11. HAFTA 1 (FİNANSAL KURUMLAR BORSA İSTANBUL) Prof. Dr. Yıldırım B. ÖNAL

Transkript

1 11. HAFTA 1 (FİNANSAL KURUMLAR BORSA İSTANBUL) Prof. Dr. Yıldırım B. ÖNAL

2 PARA YARATMAYAN FİNANSAL KURUMLAR MENKUL KIYMETLER BORSASI Serbest piyasa ekonomisine dayalı bir toplumda fon talep etme durumundaki ekonomik birimler ile, gelir fazlası bulunan ekonomik birimlerin fonlarını değerlendirmek için başkalarına arzetmeleri sermaye piyasasını ve bunun içinde menkul kıymetler piyasasını oluşturmuştur. Fon alışverişinin belli bir düzen içerisinde menkul kıymetler aracılığı ile yapılması zorunluluğu borsaların meydana gelmesine neden olmuştur. Aslında borsa genel olarak pazar anlamında kullanılmaktadır. Altın borsası, kambiyo borsası ve emtia borsası gibi terimler borsada alınıp satılan kıymetin türüne göre isim alırlar, işte hisse senedi tahvil gibi değerli kağıtların alınıp satıldığı pazarlara da menkul kıymetler borsası denilmektedir. Sermaye piyasasının gerçek anlamda gelişmişliğinin kabul edilebilmesi de borsanın gelişmesine ve hacmine bağlıdır.

3 PARA YARATMAYAN FİNANSAL KURUMLAR Menkul kıymetler borsasının ekonomik fonksiyonları özet bir biçimde aşağıda olduğu gibi belirtilmektedir: Menkul kıymetler borsası, menkul kıymet şeklindeki yatırım araçlarına hareketlilik ve likidite kazandırır. Menkul Kıymetler Borsaları, sermayenin mülkiyetini de geniş kitlelere yaymada yardımcı olurlar. Borsanın diğer bir görevi de ekonomide barometre görevini yerine getirmesidir. Menkul Kıymetler Borsası sanayide yapısal değişmeyi de kolaylaştırır. Menkul kıymet borsalarının önemli bir fonksiyonu da işletmelere sermaye maliyetlerinin ne olduğu hakkında bilgi vermesidir. Menkul kıymetler borsası, fiyat göstergelerinin etkisiyle tasarrufların ve sermayenin en kârlı ve başarılı teşebbüslere ve kesimlere akmasını sağlayarak, kaynak tahsisinde bir trafik ışığı gibi yol gösterici rolü de yerine getirmektedir.

4 PARA YARATMAYAN FİNANSAL KURUMLAR Mart 1985'de, 91 sayılı Kanun Hükmünde Kararname hükümlerine göre borsa başkanı tayin edilmiş, 19 Nisan 1985 tarihinde toplanan ilk borsa üyeleri Genel Kurul toplantısında yönetim kurulu seçilmiş daha sonra 6 Aralık 1985 tarihinde olağanüstü Genel Kurul toplantısı ile borsanın yönetmeliği de kabul edilip ilan edilerek 26 Aralık 1985 de İstanbul Menkul Kıymetler Borsası faaliyetine başlamış ve 3 Ocak 1986 yılında ilk seansını yapmıştır. Borsa, hukuki statü itibariyle tüzel kişiliğe sahip mesleki bir kamu kuruluşu olup Sermaye Piyasası Kurulu nun gözetim ve denetimi altında ve yönetmeliği, bütçesi gibi konularda kurulun onayına tabidir.

5 TÜRKİYE DE BORSA NIN TARİHÇESİ 1854 GALATA BANKERLERİ (Avrupa finans piyasalarında devlet borçlanma senetlerinin satışı) 1866 DERSAADET TAHVİLAT BORSASI (İlk organize piyasa) 1906 ESHAM VE TAHVİLAT BORSASI (Hisse senedi piyasasının açılışı ve İsim değişikliği) 1938 KAMBİYO, ESHAM VE TAHVİLAT BORSASI (İsim Değişikliği) SAYILI SERMAYE PİYASASI KANUNU İSTANBUL MENKUL KIYMETLER BORSASI FAALİYETE GEÇTİ BORSA İSTANBUL (BİST) FAALİYETE GEÇTİ

6 BORSA İSTANBUL (BİST) 30 Aralık 2012 tarihinde 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Kanun un 138. maddesi uyarınca Borsa İstanbul A.Ş., borsacılık faaliyetleri yapmak üzere Kanun un yürürlüğe girdiği tarihte kurulmuştur. Sermaye piyasamızda borsaları tek çatı altında toplayan Borsa İstanbul, esas sözleşmesinin Sermaye Piyasası Kurulu nca hazırlanıp ilgili Bakanın onayı sonrasında 3 Nisan 2013 tarihinde doğrudan tescil ve ilan edilmesiyle faaliyet izni almıştır.

7 BORSA İSTANBUL (BİST) Borsa İstanbul un başlıca amacı ve faaliyet konusu; "Kanun hükümleri ve ilgili mevzuat çerçevesinde,sermaye piyasası araçlarının,kambiyo ve kıymetli madenler ile kıymetli taşların ve Sermaye Piyasası Kurulunca uygun görülen diğer sözleşmelerin, belgelerin ve kıymetlerin serbest rekabet şartları altında kolay ve güvenli bir şekilde, şeffaf, etkin rekabetçi, dürüst ve istikrarlı bir ortamda alınıp satılabilmesini sağlamak,bunlara ilişkin alım satım emirlerini sonuçlandıracak şekilde bir araya getirmek veya bu emirlerin bir araya gelmesini kolaylaştırmak ve oluşan fiyatları tespit ve ilan etmek üzere piyasalar, pazarlar, platformlar ve sistemler ile teşkilatlanmış diğer pazar yerleri oluşturmak, kurmak ve geliştirmek, bunları ve başka borsaları veyahut borsaların piyasalarını yönetmek ve/veya işletmek ve ana sözleşmesinde yazılı olan diğer işlerdir."

8 BORSA İSTANBUL (BİST) Borsa İstanbul A.Ş. 03/04/2013 tarihinde Esas Sözleşmesi nin yayını ile birlikte Anonim Şirket statüsüne kavuşmuş, Türk Ticaret Kanunu ve Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenen kurumsal yönetim ilkelerine tabi olmuştur. Riskin Erken Saptanması Komitesi Borsa İstanbul Esas Sözleşmesinin 16 ncı maddesi uyarınca, Yönetim Kurulu nun 25/04/2013 tarihli ve 2013/04 sayılı toplantısında alınan karar ile kurulmuştur.

9

10

11 BORSA İSTANBUL (BİST) Bu bağlamda 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu na dayanılarak kurulan Borsa İstanbul özel hukuk tüzel kişiliğini haizdir. Borsa İstanbul yetkili olduğu konu ve alanlarda kendi iç düzenlemelerini yapabilmektedir. Borsa İstanbul Genel Müdürü, aynı zamanda Yönetim Kurulu Başkanı olup, en yüksek icra amiri sıfatıyla şirketi sevke, idareye ve tek başına temsile ve ilzama yetkilidir. Türkiye ekonomisinin gelişimine katkıda bulunacak olan Borsa İstanbul un Genel Müdürlüğü görevini mezkur madde uyarınca Sayın M. İbrahim TURHAN yürütmektedir.

12 BORSA İSTANBUL (BİST) Borsa İstanbul A.Ş. Ortaklı Yapısı : Borsa İstanbul A.Ş.'nin halihazırda pay defterinde kayıtlı 199 adet ortağı bulunmakta olup, ortaklık yapısına ilişkin özet tablo aşağıdadır.

13 BIST Yönetim Kurulu Şirketin işleri ve idaresi, genel kurul tarafından seçilecek 9 üyeden oluşan bir yönetim kurulu tarafından yürütülür. Yönetim kurulunun 2 (iki) üyesi A Grubu, 4 (dört) üyesi B Grubu, 3 (üç) üyesi C Grubu pay sahiplerinin önerdiği adaylar arasından genel kurulca seçilir. C Grubu pay sahiplerinin önerdiği adayların seçimi; TOBB, TSPKB ve yatırım kuruluşlarının göstereceği adaylar arasından genel kurul tarafından gerçekleştirilir.

14 BIST in Organizasyonu BIST Yönetim Kurulu na yardımcı olmak üzere üç komite tanımlanmıştır: Denetim Komitesi, Kurumsal Yönetim Komitesi, Riskin Erken Saptanması Komitesidir. BIST Üyeleri üç kategoriye ayrılmışlardır: Yatırım ve Kalkınma Bankaları, Ticari Bankalar, Aracı Kurumlar.

15 BIST de Komiteler Denetim Komitesi, şirketin finansal tablolarının niteliği ve doğruluğu konusunda yönetim kurulu gözetimine yardımcı olmak, şirketin bağımsız denetim sistemini, kontrol ve iç denetim mekanizmalarının işleyişini gözetmek konularında görev yapar. Kurumsal Yönetim Komitesi, şirkette kurumsal yönetim ilkelerinin uygulanıp uygulanmadığını, uygulanmıyor ise gerekçesini ve bu prensiplere tam olarak uymama dolayısıyla meydana gelen çıkar çatışmalarını tespit eder ve yönetim kuruluna kurumsal yönetim uygulamalarını iyileştirici tavsiyelerde bulunur. Riskin Erken Saptanması Komitesi, şirketin varlığını, gelişmesini ve devamını tehlikeye düşürebilecek risklerin erken teşhisi, tespit edilen risklerle ilgili gerekli önlemlerin uygulanması ve riskin yönetilmesi amacıyla çalışmalar yapar.

16 BIST Üyeleri Borsada pay alım satımına aracılık Aracı Kurumlar Evet Ticari Bankalar Yatırım ve Kalkınma Bankaları Tahvil alım satımına aracılık Evet Evet Evet Repo-ters repo Evet Evet Evet Türev araçların alım satımına aracılık Evet Evet Evet Halka arza aracılık Evet Evet Yatırım danışmanlığı Evet Evet Portföy yöneticiliği Evet Evet

17 BIST de Piyasalar BIST Piyasaları altı ana grupta teşkilatlanmıştır: 1) Pay Piyasası 2) Gelişen İşletmeler Piyasası 3) Borçlanma Araçları Piyasası 4) Yurt Dışı Sermaye Piyasası Araçları Piyasası 5) Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası 6) Kıymetli Madenler ve Taşlar Piyasası

18

19

20 Pay Piyasası Pazarları BIST Pay Piyasası'nda yedi pazar bulunmaktadır: Ulusal Pazar İkinci Ulusal Pazar Kurumsal Ürünler Pazarı Birincil Piyasa Gözaltı Pazarı Toptan Satışlar Pazarı Serbest İşlem Platformu

21

22 Pay Piyasası Pazarları Ulusal Pazar, BIST kotasyon şartlarını tümüyle karşılayan şirketler Ulusal Pazar da işlem görmektedir. İkinci Ulusal Pazar, küçük ve orta ölçekli şirketler, Ulusal Pazar dan geçici veya sürekli olarak çıkartılan şirketler ile Ulusal Pazar için geçerli kotasyon ve işlem görme koşullarını sağlayamayan şirketler İkinci Ulusal Pazar da işlem görmektedir.

23 Pay Piyasası Pazarları Birincil Piyasa, pay ihraç eden şirketler ile tasarruf sahiplerinin doğrudan karşılaştıkları piyasadır. Kurumsal Ürünler Pazarında aşağıdaki finansal varlıklar işlem görmektedir: Menkul kıymet yatırım ortaklıklarının payları, Gayrimenkul yatırım ortaklıklarının payları, Girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının payları, Borsa yatırım fonları katılma belgeleri, Aracı kuruluş varantları, Sertifikalar.

24 Pay Piyasası Pazarları Gözaltı Pazarı, şirketlerin izleme ve inceleme kapsamına alınması durumlarında sürekli gözetim, denetim ve izleme ortamında, yatırımcıların devamlı ve zamanında bilgilendirilmesini sağlayacak önlemlerle birlikte payların BİST bünyesinde işlem görebileceği pazardır. Toptan Satışlar Pazarı, belirli bir miktarın üzerindeki pay işlemlerinin Borsa da güven ve şeffaflık ortamında, organize bir piyasada gerçekleştirilmesini sağlamaktadır.

25 Pay Piyasası Pazarları Serbest İşlem Platformu (SİP), payları BIST de işlem görmeyen halka açık şirketlerin finansal durumlarının ve halka açıklık yapılarının değerlendirilmesi sonucunda SPK kaydındaki bazı şirketlerin paylarının BIST de işlem görmesine karar verilmiştir. SPK tarafından belirlenen şirketlerle ilgili olarak Pay Piyasası bünyesinde SİP oluşturulmuştur.

26 Gelişen İşletmeler Piyasası Borsa kotasyon şartlarını sağlayamayan gelişme ve büyüme potansiyeline sahip, şirketlerin sermaye piyasalarından fon sağlamak amacıyla ihraç edecekleri menkul kıymetlerin işlem görebileceği şeffaf ve düzenli bir ortam yaratmak amacıyla BIST bünyesinde ayrı bir piyasa olarak Gelişen İşletmeler Piyasası (GİP) kurulmuştur.

27 Gelişen İşletmeler Piyasası GİP te sadece anonim şirket statüsünde olan şirketler işlem görebilmektedir. Şirket paylarının GİP Listesi ne kabulü için kârlılık, faaliyet süresi, sermaye veya piyasa değeri büyüklüğü gibi herhangi bir sayısal koşul aranmamaktadır. GİP te işlem görmek üzere başvuru yapan şirketlerden sadece son yıl sonu bağımsız denetim raporları istenmektedir. GİP şirketlerine maliyet avantajı sağlamak için SPK, BIST ve MKK aldıkları ücretleri diğer BIST pazarlarında işlem gören paylara göre 1/10 seviyelerine indirmişlerdir.

28

29 Borçlanma Araçları Piyasası Borçlanma Araçları Piyasası'nda (BAP) aşağıdaki borçlanma araçları işlem görebilir: Türk Lirası ve döviz ödemeli ihraç edilmiş; borçlanma araçları, Menkul kıymetleştirilmiş varlık ve gelirlere dayalı borçlanma araçları, Kira sertifikaları (SUKUK), TCMB tarafından ihraç edilen likidite senetleri, Borsa Yönetim Kurulu tarafından işlem görmesine karar verilen diğer sermaye piyasası araçları.

30 Borçlanma Araçları Piyasası Borçlanma Araçları Piyasası nda işlemler aşağıdaki pazarlarda gerçekleşmektedir: Kesin Alım Satım Pazarı Nitelikli Yatırımcıya İhraç Pazarı Repo - Ters Repo Pazarı Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı Bankalararası Repo - Ters Repo Pazarı Pay Senedi Repo Pazarı

31

32 Borçlanma Araçları Piyasası Kesin Alım Satım Pazarı, ikinci el sabit getirili menkul kıymet işlemlerinin organize bir piyasada gerçekleşmesini sağlamaktadır. Nitelikli Yatırımcıya İhraç Pazarı, ihraççıların, izahname ve sirküler düzenlemeksizin ihraç edebilecekleri ve yalnızca sermaye piyasası mevzuatında tanımlanan Nitelikli Yatırımcı lar tarafından satın alınabilecek borçlanma araçlarının ihraç işlemlerinin gerçekleştirildiği pazar dır.

33 Borçlanma Araçları Piyasası Repo - Ters Repo Pazarı, sabit getirili menkul kıymetlerin geri alım vaadi ile satım ve geri satım vaadi ile alımını organize piyasa koşulları içinde güvenli bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlamaktadır. Bankalararası Repo - Ters Repo Pazarı, bankaların organize piyasa koşulları içerisinde geri alım vaadiyle satım ve geri satım vaadiyle alım işlemlerini gerçekleştirmelerinin sağlanması amacıyla oluşturulmuştur.

34 Borçlanma Araçları Piyasası Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı, organize piyasa içerisinde, tercih edilen menkul kıymetler üzerinde repo yapılmasına ve sonrasında bu menkul kıymetlerin alıcıya teslimine olanak vermektedir. Pay Senedi Repo Pazarı, aracı kuruluşlara ve yatırımcılara; portföylerindeki pay senetlerini repo yoluyla ödünç vererek fon temin edebilmeleri, ters repo yoluyla pay temin edilebilmeleri, imkânlarını sağlamaktadır.

35 Yurtdışı Sermaye Piyasası Araçları Piyasası Yurtdışı Sermaye Piyasası Araçları Piyasası bünyesinde faaliyet gösteren Uluslararası Tahvil Pazarı nda aşağıdaki menkul kıymetler işlem görmektedir: Türkiye Cumhuriyeti Hazinesi tarafından ihraç edilen dış borçlanma araçları ( Eurotahvil ) SPK tarafından kayda alınan ve BIST Yönetim Kurulu kararı ile işlem görmesine karar verilen tahvil ve bono niteliğini haiz yabancı borçlanma araçları.

36 Kıymetli Madenler ve Taşlar Piyasası 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu hükümleri çerçevesinde İstanbul Altın Borsası ile İstanbul Menkul Kıymetler Borsasının varlıklarının sona ermesi ve yeni bir borsa adı altında birleşmeleri sonucunda, Borsa İstanbul A.Ş tarihinde faaliyete geçmiştir. Kıymetli maden ve taş işlemleri de İstanbul Altın Borsası yerine Borsa İstanbul A.Ş. bünyesinde kurulan Kıymetli Madenler ve Taşlar Piyasası Bölümü tarafından Kıymetli Madenler ve Taşlar Piyasası adı altında yürütülmeye başlanmıştır.

37

38 Kıymetli Madenler ve Taşlar Piyasası

39 Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası Bu piyasada, işlemler üç farklı pazarda gerçekleştirilebilir: Ana Pazar, Özel Emir Pazarı, Özel Emir İlan Pazarı.

40

41

42 Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası Ana Pazar, emirlerin eşleştirildiği esas pazardır. Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası toplam 8 adet ana pazardan oluşmaktadır: Döviz Vadeli İşlem Ana Pazarı Elektrik Vadeli İşlem Ana Pazarı Emtia Vadeli İşlem Ana Pazarı Endeks Opsiyon Ana Pazarı Endeks Vadeli İşlem Ana Pazarı Kıymetli Madenler Vadeli İşlem Ana Pazarı Pay Opsiyon Ana Pazarı Pay Vadeli İşlem Ana Pazarı

43 Endeks Kavramı Endeks, bir veya daha fazla değişkenin hareketlerinden ibaret olan oransal değişimi ölçmeye yarayan bir göstergedir. Endeksler, karmaşık olayların tek bir rakama indirgenmesini sağlayan, olaylar ve sonuçları hakkında yaklaşık bilgi verebilen araçlardır. Endeksler, zaman içinde bir süreklilik, dolayısıyla karşılaştırabilme imkanı sağlarlar. Endeksler, ayrıca, aynı veya değişik mekanlardaki aynı veya farklı değişkenlerin karşılaştırılabilmesini sağlarlar.

44 BIST Pay Endeksleri BIST Pay Piyasası Endeksleri, Borsa da işlem gören payların fiyat ve getirilerinin bütünsel ve sektörel bazda performanslarının ölçülmesi amacıyla oluşturulmuştur. Ağustos 2013 itibariyle pay piyasalarında 54 adet endeks üretilmektedir.

45 BIST Pay Endeksleri 1996 yılı sonuna kadar sadece İMKB-100, Mali ve Sınai sektör endeksleri hesaplanmakta iken; 1997 yılı başından itibaren sektör ve alt sektör endeksleri hem fiyat hem de getiri endeksleri olarak hesaplanmaya başlanmıştır. BIST Fiyat Endeksleri tüm seans süresince, getiri endeksleri ise sadece seans sonunda hesaplanmakta ve yayınlanmaktadır.

46 BIST Pay Endeksleri Fiyat endeksleri, endeksin hesaplanmasında ödenen temettüyü dikkate almayan endekslerdir. Bu tür endekslerde sadece payların değer kazanmasından doğan kazanç endekse yansır. Getiri endeksleri, endeksin hesaplanmasında ödenen temettüyü de dikkate alan, ödenen temettüye göre düzeltme yapılan endekslerdir. Bu tür endekslerde payların değer kazanmasından doğan kazancın yanında temettü kazancı da endekse yansır.

47 BIST Pay Endeksleri BIST 100 Endeksi: Ulusal Pazar da işlem gören şirketlerle, Kurumsal Ürünler Pazarı nda işlem gören gayrimenkul yatırım ortaklıkları ve girişim sermayesi yatırım ortaklıkları arasından seçilen 100 paydan oluşur. BIST 50 Endeksi: Ulusal Pazar da işlem gören şirketlerle, Kurumsal Ürünler Pazarı nda işlem gören gayrimenkul yatırım ortaklıkları ve girişim sermayesi yatırım ortaklıkları arasından seçilen 50 paydan oluşur.

48 BIST Pay Endeksleri BIST 30 Endeksi: Ulusal Pazar da işlem gören şirketlerle, Kurumsal Ürünler Pazarı nda işlem gören gayrimenkul yatırım ortaklıkları ve girişim sermayesi yatırım ortaklıklarından seçilen 30 paydan oluşur. BIST Tüm Endeksi: Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları hariç olmak üzere, BIST pazarlarında işlem gören şirketlerin paylarından oluşur. BIST Ulusal Endeksi: Ulusal Pazar da işlem gören şirketlerin paylarından oluşur. BIST İkinci Ulusal Endeksi: İkinci Ulusal Pazar da işlem gören şirketlerin paylarından oluşur.

49 BIST Pay Endeksleri BIST Endeksi: BIST 100 endeksine dahil olup, BIST 30 endeksinde yer almayan 70 paydan oluşur. BIST Tüm-100 Endeksi: BIST Tüm endeksine dahil olup da BIST 100 endeksinde yer almayan paylardan oluşur. BIST 10 Banka Endeksi: Ulusal Pazar da işlem gören bankalar arasından seçilen 10 paydan oluşur. BIST Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları Endeksi: BIST pazarlarında işlem gören menkul kıymet yatırım ortaklıklarının paylarından oluşur.

50 BIST Pay Endeksleri BIST Kurumsal Yönetim Endeksi: BIST pazarlarında işlem gören ve belirlenmiş asgari kurumsal yönetim derecelendirme notuna sahip olan şirketlerin paylarından oluşur. Sektör Endeksleri ve Alt Sektör Endeksleri: Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları hariç olmak üzere, BIST pazarlarında işlem gören şirketlerin paylarından oluşur. BIST Halka Arz Endeksi: Halka arz edilerek, Ulusal Pazar ve İkinci Ulusal Pazar da işlem görmeye başlayan şirketler ile Kurumsal Ürünler Pazarı nda işlem görmeye başlayan gayrimenkul yatırım ortaklıkları ve girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının paylarından oluşur.

51 BIST Pay Endeksleri BIST Temettü Endeksi ve BIST Temettü 25 Endeksi olmak üzere iki temettü endeksi hesaplanmaktadır. BIST Temettü Endeksi: Ulusal Pazar ve İkinci Ulusal Pazar da işlem gören şirketlerle, Kurumsal Ürünler Pazarı nda işlem gören gayrimenkul yatırım ortaklıkları ve girişim sermayesi yatırım ortaklıkları arasından seçilen ve son 3 yılda nakit temettü dağıtan şirketlerin paylarından oluşur. BIST Temettü 25 Endeksi: BIST Temettü Endeksinde yer alan ve değerleme günü itibariyle temettü verimlerine göre büyükten küçüğe doğru yapılan sıralamada ilk 2/3 lük dilimde yer alan ve fiili dolaşımda bulunan kısmının piyasa değeri en büyük olan 25 paydan oluşur.

52 BIST Pay Endeksleri BIST Şehir Endeksleri: Payları BIST pazarlarında işlem gören ve ana üretim/hizmet faaliyetlerinin gerçekleştiği ya da şirket merkezinin bulunduğu şehre göre gruplandırılmış paylardan oluşur. Holdingler hariç mali sektörde faaliyet gösteren şirketler ile perakende ticaret sektöründe faaliyet gösteren şirketler kapsam dışındadır. İşlem gören şirket sayısı en az 5 olan şehirler için şehir endeksi hesaplanır. Şehir endeksleri, Adana (XSADA), Ankara (XSANK), Antalya (XSANT), Balıkesir (XSBAL), Bursa (XSBUR), Denizli (XSDNZ), İstanbul (XSIST), İzmir (XSIZM), Kayseri (XSKAY), Kocaeli (XSKOC), Konya (XSKON) ve Tekirdağ (XSTKR) için hesaplanmaktadır.

53 Endekslerde Yer Alacak Payların Seçimi BIST 30, BIST 50, BIST 100 ve BIST 10 Banka endeksleri aşağıdaki kriterlere göre oluşturulur: Payların endekslere alınabilmesi için değerleme dönemi sonu itibariyle A veya B Listesinde yer almaları şarttır. C Listesinde yer alan paylar endekslere dahil edilmez. BIST 30, BIST 50 ve BIST 100 endekslerinin kompozisyonu Ulusal Pazar da işlem gören şirketlerle, Kurumsal Ürünler Pazarı nda işlem gören gayrimenkul yatırım ortaklıkları ve girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının paylarından, BIST 10 Banka Endeksinin kompozisyonu ise Ulusal Pazar da işlem gören bankaların paylarından oluşturulur.

54 Endekslerde Yer Alacak Payların Seçimi Birden fazla grup payı ayrı sıralarda işlem gören şirketlerin, sadece bir grup payı endekslere dahil edilir. Payların endekslere alınabilmesi için, değerleme dönemleri sonu itibarıyla BIST de en az 60 gün süreyle işlem görme şartı aranır. Bir şirketin paylarının halka arz edilen kısmının piyasa değeri halka arzın bitiş tarihi itibariyle aşağıdaki koşulları sağlarsa 60 gün süreyle işlem görme şartı aranmaz. 1 milyar TL den veya Ulusal Pazar daki fiili dolaşımdaki payların toplam piyasa değerinin %1 inden daha büyükse. BIST 30 Endeksi kapsamında bulunan payların fiili dolaşımda bulunan kısmının piyasa değeri en küçük olanından daha büyükse.

55 Endekslerde Yer Alacak Payların Seçimi Bir bankanın paylarının halka arz edilen kısmının piyasa değeri halka arzın bitiş tarihi itibariyle aşağıdaki koşulları sağlarsa 60 gün süreyle işlem görme şartı aranmaz. 1 milyar TL den veya Ulusal Pazar daki fiili dolaşımdaki payların toplam piyasa değerinin %1 inden daha büyükse. BIST 10 Banka Endeksi kapsamında bulunan payların fiili dolaşımda bulunan kısmının piyasa değeri en küçük olanından daha büyükse.

56 Endekslerde Yer Alacak Payların Seçimi Endekslerde yer alacak payların seçimi aşağıdaki gibi yapılır: i. Paylar, değerleme dönemi sonu itibariyle fiili dolaşımda bulunan kısmının piyasa değerlerine göre büyükten küçüğe doğru sıralanır. ii. Paylar, değerleme dönemindeki günlük ortalama işlem hacimlerine göre büyükten küçüğe doğru sıralanır.

57 Endekslerde Yer Alacak Payların Seçimi Nihai sıralama aşağıda açıklandığı şekilde yapılır: Her iki listede; birinci sırada yer alan pay varsa nihai listede ilk sıraya konur. Her iki listede; birinci sırada yer alan pay yoksa, ilk iki sıra içinde yer alan pay olup olmadığına bakılır. Nihai listede ilk sırada yer alacak pay belirleninceye kadar bu işlemler tekrarlanır. Nihai listede ilk sıraya konulacak payın belirlenmesinden sonra yukarıdaki işlem takip eden sıralar için tekrar edilir. Her iki listede ilk n sıra içinde olma şartını sağlayan iki payın bulunması halinde piyasa değeri büyük olan nihai listede daha üst sıraya konur.

58 Yunanistan ve Türkiye 30 Endeksi (GT-30) Yunanistan ve Türkiye 30 Endeksi (GT-30), piyasa katılımcılarının Yunan ve Türk sermaye piyasalarına erişimini sağlamak amacıyla STOXX Ltd. tarafından bağımsız olarak hesaplanan ortak bir endekstir. Her iki piyasada işlem gören ve toplam piyasa değeri en yüksek paylar arasından seçilen 15 er paydan oluşur. Halka açıklık oranı %20 den büyük şirketler seçilir. Her iki piyasada işlem gören şirketlerin toplam piyasa değerinin yaklaşık %70'i temsil edilmektedir. Fiyat ve Getiri endeksleri ayrı ayrı hesaplanır. Farklı iki para birimi için hesaplanır:euro ve TL.

59 BIST BAP Endeksleri BAP (Borçlanma Araçları Piyasası) Endekslerinin hesaplanmasındaki amaç, sabit getirili menkul kıymetlere yatırım yapan bireysel ve kurumsal yatırımcıların yatırım yaptıkları kıymetlerin fiyat ve getirilerindeki gelişmeleri basit ve anlaşılabilir göstergeler yardımı ile izleyebilmelerini sağlamaktır. Üç grupta endeks hesaplanıp yayınlanmaktadır: BIST BAP Fiyat Endeksleri BIST BAP Performans Endeksleri BIST BAP Portföy Performans Endeksleri

60 BIST BAP Endeksleri Sabit getirili menkul kıymetlerin fiyatlarındaki değişiklikler iki temel nedenden kaynaklanmaktadır: a) Vadeye yaklaşılması nedeniyle oluşan fiyat artışları, b) Piyasa faiz oranlarındaki değişmeler BAP fiyat endeksleri piyasa faiz oranındaki değişmenin yol açtığı fiyat değişimini ölçer. BAP performans endeksleri hem faiz oranındaki değişimden, hem de vadeye kalan gün sayısındaki değişimden kaynaklanan fiyat dalgalanmalarını dikkate alarak toplam getiriyi ölçer.

61 BIST BAP Endeksleri Fiyat Endeksleri, her işlem günü sonunda BAP Kesin Alım-Satım Pazarı nda Türk Lirası cinsinden iskontolu DİBS te gerçekleşen işlemlerin ağırlıklı ortalama getirileri kullanılarak hesaplanmakta ve piyasa faiz oranlarının değişmesinden kaynaklanan fiyat değişimi hakkında fikir vermektedir. Performans Endeksleri, BAP Kesin Alım-Satım Pazarı nda Türk Lirası cinsinden iskontolu DİBS te gerçekleşen işlemlerin ağırlıklı ortalama getirileri kullanılarak hesaplanmakta ve karakteristik vadelerde sürekli yatırım yapan bir yatırımcının, elde ettiği toplam getiri hakkında fikir vermektedir.

62 BIST BAP Endeksleri BIST BAP endeksleri, her işlem günü Borçlanma Araçları Piyasası Kesin Alım Satım Pazarı nda gerçekleşen ağırlıklı ortalama fiyatlardan hesaplanmaktadır. Fiyat ve performans endeksleri, 3 (91 gün), 6 (182 gün), 9 (273 gün), 12 (365 gün) ve 15 (456 gün) aylık vadelerde ve genel olmak üzere 2 Ocak 2001 Salı günü baz tarihi alınarak 6 adet olarak hesaplanmakta ve yayınlanmaktadır.

63 Portföy Performans Endeksleri Günlük olarak hesaplanan fiyat ve performans endekslerine ek olarak, gün içindeki fiyat hareketlerinin de izlenebilmesi amacıyla BAP portföy performans endeksleri oluşturulmuştur. Endekslerin baz tarihleri 31 Aralık 2003 ve baz değerleri 100 olarak belirlenmiştir. Endekslerin hesaplanmasına 2 Ocak 2004 tarihinden itibaren başlanmıştır. Portföy Performans Endeksleri olarak adlandırılan yeni endeksler altı adet Tahvil ve Bono endeksi ile bir adet Repo endeksinden meydana gelmektedir.

64 Portföy Performans Endeksleri Tahvil ve Bono endeksleri eşit ağırlıklı (EA) ve piyasa değeri ağırlıklı (PDA) olmak üzere kısa, uzun ve genel endekslerden oluşmaktadır: Eşit Ağırlıklı Kısa Vadeli Endeks (EA 180-) Eşit Ağırlıklı Uzun Vadeli Endeks (EA 180+) Eşit Ağırlıklı Genel Endeks (EA GENEL) Piyasa Değeri Ağırlıklı Kısa Vadeli Endeks (PDA 180-) Piyasa Değeri Ağırlıklı Uzun Vadeli Endeks (PDA 180+) Piyasa Değeri Ağırlıklı Genel Endeks (PDA GENEL) Repo Endeksi (BIST BAP Repo-Ters Repo Pazarı nda günlük vadede gerçekleşen işlemlerin ağırlıklı ortalama net günlük getirisi kullanılarak hesaplanır).

65 BORSALARIN PİYASA DEĞERLERİ Milyar $ Milyar $ % Değişim Borsa sonu 2009-sonu $ Bazında NYSE Euronext (US) NASDAQ OMX Tokyo SE Group London SE Group NYSE Euronext 5 (Europe) Shanghai SE Hong Kong 7 Exchanges TSX Group Bombay SE İMKB (BİST)

66 BORSAYA KOTE OLAN ŞİRKET SAYISI-2010 BORSA ŞİRKET SAYISI 2010-SONU 1 Bombay SE TSX Group BME Spanish Exchanges London SE Group NASDAQ OMX NYSE Euronext (US) Tokyo SE Group Australian SE Korea Exchange İMKB (BİST) 339 TOPLAM 45503

67 YURTİÇİ YERLEŞİKLERİN YATIRIM ARAÇLARI PORTFÖY DEĞERLERİ DAĞILIMI (%) 2010/09 Yatırım Aracı /09 TL Mevduat 40,7% 41,9% 45,0% 48,3% 49,1% 51,0% DTH 23,6% 27,0% 24,4% 26,1% 22,4% 21,1% DİBS 15,9% 13,8% 12,4% 11,6% 10,4% 8,9% Hisse Senedi 6,6% 6,5% 6,8% 3,7% 6,5% 7,4% Katılım Bankalarında 2,4% 2,7% 3,2% 3,4% 4,3% 4,5% Toplanan Fonlar Yatırım Fonları 8,4% 5,5% 5,8% 4,4% 4,8% 4,4% Emeklilik Yatırım Fonları 0,4% 0,7% 1,0% 1,2% 1,5% 1,7% Eurobond 1,5% 1,3% 0,9% 0,9% 0,8% 0,7% Repo 0,4% 0,5% 0,6% 0,4% 0,2% 0,3% Kaynak: BDDK

68

69

70

71 Dersimiz sona ermiştir. Katılımınız için teşekkür ederiz.