THE POSSIBILITIES OF Anthurium andreanum AND Phalaenopsis (ORCHID) PRODUCTION AS CUT FLOWER IN TURKEY

Transkript

1 TÜRKÝYE DE KESME ÇÝÇEK andreanum (FÝLAMÝNGO ÇÝÇEÐÝ) VE Phalaenopsis (ORKÝDE) YETÝªTÝRME OLANAKLARI Adnan ÖZÇELÝK Köksal AYDINªAKÝR Cevdet Fehmi ÖZKAN Batý Akdeniz Tarýmsal Araºtýrma Enstitüsü P.K.:35, 07100, Antalya ÖZET ve Orkideler (Phalaenopsis) hem iç mekan saksý bitkisi hem de kesme çiçek olarak yetiºtiriciliði yapýlabilen, gerek dünyada gerekse ülkemizde birim fiyatý en yüksek olan türlerdir. Ülkemizde üretim alanlarý çok sýnýrlýdýr. Bu bildiri de; Batý Akdeniz Tarýmsal Araºtýrma Enstitüsü nde yýllarý arasýnda yürütülen kesme çiçek ( andreanum) ve Orkide (Phalaenopsis) ile ilgili iki çalýºmanýn sonuçlarý ýºýðýnda Türkiye de bu türlerin yetiºtirme olanaklarý irdelenmiºtir. Bu türlerin yetiºtirme ortamlarý ve sistemleri, yetiºtirme ve iklim isteklerine yönelik veriler ile üretim maliyetleri, pazarlama ve gelirlerine yönelik deðerlendirmeler yapýlmýºtýr. ve Orkideler; havalandýrmasý, ýsýtma ve serinletmesi iyi seralarda, porozitesi yüksek kök bölgesi ortamlarýnda ve kýº aylarýnda 14 o C ýn altýna düºürülmeyen, yaz aylarýnda ise 35 o C ýn üzerine çýkarýlmayan sýcaklýklarda baºarý ile yetiºtirilebilir. Türkiye, Jeotermal enerji kaynaklarý bakýmýndan oldukça zengindir. Özellikle O C sýcaklýða sahip sýcak su kaynaklarýndan yararlanýlarak en önemli üretim girdisi olan ýsýtma masraflarý en aza indirilebilir. Anahtar Kelimeler :, Flamingo çiçeði, Orkide, Phalaenopsis, THE POSSIBILITIES OF andreanum AND Phalaenopsis (ORCHID) PRODUCTION AS CUT FLOWER IN TURKEY and orchids (Phalaenopsis), which have the highest unit price in Turkey and the World, are cultivated as both indoor ornamental and cut flower. Production areas of these plants are very limited in Turkey. and orchids can be successfully cultivated in greenhouses that have sufficient heating and cooling systems, high porosities in root zone. Additionally, greenhouse temperatures should be kept at least 14 0 C in winter and at most 35 0 C in summer. Turkey has quite rich energy resources in terms of geothermal energy. The heating costs can be reduced using the geothermal resources, whose temperature is more than O C. and Phalaenopsis growing possibilities as cut flower were studied between in Batý Akdeniz Agricultural Research Institute. The results of these two studies were evaluated in this paper. Growing media and systems, climate needs, production costs, marketing and incomes of these species were examined. Anahtar Sözcükler :, Orchid, Phalaenopsis,

2 1.GÝRÝª ; Araceae familyasý, Pothoideae alt familyasýnýn 6 takýmýndan en geniºi olan Anthurieae takýmýna aittir. Kesme çiçek ve saksý bitkisi olarak kültürü yapýlan andreanum ve sherzerianum olmak üzere iki türü ve bunlarýn bilinen 900 çeºidi mevcuttur (Herk vd., 1998, Auman, 1980). un ana vataný Orta ve Güney Amerika nýn tropik bölgeleri, Kostarika, Kolombiya ve Ekvator dur. ismini Yunanca dan alýr. Anthos = çiçek ve Oura = kuyruk kelimelerinin birleºmesiyle tail flower = kuyruklu çiçek diye adlandýrýlýr. Ülkemizde ve bazý ülkelerde Flamingo çiçeði adý verilen a Güney Amerika da Cresto de Gallo, Çin de Bullshead, Amerika da Tail flower, Hollanda da Lak- (Lacquer flower) = vernikli çiçek denir. Hollanda da üretimin %40 ýný kýrmýzý renkli çeºitler oluºturmaktadýr. Üretilen ve mezatlarda satýºý yapýlan kýrmýzý çeºitler içinde % 95 den fazlasýný da Tropikal çeºidi teºkil etmektedir(herk vd., 1998). Phalaenopsis; Orchidaceae (800 ün üzerinde cins, tür e sahip) familyasýnýn, Vandoideae (300 den fazla cins, in üzerinde tür e sahip) alt familyasýnýn, Vandeae (130 cins, den fazla tür e sahip) takýmýna aittir. Phalaenopsis in anavataný Güneydoðu Asya, himalayalar, Avustralya nýn kuzeyi, Pollile ve Palawan adalarýdýr. Phalaenopsis ler de ismini Yunanca dan alýr. Phalaina = Pervane, Opsis = gibi, benzer anlamýna gelir ve Pervane Orkideleri olarak da adlandýrýlýrlar. Büyük çoðunluðu lar gibi epiphytic (aðaçlar üzerinde asalak olmadan yaºayan) gölge bitkileridir. Bazýlarý da lithophytes (kayalar ve taºlar üzerinde yaºayan) bitkilerdir. Phalaenopsis ler tek gövde üzerinde büyüyen (Monopodial) bitkilerdir ve %38 i hibrittir. Son yýllarda Dünya da önemi giderek artmýº, üretim ve ticaret hacmi büyümüºtür yýlýnda Dünya nýn en büyük çiçek mezatlarýndan olan Hollanda Aalsmeer çiçek mezatýnda (VBA), Phalaenopsis 42 milyon Euro luk satýº deðeri ile Gül, Krizantem, Lale, ve Lilium dan sonra beºinci sýrada yer almýº ve bir önceki yýla göre %34 oranýnda büyümüºtür(dam vd., 2006) yýlý verilerine göre dünya kesme ve saksý orkide ticareti 150 milyon dolarý aºmýºtýr. Bu miktarýn 128 milyon dolarlýk kýsmýný kesme orkideler oluºturmaktadýr. Asya kýtasý dünya ticaretinin en büyük kýsmýný elinde tutmaktadýr. Tayland çoðunluðunu Japonya ya olmak üzere 50 milyon dolarlýk kesme, 4 milyon dolarlýk saksý orkide ihraç etmektedir. Tayland 2240 ha lýk üretim alanýna sahip dünyanýn en büyük orkide ihracatçý ülkesidir.

3 ve Phalaenopsis ler ülkemiz koºullarýnda düzenli donatýlmýº, ýsýtma ve serinletmesi iyi olan seralarda yetiºtirilebilir. Üretimlerinin yeterince bilinmemesi, ilk tesis ve ýsýtma maliyetlerinin yüksek oluºu ve çiçeklerinin yeterince tanýnmamasý, bu bitkilerin üretim alanlarýnýn çok sýnýrlý kalmasýna neden olmuºtur. 2. YETÝªTÝRME ÝSTEKLERÝ 2.1.Sýcaklýk, ýºýk ve nem istekleri: Tropikal iklim bitkisidir. Doðal yetiºtiði alanlar, direk güneº ýºýðý almayan yarý gölge ortamlardýr. 20 o C ýn üzerinde bir sýcaklýk ve bununla birlikte %80 nem içeren ortamlarda iyi geliºir. yetiºtiriciliðinde, sýcaklýk, ýºýk ve nem arasýndaki iliºki çok önemlidir. Sera sýcaklýðý 14 o C ýn altýna düºürülmemeli, 35 o C ýnda üzerine çýkarýlmamalýdýr. Sera içi optimum sýcaklýk ve nem deðerleri; geceleri 18 o C sýcaklýk, en az %90 nem, bulutlu günlerde o C sýcaklýk, %70-80 nem, güneºli günlerde ise o C sýcaklýk ve en az %50 nem olmalýdýr. Ýdeal ýºýk ºiddeti sera içinde lux civarýnda olmalýdýr. Sera içinde % 75 oranýnda ýºýðý engelleyen ve açýlýp kapanabilen düzeneðe sahip netler kullanýlmalýdýr. Aliminyum içerikli termal gölgeleme netleri pahalý olmasýna karºýn, ýºýðý yansýtmasý ve kýº aylarýnda sera içi sýcaklýðýný korumasý açýsýndan çok uygundur. Sabit olan % 40, açýlýp kapanabilen % 60 gölgeleme saðlayan çift perde kullanýmý da önerilmektedir. Yaz aylarýnda, seranýn üstüne dýºtan kireç, üstübeç veya tebeºir tozu (gölge tozu) sulandýrýlarak düzgünce yayýldýðý takdirde ideal gölgeleme saðlanmaktadýr. Yaz aylarýnda sera havalandýrmasýnýn çok iyi olmasý gerekir. Antalya gibi yazlarý çok sýcak geçen bölgelerde sera içi sýcaklýðý çok yükselmektedir. 35 o C ý geçen sýcaklýklarda geliºmesini durdurur ve bitkide zararlanmalar meydana gelir. Bu nedenle serada çatý havalandýrmasýnýn mutlaka olmasý gerekir ve ayrýca nemli ve durgun havanýn sirkülasyonunu saðlayacak fanlar yerleºtirilmelidir. Bu amaçla biraz pahalý olmasýna karºýlýk sera içi serinletmesini saðlayan pad-fan (Petek-Fanlý) sistemlerinin kullanýlmasý tavsiye edilir. Yukarýda da belirtildiði gibi sera içi nemi çok önemlidir. Ýdeal bir serasýnda nemlendirmeyi saðlayacak sisleme sisteminin mutlaka bulunmasý gereklidir. Orkideler (Phalaenopsis) de lar gibi tropik iklim bitkileridir. Sera içi sýcaklýðýnýn 15 o C ýn altýna düºürülmediði, 34 o C ýnda üzerine çýkarýlmadýðý seralarda yetiºtirilebilir. Vegatatif ve genaratif safhalarýnda farklý sýcaklýk istekleri vardýr.en uygun geliºme dönemi

4 sýcaklýðý O C, çiçeklenme dönemi sýcaklýðý ise O C dýr. Bitkilerin geçici olarak 4-8 hafta O C sýcaklýkta tutulmalarý daha fazla çiçekli dal oluºmasýný teºvik eder. Hollanda da daha ziyade saksýlarda yetiºtiriciliði yapýlan Phalaenopsis ler, geliºme ve çiçeklenme dönemlerine göre hareketli sistemlerle, kontrollü koºullarda sýcaklýk istekleri karºýlanarak azami çiçek verimi alýnýr. Phalaenopsis orkideleri gölge bitkileridir. Tropik bölgelerde %85-90 gölgeleme saðlayan perdeler önerilir. % 65 oranýnda gölgeleme saðlayan, birisi sabit diðeri hareketli çift perde kullanýmý da önerilmektedir. Hareketli perde çok güneºli günlerde ve ýºýk ºiddeti nin yoðun olduðu gün ortalarýnda kapatýlarak yapraklarda meydana gelebilecek güneº zararlanmalarýna engel olunur. Vegetatif geliºme döneminde lux, çiçeklenme döneminde ise lux ýºýk ºiddetine ihtiyaç duyarlar. Ek aydýnlatma bitki geliºimini ve çiçeklenmeyi arttýrýr. Günlük saati tamamlayacak ek aydýnlatma önerilir. En az 8 saat karanlýk periyot CO 2 absorbsiyonu için gereklidir(anonim, 2004).Phalaenopsis orkideleri düºük nemden fazla etkilenmezler ancak çok düºük nem de istenmez. % oranýnda sera içi nemi uygundur. Yüksek nem yüksek sýcaklýkla birlikte fungal ve bakteriyel hastalýk riskini arttýrýr. 2.2.Yetiºtirme sistemleri, ortamlarý (substrat) ve dikim: yetiºtiriciliðinde farklý yetiºtirme sistemleri ve ortamlarý kullanýlmaktadýr. Toprakta yetiºtiricilik sadece tropikal ülkelerde yapýlmaktadýr. Diðer kullanýlan bütün sistemler, yetiºtirme ortamýný topraktan ayýran, toprak kökenli hastalýk ve zararlýlara maruz býrakmayan sistemlerdir. Açýk ve kapalý (resirküle) yetiºtirme sistemleri kullanýlabilir. Kesme çiçek yetiºtiriciliði, farklý materyallerden yapýlmýº deðiºik boyutlarda yetiºtirme yataklarýnda, saksýlarda veya kanaletlerde yapýlýr. Yetiºtirme yataklarý genellikle 1.20 m eninde 30 cm derinliðinde, sert plastik, sac, köpük, polyester veya tahtadan yapýlmýº ve tabanýnda drenaj delikleri olan sistemlerdir(ªekil 1). Ayrýca 5-10 litrelik saksýlarda veya kanaletlerde de yetiºtiricilik yapýlmaktadýr. lar; havai köklere sahip, epifitic (epiphytically) ve epilytic (epilytically), yani doðal koºullarda asalak olmadan baºka aðaçlar ve kayalar üzerinde yaºayabilen, havai kökleriyle havanýn serbest neminden yararlanarak yaºamlarýný sürdürebilen bitkilerdir. Bu özelliðinden dolayý yetiºtiriciliði için havalanmasý çok iyi olan ortamlar uygundur. Yetiºtiriciliði yapýlan ülkelerde Polyfenol köpük (oasis), kaba lifli torf, hindistan cevizi lifleri, volkanik tüf (pomza), dere kumu, kömür ve rock-wool (kaya yünü) gibi porozitesi fazla, gözenekli ortamlar üzerinde yetiºtirilmektedir(özçelik ve Özkan, 2002).

5 Antalya Batý Akdeniz Tarýmsal Araºtýrma Enstitüsünde yýllarý arasýnda TÜBÝTAK desteðiyle yürütülen çalýºmada; Dünya rezervlerinin 1/7 si ülkemizde bulunan pomza ile %70 i kaya yünü, %30 u sentetik kauçuktan oluºan ticari bir materyal karºýlaºtýrýlmýºtýr. Verim ve kalite kriterleri bakýmýndan istatistiki olarak fark bulunmamýº, ucuz ve kolay temin edilebilir olan pomzanýn kesme çiçek yetiºtiriciliðinde baºarý ile kullanýlabileceði kanýtlanmýºtýr(özçelik ve Özkan, 2002). Bu çalýºmada kapalý (resirküle) yetiºtirme sistemi kullanýlmýºtýr., yetiºtirme yataklarýna çeºit özelliklerine, tekli veya çiftli fide oluºuna göre farklý aralýk mesafelerde dikilir cm sýra arasý ve üzeri mesafelerde üçgen dikim yapýlýr. Dikimi takiben ortamý dengeli bir ºekilde sulayabilecek damla sulama borularý veya sadece kök bölgelerini sulayabilecek mini sprink sulama sistemi yerleºtirilmelidir. Plastik 0,1mm yetiºtirme ortamý 30cm çakýl, iri kum vb. 120 cm ªekil 1. yetiºtirme yataðý drenaj borusu(5cm) Gerek kesme çiçek yetiºtiriciliði olarak ve gerekse saksý bitkisi olarak yetiºtiriciliði yapýlan Phalaenopsis orkideleri genel olarak saksýda yetiºtirilirler. Geliºme dönemlerine göre farklý büyüklükte saksýlar kullanýlýr. Phalaenopsis orkideleri de lar gibi havai köklere sahip epifitic bitkilerdir. Bu nedenle geçirgenliði iyi, iri partiküllü ve porozitesi yüksek yetiºtirme ortamlarýnda yetiºtirilirler. un yetiºtirildiði ortamlar Phalaenopsis için de uygundur. Hollanda da daha ziyade aðaç kabuðu (12-16 mm) ve iri lifli torf (2-3 kg/m 3 ) karýºýmýnda yetiºtirilir. Büyük saksýlarda (14-24cm) daha büyük parçalý aðaç kabuklarý (14-24mm), Volkanik tüf ve kil parçalarý karýºýmlarý önerilir. Kesme Phalaenopsis orkide yetiºtiriciliði iki geliºme safhasýndan oluºur; 1.Büyütme, geliºtirme (Vegetatif safha), 2.Çiçeklenme (Generatif safha). Kesme Phalaenopsis orkide yetiºtiriciliðinde genellikle saksý kültürü yapýlýr. Ýlk safhada doku kültüründen gelen bitkiler cm çapýnda küçük saksýlara dikilirler. Bitkiler, hafta arasýnda geliºirler ve 4-5 büyük yapraða ulaºýnca çiçeklenme safhasý öncesi cm

6 çapýndaki daha büyük saksýlara aktarýlýrlar hafta sonra da saksýlar seradaki yerlerine yerleºtirilerek 5 yýl süreyle çiçek hasat edilebilir. Geliºme safhasýnda m 2 ye 64-80, çiçeklenme safhasýnda ise m 2 ye 20 bitki gelecek ºekilde saksýlar yerleºtirilir. 2.3.Bitki besleme : yetiºtiriciliðinde, yetiºtirme ortamý ve bitki besin solusyonu ph ve EC si çok önemlidir. Yetiºtirme ortamýnýn ph sý arasýnda olmasý gerekir. Bitki besin solüsyonunun ph sý arasýnda, EC si ise 1.2 ms/cm olmalýdýr. Sulamada kullanýlan suyun ph ýnýn yüksek olmasý durumunda fosforik asit veya nitrik asit kullanýlarak nötralize edilmelidir. Suyun EC sinin yüksek olmasý durumunda, hazýrlanacak bitki besin solüsyonuna konulacak gübrelerle birlikte, yukarýda belirtilen 1.2 ms/cm lik deðer aºýlacaktýr. Bu nedenle bitki besin solüsyonunda kullanýlacak suyun kalitesi iyi olmalýdýr. Kýº aylarýnda yaðmur sularý biriktirilerek sulamada kullanýlabilir. Bitki beslemede, kullanýlacak gübreler ile yoðun stok solüsyonlar hazýrlanýr. Gübreler iki farklý tankta, özellikleri dikkate alýnarak genel olarak 100 kat oranýnda arttýrýlarak eritilir. için uygun bitki besin maddeleri kompozisyonu ; NH 4 + :14mg/l, K + :176mg/l, Ca ++ :60mg/l, Mg ++ :24mg/l, NO 3 - :91mg/l, SO 4 -:48mg/l, P - :31mg/l, Fe ++ :0,80mg/l, Mn ++ :0,16mg/l, B:0,22mg/l, Zn ++ :0,20mg/l, Cu ++ :0,03mg/l, Mo:0,05mg/l. CO 2 gübrelemesinin bitki geliºimine verim ve çiçek kalitesine olumlu etkisi vardýr. Maksimum CO 2 konsantrasyonu 800 ppm olmalý üzerine çýkýlmamalýdýr. Bitki beslemede hazýr kompoze gübrelerden de yararlanýlabilir. Ancak istenen oranlarda kompoze gübreler bulunamayabileceðinden besin maddelerinin oranlarýný ayarlamada güçlükler olabilir. Phalaenopsis yetiºtiriciliðinde de bitkilerin beslenmesinde da olduðu gibi ph ve EC çok önemlidir. Bitki besin solüsyonu ph sýnýn 5,2-6,2 arasýnda, EC sinin ise 0,8-1,2 ms/cm arasýnda olmasýný ister. Hazýr kompoze gübreler veya ayrý ayrý gübrelerin karýºýmý ile hazýrlanmýº stok gübrelerden kullanýlarak da bitkilerin beslenmesi saðlanabilir. Besin solüsyonu hazýrlýðýnda sulama suyunun kalitesi ve solüsyon hazýrlýðýndaki diðer faktörlere da olduðu gibi dikkat edilmelidir. Phalaenopsis için uygun bitki besin maddeleri kompozisyonu; NH + 4 :17 mg/l, NO - 3: 98 mg/l, K+: 135 mg/l, Ca++: 53 mg/l, S: 13 mg/l, P - : 47 mg/l, Fe++: 0.90 mg/l, Mn++: 0.18 mg/l, B: 0.11 mg/l, Mg++: 10 mg/l, Zn++: 0.12 mg/l, Cu++: 0.13 mg/l, Mo: 0.01 mg/l.

7 Phalaenopsis ler CAM (Crassulacean Acid Metabolism) bitkilerdir. Diðer birçok bitki türünün tersine geceleri CO 2 absorbe ederler. Ýlave CO 2 gübrelemesine gerek yoktur. 3. HASAT da hasat, çiçeðin pistilindeki renk deðiºimine göre yapýlýr. En uygun çiçek kesim zamaný, pistilin çiçek ayasýna baðlandýðý yerden itibaren 2/3 oranýnda pistil rengine göre renk deðiºiminin olduðu dönemdir. Erken veya geç kesilen çiçekler, çiçeðin vazo kalitesini azaltýr ve ömrünü kýsaltýr. Hasat keskin ve temiz bir býçak ile çiçek sapýnýn bitkiye baðlandýðý yerin 3 cm üzerinden yapýlýr. Çiçekler hasat edildikten hemen sonra kovalardaki temiz sularýn içine konur. Hasat edilen çiçekler o C larda muhafaza edilmeli ve fazla bekletilmemelidir. Hasat, paketleme ve nakliye sýrasýnda dikkatli davranýlmalý, çiçekler bir birlerine sürtünmemelidir. Aksi halde çiçeklerin, zedelenen yerlerinden çok çabuk karararak pazar ve vazo kaliteleri düºer. Çiçek verimi çeºit ve dikim sýklýðýna göre deðiºir. Genel olarak m 2 den adet çiçek hasat edilir. un yapraklarý da arajmanlarda kullanýlmak üzere yeºillik olarak satýlýr. Genel olarak yýlda m 2 den adet yaprak kesilir. Sera koºullarýna göre yýlda bir veya iki defa çiçek kesilebilir. Kesme çiçek Phalaenopsis orkidelerinde en uygun hasat zamaný en uçtaki çiçek tomurcuðunun geliºimini durdurduðu zamandýr. Hasat zamaný a göre daha esnektir. Hasat çok geciktiði takdirde en alttaki ilk açan çiçekler solarak dökülür. Çiçek verimi çeºide göre deðiºir. Genel olarak m 2 den adet çiçek hasat edilir. 4. HASTALIK VE ZARARLILARI ülkemiz koºullarýnda kontrollü seralarda yetiºtirilmesi gereken bir bitkidir. Bu nedenle çok fazla hastalýk ve zararlý problemi yaºanmaz. Görülebilecek bazý hastalýk ve zararlýlar ile alýnabilecek önlemler aºaðýya çýkarýlmýºtýr. 1-Bakteriyel hastalýklar -Bakteriyel yanýklýk (Xanthomonas campestris pv.dieffenbachiae): Bulaºýk ve ºüpheli bitki dikilmemeli, bulaºmayý engellemek için çiçek ve yaprak hasadýnda kullanýlacak býçaklar ayrýlmalý ve dezenfekte edilmeli, bulaºýk bitkiler ortamdan uzaklaºtýrýlmalýdýr. Kimyasal

8 mücadelesi yoktur. Simtomlarý için kullanýlabilecek bazý bakýrlý preparatlarý kullanýrken dikkatli olunmalýdýr. Çünkü bakýrlý preparatlar fito-toksiteye neden olurlar. -Ervinia : Kimyasal olarak Phytostrep(4 g/l. Stretomycin-sulphate) kullanýlýr(1.5 l / 100 l su). -Pseudomonas : Bakteriyel yanýklýktaki hususlara dikkat edilmelidir. 2-Fungal hastalýklar -Anthracnose : Mücadelesinde Benomyl, Carbendazim, Captan ve Zinebli fungusitler kullanýlýr. -Pythium / Pythophthora: Kimyasal Mücadele diðer fungal hastalýklarda olduðu gibi çok baºarýlý deðildir. Furalaxyl, Propamocarbhydrochloride, Fosetly-aliminium ve Dimethomorf kullanýlýr. -Fusarium spp : Mücadelesinde Benomyl, Carbendazim, Prochloraz ve Thiophanete-methyl içerikli fungusitler kullanýlýr. -Septoria anthurii : Mücadelesi Anthrocnos da olduðu gibidir. -Rhizoctinia : Fusarium spp mücadelesinde kullanýlan ilaçlarla, Rhizolex(tolclopos-methyl) kullanýlabilir. 3-Nematod : Mücadelesinde Oxamyl, Aldicarb ve Phenamiphos içerikli Nematisitler kullanýlýr. 4-Bitki bitleri, Kýrmýzý Örümcekler, Tripsler, Yeºil Kurtlar ve salyangozlar zamam zaman görülebilecek zararlýlardýr. Bunlara karºý kullanýlabilecek birçok insektisit mevcuttur. 1-Bakteriyel hastalýklar -Pseudomonas cattleyae : Bakteriyel yanýklýktaki hususlara dikkat edilmelidir. 2-Fungal hastalýklar -Fusarium spp : Mücadelesinde Benomyl, Carbendazim, Prochloraz ve Thiophanete-methyl içerikli fungusitler kullanýlýr. -Botrytis : Mücadelesinde uygun fungusitler kullanýlýr 3-Bitki bitleri, Kýrmýzý Örümcekler, Tripsler, Yeºil Kurtlar ve salyangozlar görülebilecek zararlýlardýr. Bunlara karºý insektisitler kullanýlmalýdýr. 5. VE Phalaenopsis in TÜRKÝYE DE YETÝªTÝRÝLEBÝLME OLANAKLARI Son yýllarda ülkemizin bir çok bölgesinde, örtü altý sebze yetiºtiriciliði yapan, modern seralar ve üretim teknolojilerini kullanan büyük iºletmeler kurulmuºtur. Henüz bu tip modern sera ve teknolojiler birkaç gül serasý dýºýnda kesme çiçek yetiºtiriciliðinde kullanýlmamaktadýr. Aslýnda bu tür seralarda Orkide, gibi nadide türler yetiºtirildiði ve iyi bir pazarlama organizasyonu kurulduðu takdirde, gerek yurt içi gerekse

9 ihracat gelirleri bakýmýndan sebze üretiminden daha fazla gelir getirebilecektir. Ülkemiz için en uygun yetiºtirme ortamlarý, ucuz ve kolay saðlanabilir olmasý nedeniyle torf ve pomzadýr. Pomza, yetiºtirme ortamý olarak bitki kökleri için iyi havalanma koºullarýný saðlar, kimyasal ve biyolojik olarak inerttir, dezenfeksiyonu kolaydýr ve uzun yýllar bozulmadan kullanýlabilir. MTA Genel Müdürlüðünün yapmýº olduðu araºtýrmalara göre Türkiye de toplam 2.6 milyar m 3 civarýnda pomza bulunmakta olup bu deðer Dünya pomza rezervinin 1/7 sine yakýndýr(tuncer ve Özkan, 2001, Özçelik ve Özkan, 2002). Yapýlan çalýºmalar 4-16 mm çapýndaki pomza nýn Resirküle (kapalý) sistem yetiºtiriciliðinde baºarý ile kullanýlabileceðini göstermiºtir (Özçelik ve Özkan, 2002). Açýk sistem yetiºtiricilikte pomza iri kýyýlmýº torf ile karýºtýrýlarak kullanýlabilir. Türkiye Jeotermal kaynaklar bakýmýndan oldukça zengin bir ülkedir. Deðiºik bölgelerde sýcaklýðý 50 O C ve üzerinde olan çok sayýda sýcak su kaynaðý vardýr C ve üzeri sýcak sular seralarýn ýsýtmasýnda rahatlýkla kullanýlabilir. Isý kaybýný en alt düzeye indirecek geliºmiº teknikler kullanýlarak, ve Orkide gibi nadide türlerin en önemli girdi maliyetini oluºturan ýsýtma giderlerini en aza indirerek çok karlý üretim yapmak mümkündür. Bu bakýmdan Ýzlanda, Fransa, Rusya, ABD, Macaristan, Ýtalya, Yeni Zelanda gibi söz konusu tekniði kullanan ülkeler dikkatle incelenmelidir. KAYNAKLAR Anonim, Cultivation Guidelines Phalaenopsis for the Cut Flower Culture, IMAC- Anthura BV. Auman, C.W., Minor Cut Crops, Ed : LARSON, R.A., Introduction to floriculture, Academic Press Inc. Pp : 195 Dam, D.V., C.W.,Schagen,J.V.,Voorveld,J.,2006. Hollanda Aalsmeer Çiçek Mezat(VBA) Semineri.Antalya Ýhracatçý Birlikleri Herk, M., Koppen, M., Smeding,S., Elzen,C.J., Rosmalen,N., Dijk, J., Lont, A., Spingelen,J., Cultivation Guide, Anthura B.V., veg 14, 2665 KV. Bleiswijk-Holland Özçelik,A., Özkan,C.F., Farklý Yetiºtirme Ortamlarýnda Resirküle (Kapalý) Sistemde Kesme Çiçek andreanum Yetiºtiriciliði TÜBÝTAK-Proje No : TARP-2303 Tuncer, G., Özkan, ª.G., Pomza Madenciliðine Genel Bir Bakýº. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Fak., Mühendislik Bilimleri Dergisi, Cilt:7, Sayý:2,Sayfa: