DPT Bünyesindeki Kurullar: Yüksek Planlama Kurulu ve Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu Mustafa Ateş Nisan 2001 Sayfada yer alan bilgiler Kurullar Sekreteryasõ Uzmanõ Mustafa Ateş in, 1999 yõlõnda Teşkilatça yayõmlanan Kamu Yönetimindeki Yeri, Organizasyon Yapõsõ, Görev ve Fonksiyonlarõ ile Devlet Planlama Teşkilatõ isimli kitabõndan yararlanõlarak hazõrlanmõştõr.
İÇİNDEKİLER I. YÜKSEK PLANLAMA KURULU...1 A. Yüksek Planlama Kurulu nuntarihçesi...1 B. Yüksek Planlama Kurulu nun Bugünkü Yapõsõ...4 C. Yüksek Planlama Kurulu nun Görev ve Yetkileri...5 II. PARA-KREDİ VE KOORDİNASYON KURULU...8 A. Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu nun Tarihçesi...8 B. Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu nun Bugünkü Yapõsõ...10 C. Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu nun Görevleri...10 ŞEMALAR I: Yüksek Planlama Kurulu nun 91 Sayõlõ Kanunla Öngörülen Yapõsõ... 1 II: YPK nõn Bugünkü Yapõsõ (57. Hükümet Dönemi)... 5
I. YÜKSEK PLANLAMA KURULU A. YÜKSEK PLANLAMA KURULU NUNTARİHÇESİ Yüksek Planlama Kurulu 91 sayõlõ Kanunla 1960 yõlõnda oluşturulmuştur. 91 sayõlõ Kanun un 4 üncü maddesine göre, Başbakan (veya Yardõmcõsõ), Bakanlar Kurulunca seçilecek üç Bakan, Planlama Müsteşarõ, İktisadi Planlama Dairesi Başkanõ, Sosyal Planlama Dairesi Başkanõ ve Koordinasyon Dairesi Başkanõ olmak üzere toplam 8 üyeden meydana gelmekteydi. Kurul siyasiler ile bürokrasinin eşit olarak temsil edildiği bir platform özelliğini taşõmaktadõr. Şema I de görüldüğü gibi, Başbakan ve Bakanlar Kurulunca seçilecek 3 bakanõn yanõ sõra Devlet Planlama Teşkilatõnõn Müsteşarõndan başka 3 ana hizmet birim başkanõ da Kurula üye sõfatõyla iştirak etmektedir. Bu yapõlanma tarzõyla Kurul, siyasi tercihler ile teknik tercihlerin belli bir noktada uzlaşmasõnõ sağlayacak bir vasat olma özelliğine sahip bulunmaktadõr. 91 sayõlõ Kanuna göre Kurulun görevi, İktisadi ve sosyal politika hedeflerinin tayininde Bakanlar Kuruluna yardõmcõ olmak ve hazõrlanacak planlarõ Bakanlar Kuruluna sunulmadan önce, tayin edilen hedeflere uygunluk ve kifayet derecesi bakõmõndan incelemektir. Şema I: Yüksek Planlama Kurulu nun 91 Sayõlõ Kanunla Öngörülen Yapõsõ Şema I: Yüksek Planlama Kurulu'nun 91 Sayõlõ Kanunla Öngörülen Yapõsõ Başbakan (veya Yardõmcõsõ) Kurul Başkanõ Bakan (Bakanlar Kurulu'nca belirlenir) Bakan (Bakanlar Kurulu'nca belirlenir) Bakan (Bakanlar Kurulu'nca belirlenir) Devlet Planlama Teşkilatõ Müsteşarõ DPT İktisadi Planlama Dairesi Başkanõ DPT Sosyal Planlama Dairesi Başkanõ DPT Koordinasyon Dairesi Başkanõ 91 sayõlõ Kanun, 1984 tarihinde yürürlüğe giren 223 sayõlõ Devlet Planlama Teşkilatõ Kuruluş ve Görevleri Hakkõnda Kanun Hükmünde Kararname ile yürükten kaldõrõlarak Müsteşarlõk Teşkilatõnda ve Yüksek Planlama Kurulu nun oluşumu ve görevleri ile ilgili olarak yeni bir yapõlanmaya gidilmiştir. Bu defa, Yüksek Planlama Kurulunun oluşum tarzõ değiştirilmiş ve DPT Müsteşarõ dõşõndaki Planlama Teşkilatõna mensup diğer bürokratlarõn Kurul üyeliklerine son verilmiş, üye olarak Kurula katõlacak bakanlar tek tek gösterilmiştir. Böylece, Yüksek Planlama Kurulu, Planlama Müsteşarõ dõşõnda, siyasilerden müteşekkil bir yapõya dönüştürülmüştür. 1
223 sayõlõ KHK nin 4'üncü maddesine göre Kurul, Başbakanõn Başkanlõğõnda, - Devlet Bakanõ-Başbakan Yardõmcõsõ, - Maliye ve Gümrük Bakanõ, - Tarõm Orman ve Köyişleri Bakanõ, - Sanayi ve Ticaret Bakanõ, - Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanõ ile - Devlet Planlama Teşkilatõ Müsteşarõ ndan meydana gelmektedir. Kurul un oluşumu, 1987 yõlõnda yürürlüğe konulan 223 sayõlõ KHK de değişiklik yapõlmasõna dair 304 sayõlõ KHK ile bir kez daha yeniden düzenlenmiştir. Bu defa, Devlet Planlama Teşkilatõ Müsteşarõ nõn Kurul üyeliği ortadan kaldõrõlarak, salt siyasilerden oluşan bir yapõ meydana getirilmiş ve Kurulun görevleri yeniden tarif edilmiştir. Buna göre Yüksek Planlama Kurulu Başbakanõn başkanlõğõnda, Devlet Bakanõ ve Başbakan Yardõmcõsõ, Başbakanõn belirleyeceği en çok üç Devlet Bakanõ ile Maliye ve Gümrük, Tarõm Orman ve Köyişleri, Sanayi ve Ticaret, Enerji ve Tabii Kaynaklar, Bayõndõrlõk ve İskan, Ulaştõrma Bakanlarõndan meydana gelmekte ve Kurulun görüşeceği konularõn mahiyet ve özelliğine göre Kurula başkan tarafõndan diğer bakanlar ve kamu görevlilerinin de çağõrõlabileceği ifade edilmektedir. Kurulun 304 sayõlõ KHK ile tarif edilen görevleri şu şekildedir. 1) İktisadi, sosyal ve kültürel kalkõnmayõ planlamada ve politika hedeflerinin tayininde Bakanlar Kuruluna yardõmcõ olmak ve hazõrlanacak planlar ile yõllõk programlarõ Bakanlar Kuruluna sunulmadan önce, tayin edilen hedeflere uygunluk ve yeterlilik bakõmõndan incelemek, 2) Memleketin yurt içi ve yurt dõşõ ekonomik hayatõyla ilgili konularda yüksek seviyede kararlar almak, 3) Uzun vadeli kalkõnma planõ ve yõllõk programlar çerçevesinde 233 sayõlõ Kanun Hükmünde Kararname hükümleri de dikkate alõnarak kamu iktisadi teşebbüsleri ile ilgili her türlü kararlarõ almak, 4) İthalat ve ihracat rejimlerinin düzenlenmesine dair esaslarõ tespit etmek ve dõş ekonomik münasebetlerde koordinasyonu sağlamak, 5) 2983 sayõlõ Tasarruflarõn Teşviki ve Kamu Yatõrõmlarõnõn Hõzlandõrõlmasõ Hakkõnda Kanunun 10 uncu maddesi ve diğer kanunlarla Toplu Konut ve Kamu Ortaklõğõ Kuruluna verilmiş bulunan görevleri yürütmek, 6) Kanunla veya Bakanlar Kurulunca öngörülen diğer hususlar ile Kurul Başkanõ veya üyelerinin görüşülmesini istediği konularõ karara bağlamak. 2
223 sayõlõ KHK, 22 Mart 1991 tarihinde yürürlüğe giren 3701 sayõlõ Kanunla iptal edilerek Müsteşarlõk yeniden teşkilatlandõrõlmõştõr. 3701 sayõlõ Kanun Yüksek Planlama Kurulunun oluşum tarzõnõ 304 sayõlõ KHK de öngörüldüğü gibi tanzim etmektedir. 3701 sayõlõ Kanun un 4'üncü maddesine göre Yüksek Planlama Kurulu: meydana gelir. - Başbakanõn Başkanlõğõnda, - Başbakanõn belirleyeceği en çok dört Devlet Bakanõ, - Maliye ve Gümrük Bakanõ, - Tarõm Orman ve Köyişleri, - Sanayi ve Ticaret Bakanõ, - Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanõ, - Bayõndõrlõk ve İskan Bakanõ ve - Ulaştõrma Bakanõ ndan 3701 sayõlõ Kanun ancak 4 ay kadar bir süre yürürlükte kalmõş olup, 14 Ağustos 1991 tarihinde yürürlüğe konulan 437 sayõlõ KHK ile yürürlüğüne son verilmiştir. Yüksek Planlama Kurulu nun 3701 sayõlõ Kanunla öngörülmüş bulunan teşekkül tarzõ aynen muhafaza edilmiş, ancak görev tanõmõ önemli ölçüde genişletilmiştir. Bununla beraber, 437 sayõlõ KHK nin Yüksek Planlama Kurulu nu düzenleyen 4'üncü ve 5'inci maddelerinde 6 Ocak 1992 tarih ve 470 sayõlõ KHK ile yeni değişiklik yapõlarak, 3701 sayõlõ Kanunda öngörülmüş düzenlemeye paralel bir düzenleme getirilmiş, Kurulun 437 sayõlõ KHK de ayrõntõlõ olarak sayõlan görevleri genel olarak 6 bend halinde tadat edilmiştir. 16 Eylül 1993 tarihinde yürürlüğe giren 511 sayõlõ KHK ile DPT kuruluş ve görevleri konusunda yeni bir düzenleme yapõlmõştõr. Bu KHK de, kendisinden önceki 437 sayõlõ KHK ve bu KHK de değişiklik yapan 470 sayõlõ KHK yi yürürlükten kaldõrõlarak, yeni bir yapõlanma meydana getirmiştir. 511 sayõlõ KHK diğerlerinden farklõ olarak, Yüksek Planlama Kurulu nun Başbakan tarafõndan belirlenecek bakanlar ile DPT Müsteşarõ ndan meydana geleceğini hükme bağlamõştõr. Böylece, 304 sayõlõ KHK ile Kurul üyeliği kaldõrõlan DPT Müsteşarõ, 511 sayõlõ KHK ile tekrar üye yapõlmõştõr. Bu KHK, Kurulun 470 sayõlõ KHK ile yapõlan görev tanõmõnõ aynen muhafaza etmektedir. Ancak 511 sayõlõ KHK de 90 lõ yõllarõn başõndan beri yapõlan önceki diğer düzenlemeler gibi çok kõsa ömürlü olmuştur. Zira, bu KHK, yürürlüğe girmesinden kõsa bir süre sonra Anayasa Mahkemesi nce Anayasaya aykõrõ bulunarak iptali nedeniyle yürürlükten kalkmõştõr. Yargõ kararõ ile ortaya çõkan boşluk yine bir başka KHK ile doldurulmuş olup, o da bugün halen yürürlükte olan 540 sayõlõ KHK'dir. 3
B. YÜKSEK PLANLAMA KURULU NUN BUGÜNKÜ YAPISI 511 sayõlõ KHK'nin Anayasa Mahkemesince iptali üzerine 1994 yõlõnda kabul edilerek yürürlüğe konulan 540 sayõlõ KHK ile Teşkilat yeniden düzenlenmiş ve Yüksek Planlama Kurulu nun 511 sayõlõ KHK de öngörülen yapõsõ aynen muhafaza edilmiş, fakat görev tanõmõ ile ilgili hükümde önemli değişiklikler yapõlmõştõr. Buna göre, Yüksek Planlama Kurulu, Başbakanõn Başkanlõğõnda, Başbakanõn belirleyeceği sayõda Bakanlar ile Devlet Planlama Teşkilatõ Müsteşarõndan meydana gelir. Başbakanõn bulunmadõğõ toplantõlara, Başbakanõn uygun göreceği Devlet Bakanlarõndan biri başkanlõk eder. Kurulun görüşeceği konularõn mahiyet ve özelliğinin gerektirdiği durumlarda, Kurula Başkan tarafõndan diğer Bakanlar ve kamu görevlileri de çağõrõlabilir. Kurulun sekreterya hizmetleri Devlet Planlama Teşkilatõ Müsteşarlõğõnca yürütülür. Görüldüğü gibi 540 sayõlõ KHK Yüksek Planlama Kurulu nun teşekkülü ile ilgili olarak Başbakana geniş bir takdir yetkisi tanõmakta ve Kurulun Devlet Planlama Teşkilatõ Müsteşarõ dõşõndaki üyelerini belirleme yetkisini Başbakana vermektedir. Uygulamada, geçmişte olduğu gibi, 540 sayõlõ KHK yürürlüğe girdikten sonra da, üyelik seçiminde, Kurulu oluşturan üyelerin özellikle ekonomiyle ilgili bakanlõk ya da kuruluşlar ile yatõrõmcõ olarak nitelendirilen bakanlõk veya kuruluşlardan sorumlu olan bakanlar arasõndan seçilmesine özen gösterilmektedir. 4
Şema II: YPK nõn Bugünkü Yapõsõ (57. Hükümet Dönemi) Şema II: YPK'nõn Bugünkü Yapõsõ (57. Hükümet Dönemi) Başbakan Kurul Başkanõ Devlet Bakanõ ve Başbakan Yardõmcõsõ Devlet Bakanõ ve Başbakan Yardõmcõsõ Devlet Bakanõ ve Başbakan Yardõmcõsõ Devlet Bakanõ Devlet Bakanõ Devlet Bakanõ Maliye Bakanõ Bayõndõrlõk ve İskan Ticaret Bakanõ Tarõm ve Köyişleri Bakanõ Sanayi ve Ticaret Bakanõ Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanõ Devlet Planlama Teşkilatõ Müsteşarõ Kurul Sekreteryasõ C. YÜKSEK PLANLAMA KURULU NUN GÖREV VE YETKİLERİ Bugünkü yapõsõ itibariyle Ekonomik Kabine ya da alt düzeyde ikinci bir Bakanlar Kurulu görünümü arz eden Yüksek Planlama Kurulu nun görevleri daha ziyade ekonomik konularla ilgilidir. Bu çerçevede, Yüksek Planlama Kurulu nun biri danõşma niteliğinde, diğeri uygulamaya dönük olmak üzere iki temel fonksiyonu söz konusudur. Başka bir ifade ile Yüksek Planlama Kurulu bazõ konularda, Bakanlar Kurulunun müşaviri sõfatõ ile görev yapmakta, Hükümete yol ve yön göstermek suretiyle bir nevi danõşmanlõk hizmeti sunmaktadõr. Bazõ konularda ise, Bakanlar Kurulu dahil başka bir makam ve merciin onayõna ihtiyaç kalmadan doğrudan doğruya uygulanabilen icrâi nitelikte kararlar alabilmektedir. Yüksek Planlama Kurulu nun görev ve fonksiyonlarõ, esas itibariyle 540 sayõlõ KHK nin 5 inci maddesinde gösterilmiştir. Bunun dõşõnda ayrõca Kurula çeşitli Kanun, KHK ve Bakanlar Kurulu Kararlarõ ile verilen görevler de söz konusudur. Burada, Kurulun görevleri, 540 sayõlõ KHK den kaynaklanan görevler ve çeşitli mevzuatla verilen diğer görevler şeklinde ikiye ayrõlabilir. 1. 540 sayõlõ KHK den Kaynaklanan Görevler Kurulun görevleri, 540 sayõlõ KHK nin 5 inci maddesinde altõ bend halinde tespit edilmiştir. 5
a) İktisadi sosyal ve kültürel kalkõnmayõ planlamada ve politika hedeflerinin tayininde Bakanlar Kuruluna yardõmcõ olmak ve hazõrlanacak kalkõnma planlarõ ile yõllõk programlarõ, Bakanlar Kuruluna sunulmadan önce, belirlenen amaçlara uygunluk ve yeterlilik bakõmõndan incelemek, b) Ülkenin yurtiçi ve yurtdõşõ ekonomik hayatõyla ilgili konularda yüksek düzeyde kararlar almak, c) Kalkõnma Planõ ve Yõllõk Programlar çerçevesinde Kamu İktisadi Teşebbüsleri ile ilgili her türlü kararõ almak, d) Yatõrõm ve ihracatõn teşvikine ilişkin esaslarõ tespit etmek, d) Toplu Konut İdaresi ve Toplu Konut Fonu Bütçesini onaylamak, e) Kanunlarla ve diğer mevzuatla yetki verilen konularda karar vermek. 2. Yüksek Planlama Kurulu na Çeşitli Mevzuatla Verilen Diğer Görevler 540 sayõlõ KHK de belirtilenler dõşõnda çeşitli kanun, KHK, tüzük, yönetmelik ve kararname gibi düzenleyici işlemlerle Yüksek Planlama Kurulu na verilen görevler söz konusudur. Çeşitli kanunlar ve diğer mevzuatla Yüksek Planlama Kurulu na verilen görevlerin bazõlarõ kõsaca şu şekilde sõralanabilir. - 11 Ağustos 1967 tarihinde yürürlüğe giren 933 sayõlõ Kalkõnma Planõnõn Uygulanmasõ Esaslarõna Dair Kanun un 13 üncü maddesi uyarõnca, bu Kanunda ve 5 Temmuz 1963 tarih ve 261 sayõlõ Kanunun 1 inci maddesinde öngörülen Kararnamelerin istihsalinden önce, bu kararlarla ilgili görüşlerini Bakanlar Kuruluna bildirmek. - 18 Mart 1988 tarihinde yürürlüğe giren 3417 sayõlõ Kanun hükümleri uyarõnca çalõşanlarõn tasarrufa teşvik edilmesi ve bu tasarruflarõn değerlendirilmesi ile ilgili olarak hak sahiplerine yapõlacak ödemeler, tasarruflarõn nemalandõrõlmasõ gibi, bu Kanun uygulamasõyla ilgili her türlü düzenlemeyi yapmak. - 13 Haziran 1994 tarihinde yürürlüğe giren 3996 sayõlõ Bazõ Yatõrõm ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptõrõlmasõ Hakkõnda Kanun uyarõnca, bu Kanun kapsamõnda yer alan yatõrõm ve hizmetlerin, yap-işlet-devret modeli ile gerçekleştirilmesi konusunda kamu idareleri tarafõndan bu modelin uygulanmasõ talepleri ile ilgili müracaatlarõ değerlendirerek ilgili idareye müsaade vermek ve yetkili idare ile görevli şirket arasõnda yapõlan yap-işlet-devret uygulama sözleşmelerini onaylamak. Bu konuyla ilgili ayrõntõlar 4.10.1994 tarihinde yayõmlanan 94/5907 sayõlõ Bakanlar Kurulu Kararõ ile düzenlenmiştir. Bu Kararnamemde ayrõca Yüksek Planlama Kurulu na atõfta bulunulan hükümler yer almaktadõr. 6
- 15 Haziran 1985 tarihinde yürürlüğe giren 3218 sayõlõ Serbest Bölgeler Kanunu nun 4 üncü maddesine göre Serbest Bölgelerde yürütülecek faaliyet konularõnõ tespit etmek. - 26.1.1970 tarihinde yürürlüğe giren 14.1.1970 tarih ve 1211 sayõlõ T.C. Merkez Bankasõ Kanunu nun 40 õncõ maddesi II nci fõkrasõnõn (b) ve (c) bentlerinde öngörülen faiz oranlarõ ve banka kredilerinin düzenlenmesi ile ilgili olarak Banka tarafõndan Başbakanlõğa yapõlacak öneriler hakkõndaki görüşlerini Bakanlar Kurulu na sunmak. - 24.11.1994 tarih ve 2983 sayõlõ Tasarruflarõn Teşviki ve Kamu Yatõrõmlarõnõn Hõzlandõrõlmasõ Hakkõnda Kanun da, Kamu Ortaklõğõ Fonuna ilişkin olarak bu Kanunun 6 ncõ maddesinde öngörülen görev ve yetkileri kullanmak. - Bakanlar Kurulu Kararnameleriyle verilen diğer görev ve yetkiler. 7
II. PARA-KREDİ VE KOORDİNASYON KURULU A. PARA-KREDİ VE KOORDİNASYON KURULU NUN TARİHÇESİ Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu nun teşekkülünün tarihçesi iktisadi alanda önemli kararlarõn alõndõğõ 24 Ocak 1980 tarihine kadar uzanmaktadõr. 25 Ocak 1980 tarihli Resmi Gazete de yayõmlanan 8/166 sayõlõ Bakanlar Kurulu Kararõyla kurulan Para ve Kredi Kurulu: - Başbakanlõk Müsteşarõ Başkanlõğõnda, - Devlet Planlama Teşkilatõ Müsteşarõ, - Maliye Bakanlõğõ Müsteşarõ, - Ticaret Bakanlõğõ Müsteşarõ, - Devlet Planlama Teşkilatõ İktisadi Planlama Başkanõ, - Hazine ve Milletlerarasõ İktisadi İşbirliği Genel Sekreteri, - T.C. Merkez Bankasõ Başkanõ ve - Maliye Bakanlõğõ Gelirler Genel Müdürü nden teşekkül etmektedir. Devlet Planlama Teşkilatõ, Para ve Kredi Kurulu nda Müsteşar ve İktisadi Planlama Başkanõ ile temsil edilmektedir. Diğer taraftan, Kurulun sekreteryasõnõn da Devlet Planlama Teşkilatõ tarafõndan yürütülmesi öngörülmüştür. Kurulun temel görevleri sözkonusu Kararnamede: - Para ve kredi politikasõnõn uygulanmasõnda koordinasyonu sağlamak, - Kredilerin plan ve program ilkelerine uygun olarak dağõlõmõnõ ve finansman güçlüklerinin giderilmesini temin etmek, - Destekleme fiyatlarõ konusunda tavsiyelerde bulunmak, - Ödemeler dengesindeki gelişmeleri takip ederek gerekli tedbirleri almak olarak sõralanmõştõr. 8/166 sayõlõ Karar, 30.12.1983 tarih ve 83/7538 sayõlõ Bakanlar Kurulu Kararõ ile yürürlükten kaldõrõlarak, Para ve Kredi Kurulunun teşekkül tarzõ yeniden belirlenmiştir. Bu defa, Kurulun: 8
- Devlet Bakanõ ve Başbakan Yardõmcõsõnõn Başkanlõğõnda, - Maliye ve Gümrük Bakanõ, - Devlet Planlama Teşkilatõ Müsteşarõ, - Hazine ve Dõş Ticaret Müsteşarõ, - T.C. Merkez Bankasõ Başkanõ, - Maliye ve Gümrük Bakanlõğõ Müsteşarõ, - Tarõm Orman ve Köyişleri Bakanlõğõ Müsteşarõ ve - Sanayi ve Ticaret Bakanlõğõ Müsteşarõ ndan teşekkül etmesi öngörülmüştür. 83/7538 sayõlõ Kararda ise 14 Ocak 1988 tarih ve 88/12496 sayõlõ Bakanlar Kurulu Kararõ ile yeni bir değişiklik yapõlarak, Kurul başkanlõğõnõ, Başbakanõn görevlendireceği bir Devlet Bakanõ nõn yapacağõ belirtilmiştir. Kurulun bugünkü yapõsõ ve fonksiyonlarõ itibariyle yeniden düzenlenmesi ilk kez 5 Ocak 1992 tarih ve 91/2548 sayõlõ Bakanlar Kurulu Kararõyla olmuştur. Bu Karar ile Kurulun adõ Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu olarak belirlenmiş ve Kurulun; - Başbakanõn görevlendireceği bir Devlet Bakanõ Başkanlõğõnda, - Bayõndõrlõk ve İskan Bakanõ, - Devlet Planlama Teşkilatõ Müsteşarõ, - Hazine ve Dõş Ticaret Müsteşarõ, - T.C. Merkez Bankasõ Başkanõ, ve - Maliye ve Gümrük Bakanlõğõ Müsteşarõ ndan oluşmasõ öngörülmüştür. 91/2548 sayõlõ Bakanlar Kurulu Kararõyla oluşturulan ve 16 Eylül 1993 tarihinde yayõmlanan 508 sayõlõ Kanun Hükmünde Kararname ile ilk kez bir yasama işlemiyle yeniden belirlenen Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu, 24 Haziran 1994 tarihinde yürürlüğe giren 540 sayõlõ Devlet Planlama Teşkilatõ Kuruluş ve Görevleri Hakkõnda Kanun Hükmünde Kararname ile son defa yeni bir düzenlemeye tabi tutulmuştur. 9
B. PARA-KREDİ VE KOORDİNASYON KURULU NUN BUGÜNKÜ YAPISI Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu 540 KHK nin 6 ncõ maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre Kurul: oluşmaktadõr. - Devlet Planlama Teşkilatõ Müsteşarlõğõ nõn bağlõ olduğu Devlet Bakanõnõn başkanlõğõnda, - Başbakanõn belirleyeceği Bakanlar - Devlet Planlama Teşkilatõ Müsteşarõ, - Maliye Bakanlõğõ Müsteşarõ, - Hazine Müsteşarõ, - Dõş Ticaret Müsteşarõ ve - Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasõ Başkanõ ndan Mevcut oluşum tarzõ bakõmõndan Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu, Yüksek Planlama Kuruluna nazaran, teknik yönü siyasi yönüne göre daha ağõrlõklõ olan bir Kurul olup, hiyerarşik bakõmdan Yüksek Planlama Kurulu nun altõnda yer almaktadõr. Kurul, alacaklarõ kararla ilgili olarak Yüksek Planlama Kurulu ve Bakanlar Kurulu na istişâri mahiyette yardõmcõlõk fonksiyonu ile donatõlmõştõr. Şema III de görüldüğü üzere, Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu nun bakanlardan oluşan siyasi kanadõnõ belirleme yetkisi, Yüksek Planlama Kurulu üyesi bakanlarõn tespitinde olduğu gibi, Başbakana aittir. Dolaysõyla, bu üyelerin değiştirilmesi ve yeniden belirlenmesi her zaman sözkonusu olabilecektir. Kurulun ekonomi yönetimi ile ilgili kamu kuruluşlarõnõn üst temsilcilerinden oluşan üyelerinin değiştirilmesi ise ancak bir yasa hükmüyle mümkündür. Kurul üyeleri bu şekilde tespit edilmiş olmasõna rağmen, 540 sayõlõ KHK uyarõnca, Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu nun toplantõlarõna Kurul Başkanõ tarafõndan toplantõ gündemiyle ilgili Bakanlar davet edilebilir ve görüşülecek konularõn gerektirdiği hallerde diğer kamu görevlileri de çağõrabilir. Kurulun sekreterya hizmetlerini yürütme görevi 540 sayõlõ KHK ile tekrar Devlet Planlama Teşkilatõ Müsteşarlõğõna verilmiştir. C. PARA-KREDİ VE KOORDİNASYON KURULU NUN GÖREVLERİ Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu nun görevleri esas itibariyle 540 sayõlõ KHK nin 6 ncõ maddesinde düzenlenmiştir. Sözkonusu hükmün ifade biçiminden de anlaşõlacağõ gibi, Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu nun aldõğõ kararlar icrâi yani uygulamaya dönük olmaktan ziyade istişari mahiyettedir. Sözkonusu madde hükmüne göre Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu, belli konularda Yüksek Planlama Kurulu ve Bakanlar Kuruluna teknik görüş beyan eden bir ihtisas kurulu olarak 10
düşünülmüştür. Dolayõsõyla Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu tarafõndan alõnan kararlarõn çoğu uygulamaya konulmadan önce Yüksek Planlama Kurulu veya Bakanlar Kuruluna sunulmakta, nihai olarak bu Kurullardan biri veya her ikisinin iradesi ile işlerlik ve uygulanabilirlik kazanabilmektedir. Bunun dõşõnda, çeşitli Bakanlar Kurulu Kararlarõ ile Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu na verilen görev ve yetkiler söz konusudur. Bu Kararlar uyarõnca alõnan Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu Kararlarõndan çoğu ise doğrudan doğruya uygulanabilecek nitelikte yani icrâi kararlardõr. Şema III: Bugünkü Yapõsõyla Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu (57.Hükümet) DEVLET BAKANI ve BAŞBAKAN YARDIMCISI Başkan (DPT'nin Bağlõ Olduğu Bakan) DEVLET BAKANI (Başbakan belirler) DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI MÜSTEŞARI DEVLET BAKANI (Başbakan belirler) DEVLET BAKANI (Başbakan belirler) KURUL SEKRETERYASI HAZİNE MÜSTEŞARI MALİYE MÜSTEŞARI DIŞ TİCARET MÜSTEŞARI T.C. MERKEZ BANKASI BAŞKANI 1. Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu nun 540 Sayõlõ KHK den Kaynaklanan Görev ve Yetkileri Para Kredi ve Koordinasyon Kurulu nun 540 sayõlõ KHK nin 6 ncõ maddesinde düzenlenen görev ve yetkileri 6 bend halinde sõralanmaktadõr. 1) Ülkenin yurt içi ve yurtdõşõ ekonomi, para, kredi ve maliye politikalarõnõ tespit ederek uygulanmasõnda koordinasyon sağlamak ve bununla ilgili tedbirleri ve kararlarõ almak. 2) Bakanlar Kurulunun veya Yüksek Planlama Kurulunun incelemesini istediği konularda görüş bildirmek, 3) Destekleme politikalarõnõn esaslarõnõ belirleyerek destekleme fiyatlarõ konusunda Bakanlar Kuruluna tavsiyelerde bulunmak, 4) Ödemeler dengesindeki gelişmeleri takip ederek gerekli tedbirleri almak, ithalattan alõnacak teminat ve fonlar hakkõnda Bakanlar Kuruluna teklifte bulunmak, 5) Bakanlar Kurulunca verilen diğer görevleri yapmak, 6) Kurul Kararlarõnõn uygulanmasõnõ takip etmek. 11
2. Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu na Çeşitli Mevzuatla Verilen Diğer Görevler Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu nun 540 sayõlõ KHK de belirtilenler dõşõnda kalan ve çeşitli Bakanlar Kurulu Kararnameleriyle tespit olunan bir kõsõm görevleri de şu şekilde sõralanabilir. - 12 Mayõs 1988 tarih ve 88/12944 sayõlõ Kaynak Kullanõmõnõ Destekleme Fonu Kurulmasõ Hakkõnda Bakanlar Kurulu Kararõ nõn 6 ncõ maddesi gereğince Fondan yapõlacak kredi kullandõrõlmasõnda kredinin miktarõ ile diğer esas ve şartlarõn belirlenmesi. - 14 Ekim 1988 tarihinde yayõmlanan 88/13384 sayõlõ Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu Kurulmasõ Hakkõndaki Bakanlar Kurulu Kararõ nõn 10 uncu maddesi uyarõnca Fonun tarõmsal girdilerin sübvansiyonu, üreticinin fiyat hareketlerinden korunmasõ, ihracatõn geliştirilmesi, ihracata dönük yatõrõmlarõn finansmanõ, ihracat sigortasõ kuruluncaya kadar ihracatõn sigortasõ faaliyetlerinin finansmanõ için kullanõlmasõna karar vermek. - 6 Nisan 1985 tarihinde yayõmlanan 85/9325 sayõlõ Dõş Krediler Kur Farkõ Fonu Tesisine Dair Türk Parasõnõn Kõymetini Koruma Hakkõnda 31 Sayõlõ Karar uyarõnca yatõrõmlarõn ve döviz kazandõrõcõ işlemlerin finansmanõnda kullanõlmak üzere Fon kapsamõna alõnacak kredilerin tespiti ve dõş kredilere uygulanacak faiz oranlarõnõn belirlenmesi gibi hususlarda karar almak. - 19 Aralõk 1985 tarihinde yayõmlanan 85/10151 sayõlõ Tohumculuğun Teşviki Hakkõnda Karar uyarõnca, kaliteli ve verimli tohumluk ve diğer girdilerin çiftçiler tarafõndan kullanõlmasõnõn yaygõnlaştõrõlmasõ için teşvik edici tedbirleri almak. - 1 Eylül 1992 tarihinde yayõmlanan 92/3280 sayõlõ Karar uyarõnca Tarõm Satõş Kooperatifleri ve Kooperatif Birliklerinin Devlet adõna ürün mübayaasõ ile görevlendirilmesi ile ilgili esaslar Yüksek Planlama Kurulunca, ürünlerin satõn alõndõğõ haliyle depolanmasõ mümkün olmayan ve ilk işlemeye tabi tutulmasõ gereken ürünlerin işlenmesi, depolanmasõ ve bu amaçla yapõlacak giderlerin karşõlanmasõna ilişkin usul ve esaslar ile stoklarõn satõmõ ile destekleme faaliyetleri sonucunda elde edilip Ziraat Bankasõ nezdinde toplanan kârõn harcanmasõna ilişkin esaslarõn tespiti ise Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu tarafõndan yapõlõr. - 19 Ocak 1988 tarihinde yayõmlanan 88/12512 sayõlõ Tarõmda Kullanõlan Kimyevi Gübrelerin Yurt İçinden ve Yurtdõşõndan Tedariki Dağõtõmõ ve Desteklenmesi Hakkõnda Karar uyarõnca gübre cinsine ve bölgelere göre üretici ve dağõtõcõlara yapõlacak destekleme ödemesi miktarõnõn tespiti. 12
Belgenin Sonu 13