ÜNİVERSİTELER HENTBOL 2. LİG MÜSABAKALARINA KATILAN TAKIMLARIN BEDEN BÖLGELERİNDEN HOŞNUT OLMA DÜZEYİ İLE TAKIM BAŞARILARININ KARŞILAŞTIRILMASI

Transkript

1 ÜNİVERSİTELER HENTBOL 2. LİG MÜSABAKALARINA KATILAN TAKIMLARIN BEDEN BÖLGELERİNDEN HOŞNUT OLMA DÜZEYİ İLE TAKIM BAŞARILARININ KARŞILAŞTIRILMASI COMPARISON OF SATISFACTION OF BODY PARTS AND THE SUCCESS LEVELS OF THE TEAMS THAT PARTICIPATED IN UNIVERSITIES HANDBALL 2 ND LEAGUE COMPETITIONS Doç. Dr. Zeynep F. DİNÇ 1, Öğr. Gör. Kamil DİKİCİ 2, Öğr. Gör. İlknur ÖZDEMİR 3 Çukurova Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu, Adana, Türkiye Pamukkale Üniversitesi, Acıpayam Meslek Yüksekokulu, Denizli, Türkiye

2 Çalışma, Üniversiteler Hentbol 2. Lig müsabakalarına katılan öğrencilerin beden bölgesi ve özelliklerinden hoşnut olma düzeyleri ile takım başarı sıralamalarını karşılaştırmak amacıyla yapılmıştır.

3 GİRİŞ Beden imajı, bireyin bedenini algılama biçimidir. Bireyin bedeniyle ilgili algıları, düşünceleri, bedeninden memnun olup olmaması, bedenini sevip sevmemesi, kabul edip etmemesi gibi ögeleri içermektedir (Bektaş, 2004). Beden imajını açıklayan teoriler genellikle kadınların bedenlerini zayıf ve çekici (Morrison, Kalin, & Morrison, 2004), erkeklerin ise kaslı beden yapılarını (Dale, Cusumano, & Kevin, 1997) vurgulanmaktadır. İnternet ve teknoloji kullanımının yaygınlaşması ile birlikte insanlar medyadaki idealize edilmiş imajlara hızlı şekilde ulaşmakta ve kendilerini bu ideal modeller ile kıyaslamaktadırlar. Medya idealleri topluma fiziksel çekicilik standartlarını empoze etmekte, fiziksel çekicilik, vücut ağırlığı ve vücut şekline yönelik cinsiyete dayalı standartlar getirmektedirler (Solomon, Venuti, Hodges, Ianuzzelli, & Chambliss, 2001; Lindwall & Hassmen, 2004).

4 Olumlu özellikler başarı, çekicilik ve zayıf olma ile ilişkilendirilirken uyuşukluk ve yavaşlık gibi olumsuz özellikler de şişmanlık ile ilişkilendirilmektedir (Morris, Cooper, & Cooper, 1989; Brownell, 1991; Ogden & Evans, 1996). Çocukluktan erişkinliğe kadar güzele olumlu, çirkine olumsuz değerler yüklenmektedir. Bireyler yaşla birlikte, sürekli olarak sosyal kıyaslamalar yoluyla benliğinde ve beden imajlarında değerlendirmeler yaparak (Butler, 1998) kendileri için uygun vücut şekli ve ölçülerine ulaşma çabası içine girerler. İdeal beden yapısına ulaşarak güzel görünmek için çeşitli alternatiflerden (ilaçlar, estetik ameliyatlar, diyetler, giyim tarzı değişikliği) ya da sportif etkinliklerden destek alarak yeni beden imajı yatırımında bulunurlar. İlgilerini çeken bir takım sportif etkinliklere yönelerek (bireysel sporlar, mücadele sporları ve takım sporları) sağlıklı beden imajı geliştirmek için destek alırlar.

5 Profesyonel olarak spor ile uğraşan bireyler sportif performans sağlamak ve geliştirmek için antrenmanlar, müsabakalar yaparlar. Yapılan fiziksel, fizyolojik ve psikolojik yüklenmelerin sonucunda, sportif performans parametreleri yükselirken, çoğunlukla sağlıklı ve kendilerini hoşnut eden bir bedene de sahip olurlar. Kazanılan beden hoşnutluğu, bireylerin kendilerinde olumlu duyguları daha çok hissetmelerini sağlarken aynı zamanda uğraştıkları spor branşında da başarılı sağlamalarında destek olur. Araştırmaya konu olan çalışma üniversiteler Hentbol 2. Lig müsabakalarına katılan öğrencilerin beden bölgesi ve özelliklerinden hoşnut olma düzeyleri ile takımların başarı düzeylerini karşılaştırmak amacıyla yapılmıştır.

6 YÖNTEM Çalışma grubunu Üniversiteler Hentbol 2. Lig müsabakalarına katılan (8 kadın ve 8 erkek takımı) yaş aralığında n=213 (111 kadın, 102 erkek) öğrenci oluşturmaktadır. Ölçme aracı olarak Berscheid ve Bohrnstedt (1973) tarafından geliştirilen ve Türkiye ye uyarlaması Gökdoğan (1988) tarafından yapılan Beden Bölgesi ve Özelliklerinden Hoşnut Olma Ölçeği uygulanmıştır. Bu ölçek de kadınlar için 26, erkekler için 27 madde bulunmaktadır. Maddeler son derece hoşnut olma ile pek hoşnut olmama arasında beşli dereceleme ölçeği kullanılarak değerlendirilmiştir. Puanın yüksekliği beden imgesinden hoşnutluğu ifade etmektedir.

7 Takımların başarı sıralamaları müsabakalar sonunda elde edilen puan sıralamasına göre belirlenmiştir. Üniversitelerin başarı sıralaması erkeklerde; Cumhuriyet (1), Doğu Akdeniz (2), Erzincan (3), Düzce (4), Mehmet Akif Ersoy (5), Bilkent (6), İbrahim Çeçen (7) ve Sütçü İmam (8) Üniversiteleri olarak tespit edilmiştir.

8 Üniversitelerin başarı sıralaması kadınlarda ise; Gazi Osman Paşa (1), Bozok (2), Yeditepe (3), Atatürk (4), Sütçü İmam (5), Selçuk (6), Erciyes (7), Karamanoğlu Mehmet Bey (8) Üniversiteleri dir.

9 Verilerin analizi Verilerin analizinde SPSS programı kullanılarak takım başarılarına göre beden bölgesi ve özelliklerinden hoşnut olma düzeyi toplam puanları ortalamalarının karşılaştırılmasında, erkeklerde ve kadınlarda normallik sınamaları yapılmıştır. Erkek hentbolcuların takım başarılarına göre beden memnuniyet ortalaması karşılaştırmasında varyansların homojen olduğu kadın takımlarında varyansların homojen olmadığı belirlenmiştir. Erkek takımlarında istatistiksel açıdan karşılaştırmalar için tek yönlü varyans analizi (ANOVA-F testi) ve istatistiksel anlamlılığın hangi üniversiteler arasında olduğunu belirlemek amacıyla da Post Hoc testlerinden Tukey testi, Kadınlarda ise Kruskal Wallis testi ve ikili karşılaştırmalarda Manny Whitney U testi kullanılmıştır. İstatistiksel anlamlılık düzeyi p<0,05 olarak kabul edilmiştir.

10 BULGULAR Tablo 1 Takım Başarı Sıralamasına Göre Üniversiteler Hentbol 2. Lig Müsabakalarına Katılan Erkek Öğrencilerin Beden Bölgesi ve Özelliklerinden Hoşnut Olma Ölçeği Puan Ortalamalarının Takım Başarısı Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları ve Aritmetik Ortalama, Standart Sapma Değerleri Üniversiteler N X ort SS Var. Kay. KT sd KO F P Cumhuriyet 16 4,387 0,3847 G.Arası 159, ,82 Doğu Akdeniz 12 1,645 0,3023 G.İçi 21, ,231 Erzincan 14 2,28 0,6509 Toplam 181, Düzce 12 4,108 0,5194 Mehmet Akif Ersoy 13 4,097 0, ,88,000 Bilkent 7 3,852 0,3673 Ağrı İbrahim Çeçen 13 1,339 0,4663 Sütçü İmam 15 4,598 0,3859

11 Tablo 2 Üniversiteler Hentbol 2. Lig Müsabakalarına Katılan Erkek Öğrencilerin Beden Bölgesi ve Özelliklerinden Hoşnut Olma Ölçeği Puan Ortalamalarının Üniversite Takım Başarısı Değişkenine Göre Farklılaşmalarına İlişkin Tukey Testi Sonuçları Üniversiteler Fark olan Üniversite Ortalamalar farkı p Mehmet Akif Ersoy -2,75783,000 Sütçü İmam -3,25850,000 Ağrı İbrahim Çeçen Düzce 2,76899,000 Cumhuriyet 3,04754,000 Bilkent 2,51282,000 Erzincan,94139,000 Erzincan -,63536,024 Mehmet Akif Ersoy -2,4518,000 Doğu Akdeniz Sütçü İmam -2,9524,000 Düzce -2,4629,000 Bilkent -2,2067,000 Cumhuriyet 2,7415,000

12 Tablo 2 devamı: Üniversiteler Hentbol 2. Lig Müsabakalarına Katılan Erkek Öğrencilerin Beden Bölgesi ve Özelliklerinden Hoşnut Olma Ölçeği Puan Ortalamalarının Üniversite Takım Başarısı Değişkenine Göre Farklılaşmalarına İlişkin Tukey Testi Sonuçları Üniversiteler Fark olan Üniversite Ortalamalar farkı p Cumhuriyet 2,10615 *,000 Mehmet Akif Ersoy -1,81644 *,000 Erzincan Sütçü İmam -2,31711 *,000 Düzce -1,82760 *,000 Bilkent -1,57143 *,000 Bilkent Sütçü İmam -,74568 *,022 Müsabaka başarı sıralamasına göre beden bölgesi ve özelliklerinden hoşnut olma düzeyi ortalamaları erkek takımlarında istatistiksel olarak anlamlı farklılık göstermiştir (p<0,05). Bu fark İbrahim Çeçen, Erzincan ve Doğu Akdeniz ve Bilkent Üniversitelerinde oynayan hentbolcuların beden imajlarından memnun olmadıklarını göstermektedir.

13 Tablo 3: Takım Başarı Sıralamasına Kadın Öğrencilerin Beden Bölgesi ve Özelliklerinden Hoşnut Olma Ölçeği Puan Ortalamalarının, Takım Başarısı Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere Yapılan Kruskal Wallis-H Testi Sonuçları ve Aritmetik Ortalama, Standart Sapma Değerleri. x Üniversiteler N 2 x sd p Gazi Osman Paşa 11 4,2098 0,46 67,32 Bozok 15 4,0897 0,63 62,77 Yeditepe 15 4,0128 0,30 55,53 23,726 7,001 Atatürk 13 3,4793 0,37 25,92 Sütçü İmam 16 3,7548 0,75 45,62 Selçuk 13 4,4704 0,51 79,42 Erciyes 15 3,7538 0,91 49,73 Karamanoğlu Mehmet Bey 11 4,2098 0,46 65,81 ss x sira

14 Tablo 4: Kadın Öğrencilerin Beden Bölgesi ve Özelliklerinden Hoşnut Olma Ölçeği Puan Ortalamalarının Üniversite Takım Başarısı Değişkenine Göre Farklılaştığını Belirlemek Üzere Yapılan Mann Whitney U Testi Sonuçları. x 2 Üniversiteler sira x U Z p Atatürk 11,04 143,5 Sütçü İmam 18,22 291,5 52,5-2,26,024 Atatürk 7, Selçuk 19, ,876,000 Atatürk 9,65 125,5 Karamanoğlu Mehmet Bey 17,35 225,5 34,5-2,566,010 Atatürk 8,19 106,5 Gazi Osman Paşa 17,59 193,5 15,5-3,249,001

15 Tablo 4 devamı: Kadın Öğrencilerin Beden Bölgesi ve Özelliklerinden Hoşnut Olma Ölçeği Puan Ortalamalarının Üniversite Takım Başarısı Değişkenine Göre Farklılaştığını Belirlemek Üzere Yapılan Mann Whitney U Testi Sonuçları. Üniversiteler x sira x Atatürk 8, Yeditepe 19, ,39,001 Atatürk 9,88 128,5 Bozok 18,5 277,5 37,5-2,767,006 Yeditepe 11, Selçuk 18, ,376,017 Sütçü İmam 10,72 171,5 Selçuk 20,27 263,5 35,5-3,009,003 Müsabaka başarı sıralamasına göre beden bölgesi ve özelliklerinden hoşnut olma düzeyi ortalamaları kadın takımlarında istatistiksel olarak anlamlı farklılık göstermiştir (p<0,05). Bu fark Atatürk, Sütçü İmam ve Erciyes Üniversitesi takımlarında oynayan hentbolcuların diğer üniversite oyuncularına beden imajı memnuniyet ortalamaları düşüktür 2 U Z p

16 TARTIŞMA SONUÇ Çalışma, üniversiteler Hentbol 2. Lig müsabakalarına katılan öğrencilerin beden bölgesi ve özelliklerinden hoşnut olma düzeyleri ile takım başarısı sıralamalarını karşılaştırmak amacıyla yapılmıştır. Erkek hentbol oyuncularının beden imajı hoşnutluk düzeyleri Ağrı İbrahim Çeçen, Doğu Akdeniz Erzincan ve Bilkent Üniversitesi okul takımlarında Sütçü İmam, Cumhuriyet, Düzce ve Mehmet Akif Ersoy Üniversitelerine oranla daha düşük olarak belirlenmiştir. Takımların başarı sıralamaları ise Cumhuriyet (1), Doğu Akdeniz (2), Erzincan(3), Düzce (4), Mehmet Akif (5), Bilkent (6), İbrahim Çeçen (7) ve Sütçü İmam (8) Üniversiteleri şeklindedir. Beden imajı düşük olan Doğu Akdeniz (2) ve Erzincan (3) Üniversiteleri başarı sıralamasında ilk 3 takım arasına girmeyi başarmış beden imajı en yüksek olan Sütçü İmam Üniversitesi (8) müsabakalar sonucu en başarısız takım olmuştur. Beden imajı ortalaması en düşük olan Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi müsabakalardan 7. sırada yer almıştır.

17 2. Lig hentbol müsabakalarına katılan kadınların beden imajı hoşnutluk düzey ortalamaları ise Atatürk, Erciyes, Sütçü İmam Üniversiteleri nde; Yeditepe, Bozok, Gazi Osman Paşa, Karamanoğlu Mehmet Bey, Selçuk Üniversitelerine göre daha düşük tespit edilmiştir. Takımların başarı sıralamaları Gazi Osman Paşa (1), Bozok (2), Yeditepe (3), Atatürk (4), Sütçü İmam (5), Selçuk (6), Erciyes (7), Karamanoğlu Mehmet Bey (8) Üniversitesi şeklindedir. Kadın hentbolcularda en düşük beden imajına sahip olan Atatürk Üniversitesi 4., yüksek beden imaj puanlarından birine sahip olan Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi 8. Gazi Osman Paşa Üniversitesi ise 1. olarak müsabakaları tamamlamıştır. Diğer taraftan en yüksek ortalamaya sahip olan Selçuk Üniversitesi de müsabakaları 6. sırada tamamlayabilmiştir. Kadınlarda erkek hentbolcuların aksine ilk 3 e giren takımlar beden imaj algı ortalaması yüksek olan Gazi Osman Paşa (1), Bozok (2), Yeditepe (3) Üniversiteleri olmuştur. Fakat beden imajı ortalamasına yüksek olan Karamanoğlu Mehmet Bey (8) ve en yüksek olan Selçuk (6) Üniversiteleri de başarı sıralamasında sonlarda yer almışlardır.

18 Beden imajı ile ilgili literatür incelendiğinde sağlıklı beden imajını geliştirmek için düzenli egzersiz, fiziksel aktivite ve spor yapmak gerektiğini belirtmişlerdir (Turner, McFarlane, & Van Der Kolk, 1996; Featherstone, 2010). Düzenli olarak yapılan spor bireylerin sağlığını koruduğu, bedenin dış görünümünü ve beden imgesini de olumlu yönde geliştirdiği belirtilmektedir. Ayrıca yüksek beden hoşnutluğu, iyi fiziksel performans ile ilişkilidir ve fiziksel olarak aktif olan erkek ve bayanlar da bedenlerinden daha hoşnut oldukları belirtilmiştir (Philips & Drummond, 2001) (Kjelsas & Augestad, 2004) (Richman & Shaffer, 2000). Yapılan çalışmada erkeklerde beden imajı memnuniyet ortalamaları düşük olan üniversite takımlarının dereceye girmesi, beden imajı yüksek olan takımların sonuncu sıralarda yer alması çalışmanın literatürden farklı bir sonucudur. Kadınlarda ise başarı sıralaması yüksek olan takımların beden imajı memnuniyet ortalamaları literatürdeki çalışmalar ile benzer şekilde yüksek bulunmuştur. Fakat kadınlarda da başarı belirleyici unsurun beden imajı olduğu düşünülmemektedir. Çünkü beden imaj ortalaması en yüksek olan takımlardan Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi müsabakada sonuncu sıralamada yer almıştır.

19 Çalışma sonuçlarına bakıldığında, başarı sıralaması ile beden imajı karşılaştırıldığında kadınlarda ve erkeklerde farklı sonuçlar ortaya çıktığı görülmektedir. Kadınların erkeklere göre bedenleriyle ilgili farkındalık ve memnuniyet oranlarının daha yüksektir. Bunun sebebi kadınların daha fazla beğenilmek istemeleri olabilir. Beden imajı ortalaması düşük olan takımların başarı sıralamalarının yüksek olması, takımların kendilerini eksik hissettikleri özelliklerini daha iyi olduklarına inandıkları başka bir özellikleri ile telafi etmek istemeleri şeklinde yorumlanabilir. Sonuç olarak sporcuların, yüksek beden imajı algısına sahip olmanın getirdiği güveni ve motivasyonu müsabakada skora katkı sağlayacak şekilde etkin olarak kullanamadıkları söylenebilir.

20 KAYNAKLAR Bektaş, Y. (2004). Ergenlerde beden imgesi üzerine bir çalışma. TürkPsikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 22, Brownell, K. (1991). Dieting and the search for the perfect body: where physiology and culture collide. Behavior Therapy, 22(1), Butler, R. (1998). Age Trends in the Use of Social and Temporal Comparison For Self Evaluation: Examination of A Novel Developmental Hypothesis. Child Development, 69(4), Dale, L., Cusumano, J., & Kevin, T. (1997). Body image and body shape ideals in magazines, Exposure, awareness and internalization. Sex Roles, 37(9/10), Featherstone, M. (2010). Body, Image and Affectin Consumer Culture. Body & Society, 16(1), Gökdoğan, F. (1988). Orta Öğretima Devam Eden Ergenlerde Beden imajından Hoşnut Olma Düzeyi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kjelsas, E., & Augestad, L. (2004). Gender, Eating Behavior, and Personality Characteristics in Physically Active Students. Scandinavian Journal of Medicine & Science in Sports, 14(4), Lindwall, M., & Hassmen, P. (2004). The Role of Exercise and Gender for Physical Self-Perceptions and importance Ratings in Swedish University Students. Scandinavian Journal of Medicine & Science in Sports, 14(6), Morris, A., Cooper, T., & Cooper, T. (1989). The changing shape of female fashion models. Int J Eat Disord, 5, Morrison, T., Kalin, R., & Morrison, M. (2004). Body Image Evaluation and Body Image Invesment Among Adolescents: A Test Of Sociocultural and Social Comparison Theories. 39(155), Ogden, J., & Evans, C. (1996). The problem with weighing: effects on mood, self-esteem and body image. Int J Obesity, 20(3), Philips, J., & Drummond, M. (2001). An Investigation Into the Body Image Perception, Body Satisfaction and Exercise Expectations of Male Fitness Leaders : Implications for Professional Practice. Leisure Studies, 20(2), Richman, E., & Shaffer, D. (2000). If You Let Me Play Sports : How Might Female Sports Partcipation Influence the Self-Esteem of Adolescent Females. Psychology of female Quarterly, 24(2), Solomon, M., Venuti, J., Hodges, J., Ianuzzelli, J., & Chambliss, C. (2001). Educational Responses to Media Challenges to Self Esteem : Body Image Perceptions Among Undergraduate Students. Eric Reports Research (143), Turner, S., McFarlane, A., & Van Der Kolk, B. (1996). The Therapeutic Environment and New ETraumatic Stressxplorations in the Treatment of Posttraumatic Stress Disorder. B. Ed. Van Der Kolk, M. Alexander C., & L. Weisaeth içinde, Traumatic Stress: The Effects of Overwhelming Experience on Mind, Body and Society (s ). NewYork: Guilford Press.