7. Bölüm REASÜRANS. Yrd. Doç. Dr. Beyhan YASLIDAĞ

Transkript

1 7. Bölüm REASÜRANS Yrd. Doç. Dr. Beyhan YASLIDAĞ

2 AMAÇLARIMIZ Bu bölüm tamamlandığı zaman aşağıda yer alan bilgi ve becerilere sahip olunabilecektir: Reasürans kavramı Reasüransın önemi Reasürans türleri Reasüransın faydaları ANAHTAR KAVRAMLAR Reasürans Reasüransta taraflar Reasüransta kar paylaşımı İçindekiler 1. Reasürans 2. Reasürans İhtiyacı 3. Reasüransın Sigortacılar Açısından Faydaları 4. Reasürans Anlaşmasında Taraflar 5. Reasürans Türleri 5.1. İhtiyari Reasürans 5.2. Trete Reasürans 6. Reasüransta Kar Paylaşım Türleri 6.1. Bölüşmeli Reasürans Belirli Paylı Reasürans Aşkın Bedel Reasüran 6.2. Bölüşmesiz Reasürans Hasar Fazlası Reasürans Toplam Hasar Fazlası Reasürans 7. Reasüransın Gerçekleşmesi 1

3 1.REASÜRANS Sigorta edilmiş riskin belli bir kısmının veya tamamının yeniden sigorta edilmesidir. Reasürans sigortacının üstlendiği sorumluluğun bir kısmını veya tamamını diğer bir sigortacıya devretmesi olarak da tanımlanabilir. Reasürans yoluyla devredilen ve dolayısıyla reasürör tarafından kabul edilen iş miktarına sesyon, sedanın sigortaladığı rizikolardan kendisinin karşılamayı planladığı kısmına sedanın konservasyonu (saklama payı) denir. Sigorta şirketleri, teminat verdikleri rizikolarda büyük hasarların aynı zamana gelme ihtimaline karşı, hasar ödemelerinde zorlanmamak için reasürans (mükerrer sigorta) yaptırır. Reasürans, sigorta şirketlerine, tek başlarına yüklenmeleri kendi sermayeleri, ihtiyatları, özvarlıkları bakımından kısaca mali yönden mümkün olmayan riskleri, sigortalayabilme imkânı verir. Bir takım mali ölçüler esas alınarak, branş esasıyla tespit edilen saklama payları, sedan şirketin risk üzerindeki sorumluluk miktarını göstermekte, aşan kısımlar ise çeşitli reasürans anlaşmalarıyla, reasürans şirketlerine devredilmektedir. Reasürans işlemlerinde riski bu şekilde devreden şirkete sedan, devir alan şirkete reasürör denir. Sedan şirket, sigortalıdan toplamış olduğu primlerin ve sigortalıya ödemiş olduğu hasarların belli bir kısmını, değişik tekniklere göre yapılmış reasürans anlaşmaları aracılığı ile, reasürans şirketine yansıtır. Ancak sedan şirket ile reasürör arasındaki risk transferi işlemi, yıllık anlaşmalar olmaksızın da yapılabilmekte; sedan şirket, her bir risk için, ihtiyari olarak, reasüröre başvurabilmektedir. 2.REASÜRANS İHTİYACI Reasürans ihtiyacının oluşması ve yaygınlaşmasının nedenleri arasında yer alan en önemli unsurlar; Rizikonun artması ve yayılması Sigortacının iş kabul kapasitesinin artması Sigortacının iş kabul esnekliğinin artması Sigorta şirketinin mali yapısının desteklenmesi Birikim fazlasının yol açabileceği doğal afet hasarlarının kontrolü Reasürörden sigortacıya teknik bilgi aktarımıdır. 3.REASÜRANSIN SİGORTACILAR AÇISINDAN FAYDALARI Riskin dağıtılmasını sağlamak Sigortacının iş kabul kapasitesini ve esnekliğini artırmak Sigorta şirketinin mali yapısını desteklemek Katastrofik hasarları kontrol etmek Bilgi paylaşımını arttırmak 2

4 4.REASÜRANS ANLAŞMASINDA TARAFLAR Riski devralan sigorta şirket Reasürör Şirket Riski devreden sigorta şirket Sedan Şirket Bir rizikonun birden fazla şirket tarafından ortaklaşa olarak teminata alınması işlemine koasürans,şirketlerden birinin poliçeyi düzenleyerek diğer şirketlere poliçe örneklerini göndermesi durumunda poliçeyi düzenleyen şirkete ise jeran adı verilmektedir. 5.REASÜRANS TÜRLERİ 5.1.İHTİYARİ REASÜRANS Sedan şirket hangi riskleri devredeceğini, aynı şekilde reasürans şirketi de bunlardan hangisini kabul ya da reddeceğini serbestçe belirler. Alınan komisyon düşüktür. 5.2.TRETE (ZORUNLU ) REASÜRANS Sedan şirket reasürör ile imzaladığı bir anlaşma uyarınca tanımlanmış riskleri anlaşmada belirlenen şartlar çerçevesinde reasüröre devretmek ve reasürör de bunları kabul etmek zorundadır. 6.REASÜRANS KAR PAYLAŞIM TÜRLERİ 6.1.BÖLÜŞMELİ REASÜRANS Sigorta primi ve hasarlar belli bir oranda sigorta şirketi ile reasürör arasında paylaşılır. Sigortacının ve reasürörün devredilen risklerden elde edeceği kâr veya zararda bu oran etkilidir. Sigorta şirketi açısından zorunlu devri, reasürans şirketi açısından ise zorunlu kabulü öngören reasürans anlaşmalarıdır. Sigorta şirketi, reasürans anlaşması kapsamında devretmeyi kabul ettiği her rizikoyu, önceden tespit edilmiş bir orana göre devreder ve taraflar arasındaki prim ve hasar paylaşımı bu oran üzerinden yapılır. Sigorta şirketi tarafından yapılan rizikolar üzerinde reasürör denetiminin olmadığı bölüşmeli reasürans anlaşmalarının "kotpar" ve "eksedan" olmak üzere iki değişik uygulaması vardır. 3

5 6.1.1.BELİRLİ PAYLI REASÜRANS (KOTPAR) Sigorta şirketi, ürettiği her poliçede reasüröre önceden kararlaştırılmış bir oranda prim devreder. Buna karşılık, reasürör, bu poliçelere ait tüm hasarlara aynı oranda katkı sağlar. Belirli paylı anlaşmalarda sigortacı ve reasürörün kâr/zarar durumu birbirine paralel gider.sigorta şirketi ile reasürans şirketi, ilgili branşta sigorta edilen her riskin önceden belirlenmiş oranda, örneğin yüzde 20, yüzde 80 gibi, otomatik olarak devredilmesi konusunda anlaşırlar. Buna göre, sigorta şirketi, sigortaladığı her riskin yüzde 20 oranını üzerinde tutar, yüzde 80 oranını ise reasürans şirketine devreder.riskin paylaşıldığı oran, prim ve hasarın da paylaşım oranı olmaktadır. o Avantajları; Basit ve masrafsız Reasürör dengeli portföye sahip olabilir Sedanın daha yüksek bir komisyon alması o Dezavantajları; Sedana risklerin devri için esneklik sağlamaması Sedanın konservasyon portföyünün homojen olmaması Konservasyon /hasar oranı düşürme şansı yoktur Kümülatif hasarlara karşı sedanın korunmasız kalması AŞKIN BEDEL REASÜRANS (EKSEDAN) Eksedan reasüransta sigorta şirketinin konservasyon olarak sabit bir tutar belirlenir. Bu tutara kadar olan hasarlar sedan şirketin kendi sorumluluğundadır. Reasürör ise bu tutarı aşan kısımdan sorumludur. Aşkın bedel anlaşmalarının belirli paylı anlaşmalardan farkı, reasüröre devredilen prim oranının poliçeden poliçeye değişebilmesidir. Bu tür anlaşmalarda genellikle saklama payının belli bir katıyla ifade edilen bir üst sınır belirlenir. Bu sınırı aşan hasarlar anlaşma kapsamında karşılanmaz. Bu reasürans anlaşması tipinde sedanın konservasyonunda homojen rizikolar tutmasına izin verilir. Sedan şirket daha çok primi üzerinde tutabilir. Bu yöntemin bazı durumlarda tercih edilmemesinde, daha çok emek ve zaman gerektirmesi, reasürör açısından nispeten iyi olmayan rizikoların devrinin söz konusu olması rol oynar. Bölüşmeli reasürans anlaşmalarının sıklıkla kullanılan biçimidir. Sedan şirket, önceden belirlenmiş limiti aşan sorumluluklarını otomatik olarak reasüröre devretmektedir ve reasürans şirketi, kendisine devredilen işleri zorunlu olarak kabul etmek durumundadır. 4

6 Primin ve hasarın belli bir oran dahilinde sedan şirket ile reasürans şirketi arasında paylaşıldığı Eksedan anlaşmalarında sedan şirketin saklama payı, dilim (line) adı verilen miktarların sayısı ile belirlenir. Eksedan anlaşmalarında saklama payları sabit bir tutar olmamaktadır. Sedan şirket, hasar ihtimali en az olan rizikolarda yüksek saklama payı, yüksek hasar ihtimali olan rizikolarda ise düşük saklama payı tutma hakkına sahiptir. Belirlemiş olduğu saklama payı tutarı, aynı zamanda dilim (plen) genişliğini de ifade etmektedir. 6.2.BÖLÜŞMESİZ REASÜRANS Bu anlaşmalarda reasürör, sigortacının zararının belli bir tutarı geçmesi halinde, sadece aşan kısmı ödemekle yükümlüdür. Sigortacıya ödenen hasarla reasüröre devredilen prim arasında oransal bir bağlantı yoktur. Bölüşmesiz anlaşmalar, genellikle bölüşmeli anlaşmalarla birlikte kullanılır. Bu anlaşmaların amacı, bölüşmeli anlaşmaların ardından sigortacının sorumluluğuna kalan saklama payının korunmasıdır. Başlıca bölüşmesiz reasürans uygulamaları, hasar fazlası (excess of loss) ve toplam hasar fazlası (stop loss) reasüranstır. Bir risk veya olay itibariyle meydana gelmesi muhtemel hasarın belli bir bölümünün sigorta şirketi tarafından yüklenildiği reasürans anlaşmasıdır. Bu tip reasürans anlaşmalarında, riskin ve riske karşılık gelen risk priminin paylaşımı söz konusu değildir. Reasürör, hasar miktarı daha önceden belirlenmiş limitini (deductible veya underlying limit) aştığı takdirde hasar ödemesinden sorumlu olmaktadır HASAR FAZLASI REASÜRANS (EXCESS OF LOSS) Bir reasürans anlaşması türüdür ve reasürör, sigortacının yazmış olduğu işlerden elde ettiği primin belli bir kısmı karşılığında, o işlere ilişkin meydana gelen hasarların, önceden saptanmış bir tutarı (sedan şirketin net saklama payı) geçen kısmı karşılamayı taahhüt eder. Hasar Fazlası Reasürans Anlaşmalarının Bölüşmeli Reasürans Anlaşmalarından en büyük farkı, sadece hasara ilişkin bir anlaşma olmasıdır. Tek bir branş için olabildiği gibi bir kaç branşa birlikte de uygulanabilir ve özellikle kümül oluşturan hasarlarda ve katastrofik olaylarda, sigorta şirketinin koruması açısından oldukça etkili anlaşmalardır. Reasürör, sigortacının yazmış olduğu işlerden elde ettiği primin belli bir kısmı karşılığında, o işlere ilişkin meydana gelen hasarların, önceden saptanmış bir tutarı (sedan şirketin net saklama payı) geçen kısmını karşılamayı taahhüt eder. Bu anlaşmaların maktu bir üst limiti vardır. Ayrıca anlaşmalara belli bir yıl içinde gerçekleşecek olay sayısına ilişkin sınır da konulabilir. Hasar fazlası reasürans anlaşmalarının bölüşmeli reasürans anlaşmalarından farklı olarak, sadece hasara ilişkin bir anlaşmadır. Primlerin paylaşılması her bir poliçe üzerinden önceden belirlenmiş bir orana göre yapılmaz. Yani reasüröre her bir poliçedeki sorumluluğuna göre tek tek prim yerine sadece verdiği teminat için ücret ödenir. Bu 5

7 anlaşmalar, tek bir branş için olabildiği gibi birkaç branşa birlikte de uygulanabilir ve özellikle kümül oluşturan hasarlarda ve katastrofik olaylarda, sigorta şirketinin korunması açısından önemli olan anlaşmalardır TOPLAM HASAR FAZLASI REASÜRANS (STOP LOSS) Toplam hasar fazlası reasüransta, olay sayısına bakmadan, bir yıl içinde saklama payına isabet eden hasarın belli bir tutarı geçmesi halinde devreye girer. Bu noktadan sonra meydana gelen hasarların saklama payları, anlaşma limiti doluncaya kadar reasürörün sorumluluğundadır. Genellikle tarım sigortalarında kullanılır. Sigorta şirketinin yıl boyunca ödediği hasarları karşılamak üzere yapılan bir anlaşmadır. Bu modelde Reasürör tek bir hasarın belli bir limiti aşması halinde tazminat sorumluluğuna ortak olmamakta, ancak bütün hasarların toplamı önceden tespit edilmiş belli bir oranı aştığı takdirde, aşan kısmı Sedan a tazmin etmektedir. Bu oran aşıldıktan sonra da meydana gelmiş bilumum hasarlar, büyük-küçük, teminat limiti içinde, reasürörce karşılanır. Teminatın limiti de esas itibariyle hasarın bir yüzdesiyle ifade edilir. Mesela yapılacak bir Stop Loss anlaşması ile sedan, hasar oranının %80 i geçmesi halinde %120 ye kadar teminat sağlayabilir. Hasar oranı %80 i geçtiği andan itibaren meydana gelen hasarlar %120 ye kadar reasürörce karşılanacaktır. 7.REASÜRANSIN GERÇEKLEŞMESİ Sigorta şirketleri ile Reasürans Şirketleri arasında,bir takım mali ölçüler esas alınarak, branş esasıyla tespit edilen saklama payları ayrıldıktan sonra geriye kalan kısım ile ilgili yapılmış olan çeşitli reasürans anlaşmaları çerçevesinde, riskler reasürans şirketlerine devredilmektedir. Sedan şirket, sigortalıdan toplamış olduğu primlerin ve sigortalıya ödemiş olduğu hasarların belli bir kısmını, değişik tekniklere göre yapılmış reasürans anlaşmaları vasıtasıyla, reasürans şirketine yansıtır. Ancak sedan şirket ile reasürör arasındaki risk transferi işlemi, yıllık anlaşmalar olmaksızın da yapılabilmekte; sedan şirket, her bir risk için, ihtiyari olarak, reasüröre müracaat edebilmektedir. Sigorta şirketi varolan bir sigorta akdine istinaden reasüröre başvuruda bulunur ve reasürör de o sözleşme ile teminat altına alınan rizikoya iştirak eder. Bu iştirakle reasürör ve sigorta arasındaki ilişki başlamış oluyor. Ancak bu paylaşımda sigortalı ile reasürörün birbirleri ile hiçbir ilgileri bulunmamakta, sigortacının sorumluluğu yalnızca sigortalıya karşı devam etmektedir. Aynı şekilde reasürörün sorumluluğu da sadece sigorta şirketine karşıdır, sigorta mukavelesi sigortalı ile sigortacı arasında ve reasürans mukavelesi de sigortacı ile reasürör arasında tanzim edildiklerinden burada reasürör ile sigortalı arasında herhangi bir akit mevcut değildir. 6

8 ÇALIŞMA SORULARI 1) Reasürans yoluyla devredilen ve dolayısıyla reasürör tarafından kabul edilen iş miktarı hangi kavramla ifade edilmektedir? a) Sesyon b) Jeran c) Konservasyon d) Sedan e) Risk aktarımı 2) Sedan şirketin görevi ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur? a) Sedan şirket sigortalıdan toplamış olduğu primlerin ve sigortalıya ödemiş olduğu hasarların belli bir kısmını, değişik tekniklere göre yapılmış reasürans anlaşmaları aracılığı ile, sigorta şirketine yansıtır. b) Sedan şirket sigortalıdan toplamış olduğu primlerin ve sigortalıya ödemiş olduğu hasarların belli bir kısmını, değişik tekniklere göre yapılmış reasürans anlaşmaları aracılığı ile, reasürans şirketine yansıtır. c) Sedan şirket sigortalıdan toplamış olduğu primlerin ve sigortalıya ödemiş olduğu hasarların belli bir kısmını, değişik tekniklere göre yapılmış reasürans anlaşmaları aracılığı ile, jeran şirketine yansıtır. d) Sedan şirket sigortalıdan toplamış olduğu primlerin ve sigortalıya ödemiş olduğu hasarların tamamını, değişik tekniklere göre yapılmış reasürans anlaşmaları aracılığı ile, reasürans şirketine yansıtır. e) Sedan şirket sigortalıdan toplamış olduğu primlerin belli bir kısmını, değişik tekniklere göre yapılmış reasürans anlaşmaları aracılığı ile, reasürans şirketine yansıtır. 3) Reasürans ihtiyacının oluşmasının nedenleri arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz? a) Risklerin artması b) Sigortacıların iş kabul kapasitelerinin artması c) Sigortalıların bilinçlenmesi d) Sigorta şirketlerinin mali yapılarının desteklenmesi e) Reasürörden teknik bilgi aktarımı 7

9 4) Aşağıdakilerden hangisi trete reasürans işlemlerinin özellikleri arasında yer almaktadır? a) Trete reasüransda sedan şirket reasürör ile imzaladığı bir anlaşma uyarınca tanımlanmış riskleri anlaşmada belirlenen şartlar çerçevesinde reasüröre devretmek ve reasürör de bunları kabul etmek zorundadır b) Trete reasüransta sedan şirket reasürör ile imzaladığı bir anlaşma uyarınca tanımlanmış riskleri anlaşmada belirlenen şartlar çerçevesinde sigorta şirketine devretmek zorundadır c) Trete reasüransta reasürör şirket sedan ile imzaladığı bir anlaşma uyarınca tanımlanmış riskleri anlaşmada belirlenen şartlar çerçevesinde sigorta şirketine devretmek zorundadır d) Trete reasüransta sedan şirket reasürör ile imzaladığı bir anlaşma uyarınca tüm riskleri anlaşmada belirlenen şartlar çerçevesinde sigorta şirketine devretmek zorundadır e) Trete reasüransta sedan şirket reasürör ile imzaladığı bir anlaşma uyarınca tanımlanmış riskleri anlaşmada belirlenen şartlar çerçevesinde sigorta şirketine devredebilir 5) Belirli paylı reasürans işlemlerinin avantajları arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz? a) Masrafsızdır b) Reasürörün portföyü dengeli olmalıdır c) Sedana risklerin devrinde esneklik sağlanmaz d) Sedanın komisyonu yüksektir e) Komisyon yoktur 6) Aşkın bedel anlaşmalarının belirli paylı anlaşmalardan farkı aşağıdakilerden hangisidir? a) Risk paylaşımı eşittir b) Prim devri yapılmaz c) Komisyon ödemesi vardır d) Reasüröre devredilen prim oranı poliçeye göre değişir e) Yapılması zorunludur 7) Toplam hasar fazlası reasüransın en yoğun kullanıldığı sigorta türü aşağıdakilerden hangisidir? a) Tarım sigortaları b) Hayat sigortaları c) Kaza sigortaları d) Sorumluluk sigortaları e) Ferdi kaza sigortaları 8

10 8) Bir rizikonun birden fazla şirket tarafından ortaklaşa olarak teminata alınması işlemi hangi kavramla ifade edilmektedir? a) Koasürans b) Jeran c) Konservasyon d) Sedan e) Reasürör 9) Hasar fazlası reasürans anlaşmalarının bölüşmeli reasürans anlaşmalarından farkı aşağıdakilerden hangisidir? a) Risk dağılımı yapılır b) Sadece hasara ilişkin bir anlaşmadır c) Prim oranları yüksektir d) Prim dağılımı yapılır e) Hasar oranı düşük olan sözleşmelerde geçerlidir 10) Bölüşmesiz reasürans anlaşmaların amacı aşağıdakilerden hangisidir? a) Bölüşmeli anlaşmaların ardından sigortacının sorumluluğuna kalan saklama payının korunması b) Bölüşmeli anlaşmaların ardından sigortacının sorumluluğuna kalan saklama payının devredilmesi c) Bölüşmeli anlaşmaların ardından sigortacının sorumluluğuna kalan saklama payının sıfırlanması d) Bölüşmeli anlaşmaların ardından sedanın sorumluluğuna kalan saklama payının devredilmesi e) Bölüşmeli anlaşmaların ardından sedanın sorumluluğuna kalan saklama payının korunması 9

11 Çalışma Soruları Cevap Anahtarı; 1. A. Cevabınız yanlış ise REASÜRANS konusunu yeniden gözden geçiriniz 2. B..Cevabınız yanlış ise REASÜRANS konusunu yeniden gözden geçiriniz 3. C..Cevabınız yanlış ise REASÜRANS İHTİYACI konusunu yeniden gözden geçiriniz 4. A..Cevabınız yanlış ise REASÜRANS TÜRLERİ konusunu yeniden gözden geçiriniz 5. C..Cevabınız yanlış ise BELİRLİ PAYLI REASÜRANS konusunu yeniden gözden geçiriniz 6. D..Cevabınız yanlış ise AŞKIN BEDEL REASÜRANS konusunu yeniden gözden geçiriniz 7. A..Cevabınız yanlış ise TOPLAM HASAR FAZLASI REASÜRANS konusunu yeniden gözden geçiriniz 8. A..Cevabınız yanlış ise REASÜRANS İŞLEMİNDE TARAFLAR konusunu yeniden gözden geçiriniz 9. B..Cevabınız yanlış ise HASAR FAZLASI REASÜRANS konusunu yeniden gözden geçiriniz 10. A..Cevabınız yanlış ise BÖLÜŞMESİZ REASÜRANS konusunu yeniden gözden geçiriniz KAYNAKLAR 1-YENİ TÜRK TİCARTE KANUNU KAPSAMINDA SİGORTACILIK YRD.DOÇ.DR.BEYHAN YASLIDAĞ EKİM