Gölo lu Düzenleme : Selim Talay Bask ve cilt : Elma Bas m: Halkal Cad. No: 164 B-4 Blok Sefaköy - K. Çekmece stanbul - Tel:

4 çindekiler Girifl 7 Öykü 11 Birinci K s m: Giriflimde Yükselme H rs 13 kinci K s m: H z Treni 27 Üçüncü K s m: Ralli 71 Dördüncü K s m: Gerçek Anlar 121 Model 149 Mevzilere Girifl 151 Modelin Ö eleri 153 Tematik Bir Amac Tan mlamak 161 Örnek Vaka ncelemeleri 162 Tematik Amaç Çevresinde Yönetim ve Düzenleme 169 Tematik Amaçlar ve Uzun Vadeli çerik 173 Matris fiirketleri fllevsel Duruma Getirmek 176 fle Koyulmak 177 Teflekkür 178 Yazar Hakk nda 180

5 Girifl Mevziler. Bu sözcü ü kurulufllar ba lam nda ilk kez yirmi y l kadar önce duydu umda, flirketlerde departman politikalar n ve kurulufllar içindeki ayr flmay tan mlamak için kullan lmaktayd. O dönemde bunun da di er yönetim jargonlar gibi zaman içinde yok olaca n sanm flt m ama olmad. Asl na bak l rsa, bu sözcük flimdi de o zamanki kadar, belki de daha çok gerilim yarat yor. Baz müflterilerime mevzilerle ilgili bir kitap yazmay düflündü ümü söyledi imde hemen hepsinin verdi i tepkinin bunun bir ispat niteli inde oldu unu söylemeliyim: Ne olur bu kitab yaz. Bu flirketteki mevziler beni delirtiyor! nsanlar n çözümlemek için yan p tutufltu u bir soruna ç k fl yolu bulmak iyi bir fikir gibi görünebilir, ama benim mevzilere bak fl aç m baz yöneticilerin duymak istedi inden farkl olacak. Bunun nedeni, birlikte çal flt m birçok yöneticinin flirketlerine tepeden bakmalar ve Burada çal flanlar di er bölümlerdeki elemanlarla iyi geçinmeyi neden ö renemiyorlar? Hepimizin ayn ekibin bir parças oldu umuzu bilmiyorlar m? edas nda olmalar. Bu düflünce tarz n n ço u kez insanlar n birlikte daha verimli çal flmalar n sa lamak amac yla, iyi niyetli fakat sak ncal bir dizi eyleme e itim programlar, iç yaz flmalar, duyurular yol açt tart flmas z bir gerçek. Hedefine ulaflmaktan çok uzak olan bu giriflimler, ifl yaflamlar n çekilmez k lan sahiplenme savafllar n n ve departmanlar aras çekiflmelerin yok edilmesini arzulayan çal flanlar n daha da olum- 7

6 fiirket çi Savafllar suz düflünmelerine neden oluyor. Buradaki temel sorun, yöneticilerin yard m olmaks z n, bu konuda onlar n hiçbir fley yapamayacak olmalar. Yöneticilerin atacaklar ilk ad m n, yönetici ekip üyelerinin birbirleriyle geçinmelerini engelleyen davran fl sorunlar n ortadan kald rmak olmas gerekirken bu benim Ekiplerin Befl Temel Aksakl isimli kitab m n (Optimist Yay nlar, 2005) ç k fl noktas yd birbiriyle kaynaflm fl ekiplerde bile mevzi kazanma mücadelesi bafl gösterebilir. (Bu özellikle moral bozucu ve dramatiktir, çünkü iyi niyetli ve asl nda ifllevsel olan ekip üyelerinin birbirlerinin güvenilirli ini ve ekibe sadakatlerini sorgulamalar - na yol açar.) Mevzileri ortadan kald rmak için liderlerin kiflisel tutumlar n ötesinde, departmanlar aras ayr l k ve politikalar n temelinde yatan esas sorunlar n üstesinden gelmesi gerekir. Bu kitab n amac bu sorunlar ortadan kald rmak için basit ve güçlü bir yöntem ortaya koymak ve mevzilerin neden oldu u sanc lar azaltmakt r. Bu sanc lar n göz ard edilmemesi gerekti i aç kt r. Mevziler ve sebep olduklar sahiplenme savafllar kurulufllara hasar vererek, kaynaklar n bofla harcanmas na, verimlili in yok olmas na ve baflar hedeflerinin tehlikeye düflmesine yol açar. Ama tüm bunlar n ötesinde, çok önemli bir insan kayna na da zarar verir. Çal flanlar, ayn ekipte yer almalar gereken kiflilerle kanl ve üstesinden gelinemeyecek bir savafla zorlayarak onlar s k nt ya, gerilime ve düfl k r kl na sürükler. Çal flanlar n kendi flirketlerindeki insanlarla çekiflmek zorunda kalmas kadar profesyonel endifle ve k zg nl k yaratan istifalar da unutmayal m baflka bir neden daha olamaz. Do al ve kaç n lmaz olarak, onlar n özel yaflamlar na da yans yan bu durum, aileleri ve dostlar derinden etkiler. yi haber, bütün bunlar n tümüyle bertaraf edilebilecek olmas d r. Asl na bak l rsa kulland m baflka hiçbir yöntemin, müflterilerim taraf ndan böylesi bir kat l mla benimsenmedi ini söylemeliyim. 8

7 Girifl Tüm öbür kitaplar m gibi, fiirket çi Savafllar da gerçekçi, fakat hayal ürünü bir öykü fleklinde kaleme al nd. Bununla beraber, bünyesindeki çekiflmeleri ortadan kald rmaya ve var olan çevreyi ak lc bir düzene sokmaya çal flan bir tek flirketten de il, pek çok farkl kurulufltan söz edildi. Tüm içtenli imle, kitab m n bütün bariyerleri kald rman za yard mc olmas n diliyorum. 9

8 Öykü

9 Birinci K s m Giriflimde Yükselme H rs

10 Balay Befl ay. Jude Cousins n yükselme h rs n n ve heyecan n n endifle ve pani e dönüflmesi için bu kadarl k bir süre yeterli oldu. Daha önce hiç flirket kurmam flt ve nas l bir beklenti içinde oldu unu bilmiyor olabilirdi, fakat yaln zca befl ayl k bir balay da kula a gerçekten çok k sa bir süre gibi geliyordu. Do rusunu isterseniz, Cousins Dan flmanl k gerçek bir flirket de ildi. Sadece Jude un evinde kullan lmayan bir odadan yürüttü ü bir dan flmanl k faaliyetiydi. Hiç çal flan yoktu. Politikas da. Sadece Jude, onun tutkusu ve üç müflteri Ne var ki bunlardan ikisini kaybetmenin efli indeydi. 15

11 Hatch Kendi dan flmanl k flirketini kurmadan önce Jude, mesle inde yedi y l boyunca her zaman kabul görmüfl ve desteklenmiflti; bu da bir giriflimci olarak flimdiki hüsran n daha da art r yordu. Kolejden mezun olduktan sonra gazetecilik alan nda k sa ve onu tatmin etmekten uzak bir deneyim yaflam fl, sonra da müflterilerine ve küçük iflletmelere mali yaz l m üreten ve h zla geliflen Hatch Teknoloji flirketinin pazarlama bölümünde çal flmaya bafllam flt. Kariyerine yaz l m içeri inden sorumlu editör olarak bafllay p, zaman içinde pazarlama bölümünün her kademesinde yer alm fl, ürün yönetimi ve iflletme bölümlerinde de geçici görevler üstlenmiflti. fl ahlak, alçakgönüllülü ü ve mesle ine duydu u ilgisi ayn zamanda flirketin de h zla geliflmesi sayesinde Jude s k s k terfi ettirilmiflti. Hatch te çal flmaya bafllamas n n dördüncü y - l nda, yirmi sekiz yafl ndayken, do rudan pazarlama müdür yard mc s na ba l olarak flirketin iletiflim bölümü müdürlü üne atanm flt. Jude un mesle inde yükselifli dikkate de er olmas na karfl n, teknoloji konusuna pek ilgi duymamas göz önüne al nacak olursa, flafl rt c yd. nsanlar n yaz l m edinmelerini sa layacak özel bir yetene i yoktu, fakat baflar s n bitip tükenmez ö renme tutkusuna borçlu oldu unun bilincindeydi. Jude un dostlar na dedi i gibi, meslek okuluna gitmesi için kendisine para ödendi i duygusuna kap ld zamanlar az de ildi. 16

12 Hatch En üst kademedeki yöneticilerden bir alt kademede bulunmas, stratejiden yap lanmaya ve iflletmeye kadar bir flirketin tüm bölümleriyle ilgili her türlü konuda u rafl vermesi anlam na geliyordu. Tüm bunlar onun için büyüleyiciydi. Gene de e itiminin bir tek flirketle s n rl olmas n istemiyordu. Bu yüzden Jude küçük, fakat geliflmekte olan flirketlerin yönetim kurulu toplant lar na gönüllü olarak kat lmaya bafllad. Bu flirketler onun önerilerini almaktan memnuniyet duyuyorlard, tavsiyeler için hiçbir ücret ödemiyor olmalar da onlar için bir di- er hoflluktu. Jude meslek yaflam n n nihai hedefi olarak belirledi i için, bir flirketin nas l yönetilece i konusunda köklü bilgiler edinip, büyük bir ifltahla her konuda kendini gelifltirirken onu tan yan herkes bir gün CEO olmay baflaraca na inan yordu. 17

13 Sakin Bir Seyir Kiflisel aç dan da Jude un yaflam yoluna girmifl görünüyordu. Üç y l önce evlendi i kar s Theresa yla en k sa sürede çocuk sahibi olmay planl yorlard. K sa bir süre önce ilk evlerini sat n alm fllard. Bu, San Francisco Körfezinin hemen üstündeki tepelerde bulunan Orinda da küçük, fakat güzel bir çiftlik eviydi. Zengin olmasalar da mali durumlar her zamankinden iyiydi ve daha da önemlisi, bölgede çok iyi dostlar edinmifllerdi. Civardaki kiliseye gidiyorlar, gerekti inde dostlar na, komflular na ve aile üyelerine yard m ellerini uzat yorlard. Günden güne geliflen mesle i aç s ndan Jude gerekli her fleye sahipti. Hatch teki ve dan flmanl k yapt çeflitli flirketlerdeki sorumluluklar ndan hiçbir flikâyeti yoktu. fl yo unlu u fazlayd ama ifli yeterince ilgi çekiciydi, dolay s yla zorluklar n üstesinden gelebiliyordu. Jude un kafas nda kariyer de ifltirmekle ilgili en ufak bir düflünce yoktu. Ta ki birleflmeye kadar. 18

14 Batch Bas nda denk bir birleflme denilmesine ra men, piyasadan anlayan herkes Hatch Teknoloji nin kendinden biraz daha büyük bir rakip olan Bell Mali Sistem le birleflmesinden zararl ç kaca n n fark ndayd. fiirketin at lgan CEO su Cartel Bell piyasada çok daha yüksel bir profile sahipti ve birleflmede flirketinin kontrolünü yitirmeye hiç niyeti yoktu. Ama tekneyi anlaflman n hemen ard ndan bat rmak istemedi- i için, Nuh un Gemisini and ran bir yönetim ekibi oluflturma yolunu seçti: Sat fllardan sorumlu iki yönetici, pazarlama için iki yönetici atamak gibi bir metot uygulad. Bunun sonucunda yeni oluflum içinde huzursuzluk bafl gösterdi ve buna zekice bir isim tak ld : Batch Sistemleri. Çal flanlar Bell in ismiyle ilgili flakalar yap yor ve Cehennem diye adland r lmas gerekti ini söylüyorlard ( ngilizce hell cehennem anlam na gelir). Neyse ki piyasa analistleri bu birleflmeden Batch çal flanlar na oranla daha hoflnutlard. Bu yüzden Jude ve ifl arkadafllar birleflme sözleflmesinin imzalanmas n n ard ndan sanc l geçen haftalar boyunca hisse fiyatlar ndaki yükselifli mutlulukla izlediler. Jude a gelince, görevleri ve pozisyonu onunla Bell deki muadili aras nda paylafl lm flt, bu nedenle reklam müdürü olarak biraz daha önemsiz bir görevi üstlendi. Görevinden ve pozisyonundaki de ifliklikten duydu u düfl k r kl n n üstesinden gelerek yeni konumunu kabullendi. Asl nda bu düzenlemeden hofllanmaya bile bafllad bile söylenebilirdi, çünkü bu sayede kar - 19

15 fiirket çi Savafllar s yla birlikte olmak, golf oynamak ve dan flmanl k yapt flirketlerin toplant lar na kat lmak için daha fazla zaman buluyordu. Belki bana gerekli olan da buydu, diye düflünerek kendisini ikna etmeye çal flt. 20

16 Politikalar Haftalar geçtikçe Jude iflleri yürütmekte giderek zorlanmaya bafllad. Toplant lar daha uzun sürüyor, daha s k yap l yor ve gittikçe daha politik davranmak gerekiyordu. Kapal kap lar ard nda anlaflmak birincil iletiflim ve karar verme yöntemi olarak ön plana ç k yor ve bu görüflmelerin hemen arkas ndan birilerine iflaretler veriliyordu. Jude birleflmeden önce Hatch in mükemmel bir flirket olmad n kabullenecek kadar dürüsttü: Bölümler aras çekiflmeler ve rekabetin varl o zaman da kolayl kla sezilebiliyordu. Ama birleflmeden bu yana içerideki çat flmalar tümüyle yeni bir boyut kazanm flt. Dikkatler, müflteriler ve rakip firmalar yerine bütçe, pozisyonlar ve yap lan yanl fllardan kimlerin sorumlu oldu una yönelik tart flmalar üzerinde yo unlaflmaktayd. Bu anlaflmazl klar n birleflen iki flirketin çal flanlar aras nda ç kmas beklenirken, flirket içindeki çat flmalar baflka alanlarda da yeni boyutlara varmaktayd. Merkez ile saha ekibi aras nda fikir ayr l klar vard. Sat fl bölümü ile mühendisler aras nda da. Hatta pazarlamac lar aras nda bile gülünç ve y prat c alan mücadeleleri yaflan yordu. Belki de en inan lmaz birleflmeden iki ay sonra gerçekleflti. Buna önde gelen bir ticari yay n olan Technology Today dergisindeki bir ilan sebep oldu. Hatch de, Bell de her zaman bu dergide güçlü bir reklam kampanyas sürdürmüfl iki flirketti. Birleflen pazarlama departmanlar aras ndaki bir toplant da Jude yeni ve ortak bir reklam 21

17 fiirket çi Savafllar önerisinde bulunmufltu. Böylece Batch kapsam n iki kat geniflletecek ve yeni flirketin ortaklafla üretimi için daha belirgin ve tutarl bir ileti sunacakt. Jude, yeni reklam stratejisinin çizimlerini ve metinlerini de içeren k sa bir sunumunun ard ndan, odadakilerin onaylad klar - n ve meslektafllar n n iyi görünüyor, bence iyi diyerek fikrini desteklediklerini görüp rahatlam flt. ki hafta sonra Technology Today bayilerdeki yerini ald. Jude un reklamlar na ayr lan k rk nc ve k rk birinci sayfalar Batch in yeni ürünlerini ve toptan al flverifl yapacak müflterilere tan nan indirim f rsatlar n duyuruyordu. Ama ne yaz k ki, yirmi sekizinci sayfada Bell Technology nin ayr bir reklam bulunuyordu ve bunda Batch ad hiç geçmiyordu. Üstelik, eski Bell ürünlerinin fiyatlar da ortak üretilenlerin alt na indirilmifl; müflterilerin bu ürünleri tercih etmesinin hedeflendi i aç kça ortadayd. Kolay sinirlenen bir yap s olmamas na karfl n Jude öfkeden deliye döndü. Anlafl lan o ki, karfl s nda oturup yeni stratejisini onaylayan kifliler kendi üretim bölümlerine dönünce kendi kampanyalar n ba ms z olarak sürdürme karar alm fllard. Yeni flirketin ç karlar n göz ard ederek fiyatlar n indirmeye kalk flmalar ak l al r gibi de ildi. Ama Jude u en fazla tedirgin eden, patronunun, pazarlama flefinin ve di er yöneticilerin tepkileri oldu. S f r. O büyük bir tepki ve öfke f rt nas beklerken belki kendisine karfl bile karfl s nda buldu u fley, koskoca bir s f rd. Ne telefonlar çald, ne elektronik postalar yolland ne de ofisine gelip neler oluyor? diye soran ç kt. Hiçbir fley! Jude, bu nas l olabilir? sorusunu kendine defalarca sordu. Ve sonra kafas na dank etti. Bütün bunlar elbette tepedeki birinden kaynaklan yordu. Jude un toplant s na gelip onu onaylayanlar n hiçbir suçu olamazd. Onlar alt kademelerde yer almaktayd lar. As l sorun tepedeydi. 22