Mobil Test Sonuç Sistemi Nasıl Kullanılır?
Takdim Sevgili Öğrenciler ve Değerli Öğretmenler, Eğitimin temeli okullarda atılır. İyi bir okul eğitiminden geçmemiş birinin hayatta başarılı olması beklenemez. Hedefe ulaşmaksa sadece çalışmakla olmaz. Çalışılacak materyallerin de doğru seçilmiş olması gerekir. Bunun bilincinde olan Zambak Yayınları okul yayıncılığında uzman kadrosuna bu yayınları hazırlattı. Zambak Yayınlarının temel amacı, öğrencinin okulda gördüğü derslere yardımcı olmak, bu derslerle ilgili bilgilerini artırmak ve öğrendiklerini pekiştirmektir. Bu kitaplar hem sınıf içi etkinliklerde hem öğrencinin kişisel çalışmalarında vazgeçilmez bir kaynaktır. Zambak Yayınları okul yayıncılığına yeni bir bakış açısı getirdi. Kitaplardaki üslup, bir okul kitabı kadar kavratıcı, bir dershane kitabı kadar pratiktir. Zambak Yayınları öğrencilerin düzeylerindeki farklılığı dikkate alarak kitap içinde her öğrenciye uygun yöntemler geliştirdi. Anlatımda anlaşılırlık hedef alınarak dil ve anlatımda yalınlıktan asla taviz verilmedi. Değerlendirme bölümlerinde her öğrencinin düzeyine uygun sorular hazırlandı. Sorular kolaydan zora doğru gidecek biçimde düzenlendi. Böylece öğrencilerin hedeflerine emin adımlarla yaklaşmaları amaçlandı. Zambak Yayınları, okul yayıncılığında kendini kanıtlamış yazarlar tarafından hazırlandı. Yıllarını öğrenci yetiştirmekle geçirmiş bu deneyimli kadro, öğrencilerin ve öğretmenlerin ihtiyaçlarını göz önüne alarak onlara en yüksek verimi kazandıracak bir yöntemle kitaplarını hazırladı. Bu kitaplar sayesinde hem okul derslerinde başarıyı yakalayacak hem de sınavlar için iyi bir temel oluşturacaksınız. Zambak Yayınları hazırlanırken birçok öğrencinin ve öğretmenin önerileri dikkate alındı. Onların ihtiyaçları doğrultusunda sürekli kendini yeniledi. Yayıncılıkta görselliğin önemini bilen Zambak Yayınları, anlamayı kolaylaştıran ve çalışmayı zevk haline getiren her türlü görsel materyali kitaplarına yansıttı. Bu kitaplarla çalışırken sıkılmayacak, öğrenmeyi eğlenceli hale getireceksiniz. Zambak Yayınları okul öncesinden Lise son sınıfa kadar, okulun her kademesine seslenen yayınlarıyla geleceğin başarılı öğrencilerini yetiştirmeyi kendisine bir görev bildi. Zambak Yayınlarını tercih eden değerli öğrenci ve öğretmenlerimize teşekkür eder, başarılar dileriz. YAYINEVİ
On Soz Sevgili Öğrenciler; Zambak Yayınları, her türlü değişimi ve yeniliği ürünlerine yansıtmayı görev bilmektedir. Bu bağlamda öğrencilerin, öğretmenlerin ve velilerin istekleri, beklentileri ve ihtiyaçları doğrultusunda yeni yayınlar çıkarmayı hedeflemektedir. Elinizdeki kitap da bu anlayışın bir ürünüdür. Bu kitabın geleneksel soru bankalarından farklı yönleri vardır. Çünkü müfredata uygun konu anlatımı, örnek soru çözümleriyle desteklenmiş; uyarılar, konuların püf noktaları ve açıklamalarla pekiştirilmiştir. Tablo ve resimlerle de konular somutlanmaya çalışılmıştır. Sorular, kitapta anlatılan konularla ilgilidir. Her teste yer alan soruların konu bilgisi, o testin kenarlarındaki konu anlatım bölümlerinde yer almaktadır. Böylece öğrenciler konuları öğrenecekler, biliyorlarsa tekrar ederek unutmanın önüne geçeceklerdir. Ayrıca, çözemedikleri soruları yapabilmek için ek bir kaynağa ihtiyaç duymayacaklardır. Kenar bilgilerinden yararlanarak soruları rahatlıkla çözebileceklerdir. Kitapta bölüm sonlarında genel tekrar testleri yer almaktadır. Böylece öğrendikleri, tekrar ettikleri konulardan öğrencilerimiz kendilerini değerlendirme imkânı bulacaklardır. Genel tekrar testlerinde o konunun merkezi sınavlardaki yansımasının görülebilmesi için çıkmış sorulardan seçilen örnekler çözülmüştür. Değişen sistemler açık uçlu soruları gündeme getirmiştir. ÖSYM nin eğilimi de bu doğrultudadır. Dolayısıyla kitapta, bölüm sonlarında, açık uçlu sorulardan oluşan testlere de yer verilmiştir. Bu kitabı kullanan öğretmenler, müfredat el kitabını yanlarında taşıyor gibi olacaklardır. Her deste öğrenciye verilmesi gereken bilgileri ve bu bilgilerin soruya yansımış şeklini somut olarak göreceklerdir. Bu kitabı bir ders planı gibi kullanabileceklerdir. Açık uçlu soruların yer aldığı testlerden hareketle yazılı soruları hazırlayabileceklerdir. Veliler ise bu kitap sayesinde öğrencilerine nitelikli ve yeterli bir kaynak sağlama imkâna kavuşmuş olacaklar, üzerlerine düşen sorumluğu yerine getirmenin huzurunu yaşayacaklardır. Bu kitaptan etkili şekilde yararlanılabilmesi için, Önce sayfa kenarlarındaki konu anlatımları okunmalıdır. Grafik ve tablolar incelenmelidir. Çıkmış sorular çözümlerine bakılmadan çözülmelidir. Öğrenci kendi çözümünü kitaptaki çözümle karşılaştırarak kendini değerlendirmelidir. Daha sonra testler çözülmelidir. Testlerden sonra mutlaka değerlendirme çalışması yapılmalı, doğru ve yanlışlar belirlenmelidir. Yanlış yapılan sorular varsa o sorunun konu bilgisi tekrar gözden geçirilmelidir. Hepinize başarılar dileriz. Tecrübelerini ve fikirlerini bizlerle paylaşarak bu kitabın hazırlanmasına katkı sağlayan ülke genelindeki tüm öğretmen ve idareci arkadaşlarımıza teşekkür ederiz. Türkçe-Edebiyat Yayın Kurulu Sami YILDIZ - Nurettin ÖZÇELİK - Abdullah ARAZ - Yunus BİLGE - Mustafa OĞUZ Halil ASLANTAŞ - Ömer MERT - Akın EKİNCİ - Bayram ÖZFIRAT - Erdal KOÇ
i,cindekiler Ünite 1 : İLETİŞİM DİL VE KÜLTÜR Bölüm 1 : İletişim Dil ve Kültür.... 10 Bölüm 2 : İnsan, İletişim ve Dil.... 12 Ünite 2 : DİLLERİN SINIFLANDIRILMASI VE TÜRKÇENİN DÜNYA DİLLERİ ARASINDAKİ YERİ Bölüm 1 : Dillerin Sınıflandırılması... 16 Bölüm 2 : Türk Dilinin Tarihi Dönemleri ve Gelişimi... 18 Ünite 3 : SÖZLÜ ANLATIM TÜRLERİ Bölüm 1 : Sözlü Anlatım Türleri... 22 Açık Uçlu Sorular - 1.... 24 Ünite 4 : SÖZCÜKTE ANLAM VE KAVRAM Bölüm 1 : Kelimelerin Farklı Anlamlarda Kullanımı... 28 Bölüm 2 : Sözcüğe Mecaz Anlam Kazandırma Yolları... 32 Bölüm 3 : Anlam Aktarmaları.... 36 Bölüm 4 : Anlam İlişkilerine Göre Kelimeler.... 40 Bölüm 5 : Kelimelerde Anlam Değişmeleri.... 44 Bölüm 6 : Söz Öbeklerinin Anlamı.... 46 Bölüm 7 : Atasözleri.... 54 Ünite 5 : CÜMLEDE ANLAM Bölüm 1 : Cümlede Öne Çıkan Kavramlar.... 58 Bölüm 2 : Duyguları Yansıtan Cümleler.... 66 Bölüm 3 : Haber Cümleleri, Dilek Cümleleri... 72 Bölüm 4 : Anlatıcının Tavrına Göre Cümleler.... 74 Bölüm 5 : Anlam İlişkilerine Göre Cümleler... 78 Bölüm 6 : Anlatımına Göre Cümleler.... 80 Bölüm 7 : Anlatıcısına Göre Cümleler, Aktarma Cümleleri... 84 Bölüm 8 : Cümle Yorumlama... 86 Bölüm 9 : Cümlede Anlamın Oluşumu.... 94 Bölüm 10 : Cümlenin Anlam Özelliklerini Belirleme... 96
Ünite 6 : PARÇADA ANLAM Bölüm 1 : Paragrafın Anlatım Yönü, Anlatım Teknikleri... 100 Bölüm 2 : Düşünceyi Geliştirme Yolları... 108 Bölüm 3 : Anlatımın Temel Özellikleri.... 120 Bölüm 4 : Paragraf Türleri.... 126 Bölüm 5 : Paragrafın Yapı Yönü.... 128 Bölüm 6 : Paragrafın Anlam Yönü... 140 Açık Uçlu Sorular -2... 160 Ünite 7 : SÖZCÜK TÜRLERİ Bölüm 1 : İsimler... 164 Bölüm 2 : Zamirler.... 166 Bölüm 3 : Sıfatlar.... 170 Bölüm 4 : Zarflar.... 174 Bölüm 5 : Edat, Bağlaç, Ünlem.... 178 Bölüm 6 : Sözcük Türleri............................................................................................... 182 Ünite 8 : TAMLAMALAR Bölüm 1 : Tamlamalar.... 196 Ünite 9 : EYLEMLER Bölüm 1 : Fiiller.... 206 Bölüm 2 : Ek Fiil... 212 Ünite 10 : Ünite 11 : Ünite 12 : EYLEMSİLER Bölüm 1 : Eylemsiler... 218 Açık Uçlu Sorular - 3.... 226 EKLER Bölüm 1 : Ekler - Yapım Ekleri.... 230 Bölüm 2 : Çekim Ekleri.... 234 Bölüm 3 : Ekler.... 240 SÖZCÜK YAPISI Bölüm 1 : Sözcüğün Yapısı - Basit, Türemiş Sözcükler... 246 Bölüm 2 : Birleşik Sözcükler... 248 Bölüm 3 : Ekler ve Sözcük Yapısı (Genel Tekrar)... 252
Ünite 13 : Ünite 14 : Ünite 15 : Ünite 16 : Ünite 17 : Ünite 18 : SÖZCÜK GRUPLARI Bölüm 1 : Sözcük Grupları.... 260 Açık Uçlu Sorular - 4.... 268 CÜMLENİN ÖGELERİ Bölüm 1 : Cümlenin Ögeleri... 272 EYLEM ÇATISI Bölüm 1 : Eylem Çatısı.... 290 CÜMLE TÜRLERİ Bölüm 1 : Cümle Türleri - Yüklemine ve Anlamına Göre Cümleler... 302 Bölüm 2 : Yapılarına Göre Cümleler.... 306 Bölüm 3 : Cümle Türleri (Genel Tekrar)................................................................................... 310 Bölüm 4 : Dil Bilgisi (Genel Tekrar).... 318 Açık Uçlu Sorular - 5.... 330 ANLATIM BOZUKLUKLARI Bölüm 1 : Anlatım Bozuklukları - Anlamsal Bozukluklar... 334 Bölüm 2 : Bağlaşıklığa Dayalı (Dil Bilgisel, Yapısal) Anlatım Bozuklukları... 338 Bölüm 3 : Anlatım Bozuklukları (Genel Tekrar)... 346 Açık Uçlu Sorular - 6.... 352 YAZIM BİLGİSİ Bölüm 1 : Ses Bilgisi.... 356 Bölüm 2 : Yazım Kuralları.... 364 Bölüm 3 : Noktalama İşaretleri.... 372 Bölüm 4 : Yazım Bilgisi (Genel Tekrar).... 380 Açık Uçlu Sorular - 7.... 386 CEVAP ANAHTARI... 388
Bölüm 1 Test.. 3 Dillerin Sınıflandırılması DİLLERİN SINIFLANDIRILMASI 1. Diller yapı ve köken akrabalığına göre gruplara ayrılır. I. KÖKENLERİNE GÖRE DİLLER Kökenleri bakımından başlıca dil aileleri şunlardır: A. HİNT-AVRUPA DİL AİLESİ Bu dil ailesi, biri Avrupa da diğeri Asya da olmak üzere iki ana kola ayrılır. Avrupa kolunda Slav dilleri (Rusça, Sırpça, Lehçe, Bulgarca vb.), Germen dilleri (Almanca, İngilizce, Felemenkçe vb.), Latin dilleri (İspanyolca, İtalyanca, Portekizce, Rumence, Yunanca, Arnavutça vb.) olmak üzere üç büyük dal yer alır. Asya kolunda ise Hint dilleri (Hintçe, Urduca vb.) ve İran dilleri (Farsça, Tacikçe, Peştunca vb.) yer alır. Ermenice ve Hititçe de Hint-Avrupa dil ailesine mensuptur. Ural ve Altay dillerinin akrabalığı, diğer dil aileleri kadar sağlam değildir. Bu dillerin akrabalığı kökenden çok, bu dillerde bulunan yapısal benzerliklere dayanmaktadır. Örneğin her ikisi de eklemeli dildir. Her iki kolda da sözcük ve cümle yapıları birbirinin aynıdır. Bu dillerde ünlü uyumu sistemi, sözcük benzerlikleri ve eşlikleri vardır. II. Grup I. Özbek Türkçesi Ağız II. Yakutça Argo III. Dekmük (tekme) Lehçe IV. Marizlemek Şive V. Ninni Yukarıda I. grupta verilenlerden hangisi, II. grupta verilenlerden biriyle ilişkilendirilemez? EEE_0904020601_1 A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. 4. Tek heceli dillerde her kelime tek heceden oluşur ve kelimelerin çekimli şekilleri bulunmaz. Cümleler ise çekimsiz olan bu kelimelerin bir araya gelmesiyle oluşur. Cümlenin anlamı daha çok, kelimelerin sıralanaşından anlaşılır. Konuşma dilinde birbirine benzer kelimeler zengin bir vurgu sistemiyle ayırt edilir. ---- bu dillere örnek gösterilebilir. Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilemez? AAA_0904020404_2 A) Türkçe B) Siyamca C) Vietnamca D) Tibetçe E) Çince 2. B. URAL-ALTAY DİL GRUBU Bu dil grubu Altay (Türkçe, Moğolca, Mançuca, Tunguzca, Japonca vb.) ve Ural (Macarca, Fince, Samoyedce vb.) olmak üzere iki kola ayrılır. I. Grup Eklemeli dillerde sözcükler ve bunlara getirilen ekler vardır. Sözcüklerden yeni sözcükler ekler aracılığı ile türetilir. Bu türetme sırasında sözcüğün kökünde değişme olmaz. Bunun için kök ve ekler belirgin bir şekilde birbirinden ayrılır. Ekler sayesinde sözcüklere hem yeni anlamlar yüklenir hem de yeni sözcükler türetilmiş olur. ---- eklemeli dillere örnek gösterilebilir. Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilemez? CCC_0904020401_1 A) Türkçe B) Moğolca C) Farsça D) Japonca E) Korece 5. Aşağıdaki dil ve dil ailesi eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? EEE_0904020201_2 A) Hintçe Asya dilleri B) Japonca Altay dilleri C) Çince Çin-Tibet dilleri D) Almanca Avrupa dilleri E) Korece Hami-Sami dilleri 6. Aşağıdaki dillerden hangisi Türkçenin bağlı bulunduğu dil ailesi içerisinde yer almaz? AAA-0904020201 A) Hintçe B) Korece C) Moğolca D) Japonca E) Tunguzca C. HAMİ-SAMİ DİL AİLESİ Orta Doğu ve Kuzey Afrika ya yayılmış çeşitli topluluklarca konuşulan yaklaşık 250 dilden oluşur. Hami (Eski Mısır dili, Libya-Berber dili vb.) ve Sami (Arapça, İbranice (Kenanca), Habeşçe, Akadca vb.) grupları olmak üzere ikiye ayrılır. 3. D. ÇİN-TİBET DİL AİLESİ Bu dil ailesi, Çin ve Tibet dil grupları içinde bulunan 300 civarındaki Doğu Asya dilinden (Çince, Tibetçe, Birmanca, Dzongka, Vietnamca vb.) oluşur. (I) Eklemeli dillerde tek veya çok heceli kelime kökleriyle ekler vardır. (II) Bu dillerde, kelime köklerinden yeni kelimeler türetilirken kelime köklerine ekler getirilir. (III) Türetme sırasında kökte bir değişme olmaz. (IV) Anlam ve görev değişikliği yapan ekler çoğunlukla kelime sonuna getirilir. (V) İngilizce, Fransızca, Rusça eklemeli diller arasındadır. Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır? EEE_0904020403_3 A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. 16 YGS 7. Aşağıdakilerden hangisi Ural - Altay dillerinin özelliklerinden değildir? EEE_0904020201_2 A) Ünlü uyumu vardır. B) Eklemeli bir yapısı vardır. C) Sözcüklerde tür bakımından erkeklik ve dişilik ayrımı yoktur. D) Yapım ekleri ve çekim ekleri vardır. E) Ses, yapı ve söz dizisi bakımından aralarında hiçbir benzerlik yoktur. 1. Bölüm: Dillerin Sınıflandırılması
Test.. 3 8. Aşağıdakilerden hangisi, Hint-Avrupa dillerinin kollarından biri değildir? AAA_0904020502_1 A) Ural dilleri B) Roma (Latin) dilleri 12. Eklemeli dillerde isim ve fiil çekimleri ile yeni kelimelerin oluşumu sırasında kelimenin kökü değişmez. Kökün önüne veya sonuna birtakım ekler getirilerek kelime yapımı veya çekimi gerçekleştirilir. Ural-Altay dilleri bu özelliğe sahiptir. Aşağıdakilerden hangisi bu parçada sözü edilen dillere örnek olamaz? BBB_0904020403_2 A) Türkçe B) İngilizce C) Hint dilleri D) İran dilleri E) Germen dilleri C) Moğolca Diller, dili oluşturan kelime ve eklerin yapı bakımından gösterdikleri benzerliklerine göre üç gruba ayrılır: 9. B) Germen dil ailesinde yer alan çekimli bir dildir. (Rusça) C) Ural - Altay dil ailesinde yer alan eklemeli bir dildir. (Macarca) D) Tek heceli bir dildir. (Çince) E) Hami-Sami dil ailesinde yer alan bir dildir. (Arapça) 10. Eklemeli dillerde bir veya daha çok heceli köklere yapım ve çekim ekleri eklenir. Köke getirilen yapım ekleri ile yeni sözcükler, yeni kavramlar türetilir. Yeni ekler ulandığında kökte genellikle bir değişiklik olmaz. Aşağıdakilerden hangisi bu parçada açıklanan dillere örnek olamaz? DDD_0904020301_1 A) Türkçe B) Moğolca C) Fince D) Arapça E) Macarca 13. Aşağıdaki özelliklerden hangisi farklı bir dil gru- buyla ilgilidir? EEE_0904020201_3 A) Temel ögeler kök ve eklerdir. B) Yeni sözcükler ekler yardımıyla türetilir. C) Ekler aracılığı ile sözcüklere çeşitli anlam ve görevler yüklenebilir. D) Son ekli ve ön ekli diller olarak iki gruba ayrılır. E) Sözcüklere vurgu yoluyla farklı anlam ve görevler yüklenir. 14. Türkçe, yapı bakımından ----; köken bakımından ---- dil ailesinin Altay koluna girer. Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir? CCC_0904020301_2 A) çekimli, Hami-Sami B) tek heceli, Ural-Altay C) eklemeli, Ural-Altay D) tek heceli, Hint-Avrupa E) eklemeli, Bantu 11. Aşağıdaki bilgilerden hangisi doğru değildir? DDD_0904020201_2 A) Köken bakımından birbirine yakın diller bir dil ailesi oluşturur. A. TEK HECELİ (AYRIMLI) DİLLER Bu dillerde her kelime tek heceden ibarettir. Kelimelerin çekimli şekilleri yoktur, yani kelimeler daima kök durumundadır. Cümle, çekimsiz kelimelerin bir araya gelmesiyle oluşturulur. Cümlenin anlamı genellikle kelimelerin sıralanışından ve vurgusundan anlaşılır. Bundan dolayı tek heceli dillerde çok zengin bir vurgu ve tonlama sistemi vardır. Aynı kelime hem isim, hem sıfat, hem fiil, hem edat olabilmektedir. Bu grubun en önemli dilleri Çince ve Tibetçedir. Bazı Himalaya ve Afrika dillerinde de bu özellik görülür. Endonezya dilleri ve Vietnam dili de tek heceli diller grubuna dahildir. B. EKLEMELİ (BİTİŞKEN) DİLLER Bu dillerin temeli kelime köklerine ekler getirilerek yeni kelimeler türetilmeye dayanır. Bu dillerde tek veya çok heceli kelime kökleriyle ekler vardır. Ekler köklere getirilerek yeni kelimeler türetilir. Türetme sırasında kökte bir değişme olmaz. Köklerle ekler birbirinden kolaylıkla ayrılabilir. Anlam ve görev değişikliği yapan ekler kelime sonuna getirildiği gibi kelime başına getirilen ekler de vardır. Dilimizde ön ekler olmadığı hâlde kelime sonuna getirilen eklerde büyük bir zenginlik vardır. Bu özelliğiyle dilimiz, sondan eklemeli bir dildir. Moğolca, Mançuca, Tunguzca, Macarca, Fince ve Samoyedce bu grupta yer alan diğer dillerdendir. C. ÇEKİMLİ (BÜKÜMLÜ) DİLLER Eklemeli dillerde olduğu gibi bu dillerin kelimeleri de eklerle türetilir. Ama yeni kelime türetilirken kelime kökü de kendi içinde değişikliğe uğrar. Öyle ki kelime türetilirken kökteki değişiklik, eski kelimeyi tanınmayacak duruma getirir. Bazen yeni kelimede eski kökü hatırlatacak hiçbir ses bulunmaz. Böylelikle yeni kelimeyle kök arasındaki ilgi korunur. B) Diller yapılarına ve kaynaklarına göre sınıflandırılır. C) Çekimli dillerde kelime türetilirken veya çekim yapılırken kelime kökü kendi içinde değişikliğe uğrar. D) Afrika nın ortasında ve güneyinde konuşulan diller, Hami-Sami dil ailesini oluşturur. Çekimli diller grubuna, Arapça, Farsça, Lâtince, İngilizce, Fransızca, Rusça gibi diller girer. E) Türkçe, eklemeli diller arasında yer alır. 2. Ünite: Dillerin Sınıflandırılması ve Türkçenin Dünya Dilleri Arasındaki Yeri Orta ve Güney Afrika da yaşayan kabilelerin konuştukları 400 den fazla dilin bütününe verilen addır. Lubaca, Kongoca, Swahili, Pölce, Susuca, Gurca gibi diller Bantu dil ailesi içinde yer alır. Bunun dışında Kafkas dilleri, Baskça, Dravid dilleri, Malaya-Polinezya dilleri, Okyanusya dilleri, Eskimo dili ve Amerika yerli dilleri de bulunmaktadır. II. YAPILARINA GÖRE DİLLER D) Tunguzca E) Japonca Aşağıdaki açıklamalardan hangisi, ayraç içinde verilen dil ile ilgili değildir? BBB_0904020201_1 A) Hint - İran dillerinden biridir. (Urduca) E. BANTU DİL AİLESİ Türkçe Soru Bankası 17
Bölüm 1 Test.. 5 Sözlü Anlatım Türleri TARTIŞMA Çoğunluğu ya da bir grubu ilgilendiren bir konunun önceden belirlenen ve bu konuyla ilgili farklı düşünceleri olan kişilerin görüşlerini açıklamak, bir sorunu çözmek ve karşısındaki kişilerin zayıf yönlerini bulmak için yaptıkları konuşmalara tartışma denir. Tartışılacak konu, üzerinde konuşulmaya değer olmalı ve kanıtlanmış konular üzerinde ısrarcı olunmamalıdır. Örneğin Son yıllarda öyküden çok, roman yayımlanmıştır. bir tartışma konusu olamaz. 1. Panelin devamı niteliğindedir. Fakat ondan farklı olarak dinleyiciler de tartışmaya katılır. Konu ile ilgili görüş ve düşüncelerini açıklayabilirler. Bu sayede konu üzerinde dinleyicilerin daha aktif düşünmelerinin önü açılmış olur. Bu tartışma türüne ---- adı verilir. Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? BBB_0906011301_2 A) eleştiri B) forum C) panel D) münazara E) konferans Tartışmanın başlıca kuralları şunlardır: 4. II. Bir sohbet havası görülür. III. Başkan ve üyeler bir masa etrafında toplanır. IV. Bir karara varma amacı güdülmez. V. Başkan, konuşmacıların sırasını ve süresini belirler. Yukarıda özellikleri verilen toplu tartışma türü aşağıdakilerden hangisidir? CCC_0906010101_2 A) Münazara B) Sunum C) Panel Ön yargılı olmaktan kaçınılmalıdır. Konuşmacıların sözlü kesilmemelidir. Konu dışına çıkılmamalıdır. Söz verilince konuşulmalıdır. Aşağıdakilerden hangisi bir tartışma konusu olamaz? EEE_0906010901_1 A) İnsanların verimliliği bahar aylarında artmaktadır. B) Bir ülkenin gelişiminde eğitim, sanayiden daha önemlidir. Anket sonuçlarını duyurmak, bir çalışma sonucunu açıklamak; bilgileri yenilemek, pekiştirmek, hatırlatmak; önemli olay ve olguları ifade etmek için yapılan konuşmalara sunum denir. B) Münazara panel nutuk C) Bilgi şöleni sunum forum D) Açık oturum panel forum E) Nutuk röportaj eleştiri E) Dünya üzerindeki fosil yakıtlar her geçen gün azalmaktadır. 6. 3. I. Bir başkan tarafından yönetilir. II. Konuşmacıların, ele alınan konuyla ilgili olarak yüzeysel bilgi sahibi olması yeterlidir. 12/A ve 12/B sınıfından üçer kişilik gruplar oluşturulmuştur. Bu gruplar, okulun konferans salonunda ve bir jüri önünde Çok okuyan değil, çok gezen çok bilir. ve Çok çok gezen değil, çok okuyan bilir. karşıt tezlerini birbirlerine karşı savunmuşlardır. Konuşmalar bittikten sonra jüri, konuşmacıların hazırlıklarını, savunmalarını ve konuşma becerilerini dik kate alarak bir değerlendirme yapmış ve yarışmanın gali bini 12/B olarak belirlemiştir. V. Başkan, oturumun başında ele alınacak konuyu ortaya koyar, konuşmalar arasında bağlantıyı sağlar ve konuşmayı bir sonuca bağlar. İki karşıt düşüncenin tartışıldığı bu etkinlik aşağıdakilerden hangisiyle ilgilidir? AAA_0906011601_2 A) Münazara B) Sunum C) Panel Açık oturumla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi ya da hangileri söylenemez? DDD_0906011401_3 A) Yalnýz I. B) Yalnýz II. C) I. ve III. Panelin devamı niteliğinde olan bir tartışma türüdür. Eğer panelin sonunda tartışma konuşmacılardan dinleyicilere geçerse buna forum denir. Forum aracılığı ile dinleyicilere de söz hakkı verilir ve böylelikle onların da konu üzerinde daha etkin şekilde düşünmeleri sağlanmış olur. Seçilmiş bir konuşmacı grubu tarafından güncel, siyasal, sosyal ve bilimsel konuların veya sorunların herkesin izleyebileceği bir biçimde açık olarak tartışıldığı toplantıya açık oturum denir. Aşağıdakilerin hangisinde toplu tartışma türleri birlikte verilmiştir? DDD_0906010901_2 A) Eleştiri nutuk bilgi şöleni D) Bilim ve teknolojideki gelişmeler, günlük yaşamı kolaylaştırmaktadır. MÜNAZARA AÇIK OTORUM E) Konferans 5. C) Yaşam koşulları, yazarların üretken olmasında önemli rol oynar. Sunum, her alanda yapılan bir anlatım yoludur. Görsellik temeline dayanması nedeniyle sunumlarda iyi hazırlanmış görsel malzeme konuyla uyumlu şekilde kullanılmalıdır. FORUM D) Söylev 2. SUNUM Bir konuda karşıt görüşleri savunan iki grubun fikirlerini çarpıştırdıkları bir tartışmaya münazara denir. I. En az üç, en fazla altı kişi tarafından gerçekleştirilir. 22 D)Söylev YGS E) Konferans III. Konuşmacılar, başkan tarafından iki üç tur konuşturulabilir. IV. Daha çok, sınırlı bir kesimi ilgilendiren konular ele alınır. D) II. ve IV. E) I, III. ve V. 1. Bölüm: Sözlü Anlatım Türleri
Test.. 5 7. 10. Aşağıdaki dizilerin hangisinde bir sunumda kul- Münaraza öğrencilere lanılabilecek araç gereçler birlikte verilmiştir? BBB_0906011101_2 A) Fotoğraf makinesi, bilgisayar, televizyon I. Farklı düşünceleri göz ardı etmek II. Konuşma yeteneğini geliştirmek III. Öz güven duygusunu artırmak B) CD, slayt makinesi, fotoğraf, bilgisayar IV. Doğru ve etkili düşünmeyi öğrenmek C) Fotokopi makinesi, CD, hard disk, fotoğraf V. Cümleler arasında mantıksal bağlar kurmak D) Televizyon, video, fotoğraf makinesi, CD gibi yararlar sağlar. E) Ansiklopedi, bilgisayar, CD, slayt makinesi Buna göre yukarıda verilen bilgilerden hangisi ya da hangileri yanlıştır? AAA A) Yal nýz I. 8. B) Yal nýz II. D) II. ve III. C) I. ve II. E) I., II. ve III. Hanımlar! Sizin elinizde tüfek, top yok. Yalnız hak ve Allah var! Tüfek ve top düşer fakat halk bakidir. İman ve millet duygusu var, hiç korkmayacaksınız! Dünyada millet sıfatına layık bir millet olduğumuzu erkek kadın, hatta ihtiyar ve çocuklarımıza kadar ispat ettik. Bugün memleketimiz, paylaşılma tehlikesi karşısındadır. Adım adım kendi güdümümüzdeki milletleri başımıza efendi yapmak istiyorlar. Bu nedenle Avrupa ya karşı varlığımızı göstermek ve sesimizi, hakkımızı işittirmek için bugün kuvvetli ve metin bir millet hâlinde bulunmak lazımdır. Halide Edip in 19 Mayıs 1919 da İstanbul un Fatih semtinde yaptığı bir konuşmadan alınan bu parçada, aşağıdakilerden hangisine özgü niteliklerin ağır bastığı söylenebilir? AAA_0906010701_1 A) Nutuk B) Sunum C) Panel D) Konferans E) Forum PANEL Bir konunun bir başkan yönetiminde 3-6 kişiden oluşan konuşmacı grubu tarafından sohbet havası içinde ele alındığı sözlü anlatım türüne panel denir. SEMPOZYUM (BİLGİ ŞÖLENİ) Bir konunun değişik yönleriyle ilgili olarak farklı kişilerce yapılan seri konuşmalara sempozyum denir. NUTUK 11. Bu tartışma türünde, bir konunun farklı yönleri üze- rinde, farklı kişiler tarafından seri konuşmalar yapılır. Bu konuşmalarda alanında uzman kişiler; bilim, edebiyat ve sanat gibi alanlarla ilgili sorunları tartışır, bunları bir sonuca bağlar. Açık oturuma benzemekle birlikte, özel davetli grubunun olması ve tartışmalarda alınan kararların basılarak kamuoyunu duyurulması bakımından ondan ayrılır. Bir kişinin, düşünce ve duygularını, görüşlerini bir topluluğa anlatmak, açıklamak ve aşılamak amacıyla konuşmaya nutuk denir. Not Bir konuyu, bir duyguyu, bir düşünceyi ya da bir isteği sözlü veya yazılı olarak aktramaya anlatım denir. Alıcı ya da verici arasında ileti, sözlü ya da yazılı şekilde gerçekleşebilir. Herhangi bir konunun, dil aracılığı ile sözlü şekilde iletilmesine sözlü anlatım adı verilir. Bu parçada sözü edilen tartışma türü aşağıdakilerden hangisidir? EEE_0906011501_3 A) Forum B) Sunum C) Panel D) Söylev E) Sempozyum 12. (I) Sunumlar, tanıtmak ve bilgi aktarmak amacıyla gerçekleştirilir. (II) Bu tür konuşmalar yoluyla anket sonuçları duyurulur, bilgiler verilir, mevcut bilgiler yenilenir. (III) Görsellik temeline dayandığı için sunumu gerçekleştirecek olan kişi, görsel malzemelerini konuyla uyumlu olacak şekilde hazırlar. (IV) Konuyu kavratmak için slaytlarında konusuyla ilgili ayrıntılı bilgilere yer verir. (V) Düşüncelerini karşısındaki kişilere en kısa ve en etkili yoldan anlatmaya çalışır. Bu parçadaki numaralanmış yerlerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır? DDD_0906011101_2 A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. I. Tez ve antitez şeklinde savunulabilecek bir konu belirlenir. II. En az üçer kişiden oluşan iki grup vardır. III. İkna edici bir üslup ve çarpıcı örnekler kullanılır. IV. Grup başkanları, konuşmacıların ardından söylenenleri özetler. Yukarıda özellikleri verilen sözlü anlatım türü aşağıdakilerden hangisidir? A) Konferans 9. Tartışmalarda, genellikle toplumu ilgilendiren bir konu dinleyiciler önünde ele alınır, bu konuyla ilgili olarak çeşitli bilgiler verilir. Bundan dolayı tartışmalarda dil, daha çok ---- kullanılır. D) Forum E) Panel (2013 - LYS) Çözüm.. Soruda verilen özellikler münazarayla ilgilidir. Çünkü münazaralarda tez ve anti tez şeklinde tartışılabilecek bir konu belirlenir. Belirlenen bu konu üzerinde en az üçer kişiden oluşan iki grup dinleyeciler önünde tartışır; jüriyi ikna etmek için çaba harcar, bunu yaparken de ikna edici bir üslup kullanır ve çarpıcı örnekler verir. Konuşmacıların sözlerinden sonra grup başkanları, arkadaşlarının dile getirdiği düşünceleri özetler. Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? EEE_0906010901_2 A) sanatsal işlevde B) heyecana bağlı işlevde C) dil ötesi işlevde D) kanalı kontrol işlevinde E) göndergesel işlevde 3. Ünite: Sözlü Anlatım Türleri B) Münazara C) Açık oturum Cevap B Türkçe Soru Bankası 23
Bölüm 1 Test.. 6 Kelimelerin Farklı Anlamlarda Kullanımı KELİMELERİN FARKLI ANLAMLARDA KULLANIMI 1. Tek Anlamlılık Yalnız bir anlamı olan sözcüklere tek anlamlı sözcükler denir. Elma, kar, sis gibi sözcükler tek anlamlıdır. Çok Anlamlılık Birden çok durum veya kavramı ifade eden, birden çok anlamda kullanılan sözcüklere çok anlamlı sözcükler denir. Kimi sözcükler kullanıldıkları cümleye göre farklı anlamlara gelip farklı kavram ve varlıkları karşılar. Çok anlamlı bir sözcüğün hangi anlamda kullanıldığı ise cümlede ortaya çıkar. Şimdi kurmak sözcüğünü inceleyelim. Yetkin sanatçılar, yazarlık yeteneklerini göstermek ve okurları derinden etkilemek istediklerinden sözcüklerin temel anlamıyla yetinmezler. Cümle içinde sözcüklere yeni anlamlar yüklemek için uğraş verirler. Yeni duygu, düşünce ve hayallerini bu yolla ifade etme yollarını ararlar. Bunun sonucunda sözcüklerin birden çok anlam kazanmalarını sağlar ve dilin olanaklarını daha da genişletirler. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu parçada öne sürülen tutuma uyulmamıştır? EEE_0912020204_2 A) Onun yumuşak sözleri dinleyenlerin yüreğinin derinliklerine işler. B) Keskin dili yüzünden çevresindeki insanların kalbini kırmıştı. O bölgede güzel yapılar kurduk. C) Yörede hüküm süren acı soğuklar ağaçları buzdan heykellere çevirmişti. cümlesinde kurmak sözcüğü inşa etmek anlamında kullanılmıştır. 3. II. Maden ocağında çalışan işçiler on beş saat sonra kurtarılmıştı. III. Kazada yakınlarını kayden insanlar derinden sarsılmıştı. IV. Sanatçı, gençliğinden beri problemler içinde yoğrulmuş, iyice pişmişti. V. Bana keskin bir bıçak verin de bu karpuzu ikiye ayırayım. Yukarıdaki cümlelerin hangilerinde altı çizili sözcükler gerçek anlamı dışında (mecaz anlamıyla) kullanılmıştır? DDD_0912020207_2 A) I. ve II. B) I. ve III. C) II. ve III. D) Yüreğindeki coşkun sevgi ırmağı taşıyor, bütün mahalleye yayılıyordu. Onu bana karşı kurmuşlar. cümlesinde kurmak sözcüğü Bir kimseyi dedikodu veya telkinlerle başkasına karşı öfkelendirmek anlamında kullanılmıştır. I. Şair, bu hüzün yüklü şiiri ağaçlar yaprak dökerken yazmış. D) III. ve IV. E) IV. ve V. E) Yoğun nem, ormandaki koca kütükleri, dalları, yaprakları, kabukları zamanla çürütür. Gerçek Anlam Sözcüğün dilde ortaya çıkışıyla birlikte kazandığı temel anlama gerçek anlam denir. Diğer bir ifadeyle gerçek anlam, sözcüğün herkes tarafından bilinen en yaygın anlamıdır. Çubukları kolayca kırdım. Depo ağzına kadar doldu. Bu cümlelerde altı çizili sözcükler gerçek anlamıyla kullanılmıştır. Mecaz Anlam Bir sözcüğün herhangi bir ilgi ya da benzetme sonucu gerçek anlamının dışında kullanılmasına mecaz anlam denir. Sözcüğün, mecaz anlamlı kullanımında ilk ve temel anlamından büsbütün uzaklaştığı görülür. 4. 2. Kâğıt havlu, masanın üstündeki suyu kısa sürede çekti. cümlesindeki çekmek sözcüğü, aşağıdakilerin hangisinde bu cümledeki anlamıyla kullanılmıştır? DDD_0912020202_1 A) Yarından sonra hesabındaki paranın hepsini çekecekmiş. Çok anlamlı sözcükler; temel, yan ve mecaz anlamlı olmak üzere birçok anlamı karşılayacak şekilde kullanılabilir. Tek anlamlı sözcükler ise bir tek anlamı karşılar. Bu açıklamaya göre aşağıdakilerin hangisinde, altı çizili sözcükler çok anlamlılığı göstermez? EEE_0912020204_3 A) Delikanlı karşısında pişkin pişkin sırıtıyordu. Salondaki eski eşyalar çok sırıtmış. B) Dayım, bu ağır hastalığı tam yirmi beş yıldır çekiyordu. B) İlgi görmeyen çocuklar ailelerinden kopar. Geminin halatı birdenbire koptu. C) Forsa, özgürlüğüne kavuşunca sahile çıktı, temiz havayı ciğerlerine iyice çekti. C) Dairenin alanı kolayca hesaplanır. On yıldır bu dairede oturmuşlarmış. Oğlu ölünce çok sarsıldı. D) Kaliteli bir sünger dökülen sıvıları kolayca içine çeker. D) Kuru yapraklar parka ayrı bir güzellik katıyor. Dili kuru olan bir yapıt ilgi görmez. Yukarıdaki cümlelerde altı çizili sözcükler mecaz anlamıyla kullanılmıştır. E) Onun bütün masraflarını ben çekiyorum ama yine de onu memnun edemiyorum. E) Yeryüzünde hâlen faal olan volkanlar var. Patlayan volkan bir kasabayı yok etmiş. Lodos soğuğu kırdı. Uçağı kaçınca biletlerimiz yandı. 28 YGS 1. Bölüm: Kelimelerin Farklı Anlamlarda Kullanımı
Test.. 6 5. I. Çamaşırlar, kısa sürede kurumuştu. 8. II. Geçen hafta sonu ilçemize bir gök taşı düştü. II. Erkek aslanlar, kendilerinin olmayan aslan yavrularını boğarlar. III. Ondan beş bin lira koparmış. IV. Ayakkabının burnu çiviye takılınca yırtıldı. III. Gaza fazla yüklenirseniz gaz motoru boğar ve uzun süre beklemek zorunda kalırsınız. V. Kurumlardaki rüşvetçileri ayıkladılar. Yukarıdaki numaralanmış cümlelerde altı çizili sözcüklerle ilgili olarak verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? CCC_0912020204_3 A) I. cümlede, kurumuştu sözcüğü gerçek anlamıyla kullanılmıştır. B) II. cümlede, gök taşı sözcüğü terimdir. C) III. cümlede, koparmış sözcüğü kopmasını sağlamak anlamında kullanılmıştır. I. Öfkesi kabaran kasap, kendisine engel olunmasa hırsızı boğacaktı. IV. Fotoselli lambalar, şehrin karanlık sokaklarını aydınlığa boğmuştu. V. Öğleye doğru sıcak iyice artar, nemli hava ziyaretçileri iyice boğardı. Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangilerinde boğmak sözcüğü aynı anlamda kullanılmıştır? AAA_0912020202_2 A) I. ve II. B) I. ve III. C) II. ve III. D) IV. cümlede, burnu sözcüğü yan anlamıyla kullanılmıştır. D) III. ve IV. Yan Anlam Bir sözcüğün gerçek anlamdan uzaklaşmadan kazandığı anlama yan anlam denir. Yan anlamlı sözcükler, gerçek anlamla ilgisini genellikle şekil veya işlev benzerliği ile sürdürür. Kazağın boynu sökülmüş. Testerenin dişleri körelmiş. cümlelerindeki altı çizili sözcükler yan anlamıyla kullanılmıştır. Terim Anlam Bir bilim, sanat, meslek dalıyla veya bir konu ile ilgili özel ve belirli bir kavramı karşılayan sözcüklere terim denir. Yapım ekleri hakkında bilgi verdim. Onun nota bilgisi çok iyidir. E) IV. ve V. cümlelerindeki altı çizili sözcükler terim anlamlıdır. E) V. cümlede, ayıkladılar sözcüğü mecaz anlamıyla kullanılmıştır. 9. 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük ayraç içinde verilen anlamına uygun olarak kullanılmamıştır? DDD_0912020204_3 A) Mehmet Emin Yurdakul, Türkçülük hareketinin içinde yer almıştır. (akım) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kapamak sözcüğünün anlamıyla kullanımı birbirine uymamaktadır? AAA_0912020202_3 Anlam Kullanım A) Geçişi engellemek Bahçıvan akşamüstü çukuru kapamış. B) Çalışamaz duruma getirmek Geçen hafta fabrikayı kapadı. C) Bir şey üzerinde ko- nuşmayı bırakmak Bu konuyu kapyalım. D) Bu adam, en basit araç gereçleri bile komşularından esirgerdi. (yardımcı olmak) D) Bir yere koyup çık- sına engel olmak, hapsetmek Onu cezaevine kapamışlar. III. Sağdaki çiçekçiden sonra ilk sokağa sapacaksın. E) Yurdu korumak için bütün bireyler elinden geleni yapmalıdır. (savunmak) E) Gelişini, akışını kesmek Arızadan dolayı elektriği kapamışlar. V. Bu işi sonra seninle birlikte yaparız. B) Kova akıtıyor, pekmezi hemen kapının yanındaki kazana boşaltın. (içindeki sıvıyı sızdırmak) C) Şu vadide akan nehir bahar geldi mi çeşit çeşit balık kaynardı. (çok miktarda bulunmak) Kendini daha fazla yorma; sonra hastalanırsın. II. Yağmur başlamadan sen git; ben sonra gelirim. IV. Kurumumuzda imza yetkisi, başkandan sonra genel sekreterindir. Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangilerinde sonra sözcüğü aynı anlamda kullanılmıştır? 7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yanmak sözcüğü mecaz anlamıyla kullanılmamıştır? BBB_0912020207_2 A) Doğrusu o gün adamcağıza sıcak bir çorba içemediğime çok yanıyorum. A) I. ve II. B) II. ve V. D) III. ve V C) III. ve IV. E) IV. ve V. (1998 - ÖSS) Çözüm.. B) Ocaktaki odunlar çıtır çıtır yanıyor, ay ortalığı gündüze çeviriyordu. Numaralanmış cümlelere baktığımızda sonra sözcüğünün II. ve V. cümlelerde aynı anlamda olduğunu görüyoruz. Bu iki cümlede bu sözcük daha sonra yapılacak bir eylemi bildiriyor yani cümlede zaman ilgisiyle kullanılmıştır. Aynı sözcük I. cümlede aksi takdirde III. cümlede geçip IV. cümlede ikinci olarak anlamlarında kullanılmıştır. C) Saat on ikiye kadar havaalanında olmazsanız biletleriniz yanar. D) Büyük şehirde iyi bir işin olmadın mı yandın demektir. E) Hayatımda derin izler bırakan olayları yazıya dökmek için yanıyorum. 4. Ünite: Sözcükte Anlam ve Kavram I. Cevap B Türkçe Soru Bankası 29
Bölüm 5 Test.. 14 Kelimelerde Anlam Değişmeleri ANLAM DEÐÝÞMELERÝ 1. Sözcükler anlaşmayı sağlayan araçlardır. Bunun için sözcükler ilk başlarda toplumun uzlaştığı belli anlamları karşılamak amacıyla üretilir. Ancak dilin gereksinimlerinden dolayı yeni anlamlar için yeni sözcükler gerekir. Bazen de bu gereksinim, var olan sözcüklerle giderilir. Böylece sözcükler birden fazla anlamı karşılar duruma gelir. Dolayısıyla sözcükler toplumun gereksinimleri doğrultusunda zaman içinde belli değişimler gösterebilir. Sözcüklerde anlam değişmeleri farklı yollarla olur. CCC 2. Öyleyse davar sözcüðünde bir anlam geniþlemesi meydana gelmiþtir. Anlam Genişlemesi BBB A) Anlam kötüleşmesi B) Anlam daralması A) Anlam kötüleşmesi B) Anlam daralması C) Anlam genişlemesi D) Anlam iyileşmesi C) Anlam genişlemesi D) Anlam iyileşmesi Eski Türkçede büyük ve küçükbaş hayvan ve mal, mülk, servet anlamlarında kullanılan davar sözcüğü günümüzde sadece koyun, keçi gibi küçük baş hayvan anlamında kullanılmaktadır. E) Anlam başkalaşması 5. Buna göre davar sözcüğünde aşağıdakilerden hangisi meydana gelmiştir? A) Anlam kötüleşmesi B) Anlam iyileşmesi C) Anlam başkalaşması D) Anlam daralması BBB E) Anlam genişlemesi Anlam geniþlemesi veya yayýlmasý kavramý, bir kelimenin tarih içinde dar anlamýndan geniþ anlamýna evrilmesidir. Kelimeler, anlam geniþlemesi yoluyla birden fazla anlam kazanabilir. A) anlam kötüleşmesi B) anlam daralması C) anlam genişlemesi D) anlam iyileşmesi E) anlam başkalaşması 3. Güreşçilerimiz ödül aldı. cümlesindeki ödül sözcüðü eskiden bu örnekte olduğu gibi sadece güreþlerde kazananlara verilen bir mükâfat, armaðan anlamýnda kullanýlýrdý. Ancak günümüzde, her türden yarýþma veya baþarý sonunda verilen mükâfat, armaðan için kullanýlmaktadýr. Oğul sözcüğü eskiden yavru, çocuk anlamın da hem kız hem de erkek çocuklar için kullanılan bir kelimeyken bugün bu sözcük sadece erkek çocuklar için kullanılmaktadır. Dolayısıyla oğul sözcüğünde ---- söz konusudur. Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? DDD Bir sözcüğün, temel anlam olarak bir nesnenin, bir kavramýn bir bölümünü ya da bir türünü gösterirken zamanla tümünü karþýlar duruma gelmesidir. Hayvan sözcüğü önceleri hayat sahibi anlamında kullanılmakta ve insanın da arasında olduğu bütün vanlı varlıkları karşılamaktaydı. Ancak bu sözcük günümüzde duygu, hareket yeteneği olup içgüdüleriyle hareket eden canlı varlık anlamına gelmektedir ve at, eşek, katır gibi türlü hizmetlerde kullanılan canlılar için kullanılmaktadır. Bu parçada aşağıdaki anlam olaylarından hangisiyle ilgili bir örnek açıklanmıştır? E) Anlam başkalaşması Sözcüklerin geniþ bir anlama sahipken zamanla eski anlamlarýnýn bir türünü veya bir bölümünü karþýlar duruma gelmesidir. cümlesindeki davar sözcüğü eskiden her türlü mal, varlýk anlamýndayken zamanla koyun ve keçi yi karþýlar hâle gelmiþtir. 4. Buna göre ocak sözcüğünde aşağıdakilerden hangisi meydana gelmiştir? Anlam Daralması Sürüdeki bir davar yavruladı. Eski Türkçede evde ateş yakılan yer anlamında kullanılan ocak sözcüğü günümüzde çay, kahve vb.nin yapıldığı yer; cevher çıkarılan yer; meyve ve sebze ekimine ayrılmış toprak parçası; aynı amaç ve düşünceyi paylaşanların kurdukları kuruluş veya toplandıkları, görev yaptıkları yer; ev, aile, soy gibi anlamlarda da kullanılmaktadır. Ucuz sözcüğü Orhun Yazıtları nda kolay, Divanü Lügati t-türk te hor ve alçak, değersiz anlamında kullanılmıştır. Ancak bu sözcük günümüzde fiyatı yüksek olmayan, pahası az, düşük fiyatlı, pahalı karşıtı; az emekle elde edilen; adi, bozuk anlamlarını karşılamaktadır. Bu parçada anlatılanlar aşağıdakilerden hangisine örnek olabilir? CCC A) Anlam kötüleşmesine Öyleyse ödül sözcüðünde bir anlam geniþlemesi meydana gelmiþtir. B) Anlam başkalaşmasına Not C) Anlam iyileşmesine Anlam genişlemesi yoluyla yeni anlamlar kazanan sözcüklere çok anlamlı sözcükler denir. D) Anlam genişlemesine E) Anlam daralmasına 44 YGS 6. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin hangisinde anlam iyileşmesi söz konusudur? AAA A) Yavuz bir delikanlı, yolda kalan araca omuz vermişti. B) Kapıya kimsenin kendisini rahatsız etmemesini isteyen bir yazı asmış. C) Kente çok yakın olmasına rağmen köyümüzün yolu çok çamurluydu. D) Deniz kenarından topladığı parlak taşları eve görtürdü. E) Son yıllarda bu bölgede ev fiyatları çok fazla yükselmiş. 5. Bölüm: Kelimelerde Anlam Değişmeleri
Test.. 14 7. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerin hangisinde anlam daralması söz konusudur? 10. Biliyorum, kolay değil yaşamak, A) Bu dağın zirvesi her zaman karlı olur. Anne babalarınızı üzmeyiniz. Yıldız ışığında dolaşıp geceleri, II III B) Demir kapının parmaklıkları paslanmıştı. cümlesindeki üzmek sözcüðü, önceleri nesneler için kýrmak, kesmek anlamýndayken bugün insanlar için üzüntü vermek anlamýna geçmiþtir. Gündüzleri gün ışığında ısınmak; C) Eski köşkün bahçesinde yaşlı bir ağaç vardı. Şöyle bir fırsat bulup yarım gün, IV D) Sıcak havalarda insanlar dışarı çıkmıyordu. E) Bizim oralarda incire yemiş diyorlar. Anlam başkalaşması iki yönde olabilir. a. Anlam iyileşmesi: Sözcüðün eskisine göre daha iyi bir anlam taþýr duruma gelmesine anlam iyileþmesi (anlam güzelleþmesi, anlamýn soylulaþmasý) diyoruz. Yan gelebilmek Çamlıca tepesine... -Bin türlü mavi akar Boğaz danv Aslında kolun bilekten parmak uçlarına kadar olan, tutmaya ve iş yapmaya yarayan bölümü anlamına gelen el sözcüğü aşağıdaki cümlelerinde dört değişik anlamda kullanılmıştır. I. El var, titrer durur, el var yumuk yumuk. Bir kelimenin geçmiþteki anlamýndan farklý anlamlarda kullanýlmasýdýr. Gönül verip türkü söylemek yar üstüne; I EEE 8. Anlam Başkalaşması Her şeyi unutabilmek maviler içinde Bu parçadaki numaralanmış sözcüklerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? CCC A) I. sözcük, terim anlamıyla kullanılmıştır. II. Bu arabayı elden çıkarmak lazım. III. Elimdeki bütün parayı bu eve yatırdım. B) II. sözcük, anlam genişlemesi yoluyla değişik anlamlar kazanmış çok anlamlı bir sözcüktür. IV. Bu topraklar düşman elinden kurtarıldı. C) III. sözcük, yan anlamıyla kullanılmıştır. Buna göre, sözcüklerin zaman içinde yeni anlamlar kazanarak çok anlamlı hâle gelmesi aşağıdakilerden hangisiyle ilgilidir? D) IV. sözcük, dizeye bütün bir şeyin ayrıldığı iki eşit parçadan her biri anlamıyla kullanılmıştır. B) Anlam daralması C) Anlam kötüleşmesi D) Anlam iyileşmesi E) Anlam başkalaşması 11. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisinde anlam değişmesi söz konusu olmuştur? Yol boyunca, sol tarafımızda deniz ve ardında çok I yakında olmasına rağmen çok uzağındaymışız giii bi gelen İstanbul; sağ tarafımızda ise ağaçlıklı tepeler Ve o tepelere sırtını vermiş, tek katlı küçük III IV evler Bir süre sonra asfalt yol, yerini toprak yo- Dilimize Farsçadan geçen canavar sözcüðü, eski dönemde canlý hayvan anlamýndayken, bugün yabani, yýrtýcý hayvan anlamýný almýþtýr. Not BBB 9. b. Anlam kötüleşmesi: Anlamý iyi ve olumlu olan bir kelimenin zamanla kötü veya kötüye doðru giden bir anlam kazanmasýna anlam kötüleþmesi (anlamýn bayaðýlaþmasý) denir. E) V. sözcük, sesteş bir sözcüktür. AAA A) Anlam genişlemesi Eski Türk kavimlerinde emek sözcüðü acý, eziyet anlamlarýný içerirken günümüzde bir iþin yapýlmasý için harcanan beden ve kafa gücü anlamýný yüklenmiþtir. Sözcüklerde anlam değişmesi, çok anlamlılık ile ilişkilidir. Çünkü sözcükler, anlam genişlemesi ve anlam başkalaşması yoluyla değişik anlamlar kazanabilir. A) Kış gelince her yeri kar kaplar. B) Sinirli, ukala, saygısız bir adamdır o. Aile sözcüğünün aşağıdaki açıklamalarından hangisi, birlikte verilen örnek cümleye uygun değildir? C) Temiz su kaynakları hızla azalıyor. D) Babası bu yıl kırk yaşına girmiş. E) Milletimiz törelerini asırlardır koruyor. A) Erkeğin karısı ve çocukları: Ev tutunca ailemi de getireceğim. B) Birlikte çalışan kimselerin tümü: Milli Eğitim ailesinin çalışkan bir üyesiydi. la bırakıyor. Görüntü pek iç açıcı değil. Yanımdan V geçen bir bisikletli Geri dönseniz iyi olur, gezmek için oralar pek uygun değil! diyor. C) Aynı soydan gelen kimseler zinciri: Damadımız, İzmirli eski bir ailenin çocuğudur. Bu parçadaki numaralanmış sözcüklerle ilgili olarak aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır? D) Kişinin ana babası: Ailem kampa gitmeme izin vermiyordu. A) I. sözcük, sesteştir. E) Anne, baba ve çocuklardan oluşan topluluk: Ailesi ölünce bir daha evlenemedi. DDD B) II. sözcük, gerçek anlamıyla kullanılmıştır. (1995 - ÖYS) C) III. sözcük, terimdir. Çözüm.. D) IV. sözcük, mecaz anlamıyla kullanılmıştır. Aile sözcüğü E de eş anlamında kullanılmıştır ancak verilen açıklama farklıdır. E) V.deki, anlam genişlemesi yoluyla çok anlamlı hâle gelmiştir. 4. Ünite: Sözcükte Anlam ve Kavram Cevap E Türkçe Soru Bankası 45
Test 11 Dolaylama Bir varlığın ya da kavramın birden fazla sözcükle ifade edilmesine dolaylama denir. Aslan için ormanlar kralı, kömür için kara elmas, balık için derya kuzusu denmesi yaygın dolaylama örneklerindendir. Ulu önder Kurtuluş Savaşı nı başlatmak için Samsun a çıktı. Bu ümledeki ulu önder sözü ile Atatürk kastedilmiş yani dolaylama yapılmıştır. Yaygın olarak kullanılan bazı dolaylamalar şunlardır: Büyük kurtarıcı Atatürk Türkiye nin kalbi Ankara Beyaz altın Pamuk Altın boynuz Haliç Meşin yuvarlak Top File bekçisi kaleci On iki dev adam Basketbol takımı Filenin Sultanları Bayan basketçiler Bacasız sanayi turizm Bir tek kelimeyle belirtilebilecek bir kavramı, birden çok kelimeyle anlatmaya dolaylama denir. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, dolaylama yoktur? A) Anadolu da bağ kütüğüne, omça denir. B) Yavru vatandan yapılan ihracatta önemli artışlar oldu. C) Ormanların kralı, şimdi bir kafeste tutsaktır. D) Balıkçı, Derya kuzuları!, diye bağırıyordu. E) Büyük kurtarıcı, Anadolu da yeni bir devlet yarattı. (1983 - ÖYS) Çözüm.. B da yavru vatan, C de ormanların kralı, D de derya kuzuları, E de büyük kurtarıcı sözleri sırıyla Kıbrıs, aslan, balık, Atatürk sözcükleri yerine kullanıldığı için dolaylamadır. A da ise dolaylama yoktur. Cevap A 1. I. Kara Kıta nın kara çocuklarına elimizden geldiğince yardım etmeliyiz. II. Boğazın güzelliğini anlatan bu kalemi zevkle okuyorum. III. Sihirli kutu bütün çocukları âdeta kendine esir etmiş durumda. IV. Anadolu nice medeniyetlere ev sahipliği yapmış vefalı bir coğrafyadır. V. Hayat arkadaşına doğum gününde güzel bir hediye almak istiyordu. Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangilerinde dolaylama yoktur? CCC_0912020209_2 A) I. ve II. B) I. ve III. C) II. ve IV. D) III. ve IV. E) IV. ve V. 2. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde ad aktarması yoktur? CCC_0912020210_2 A) Akşamüzeri bir el, masama mavi kapaklı bir dosya bıraktı. B) Çocuk saatlerce koşturmaktan çok susamıştı, şişeyi bir içişte yarıladı. C) Uzun yıllar süren rekabet iki idareciyi de yıpratmıştı. D) Yarı yıl tatilinde Mehmet Akif Ersoy u bir kez daha okudum. E) Bazı kalemler gazete köşelerinde okurlarıyla her gün sohbet ediyor. 3. I. Serpilmeye başladı bir yağmur ince ince II. Sabahleyin gökyüzü parlak, ufuk açıktı III. Tarihin gözleri var, surlarda delik delik IV. Uzun yollar bu sesten silkinerek yatıyor V. Yanık bir kaval sesi geliyordu uzaktan Yukarıdaki numaralanmış dizelerin hangilerinde bir aktarma yapılmamıştır? AAA_0912020201_1 A) I. ve II. B) I. ve III. C) II. ve IV. D) III. ve IV. E) IV. ve V. 4. I. Hayvandan bitkiye aktarma: Deve tabanı II. Hayvandan hayvana aktarma: Eşek arısı III. Duyudan duyuya aktarma: Yumuşak ses IV. İnsandan doğaya aktarma: Kudurmuş deniz V. Doğadan insana aktarma: Tatlı tıtlı konuşmak Yukarıdaki numaralı deyim aktarmalarından hangisi yanlış örneklendirilmiştir? DDD_0912020201_2 A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ad aktarması vardır? BBB_0912020210_1 A) Köydeki herkes bu çobana güveniyordu ve onu çok seviyordu. B) Adam iki gözün saatlerce kendisini takip ettiğinden habersizdi. C) İnsan, hayatı boyunca birtakım sorunlarla uğraşmak zorunda kalır. D) Bacasız sanayi ülke ekonomisine çok büyük katkılar sağlıyor. E) Yaşlılar, gençlere öğütler veriyor, deneyimlerini onlarla paylaşıyorlardı. 6. Her şey akar; su, tarih, yıldız, insan ve fikir Oluklar çift; birinden nur akar, birinden kir Akışta denetlenmiş büyük küçük kâinat Şu çıkan buluta bak, bu inen suya inat Fakat Sakarya başka, yokuş mu çıkıyor ne Kurşundan bir yük binmiş köpükten gövdesine Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? CCC_0912020201_1 A) Zıt (karşıt) anlamlı sözcükler kullanılmıştır. B) İnsana özgü nitelikler doğaya aktarılmıştır. C) Dolaylamaya yer verilmiştir. D) Ahenk unsurlarından yararlanılmıştır. E) Benzetmeye yer verilmiştir. 38 YGS 3. Bölüm: Anlam Aktarmaları
Test.. 11 7. (I) Yemyeşil ve uzun bir vadinin başındayım, kapım ardına kadar açık, etraf günlük güneşlik (II) Karşımda güzel bir çam korusu; ışık içinde, pırıl pırıl (III) Ufukta Küçük Alplerin tepeleri beliriyor, zirvelerinde top top bulutlar... (IV) Uzaktan uzağa bir kaval sesi, lavantaların arasından bir çalı kuşunun ötüşü, çıngırak sesi (V) Her tarafta pılısını pırtısını toplayan bahar burada fazla mesai yapıyor sanki. Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde insana özgü bir nitelik doğaya aktarılmıştır? EEE_0912020201_2 A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. 10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde dolaylama yoktur? BBB_0912020209_2 A) Ege nin İncisi Kurtuluş Savaşı ında büyük bir mücadele sergilemiştir. B) Kore de kaybolduğu söylenen adam, yıllar sonra bir akşamüstü dönmüştü köyüne. C) Çukurova da eskisi kadar beyaz altın hasadı yapılmıyor. D) Balıkçılar, Marmara nın bu sene derya kuzusu kaynadığını söylüyor. E) Fırça ustası bu yıl fuar alanında yeni bir sergi açacakmış. Not Deyim aktarması bazen de doğadaki nesneler ve varlıklar arasında yapılabilir. Rüzgârlar ulurdu sabaha kadar. Bu cümlede rüzgârın çıkardığı ses kurtların ulumasına benzetilmiştir. Not Deyim aktarması ayrıca duyu-lar arasında da yapılabilir. Bu tür aktarmaların en önemlileri şunlardır. 8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde duyular arasında bir aktarma vardır? BBB_0912020201_2 A) Ev sahibi, bahçede top oynayan çocukları birkaç kez uyardı. B) Gecenin ilerleyen saatlerinde acı bir çığlık duyuldu. C) Köy çocukları yemyeşil çimenlerin üzerinde sabahtan akşama kadar neşe içinde top koşturuyordu. D) Trenin kalkışından sonra geride kalanlar yaşlı gözlerle vagonların geçişini izledi. E) Öfkesini bastıramayınca birden ayağa kalktı ve toplantı masasını terk etti. 9. Ad aktarmaları çeşitli ilgilerle oluşur. Örneğin Tencere kaynayınca ateşi söndür. cümlesinde iç-dış ilgisi vardır. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde bu örnektekine benzer bir ad aktarması vardır? DDD_0912020210_2 A) O insanlar on beş yıl önce buradan başka bir yere göç etmişler. B) Hasan dayı, bu kasabada tanıdığım en hoşgörülü insandı. C) Mahallemizin yaşlı çınarı dün akşam hayata gözlerini yumdu. D) Annem Tabağını bitirmeden kimse sofradan kalkmasın. dedi. E) Ninesi, ölürken torununun kulağına bir şeyler fısıldamıştı. 11. Güzel adlandırma; söylendiğinde insan zihninde olumsuz duygular uyandıran bazı durum, olay, kavram veya varlıkları güzel bir biçimde ifade etmektir. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde bunu örneklendiren bir kullanım yoktur? EEE_0912020201_2 A) İnce hastalık eskiden, tedavi imkânları kısıtlıyken çok fazla can almış. B) Veli Amca yı geçen hafta son yolculuğuna uğurladık. C) İşitme engelliler için hazırlanan program ilgi çekti. D) İçinden iğneli insanlar toplumda huzursuzluk çıkarırlar. E) Şu anda sizden, beni yalnız bırakmanızdan başka hiçbir iyilik istemiyorum. Arkadaşlarını sert sözlerle uyardı. Bu cümlede dokunma duyusuyla ilgili sert kavramı işitme duyusuna aktarılmıştır. Bu ressamımız daha çok, acı renkler kullanmış. Bu cümlede tatma duyusuyla ilgili acı kavramı görme duyusuna aktarılmıştır. Bu tür aktarmaların en önemlileri şunlardır: Hâlâ aklımda onun sıcak gülüşü, tatlı bakışı. (dokunmadan görmeye) Sokaktan acı bir fren sesi geldi. (tatmadan duymaya) Onun keskin bakışları hepimizi korkuttu. (dokunmadan görmeye) 4. Ünite: Sözcükte Anlam ve Kavram Türkçe Soru Bankası 39
Test 18 Çevremdeki her şeyi izlerim. Otobüste, yolda, vapurda, ilgimi çeken hiçbir durumu kaçırmam. Bunun gibi, dinlediğim bir şarkıdaki duygu, izlediğim bir filmdeki sahne, zihnimde imgeye dönüşebilir. Tüm bu deneyimler, birikimler, duygulanımlar sonucunda bakıyorsunuz ki sözcükler üzerinde düşünmeye, onlarla dans etmeye başlamışsınız. Hatta sözcükleri yaşıyorsunuz, dahası sözcüklerin iç evreninde bir yolculuğa çıkıyorsunuz. Sözcüğün melodisi, tınısı, kâğıda dökülürken çıkardığı ses, büyük bir lezzet sunuyor. Sizin kattığınız duyguyla bambaşka bir zenginlik kazanıyor. Bu parçada konuşan kişi altı çizili sözlerle, sözcüklere yönelik olarak neyi yaptığını belirtmiştir? A) Onların anlam katmanlarında dolaştığını B) Anlatımını yalnızca dilin çevrimindekilerle sınırlandırdığını C) Ses özelliklerine, anlamdan daha çok önem verdiğini D) Kullanıma yenilerini kattığını E) Duygusal boyutlu olanları sıkça kullandığını Çözüm.. (2012 - YGS) Parçada konuşan kişi, altı çizili sözlerle sözcüklerin anlam katmanlarında dolaştığını anlatmak istemiştir. Çünkü kişinin sözcükleri yaşaması, sözcüklerin iç dünyasında bir yolculuğa çıkması, sözcüklerin farklı anlam katmanlarının olduğunu göstirir. Bu da A seçeneğinde verilmiştir. Cevap A 1. Bize tanıdık gelen durumları, olayları ve hayatları yine bize tanıdık gelen biçimlerde aktarmanın kanıksatıcı bir yanının olduğunu düşünüyorum. Oysa içinde bulunduğumuz dünyaya bakışımızı biraz olsun değiştirdiğimizde kanıksadığımız durumlara ve ruh hâllerine yabancılaşabiliriz. Edebiyatın ve yazının büyüsü de budur zaten: Dünyaya aynı gözlerle ama başımızı hafifçe yana, sağa sola eğerek bakmak. Bu parçada geçen altı çizili sözle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? CCC_0912020203_2 A) Toplumsal sorunları içselleştirmek B) Olumsuzlukları ortadan kaldırmak C) Gerçekleri farklı açılardan ele almak D) Yaşananları hiç değiştirmeden aktarmak E) Geleneksel kalıplara sıkı sıkıya bağlı kalmak 2. Bir sanatçı için çizgisini terk etmek zor bir iştir. Bu her babayiğidin harcı değildir, yürek ister. Bunun temelinde, insanın yeni olan şeyleri kabullenmekte zorlanması gerçeği yatar. Bu parçadaki çizgisini terk etmek sözüyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? BBB_0912020203 A) Yetkinliğe ulaşmak B) Görüşlerinden vazgeçmek C) Hedef büyütmek D) Kendini kanıtlamak E) Düşüncelerine açıklık getirmek 4. Günümüz okuru; Yunus Emre, Mevlâna gibi büyük insanlara kulak kesildiği zaman onların topluma ışık tutan düşüncelerinden yararlanmış olur. Bu cümlede geçen büyük insanlara kulak kesilmek sözüyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? EEE_0912020203_2 A) Toplum için yapıt veren sanatçılara ilgi göstermek B) Kişileri gereğinden çok yüceltmek C) Yetkin sanatçıların yetişmesine olanak sağlamak D) Çevresinde olup bitenlere kayıtsız kalmak E) Önemli kişilerin düşüncelerini dikkate almak 5. Bazen insan birbirine zıt durumlar arasında kalınca kararsızlık yaşar. Dilimizde bu durumu ifade eden ---- diye güzel bir deyim vardır. İki karşıt ve aynı ölçüde sakıncalı durum karşısında karar verme güçlüğünü anlatır. Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? EEE_0912020226_1 A) iki ayağını bir pabuca sokmak B) iki ucunu bir araya getirememek C) yağmurdan kaçarken doluya tutulmak D) iki eli şakaklarında düşünmek E) yukarı tükürsem bıyık, aşağı tükürsem sakal 3. Yakın zaman önce yapılan bir araştırma aslında malumu ilam ediyor. Araştırmada kulağa yabancı gelmeyen bilgiler yer alıyor. Ancak bu araştırmanın diğer araştırmalardan farkı diyabet, kalp ve şeker hastalıklarının yaşa göre dağılımını rakamlara dökmeyi başarmasıdır. Bu parçada geçen malumu ilam etmek sözüyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? AAA_0912020203 A) Bilinen ve açık olan bir durumu söylemek B) Çeşitli konularda insanları bilgilendirmek C) Sorunları çözmek için çaba göstermek D) Bir konunun bilinmeyen bir yönüne dikkat çekmek E) Bilgileri pekiştirmek için alıştırmalar yapmak 6. Sanatçının bu şiir kitabını kim bilir kaçıncı kez okudum. Her dize, derin bir etki oluşturdu bende. Gökyüzüne her bakışında insanın yeni yıldızlar görmesi gibi, ben de kitabı her okuyuşta yeni dizeler keşfettim. Daha önce okuduğum o dizeler, öncekilerden farklı şeyler söylüyordu bana. Bu parçada altı çizili sözle, sözü edilen şiir kitabının hangi özelliği anlatılmak istenmiştir? CCC 01 A) Okuru heyecanlandıracak bir anlatımla yazıldığı B) Herkesin ilgisini çekecek bir konusunun olduğu C) Her okunduğunda yeni anlamlar çıkarılabildiği D) Anlatımı yönüyle başka yapıtlara benzemediği E) Halk arasında çok kullanılan sözcüklerle oluşturulmadığı 52 YGS 6. Bölüm: Söz Öbeklerinin Anlamı
Test.. 18 7. Gerçekte her büyük sanatçı, bir dil işçisi olarak görür kendini. Bunun için de dilin günlük akışının dışına çıkar. Var olanla, kendine sunulmuş olanla yetinmez. Bir yandan yeni yeni söz değerleri yaratırken bir yandan da kullanılagelen sözcüklerin kabuğunu kırmaya çalışır. Bu parçadaki sözcüklerin kabuğunu kırmak sözüyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? EEE_0912020203_1 A) Sözcüklerin etkileyiciliğinden olabildiğince yararlanmak B) Sözcükleri yerinde ve doğru şekilde kullanmak C) Sözcük seçiminde alışılmışın dışında tercihler yapmak D) Sözcüklerin cümledeki diziminde yeni yöntemler kullanmak E) Sözcüklere bilinen anlamlarının ötesinde yeni anlamlar yüklemek 8. Müzikte olduğu gibi edebiyatta da sizi sürükleyen, yalnızca içerik değil, anlatımdaki akıştır. Çünkü anlatım, öze can katar. Roman, hikâye gibi düzyazı eserlerinde, sözcüklerin dizilişi yoluyla sağlanan akıcılık, aslında biraz şiirli, biraz da müziklidir. Bu parçada geçen öze can katmak sözüyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? AAA_0912020203_2 A) İçeriği güçlendirmek B) İçeriği çeşitlendirmek C) İçeriği zenginleştirmek D) İçeriğin önüne geçmek E) İçeriğin sınırlarını çizmek 9. Günlükler, yazarlarının iç dünyasını kurgusuz bir biçimde sergileyerek günlüğün sahibine ilişkin ayrıntılı bilgilere birinci elden ulaşmamızı sağlar. Aynı zamanda yazıldıkları dönemin önemli olaylarına ilişkin tarihsel belgeler olarak da önemlidir günlükler. Bu parçadaki altı çizili sözle aşağıdakilerden hangisi anlatılmak istenmiştir? AAA_0912020203_2 A) Duygu ve düşünceleri olduğu gibi yansıtmak B) Gerçekleri dolaylı olarak dile getirmek C) Dış dünyaya farklı açılardan bakmak D) Sadece gerçekleri dile getirmek E) Olayları değiştirerek aktarmak 10. Gerçek öykünün peşinde koşan, öykücülükte kendine özgü bir yol çizen öykücüler var. Bunlar, bazen bir sözcük, bazen bir cümle, bazen de bir bölüm atarak öyküyü ağırlığından kurtarıyor. Öykünün gidişatına sekte vurup kurgunun devamını okuyucunun hayal gücüne bırakıyor. Bir bakıma, eksilerek çoğalan öyküler yazıyor bu öykücüler. Bu parçadaki altı çizili sözlerle anlatılmak istenen aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla verilmiştir? AAA_0912020203_2 A) Öyküyü gereksiz ögelerden arındırmak az sözle çok şey anlatabilmek B) Öyküye özgü kurallardan uzaklaşmak yaşamsal gerçeklere ağırlık vermek C) Öyküyü basit bir tür olarak görmek belirli konular üzerine yoğunlaşmak D) Öyküyü sıradan bir tür hâline dönüştürmek düşle gerçek arası bir nitelik taşımak E) Öyküde okura yorum olanağı tanımamak aynı konuyu farklı açılardan ele almak 11. Edebî eserler okuyucuda edebî bir zevk ve farklı bir yaşantı hâli ortaya çıkarmak için yazılır. Edebî eserleri, diğer eserlerden ayıran en önemli özellik de bu eserlerin muhatabında oluşturduğu estetik yaşantıdır. Bu parçada geçen altı çizili sözle edebî eserlerin hangi yönü vurgulanmak istenmiştir? CCC_0912020203_2 A) Okuyucunun bilgi birikimini artırması B) Okuyucunun bakış açısını değiştirmesi C) Okuyucuda edebî bir zevk uyandırması D) Okuyucuyu kendini sorgulamaya sevk etmesi E) Okuyucunun duygu ve düşüncelerini yansıtması Bir yazara göre çocuk beyinleri aynı tornadan çıkmış küçük kaplara benzer, bunların ancak algılarla doldurulması gerekir. İşte bu yüzden onlara masal anlatılmayacaktır. Hatta çiçek desenli halılar ya da kuşlu kelebekli tabaklarla fincanlar görmeleri de engellenecektir. Çünkü onlara göre çiçekler halılarda yetişmez; kuşlarla kelebekler, tabaklara ve fincanlara yapışıp kalmaz. Çocukların her şeyi dört işlem yoluyla değerlendirebilmeleri, yaşamları boyunca salt akıllarının buyruğuna uyarak davranmaları sağlanacaktır böylece. Birer insan değil de ileride yararlı olmaları beklenen robotlar sayılan çocuklara ancak gözle görülen, akılla kavranan olgular öğretilecektir. Yazar, bu yönteme göre yetiştirdiği çocukları bir tahta perdenin deliğinden sirk gösterilerini izlerken yakalayınca neredeyse fenalık geçirmiştir. Çünkü bu, akılla ve çarpım tablosuyla hiçbir ilişkisi olmayan, şiir okumak kadar ayıp bir eğlencedir. Bu parçadaki altı çizili sözlerle anlatılmak istenenler arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur? A) Kişisel farklılığı yok sayma B) Gerçekler dünyasıyla sınırlı kalma C) Duyguları önemsemeyip dışlama D) Başkalarının isteklerine göre yaşama E) Her şeyi olumsuz yönleriyle değerlendirme Çözüm.. (2012 - YGS) Torna, ağaç veya metal eşyaya yuvarlak bir biçim vermek için kullanılan çarklı tezgâhtır. Yazar, aynı tornadan çıkmış sözü ile çocuk beyinlerinin aynı olduğunu anlatmak istemiştir. Bu da kişisel farklılıkları yok sayma demektir. Masal anlatılmayacaktır sözü ile çocuklara anlatılanların gerçeklerle sınırlı olması anlatılmak istenmiştir. Çünkü masallarda hayali ögeler ağır basar. Salt akıllarının buyruğuna uyarak davranmaları sözü ile duyguları önemsememeye vurgu yapılmıştır. Çünkü mutlak olarak aklın buyruğuna uymada duyguları önemsememe ve dışlama söz konusudur. Yararlı olmaları beklenen robotlar sayılan çocuklara sözü, çocuklara başkalarının isteklerine göre yaşayan robotlar olarak bakıldığını göstermektedir. Şiir okumak kadar ayıp bir eğlence sözüyle anlatılmak istenen ise şiir okumanın utanç verici bir eylem olduğu düşüncesidir. Ancak bu düşünce seçeneklerde verilmemiştir. E de verilen Her şeyi olumsuz yönleriyle değerlendirme ifadesi bu sözle anlatılmak istenen düşünceyi karşılamamaktadır. Cevap E 4. Ünite: Sözcükte Anlam ve Kavram Türkçe Soru Bankası 53
Test 22 Üslup Bir yapıtta yazarın anlatım biçimi, dili kullanma yöntemi, anlatım tarzıdır. Akıcılık Okuru sıkmama, kolay okunabilme niteliğine sahip olmadır. Kalıcılık Çağını aşma, zamana yenik düşmemedir. Olasılık (İhtimal) Bir şeyin olabilmesi durumu, olabilirliktir. Olasılık cümlelerinde belki, sanırım, galiba, herhâlde, olabilir gibi ifadelere rastlanır. Tasarı Gelecekte yapılması düşünülen bir şeyin zihinde aldığı biçimdir. Eşitlik İki veya daha çok şeyin denk olması durumudur. Kararlılık Ne yapacağını belirleyip o konuda kesin bir inanç içinde olmayadır. Kararsızlık Herhangi bir konuda ne yapacağını, nasıl davranacağını, hangi tutumu takınacağını, neyi tercih edeceğini kesin olarak belirleyememedir. İşlev Bir nesne veya bir kimsenin gördüğü iş, iş görme yetisi, görev, fonksiyondur. Yönelim Belli bir yön tutmak, amaç olarak benimsemek, hedef almak, karışık ve sorunlu durumlar karşısında tutum belirlemektir. Zorunluluk Bir olay veya durumun olduğundan başka olmaması, mecburiyettir. 1. (I) Yaylalara göç zamanında genç kızlar en güzel elbiselerini giyerdi. (II) Bindikleri devenin yürüyüşüne göre sallana sallana, yemyeşil çayırlar ve dupduru ırmaklar üzerine yakılmış türküleri söylerlerdi. (III) Onlara bazen hayran hayran bakarken her şeyi unutur, uzun süre arkalarından koşardım. (IV) Bir süre sonra deve kervanı gözden kaybolur, ben de evimize dönerdim. (V) Böyle zamanlarda Ah benim de onlarınki kadar güzel fistanlarım, onlarınki gibi püsküllü yeleklerim olsa! diye iç geçirirdim. Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde imrenme söz konusudur? EEE_0912020301_2 A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. 2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde mutlak eşitlikten söz edilebilir? DDD_0912020301_2 A) İki gündür durmadan ilerleyen ekip, sonunda köyün merkezine varmıştı. B) Bütün kararları beraber aldık, şimdi işin yarısında bizi bırakman doğru değil. C) Kitaptaki okuma parçasının bir bölümü Emre, bir bölümünü de Serkan okusun. D) Öğretmen, başarılı öğrencilere birer dolma kalem hediye etti. E) Şehrin göbeğindeki bu plansız yapılaşma halkı ciddi rahatsız etmişti. 3. Bu yazarın öyle bir anlatımı var ki okurken sözcükler, cümleler su gibi kayıyor insanın dilinin altından. Üç beş dakika okumak için oturduğunda kitabın başına birkaç saat geçmiştir de farkına varmamıştır okuyan. Nasıl oluyor da yazar, günlük yaşamda kullandığımız sıradan sözcüklerle kurduğu cümlelerle bizi kendine bağlıyor? Kitabın başına oturduğumuzda saatlerin nasıl geçtiğini fark etmiyorsunuz. Bu parçadaki altı çizili sözler aşağıdaki kavramlardan hangisiyle ilgilidir? CCC_0912022203_2 A) Yalınlık B) Kalıcılık C) Akıcılık D) Doğallık E) Yaratıcılık 4. (I) O, edebiyatın her dalında ürünler veren çok yönlü bir yazardır. (II) Roman, öykü, oyun, edebî araştırma, tarih, siyaset ve gezi türünde yirmiye yakın çeviri kitaba imzasını atmıştır. (III) Bütün bunlara karşın ne yazık ki geniş okur ilgisi ve yapıtlarını değerlendiren çıkmamıştır. (IV) Yazılarından anlaşıldığına göre edebiyatımızda ve sanatımızda eleştirmen kurumu nun olmayışından, kaybolan değerlerin yitip gitmesinden dolayı hüzün duyar. (V) Belki de kendisinin de yapıtları hakkında olumlu ya da olumsuz bir eleştiriyi göremediğinden olacak o, bu konularda daha duyarlı davranarak özgün yorumlar ve eleştiriler yazmıştır. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? CCC_0912020301_3 A) I. cümlede bir saptama yapılmıştır. B) II. cümlede yazarın birçok türde yapıt verdiği belirtilmiştir. C) III. cümlede öneri söz konusudur. D) IV. cümlede bir çıkarımda bulunulmuştur. E) V. cümlede olasılık anlamı vardır. 5. Türkiye dışında da tanınmak isteyen bir şair için kısa yol, şiirlerini Anadolu toprağının özsuyu ile beslemektir. Bu cümle, aşağıdakilerden hangisiyle ilişkilendirilebilir? BBB_0912022210_1 A) Yaratıcılık B) Ulusallık C) Özgünlük D) Yalınlık E) Kalıcılık 6. Abartılı ve ağdalı bir dil, dildeki güzelliği sağlamaz. Bu, anlatımdaki içtenliğe zarar verebilir. Bu açıdan yazar, süsten, gösterişten, özentiden hatta basmakalıp söyleyişlerden uzak durmalı; düşünceyi dolambaçlı yollara sapmadan doğrudan ortaya koymalıdır. Yazar eserinde gereksiz söze yer vermemelidir. Bu parçada sözü edilen özellik, aşağıdakilerden hangisidir? AAA_0912022207_2 A) Yalınlık B) Açıklık C) Bütünlük D) Etkileyicilik E) Yoğunluk 62 YGS 1. Bölüm: Cümlede Öne Çıkan Kavramlar