AVRUPA DA ORMANLARIN KORUNMASI BAKANLAR KONFERANSI (MCPFE)

Transkript

1 AVRUPA DA ORMANLARIN KORUNMASI BAKANLAR KONFERANSI (MCPFE) Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Sözleşmesinin (UNFCCC) Hükümleri Kapsamında Avrupa Düzeyi Ağaçlandırma Rehberi Bu rehber, Kasım 2008 tarihlerinde yapılan MCPFE Uzmanlar Toplantısı ve 4 Kasım 2008 tarihinde PEBLDS (Avrupa Düzeyi Biyolojik ve Peyzaj Çeşitliliği Stratejisi) Konseyi adına PEBLDS Bürosu tarafından kabul edilmiştir. Amaç ve Kapsam Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Sözleşmesi (UNFCCC) kapsamında hazırlanan Kyoto Protokolü ve Marrakech Mutabakatı ağaçlandırmayı atmosferdeki karbondioksit seviyesini azaltma için muhtemel bir önlem olarak kabul etmekte ve bu amaçla mekanizmalar ve yöntemler tanımlamaktadır. Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi (CBD) her iki sözleşmenin uygulanmasında sinerji oluşturulmasının gerektiğini belirtmekte ve karbon tutma faaliyetlerinin sürdürülebilir kullanım ve biyolojik çeşitliliğin muhafazasına uygun olarak yapılmasını vurgulamaktadır. Bunun ötesinde, ağaçlandırmaların orman ekosistemleri ve diğer ekosistemler üzerindeki potansiyel etkileri İlave olarak, CBD ye taraf ülkeler, enerji için biyo kütle üretiminin ve kullanımının orman ekosistemleri üzerindeki etkilerini uygun şekilde ele almayı taahhüt etmişlerdir. Avrupa düzeyinde, Avrupa da Ormanların Korunması Bakanlar Konferansı (MCPFE) Viyana (2003) ve Varşova (2007) konferanslarında bu konuları ele almıştır. Viyana Karar 5 e göre; taraf ülkeler, ormanların karbon tutmasını güçlendirerek ve aynı zamanda büyük ölçekli ağaçlandırmaların potansiyel negatif etkilerini azaltmayı göz önünde bulundurarak ağaçlandırmaların başta biyolojik çeşitlilik olmak üzere çevresel, ekonomik ve sosyal değerlere gereken duyarlılığı göstermesi için rehberlik sağlayarak, UNFCCC nin uygulanmasına katkıda bulunmayı taahhüt etmişlerdir. İlave olarak, Avrupa orman ve çevre bakanları, biyolojik çeşitliliğe dair Kyiv kararında, UNFCCC ve Kyoto Protokolü karaları kapsamında ağaçlandırmalar için yer seçimi tavsiyeleri nin incelenmesini de içeren, MCPFE ile Avrupa için Çevre/Avrupa Düzeyi Biyolojik ve Peyzaj Çeşitliliği (EfE/PEBLDS) arasında çerçeve işbirliğinin amaçları ve faaliyetlerini kabul etmiştir. Varşova Deklarasyonunda (2007), taraf ülkeler ağaçlandırmalar için rehber hazırlanması çalışmasına devam edilmesi ve bütün odun üretimine sürdürülebilirlik prensibinin rehberlik etmesinin sağlanması konularında anlaşmışlardır. Varşova kararları 1 ve 2 de, taraf ülkeler, ağaçlandırma programları ile enerji için odun üretiminin çevresel etkilerini değerlendirmeyi taahhüt etmişlerdir. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Sözleşmesinin (UNFCCC) Hükümleri Kapsamında Avrupa Düzeyi Ağaçlandırma Rehberi isimli bu rehber yukarıda belirtilen görev gereği ve MCPFE Çalışma Programı ve PEBLDS Orman Biyoçeşitlilik Faaliyet Planı kapsamında hazırlanmıştır. Bu rehber, diğer amaçlar yanında, karbon tutma ve atmosferdeki karbon dioksit emisyonunu azaltma amaçlı odunsu biyo kütle üretimini de içeren ağaçlandırmalarda dikkate alınacaktır. 1

2 Bu rehber gönüllü uygulama esasına dayanan bir dizi tavsiye içermekte ve ağaçlandırma faaliyetlerini yapan ulusal otoriteler ve diğer ilgili organlar ve paydaşlar için hazırlanmıştır. Rehber, ekonomik olarak makul, çevresel uyumlu, sosyal olarak adil, kültürel olarak kabul edilebilir ağaçlandırma programları ve projeleri için uygulama rehberliği sağlamaktadır. Rehber, ağaçlandırma faaliyetlerinin gerekleri ile diğer arazi kullanım gerekleri arasında denge oluşturarak ve aynı zamanda yüksek ekolojik peyzaj ve kültürel değere haiz koruma alanlarını da dikkate alarak Avrupa düzeyindeki spesifik konuları ele almaktadır. Bunun ötesinde, bu rehber CDM projeleri ve diğer ilgili uluslar arası programların geliştirilmesi ve uygulanması için bir örnek oluşturabilir. Bu rehber, başta Avrupa da Sürdürülebilir Orman Yönetimi için Genel Rehber (MCPFE, Karar H1) ve Avrupa Düzeyi Operasyonel Rehber (PEOLG, MCPFE, Karar L2 ek 2) olmak üzere, MCPFE nin sürdürülebilir orman yönetimini uygulamak için mevcut olan taahhütlerini ve gereçlerini tamamlamaktadır. Rehber, FAO nun plantasyon ormanların sorumlu yönetimine dair gönüllü rehberi de tamamlamaktadır. Rehber, Birleşmiş Milletler Ormancılık Forumu (UNFF), UNFCCC, CBD, Birleşmiş Milletler Çölleşmeyle Mücadele Sözleşmesi (UNCCD) ve ormancılıkla ilgili diğer uluslar arası taahhütlerin uygulanmasında sinerji oluşturulmasını desteklemekte ve üzerinde anlaşmaya varılan ilgili uluslar arası hedeflerin gerçekleştirilmesine katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Bu rehber, aynı zamanda, UNFCCC nin ağaçlandırmalar için yol ve yöntemleri gözden geçirme müzakerelerine katkı sağlayacaktır (Ağaçlandırma tanımı Ek I de verilmiştir). Genel Rehberlik İlkeleri 1- Avrupa Düzeyi Sürdürülebilir Orman Yönetimi (SOY) Kriter ve Göstergeleri ağaçlandırma programları için bir genel çerçeve olarak kullanılmalı ve bütün önlemler SOY ve Avrupa daki orman ekosistemlerine uygulanan Ekosistem Yaklaşımı uygulaması ile uyumlu olmalıdır. 2- SOY için Avrupa düzeyi operasyonel kılavuzu işletme birimi düzeyinde sürdürülebilir orman yönetimini geliştirmek ve uygulamak için bir araç olarak kullanılmalıdır. 3 Kısa rotasyonlu/hızlı büyüyen plantasyonları da içeren odun esaslı biyokütle üretim sistemleri sürdürülebilir yönetimin ekonomik, çevresel, sosyal ve kültürel yönlerini dikkate almalıdır. 4 UNFF, UNFCCC, CBD ve UNCCD kapsamındaki uluslar arası taahhütlerin ulusal ve bölgesel düzeyde uygulama sinerjileri ağaçlandırma faaliyetleri gerçekleştirilirken 5 - Bu rehberlik ilkeleri, ormanlar ve ormancılık (örneğin Ulusal Ormancılık Programları), biyoçeşitlilik (örneğin Ulusal Biyoçeşitlilik Stratejileri ve Faaliyet Planları), iklim değişikliği, enerji, arazi kullanım planlaması ve yönetimi, entegre su kaynakları yönetimi ve tarımla ilgili ulusal politika ve programlarda 2

3 6 Ülke içinde ağaçlandırma programları ile idari sorumluluk açık bir şekilde oluşturulmalı ve ilgili otoriteler ve paydaşlar arasında etkin bilgi paylaşımı ve sektörler arası işbirliği sağlanmalıdır. 7 Planlanan ağaçlandırma programlarının ekonomik, çevresel, sosyal ve kültürel etkileri, uygun görüldüğü şekilde, çevresel etki değerlendirme işlemlerine uygun olarak ve yerel topluluklalar ve paydaşlar ile diyalog içinde değerlendirilmelidir. 8 Ağaçlandırma programları hazırlanırken ve uygulanırken ilgili geleneksel bilgi 9 Ağaçlandırma alanları ekonomik, çevresel, sosyal ve kültürel etkilerini ve karşılık gelen karbon dengelerini değerlendirmek için mevcut veya planlanan ulusal izleme programlarına dahil edilmelidir. 10 Ağaçlandırma projeleri, peyzaj düzeyinde, ekosistem mal ve hizmetlerinin sağlanmasını devam ettirmeye veya geliştirmeye katkıda bulunmalıdır. 11 Ağaçlandırma projeleri iklim değişikliğinin etkilerinin azaltılması, biyo kütle üretimi, biyo çeşitliliğin korunması, toprak ve su muhafazası, erozyon ve çölleşmeyle mücadeleye katkı sağlayacak şekilde 12 Ağaçlandırma projeleri doğal felaketleri (rüzgâr, fırtına, toprak kayması vb.) ve bu felaketlerin insan yerleşimleri ve alt yapı üzerindeki etkilerini azaltmaya yönelik olarak kullanılmalıdır. 13 Ağaçlandırma alanları potansiyel böcek, mantar ve benzeri zararlıların zararlarına karşı korunmalıdır. 14 Ağaçlandırılması amaçlanan alanlardaki yangın riski değerlendirilmeli ve ağaçlandırma programları ulusal ve bölgesel yangın önleme planlarını dikkate almalıdır. 15 Türlerin ve orijinlerin iklim değişikliğine adaptasyonu, ilgili ekonomik, çevresel, sosyal ve kültürel konularda disiplinler arası araştırma gibi ağaçlandırma konusunda araştırmalar teşvik edilmelidir. 16- Ağaçlandırma ile ilgili sürdürülebilirlik konusunda ve ağaçlandırmaların potansiyel çevresel, sosyal ve ekonomik faydaları hakkında kamuoyu bilinci arttırılmalıdır. Ekolojik Rehberlik İlkeleri 17 Ağaçlandırmaların planlama işlemlerinde tedbirli olma prensibi uygulanmalıdır. 18 Ağaçlandırma için yer seçimi planlama işlemlerinde, başta doğal ve yarı doğal orman dışı ekosistemlerin ve toprağın yüksek karbon tuttuğu alanların (turbalar) başka kullanımlara dönüştürülmesi olmak üzere yüksek ekolojik değere haiz alanlara olabilecek olumsuz etkilerden sakınmak için çevresel etkiler 3

4 19 Ağaçlandırma çalışmaları için uygun durumlarda ortam şartlarına en iyi uyum gösteren doğal ağaç türleri, orijinler, varyeteler veya eko tipler kullanılmalıdır. 20 İklim değişikliğine adaptasyon ihtiyacı ağaçlandırma için türleri, orijinleri ve varyeteleri veya eko tipleri seçerken 21 Türler, orijinler, varyeteler veya eko tipler, yalnızca, önemli ve/veya değerli yerel ekosistemleri, fauna ve florayı tehlikeye düşürmedikleri zaman kendi yayılış alanı dışında kullanılmalıdır. Yayılıcı olması muhtemel olan türlerden, Ekosistemler, Habitatlar ve Türleri Tehdit Eden Yayılıcı Türlerin Önlenmesi, Tanıtımı ve Etkilerinin Giderilmesine Dair CBD Rehberlik Prensipleri kullanılarak, sakınılmalıdır. 22 Genetiğiyle oynamış ağaçların kullanımında tedbirli olma prensibi uygulanır. Uzun dönmedeki etkiler de dahil olmak üzere ekolojik, sosyo-ekonomik ve kültürel etkiler analiz edilmeli ve Cartagena Biyogüvenlik Protokolüne uygun olarak esaslı, kapsayıcı ve şeffaf bir risk değerlendirmesi yapılmalıdır. Bu kapsamda, genetiğiyle oynanmış ağaçların doğal gen havuzları üzerindeki potansiyel etkileri tam olarak 23 Peyzaj düzeyinde doğal çeşitliliği yansıtan tür birleşimi ve yapısal çeşitlilik 24 Ekolojik bağlantıları (koridorlar) geliştirmeye ve onarmaya katkıda bulunan ağaçlandırma faaliyetleri teşvik edilmelidir. 25 Toprak, su kaynakları ve biyolojik çeşitliliği zararlı bir şekilde etkileyen kimyasallar ve diğer maddelerin kullanımından sakınılmalıdır. Doğal, biyolojik ve mekanik müdahaleler, kimyasallara bir alternatif olarak mümkün olan durumlara teşvik edilmedir. 26 Ağaçlandırma faaliyetleri, toprak ve yeraltı ve yer üstü su kaynaklarının nitelik ve nicelik olarak devam ettirilmesi ve korunmasını amaçlamalıdır. Sosyo-ekonomik Rehberlik İlkeleri 27 Arazi sahipleri, çalışanlar ve müteahhitler de dahil olmak üzere yerel toplulukların ve yöre insanının ekonomik ve sosyal refahını da destekleyen ve geliştiren ağaçlandırma programları teşvik edilmelidir. 28 Mevzuat da dâhil olmak üzere uygun mekanizmalar, ağaçlandırma çalışmalarının sürdürülebilir yönetim uygulamalarını takip etmesini ve gelir artırımı, kırsal geçim şartları ve fakirliğin azaltılmasının dikkate alınmasını sağlayacak şekilde 29 Arazi mülkiyeti ve kullanım hakları güvence altına alınmalı ve kaynakların yönetim sorumluluğu ve de faydaların paylaşımı ağaçlandırma programları geliştirilirken açık bir şekilde belirlenmelidir. 30 Bu rehberdeki tavsiyelere göre tasarlanmış ağaçlandırma programları için teşvikler geliştirilmesi ve güçlendirilmesi uygun durumlarda 4

5 31 Kırsal kalkınma, enerji, sanayi, tarım, arazi kullanım planlaması, su, çevre ve iklim değişikliği politikalarını da içerecek şekilde diğer ilgili sektörlerdeki ağaçlandırma programları ve projeleri için uygulanan teşvikler ile sektörler arası uyum sağlanması teşvik edilmelidir. 32 Konuyla ilgili projeleri finanse eden kamu ve özel sektöre finans kuruluşları ile vakıflar, ekonomik olarak yapılabilir, çevresel olarak uygun, sosyal olarak adaletli ve kültürel olarak kabul edilebilir ağaçlandırma çalışmaları yapılmasını sağlamak için bu rehberi bir değerlendirme aracı olarak kullanmaya teşvik edilmelidirler. 33 Ağaçlandırma politikaları ve programlarını uygulanması ile ilgili kararlar, arazi sahipleri ve diğer paydaşları da içerecek şekilde yerel topluluklarla diyalog içinde alınmalıdır. 34 UNESCO tarafından tarif edilen ve kültür alanları olarak koruma altına alınan yüksek kültürel değere sahip peyzajlar ve kültürel miras alanlarını da içeren peyzaj değerleri, ağaçlandırma faaliyetleri politikalarının incelenmesi ve planla işlemlerinde Ek - I Tanımlar Afforestation and Reforestation : UNFCCC sözleşmesi her terim kapsayacak şekilde ağaçlandırmayı orman olmayan alanların doğrudan insan faaliyetiyle ekim, dikim ve/veya doğal tohum kaynaklarının insan eliyle geliştirilmesi yoluyla ormanlık alana dönüştürülmesi olarak tanımlamaktadır. Afforestation kelimesi en az 50 yıllık bir süre ormanla kaplı olmayan olan ağaçlandırma çalışmaları için, Reforestation kelimesi geçmişte orman olan ancak başka arazi kullanımına konu olan alanlarda yapılan ağaçlandırmalar için kullanılmaktadır. (Kaynak : FCCC/CP/2001/13/Add.1, karar 11/CP7) Bu rehberde kullanılan ağaçlandırma kelimesi her iki nitelikteki ağaçlandırmayı kapsamaktadır. Clean Development Mechanism (CDM) Temiz Kalkınma Mekanizması Gelişmiş ülkeler ile gelişmekte olan ülkeler arasında ağaçlandırma konusunda işbirliğini geliştirmek için UNFCCC/Kyoto Protokolü kapsamında oluşturulmuş olan Pazar esaslı bir uygulama mekanizması. CDM gelişmiş ülkelere gelişmekte olan ülkelerde ağaçlandırmalar yapma ve bu yolla aşırı karbon salınımlarını giderme (karbon ticareti) imkânı vermektedir. 5