Farmasötik Botanik 10. Hafta Doç. Dr. Nilüfer ORHAN 1

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Farmasötik Botanik 10. Hafta Doç. Dr. Nilüfer ORHAN 1"

Berk Kizil
5 yıl önce
İzleme sayısı:

1 FARMASÖTİK BOTANİK 10. Hafta: Dicotyledonae Dialypetalae; Umbelliferae Sympetalae; Ericaeae, Oleaceae, Apocynaceae, Solanaceae Doç. Dr. Nilüfer ORHAN Farmakognozi Anabilim Dalı, Oda No:304 TAKIM: APIALES (UMBELLIFLORAE) Umbella: Şemsiye Florae: Çiçek Umbelliflorae: Şemsiye şeklinde çiçekleri olan Bu takımda bulunan familyaların bitkilerinde ovaryum alt durumlu, 2 karpelli, meyva şizokarp En önemli familya Umbelliferae =Apiaceae Umbella: şemsiye, fer: veren Familya: Apiaceae, Umbelliferae Maydonozgiller Basit veya bileşik umbella çiçek durumu ve şizokarp meyvalarıyla tanınır Bir, iki veya çok yıllık, çoğu uçucu yağ taşıyan otsu bitkiler Yapraklar alternan dizilişli, genellikle parçalı ve tabanı okrealı Çiçekler küçük, basit veya bileşik umbella durumunda Basit umbellanın tabanında involusel veya bileşik umbellanın tabanında involukrum bulunur Kaliks küçük, 5 dişli, korolla serbest, 5 petalli. Stamen 5 tane, uzun filamentli Ovaryum alt durumlu, 2 karpelden oluşmuş sinkarp, 2 gözlü, her gözde 1 ovul taşır. Stilus 2 tane, geriye doğru kıvrıktır. Stilusların tabanı etli şişkin disk şeklindedir, ovaryumun tepesini örter (Stilopodyum). Meyva tipi, her biri olgunlukta tek tohum taşıyan 2 merikarpa ayrılan şizokarptır. Merikarplar birbirine ince bir sap (karpofor) ile bağlıdır. Meyvanın üzerinde 2 si kenarda 3 ü ortada kaburga şeklinde uzunluğuna 5 çıkıntı, kosta ve kostalar arasında 4 girinti, valekulum bulunur. Doç. Dr. Nilüfer ORHAN 1

Mezokarpta uçucu yağ CORIANDRUM SATIVUM KIŞNIŞ Coriandri fructus (PhE)

Vatanı Akdeniz ve 3000 yıldır kültürü yapılmakta, Coriandri

biçiminde her merikarpta Kosta Valekulum dalgalı 5 kosta görülür Salgı

Meyvalar uçucu yağ taşır CUMINUM CYMINUM KIMYON, ACEM KIMYONU Baharat

Doğu Anadolu da doğal olarak yetişir. Uçucu yağ taşır.

2 Mezokarpta uçucu yağ CORIANDRUM SATIVUM KIŞNIŞ Coriandri fructus (PhE) taşıyan ve sayısı genusa göre değişen reçine kanalları yer alır. Vatanı Akdeniz ve 3000 yıldır kültürü yapılmakta, Coriandri aetheroleum (PhE) Karminatif ve stomaşik Meyva 3-6 mm çapında küre biçiminde her merikarpta Kosta Valekulum dalgalı 5 kosta görülür Salgı kanalı merikarpların birbirine bakan yüzünde ve 2 tanedir. Meyvalar uçucu yağ taşır CUMINUM CYMINUM KIMYON, ACEM KIMYONU Baharat olarak kullanılır. Vatanı Mısır dır. Orta Anadolu bölgesinde yetiştirilir. CARUM CARVI FRENK KIMYONU, KARAMAN KIMYONU Avrupa da kültürü yapılır, Doğu Anadolu da doğal olarak yetişir. Uçucu yağ taşır. Carvi fructus Carvi aetheroleum Karminatif, stomaşik ve diüretik etkilidir. Baharat olarak kullanılır. Pimpinella anisum, Anason Konya, Antalya ve Ege Bölgesinde kültürü yapılır. Uçucu yağ taşır Anisi fructus (PhE) Anisi aetheroleum (PhE) Karminatif, koku ve tat düzenleyici Baharat olarak kullanılır. Doç. Dr. Nilüfer ORHAN 2

Foeniculum vulgare, Rezene Kuzey Anadolu da doğal, değişik bölgelerde

dulce (Tatlı rezene) Foeniculi dulcis fructus (PhE) Çocuklarda karminatif

vulgare (acı rezene) Foeniculum vulgare Foeniculi amari fructus (PhE)

Kürdan otu, diş otu, hıltan, kılır Batı ve Güney Anadolu da,

meyva olgunlaşırken birbirine yaklaşır ve meyvaların dağılması önlenir.

Vazodilatör, spazmolitik CONIUM MACULATUM BALDıRAN Ülkemizde doğal olarak

Meyvalar alkaloit taşır, Anason meyvasına çok benzer zehirlenmelere neden

3 Foeniculum vulgare, Rezene Kuzey Anadolu da doğal, değişik bölgelerde kültürü de yapılır Uçucu yağ taşır F. vulgare ssp. vulgare var. dulce (Tatlı rezene) Foeniculi dulcis fructus (PhE) Çocuklarda karminatif olarak kullanılır. Pimpinella anisum F. vulgare ssp. vulgare var. vulgare (acı rezene) Foeniculum vulgare Foeniculi amari fructus (PhE) Foeniculi amari fructus aetheroleum (PhE) Coriandrum sativum Ammi visnaga Kürdan otu, diş otu, hıltan, kılır Batı ve Güney Anadolu da, sahillerimizde Çiçekliyken açık olan ve baş oluşturan umbellanın sapları, meyva olgunlaşırken birbirine yaklaşır ve meyvaların dağılması önlenir. Meyvaları kumarin taşır. Vazodilatör, spazmolitik CONIUM MACULATUM BALDıRAN Ülkemizde doğal olarak yetişir. Meyvalar alkaloit taşır, Anason meyvasına çok benzer zehirlenmelere neden olabilir. Mikroskopta incelenip salgı tüylerinin olmamasından ayırt edilir. ANGELICA ARCHANGELICA MELEKOTU Ülkemizde yetişmez, Angelica root (PhE) Kumarin ve uçucu yağ taşır, Uyarıcı, karminatif, diüretik Doç. Dr. Nilüfer ORHAN 3

Centella asiatica, Gotu cola Hindistan, Çin, Afrika, Orta Amerika gibi sıcak bölgelerde yetişir Centella asiaticae herba (PhE) Saponozit, flavonoit Drogdan hazırlanan ekstre haricen yara iyi edici

Alt Sınıf: Sympetalae (Birleşik petalliler) Bitkilerin çiçeklerinde petaller ve bazen de sepaller boru, huni ya da değişik şekillerde birleşmiştir.

4 Centella asiatica, Gotu cola Hindistan, Çin, Afrika, Orta Amerika gibi sıcak bölgelerde yetişir Centella asiaticae herba (PhE) Saponozit, flavonoit Drogdan hazırlanan ekstre haricen yara iyi edici (skatrizan) olarak, hafif yanıklarda, venöz ülser tedavisinde pomatlara girer 3. Alt Sınıf: Sympetalae (Birleşik petalliler) Bitkilerin çiçeklerinde petaller ve bazen de sepaller boru, huni ya da değişik şekillerde birleşmiştir. Ericaceae Familyası VACCINIUM MYRTILLUS YABAN MERSINI, AYı ÜZÜMÜ ARCTOSTAPHYLOS UVA-URSI, AYı ÜZÜMÜ Karadeniz Bölgesi dağlarında yetişir. Orta ve Kuzey Avrupa da yetişen bir Oleaceae Familyası Koyu kırmızı-siyah renkli bakka tipinde çalı meyvaları vardır Yaprakları obovat ve derimsi Myrtilli fructus (PhE) Uvae-ursi folium Antosiyanozitler Tanen ve arbutozit içerir Bazı damar ve göz hastalıklarında, Yaprakları; kabız ve antidiyabetik Diüretik; böbrek ve mesane hastalıklarında kullanılır. Doç. Dr. Nilüfer ORHAN 4

OLEA EUROPEA, ZEYTIN AĞACı Syringa vulgaris (Leylak)

Fraxinus ornus (Dişbudak) Forsythia viridissima (Altın

taşır Eczacılıkta ve yemeklik yağ olarak Olivae oleum

virginale (PhE) Oleae folium (PhE) Kan şekeri ve

CEZAYIR MENEKŞESI Anadolu da 3 tür: V. minor, V.

herbacea Catharantus roseus (=Vinca rosea, rozet)

5 OLEA EUROPEA, ZEYTIN AĞACı Syringa vulgaris (Leylak) Vatanı Akdeniz havzası Büyük ölçüde kültürü yapılır Fraxinus ornus (Dişbudak) Forsythia viridissima (Altın çanağı) Kışın yapraklarını dökmez Meyva bir drupa, yağ taşır Eczacılıkta ve yemeklik yağ olarak Olivae oleum raffinatum (PhE) APOCYNACEAE FAMILYASı Olivae oleum virginale (PhE) Oleae folium (PhE) Kan şekeri ve tansiyon düşürücü etkili VINCA SP. CEZAYIR MENEKŞESI Anadolu da 3 tür: V. minor, V. major, V. herbacea Catharantus roseus (=Vinca rosea, rozet) Nerium oleander (Zakkum) Thevetia neriifolia Strophantus sp. Rauwolfia serpentina Türkiye de doğal olarak yetişmez Topraküstü kısımları alkaloit içerir Bu alkaloitler antitümoral etkilerinden dolayı kanser tedavisinde kullanılır. Doç. Dr. Nilüfer ORHAN 5

Bir veya çok yıllık, otsu, Yapraklar alternan dizilişli, Stamen 5 tane, ovaryum üst durumlu 2, bazan 4 gözlü, 2 karpelli tırmanıcı, çalı veya ağaç gövdenin üst kısmında şeklinde bitkileri içerir

gösterir Kaliks gamosepal, 5 loplu ve Yapraklar boyut ve şekil kalıcı, korolla gamopetal, tubulat, yönünden çok değişken, basit veya parçalıdır kampanulat, bazen bilabiat, 5 parçalı.

6 Bir veya çok yıllık, otsu, Yapraklar alternan dizilişli, Stamen 5 tane, ovaryum üst durumlu 2, bazan 4 gözlü, 2 karpelli tırmanıcı, çalı veya ağaç gövdenin üst kısmında şeklinde bitkileri içerir karşılıklıdır. Meyva çok tohumlu bakka veya kapsula'dır. Daha çok Avustralya, Orta ve Çiçekler erdişi, aktinomorf veya Güney Amerika'da yayılış hafif zigomorftur. gösterir Kaliks gamosepal, 5 loplu ve Yapraklar boyut ve şekil kalıcı, korolla gamopetal, tubulat, yönünden çok değişken, basit veya parçalıdır kampanulat, bazen bilabiat, 5 parçalı. Avrupa da ve yurdumuzun Karadeniz Bölgesinde nemli orman altlarında yetişen çok yıllık otsu bir bitkidir. Gövde dallanmış, boyu m dir. Yaprakları kısa saplı, basit, ovateliptik ve tepesi akuttur. Çiçekleri kampanulat, kirli mor renklidir. Yaprakların koltuğundan tek tek çıkar Meyva kiraz büyüklüğünde parlak siyah renkli bakka dır. Tabanında yıldız şeklinde kaliks bulunur. Zehirli bir bitkidir. Belladonna leaf (PhE) Alkaloit taşır (atropin, hiyosiyamin) Ağrı kesici, spazm çözücü, atropin midriyatik (göz bebeklerini büyütür) etkilidir, Yurdumuzda yol kenarları ve tarla içlerinde yaygın olarak yetişmekte Bir, iki veya çok yıllık otsu bitkilerdir Hyoscyamus niger Banotu Yaprakları basit veya loplu, sapsız, Doç. Dr. Nilüfer ORHAN 6

Kaliks tüpsü, tepede 5 dişli ve kalıcıdır.

Yaprakları, kökleri ve tohumları alkaloit

Analjezik ve yatıştırıcı olarak kullanılır.

yaygın tek yıllık otsu bir bitkidir. Boyu 0.

Tatula, boru çiçeği Yaprakları mavimsi-yeşil

Kaliks tüp şeklinde uzun, korolla beyaz renkli

Meyva ceviz büyüklüğünde, üzeri dikenli, 4

normatus (PhE) Alkaloit taşır, Antispazmodik

olarak da kültürü yapılan bir yıllık bitkidir.

içerir (kapsaisin) Cilt yakıcı ve kan çekici

7 Kaliks tüpsü, tepede 5 dişli ve kalıcıdır. Meyva kaliks tüpü içinde, kapaklı bir kapsüla (piksidyum) tipindedir. Hyoscyamus for homeopathic preparations (PhE) Yaprakları, kökleri ve tohumları alkaloit taşır. Analjezik ve yatıştırıcı olarak kullanılır. Yol kenarları, çöplük viraneliklerde oldukça yaygın tek yıllık otsu bir bitkidir. Boyu m, gövdesi dallanmış, Datura stramonium Tatula, boru çiçeği Yaprakları mavimsi-yeşil renkli, büyük, ovat ve lopludur. Kaliks tüp şeklinde uzun, korolla beyaz renkli ve huni biçimindedir. Meyva ceviz büyüklüğünde, üzeri dikenli, 4 yarıkla açılan septisit kapsüldür, Kaliks düşücü fakat taban kısmı kalıcıdır. Stramonii folium (PhE) Stramonii pulvis normatus (PhE) Alkaloit taşır, Antispazmodik etkili, Capsicum annuum Biber, paprika Sebze olarak da kültürü yapılan bir yıllık bitkidir. Kapsüle benzeyen bakka tipi meyvaları vardır. Capsicum (PhE) Capsicum oleoresin (PhE) Capsicum tinctura (PhE) Meyveleri alkaloit içerir (kapsaisin) Cilt yakıcı ve kan çekici özellikleri vardır. Romatizma ağrılarını gidermede kullanılır. Solanum tuberosum (patates) S. melongena (patlıcan) Lycopersicum esculentum (domates) Nicotiana tabacum (tütün) Doç. Dr. Nilüfer ORHAN 7

Benzer belgeler

Solanaceae Familyası (Patlıcangiller)

Solanaceae Familyası (Patlıcangiller) 1 Bir veya çok yıllık, otsu, tırmanıcı, çalı veya ağaç şeklinde bitkileri içerir, Daha çok Avustralya, Orta ve Güney Amerika'da yayılış gösterir. Yapraklar boyut ve