genellenebilirlik kuramı



Benzer belgeler
23. BASKI. Alıştırmalar için örnek data dosyaları te.

MEB YURT DIŞINDA GÖREVLENDİRİLECEK ÖĞRETMENLERİN MESLEKİ YETERLİLİK SINAVLARINA HAZIRLIK EL KİTABI. Millî Eğitim Bakanlığı

EĞİTİMDE ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME

KPSS EĞİTİM BİLİMLERİ. gelişim psikolojisi öğrenme psikolojisi rehberlik ve özel eğitim program geliştirme

Yrd. Doç. Dr. Mehmet Serkan UMUZDAŞ ÖZGÜN MAKAMSAL ETÜTLER ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.

ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ

ÖABT LİSE MATEMATİK SORU BANKASI ÖABT ÖĞRETMENLİK ALAN BİLGİSİ TESTİ. Tamamı Çözümlü. Kerem Köker

kpss eğitim bilimleri ÖDD ÖĞRENCİNİN DEFTERİ DERS REHBERLİK ve ÖZEL EGİTİM Editör: Savaş Doğan Yazar: Ferdi Kaya

Uygulamalı Meta-Analiz

kpss eğitim bilimleri ĞRENCİNİN D ERS D EFTERİ REHBERLİK ve ÖZEL EGİTİM Editör: Savaş Doğan Yazar: Ferdi Kaya Kolay oku Hızlı düşün Kalıcı öğren

Şener Büyüköztürk Ömay Çokluk Nilgün Köklü

Özgün Makamsal Parçalar Piyano İçin Hazırlanmış 10 Özgün Parça

İç Denet m Başarısı Üzer ndek Önem. Dr. Ramazan YANIK

önce biz sorduk KPSS Soruda 82 soru ezberbozan MATEMATİK GEOMETRİ SORU BANKASI Eğitimde

23. BASKI. Alıştırmalar için örnek data dosyaları te.

ALES. ÇIKMIŞ SORULAR Tamamı Çözümlü. ales AKADEMİK PERSONEL VE LİSANSÜSTÜ EĞİTİMİ GİRİŞ SINAVI.

Doç. Dr. Şeref TAN ÖĞRETİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ISBN

önce biz sorduk KPSS Soruda 32 soru ÖABT FİZİK TAMAMI ÇÖZÜMLÜ SORU BANKASI Eğitimde

kpss Önce biz sorduk 50 Soruda SORU Güncellenmiş Yeni Baskı ÖABT İLKÖĞRETİM MATEMATİK Tamamı Çözümlü SORU BANKASI

kpss Önce biz sorduk 50 Soruda SORU Güncellenmiş Yeni Baskı ÖABT KİMYA Tamamı Çözümlü ÇIKMIŞ SORULAR

Komisyon DGS TAMAMI ÇÖZÜMLÜ 10 DENEME SINAVI ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.

önce biz sorduk KPSS Soruda 31 soru ÖABT LİSE MATEMATİK TAMAMI ÇÖZÜMLÜ SORU BANKASI Eğitimde

ezberbozan MATEMATİK GEOMETRİ SORU BANKASI KPSS 2018 eğitimde tamamı çözümlü 30.yıl

KPSS ÖABT İLKÖĞRETİM MATEMATİK. Tamamı Çözümlü SORU BANKASI. 50 soruda SORU

KPSS soruda SORU GENEL YETENEK - GENEL KÜLTÜR MATEMATİK GEOMETRİ TAMAMI ÇÖZÜMLÜ SORU BANKASI

KPSS EĞİTİM BİLİMLERİ 2019 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME. Tamamı Çözümlü DENEME E 65 D Ö U K. 80 soruda SORU

PROGRAM GELİŞTİRME SORU BANKASI KPSS KPSS. Eğitim Bilimleri. Eğitimde. Sınıf Yönetimi Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı

önce biz sorduk KPSS Soruda soru ÖABT İLKÖĞRETİM MATEMATİK GEOMETRİ, İSTATİSTİK, OLASILIK Eğitimde 30.

FEN BİLİMLERİ FEN ve TEKNOLOJİ

İş Birlikli Öğrenme Teknikleri ve Türkçe Öğretimi

KPSS GENEL YETENEK MATEMATİK GEOMETRİ YENİ. Özgün 900 Soru

SORU BANKASI GEOMETRİ KPSS KPSS. Genel Yetenek Genel Kültür. Sayısal ve Mantıksal Akıl Yürütme. Eğitimde. Lise ve Ön Lisans Adayları İçin MATEMATİK

önce biz sorduk KPSS Soruda soru ÖABT İLKÖĞRETİM MATEMATİK SOYUT CEBİR - LİNEER CEBİR Eğitimde 30.

Dünyada Ana D l Öğret m

matematik sayısal ve mantıksal akıl yürütme

Komisyon DİKEY GEÇİŞ SINAVI TAMAMI ÇÖZÜMLÜ ÇIKMIŞ SORULAR ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

Ritim Öğreniyorum-II. Al ÖZTÜRK

kpss ğrencinin D ers D efteri genel yetenek genel kültür COĞRAFYA Kolay oku Hızlı düşün Kalıcı öğren PEGEM AKADEMİ

DİLBİLİM NEDİR? Dav d CRYSTAL. Çeviren: Ahmet BENZER

önce biz sorduk 50 Soruda 32 KPSS 2017 soru ÖABT FEN BİLİMLERİ FEN ve TEKNOLOJİ TAMAMI ÇÖZÜMLÜ ÇIKMIŞ SORULAR Eğitimde

KPSS. Eğitim Bilimleri. ezberbozan. serisi. KPSS Ders Notları. özetlenmiş içerik pratik bilgiler kritik notlar ilgi çekici görseller

Editörler: Doç. Dr. Şeref TAN ÖĞRETİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

kpss Yeni sorularla yeni sınav sistemine göre hazırlanmıştır. öğretim ilke ve yöntemleri 20 deneme tamamı çözümlü

Problem Çözümleri. ve Teknolojinin Bilimsel İlkeleri. Editörler: Metin ORBAY-Feda ONER

Komisyon ALES ÇIKMIŞ SINAV SORULARI 9 FASİKÜL ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

Komisyon DGS 10 DENEME ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

Çözümlü Yüksek Matematik Problemleri. Doç. Dr. Erhan Pişkin

kpss Önce biz sorduk 120 Soruda 83 SORU Güncellenmiş Yeni Baskı Genel Yetenek Genel Kültür MATEMATİK GEOMETRİ DENEME

önce biz sorduk KPSS Soruda 92 soru GENEL YETENEK - GENEL KÜLTÜR EFSANE SORU BANKASI Eğitimde

kpss Önce biz sorduk 50 Soruda SORU Güncellenmiş Yeni Baskı ÖABT FİZİK Tamamı Çözümlü ÇIKMIŞ SORULAR

Komisyon DİKEY GEÇİŞ SINAVI TAMAMI ÇÖZÜMLÜ ÇIKMIŞ SORULAR ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

Yrd. Doç. Dr. Neşe GÜLER EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME. ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

Ritim Öğreniyorum-II. Al ÖZTÜRK

Komisyon ANAYASA 30 DENEME ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

SORU BANKASI. kpss MATEMATİK GEOMETRİ SORU. Lise ve Ön Lisans. Önce biz sorduk. Güncellenmiş Yeni Baskı. Tamamı Çözümlü.

Eşit Ağırlık ve Sayısal Adaylar İçin ALES SORU BANKASI ALES. eğitimde 30.yıl. Kenan Osmanoğlu Kerem Köker

ALES SÖZEL ADAYLAR İÇİN ALES SORU BANKASI. Savaş Doğan - Kenan Osmanoğlu - Kerem Köker. Eğitimde

Komisyon İLKÖĞRETİM MATEMATİK ÖĞRETMENLİĞİ TAMAMI ÇÖZÜMLÜ 10 DENEME ISBN

Tüm Adaylar İçin ALES SORU BANKASI. Kenan Osmanoğlu Kerem Köker

ALES EŞİT AĞIRLIK VE SAYISAL ADAYLAR İÇİN TAMAMI ÇÖZÜMLÜ 10 DENEME

LİSE MATEMATİK SOYUT CEBİR LİNEER CEBİR

kpss Önce biz sorduk 50 Soruda SORU Güncellenmiş Yeni Baskı ÖABT KİMYA Tamamı Çözümlü SORU BANKASI

Komisyon LYS1 MATEMATİK 10 DENEME TAMAMI ÇÖZÜMLÜ ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.

önce biz sorduk KPSS Soruda 92 soru GENEL YETENEK - GENEL KÜLTÜR COĞRAFYA 30 DENEME Önder Cengiz - Mustafa Mervan Demir Eğitimde

ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ. soru KPSS 2017 EĞİTİM BİLİMLERİ. önce biz sorduk. Eğitimde

Komisyon ALES ÇIKMIŞ SINAV SORULARI 10 FASİKÜL ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

kpss Önce biz sorduk 50 Soruda SORU Güncellenmiş Yeni Baskı ÖABT TÜRKÇE Tamamı Çözümlü ÇIKMIŞ SORULAR

KPSS. Eğitim Bilimleri. ezberbozan. serisi. KPSS Ders Notları. özetlenmiş içerik pratik bilgiler kritik notlar ilgi çekici görseller

Çağdaş Türk Müz ğ P yano Eserler ne Yönel k Hazırlayıcı Etüt Yazma Yöntem. Yrd. Doç. Dr. Ahmet Suat KARAHAN

ÖABT SORU BANKASI. FEN BİLİMLERİ FEN ve TEKNOLOJİ FİZİK ÖABT ÖĞRETMENLİK ALAN BİLGİSİ TESTİ. Tamamı Çözümlü

Genel Matematiksel Kavramlar

kpss Önce biz sorduk 50 Soruda 35 SORU Güncellenmiş Yeni Baskı ÖABT KİMYA Tamamı Çözümlü DENEME

kpss 2013 iktisat ÖSYM sınav formatına %100 uygun

PEGEM DENEME den DENEME ALES ALES i DENEME ÇÖZÜM KİTAPÇIĞI YENİ

Kredi Derecelendirme Kuruluşlarının Ülke Notlarının Değerlendirilmesine İlişkin Akademisyenlerin Algısı

Komisyon İKTİSAT ÇEK KOPAR YAPRAK TESTİ ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

Komisyon KPSS ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME TAMAMI ÇÖZÜMLÜ 20 DENEME. ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.

KPSS 2015 EĞİTİM BİLİMLERİ ÖĞRETİM İLKE YÖNTEMLERİ. Tamamı Çözümlü DENEME. Soruları yakalayan komisyon tarafından hazırlanmıştır.

ÖSYM. kpss. yeni sınav sistemine göre hazırlanmıştır. GENEL KÜLTÜR VATANDAŞLIK DENEME. Gerçek Sınav Tadında...

MUHASEBE SORU BANKASI REDITUS. Tamamı Çözümlü PERİL ÖZERGÜN - SAADET ERDEM. Temel Kavramlar. Vergi Müfettişliği. Muhasebe Standartları

Viyolonsel İçin Sol El Teknik Çalışmaları SERPİL UMUZDAŞ

kpss Önce biz sorduk 50 Soruda 33 SORU Güncellenmiş Yeni Baskı ÖABT TARİH Tamamı Çözümlü ÇIKMIŞ SORULAR

kpss coğrafya tamam çözümlü mesut atalay - önder cengiz

kpss Soru Bankası Program Geliştirme Eğitim Bilimleri 2011 de da 87 SORU AVCISI 2009 da 74 SORU YAKALADI

ÖABT FEN BİLİMLERİ/FEN VE TEKNOLOJİ ÖĞRETMENLİĞİ

ales dört bin soru tarzına en yakın EŞİT AĞIRLIK ve SAYISAL ADAYLARA ALES SORU BANKASI Kenan Osmanoğlu - Kerem Köker - Savaş Doğan

Doç. Dr. Şeref TAN ÖĞRETİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ISBN

Komisyon ÖABT KİMYA ÖĞRETMENLİĞİ PİYASA 9 DENEME ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

GYS. Ceza ve. Tevkifevleri. Saymanlık. Adalet Bakanlığı

Komisyon ALES TAMAMI ÇÖZÜMLÜ 10 DENEME ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

KPSS 2019 VİDEO DESTEKLİ GENEL YETENEK - GENEL KÜLTÜR MATEMATİK KONU ANLATIMLI PRATİK BİLGİLER SINAVLARA EN YAKIN ÖZGÜN SORULAR VE AÇIKLAMALARI SORU

Nedelsky ve Angoff Standart Belirleme Yöntemleri ile Elde Edilen Kesme Puanlarının Genellenebilirlik Kuramı ile Karşılaştırılması

kpss ezberbozan serisi MATEMATİK GEOMETRİ SORU BANKASI Eğitimde

ALES EŞİT AĞIRLIK VE SAYISAL ADAYLAR İÇİN ALES SORU BANKASI. Kenan Osmanoğlu - Kerem Köker - Savaş Doğan. Eğitimde

kpss 2013 muhasebe ÖSYM sınav formatına %100 uygun

DENEME MATEMATİK GEOMETRİ KPSS KPSS. Genel Yetenek Genel Kültür. Eğitimde

Komisyon FEN BİLİMLERİ/FEN VE TEKNOLOJİ ÖĞRETMENLİĞİ TAMAMI ÇÖZÜMLÜ 10 DENEME ISBN

TARİH DENEME GENEL KÜLTÜR. kpss ÖSYM. Osmanlı Siyasî Tarihi Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi. Serkan Aksoy. Gerçek Sınav Tadında...

önce biz sorduk 50 Soruda 32 KPSS 2017 soru ÖABT FİZİK TAMAMI ÇÖZÜMLÜ ÇIKMIŞ SORULAR Eğitimde

Transkript:

genellenebilirlik kuramı neşe güler gülden kaya uyanık gülşen taşdelen teker

Yrd. Doç. Dr. Neşe GÜLER Arş. Gör. Gülden KAYA UYANIK Öğr. Gör. Gülşen TAŞDELEN TEKER GENELLENEBİLİRLİK KURAMI ISBN 978-605-364-399-9 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. 2012, Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 1. Baskı: Aralık 2012 Dizgi-Grafik Tasarım: Ebru ÇİFTÇİOĞLU Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Tarcan Matbaası (Ankara-0312-384 34 55) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 25744 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50-430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24-434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 E-ileti: pegem@pegem.net

Yrd. Doç. Dr. NEŞE GÜLER 1974 yılında Bursa da doğdu. İlk ve orta öğrenimin Bursa da tamaladı. Uludağ Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi Matematik Bölümü nden 1995 yılında lisans diplomasını aldı ve aynı yıl yüksek lisans sınavını kazanarak bölümünde yüksek lisans eğitimine ve araştırma görevlisi olarak çalışmaya başladı. Matematik bölümünde yüksek lisans eğitimini bitirdikten sonra, Amerika da Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme alanında eğitim almak üzere Milli Eğitim Bakanlığı nın yurt dışı bursunu kazandı. Amerika da University of Florida da eğitimde ölçme ve değerlendirme dalında yüksek lisansını tamamlayarak 2003 yılında Türkiye ye döndü ve Hacettepe Üninversitesi nin Eğitim Fakültesi Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Anabilim dalında doktora eğitimine başladı. Aynı bölümde araştırma görevlisi olarak çalıştı. 2006-2008 yılları arasında Milli Eğitim Bakanlığı EARGED dairesinde ÖBBS-2005 ilköğretim öğrencilerinin başarılarının belirlenmesi çalışmasında ve ilköğretimde yeni öğretim programlarının değerlendirilmesi projesinde ve raporlarının hazırlanmasında görev aldı. 2008 yılında Klasik Test Kuramı Genellenebilirlik Kuramı ve Rasch Modeli Üzerine Bir Araştırma başlıklı tezini vererek doktorasını tamamladı. 2009 yılından itibaren Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Ölçme ve Değerlendirme A.B.D. da yardımcı doçent olarak görev yapmakta. Yazarın genellenebilirlik kuramı ve madde tepki kuramı ile ilgili yayınlanmış makaleleri de bulunmaktadır. İletişim Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Ölçme ve Değerlendirme A.B.D. Hendek/Sakarya gnguler@gmail.com

Arş. Gör. Gülden KAYA UYANIK 1985 yılında İzmir de doğdu. İlk ve orta öğrenimini İzmir de tamamladı. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Kimya Eğitimi bölümünden 2009 yılında mezun oldu ve aynı yıl Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Bölümü Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Bilim Dalında yüksek lisansa başladı. 2010 yılında Sakarya Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Anabilim Dalı nda araştırma görevlisi olarak göreve başladı. 2011 yılında Genellenebilirlik Kuramının Doldurma Kavram Haritası Değerlendirme Çalışmasına Uygulanması başlıklı yüksek lisans tezini tamamladı ve aynı yıl Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Bölümü Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Bilim Dalında doktora programına kabul edildi. Yazar doktora eğitimine devam etmektedir. İletişim: Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Ölçme ve Değerlendirme A.B.D. Hendek/Sakarya guldenk@sakarya.edu.tr

Öğr. Gör. Gülşen TAŞDELEN TEKER 1984 yılında Ankara da doğdu. Bütün öğrenim hayatını Ankara da tamamladı. 2002 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi Eğitim Fakültesi Fen Bilgisi Öğretmenliği Bölümü nü kazandı ve 2007 yılında lisans diplomasını aldı. Aynı yıl yüksek lisans sınavını kazanarak Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Bilim Dalında yüksek lisans eğitimine başladı ve 2009 yılında Nedelsky ve Angoff Standart Belirleme Yöntemlerinin Genellenebilirlik Kuramı ile Karşılaştırılmasına İlişkin Bir Araştırma başlıklı tezini vererek yüksek lisans eğitimini tamamladı. 2010 yılında aynı alanda doktoraya başlayan yazarın eğitimi devam etmektedir. Ölçme ve değerlendirme bölümünde yüksek lisans eğitimi devam ederken Bursa ilinin İnegöl ilçesinde 2009-2010 yıllarında fen ve teknoloji öğretmeni olarak çalıştı. 2010 yılında bu görevinden ayrılarak halen çalışmakta olduğu Sakarya Üniversitesi Hendek Eğitim Fakültesi nde Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Ana Bilim Dalı nda öğretim görevlisi olarak çalışmaya başladı. Yazarın genellenebilirlik kuramı ve standart belirleme ile ilgili bildiri ve makaleleri de bulunmaktadır. İletişim: Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Ölçme ve Değerlendirme A.B.D. Hendek/Sakarya gtasdelen@sakarya.edu.tr

ÖNSÖZ Birlikte bir ürün ortaya çıkarabilmenin keyfini ve heyecanını; bu süreçte yaşanan zorluklara birlikte göğüs germenin sevincini ve paylaşımın ne büyük bir hazine olduğunu bize yaşatan bu kitabı sizlere sunmanın mutluluğunu yaşıyoruz. Kitabımız öncelikle, Genellenebilirlik Kuramı üzerinde çalışmak isteyenlere Türkçe bir kaynak sağlayabilmek amacı taşımaktadır. Kitabın kapsamında, kuramla ilgili temel tanımların açıklandığı, kuramın dayandığı istatistiksel modelin sunulduğu, tek yüzeyde ve çoklu yüzeylerde çaprazlanmış ve yuvalanmış desenlerin örneklerle verildiği, sabit yüzeylerde genellenebilirlik çalışması ve karar çalışmalarının yer aldığı bölümler bulunmaktadır. Ayrıca her bölümün sonunda, bölümle ilgili bilimsel dergilerde yayınlanmış son yıllarda yapılan çalışmaların bir kısmı okuyucunun rahatlıkla ulaşabilmesi için kaynakça olarak verilmiştir. Kitaptaki konular örneklendirilerek, kuramın uygulanmasındaki hesaplamalar bu örnekler üzerinden verilmeye çalışılmıştır. Son bölümde ise bu örneklerin EduG bilgisayar programı ile analizlerine yer verilmiştir. Genellenebilirlik Kuramı na ilgi duyan ve bu kuramla ilgili çalışma yapmak isteyen tüm okuyuculara rehberlik edebilmesi dileğiyle... Yrd. Doç. Dr. Neşe GÜLER

İÇİNDEKİLER Önsöz...vıı İçindekiler...ıx 1. BÖLÜM GİRİŞ VE GENEL AÇIKLAMALAR GENELLENEBİLİRLİK KURAMI ÇERÇEVESİNDEN BİR BAKIŞ... 4 G Çalışması (G Study) ve K Çalışması (D Study)... 5 Kabul Edilebilir Gözlemler Evreni (Universe of Admisible Observations) ve Genelleme Evreni (Universe of Generalization)...7 Ölçme Objesi (Object of Measurement)... 8 K Çalışması Örneklem Büyüklüğü... 8 Çaprazlanmış (Crossed) ve Yuvalanmış (Nested) Desen... 9 K Çalışması Desen Puanı... 9 Evren Puanı... 9 Tek Yüzeyli Evrenler... 11 Tek Yüzeyli Çaprazlanmış Desen Örnekleri... 14 Tek Yüzeyli Yuvalanmış Desen Örnekleri... 15 İki Yüzeyli Evrenler... 16 Üç ya da Daha Çok Yüzeyli Evrenler... 18 Rastgele Modeller (Random Models), Karışık Modeller (Mixed Models) ve Farklı Genellenebilirlik Evrenleri (Different Universes of Generalization)... 18 K Çalışmasında Kestirilen Varyans Bileşenleri... 19 Mutlak Hata Varyansı (Absolute Error Variance): σ 2 ( Δ )... 19 Göreli Hata Varyansı (Relative Error Variance): σ 2 () δ... 19 2 Genellenebilirlik Katsayısı (Generalizability Coefficient): Eb... 20 Phi Katsayısı (Phi Coefficient)... 20 Rastgele (Random) ve Sabit (Fixed) Yüzeyler... 21 BÖLÜM 1 İLE İLGİLİ BİLİMSEL DERGİLERDE YAYINLANMIŞ SON YILLARDA YAPILAN ÇALIŞMALAR... 21 BÖLÜM 1 ALIŞTIRMALARI... 22 BÖLÜM 1 ALIŞTIRMA CEVAPLARI... 23

x Genellenebilirlik Kuramı 2. BÖLÜM GENELLENEBİLİRLİK KURAMINININ DAYANDIĞI İSTATİSTİKSEL MODEL VARYANS BİLEŞENLERİ...28 ÇOK YÜZEYLİ DESENLER...29 BÖLÜM 2 ALIŞTIRMALARI...31 BÖLÜM 2 ALIŞTIRMA CEVAPLARI...31 3. BÖLÜM BİR YÜZEYLİ (SINGLE FACET) EVRENLER VE DESENLER TEK YÜZEYLİ ÇAPRAZLANMIŞ EVRENLER ve DESENLER... 36 Varyans Bileşenlerinin Anova ile Kestirimi ve Yorumlanması: G Çalışması... 36 Varyans Bileşenlerinin ANOVA ile Kestirimi... 36 Göreli Hata Varyansı σ 2 ( δ)... 43 Genellenebilirlik katsayısı E 2 b... 45 Mutlak Hata Varyansı σ(δ)... 46 Hata Varyansı σ ( X )... 47 TEK YÜZEYLİ YUVALANMIŞ EVRENLER VE DESENLER... 49 Varyans Bileşenlerinin ANOVA ile Kestirimi ve Yorumlanması: G Çalışması... 49 ÖRNEK... 52 BÖLÜM 3 İLE İLGİLİ BİLİMSEL DERGİLERDE YAYINLANMIŞ SON YILLARDA YAPILAN ÇALIŞMALAR... 54 BÖLÜM 3 ALIŞTIRMALARI... 54 BÖLÜM 3 ALIŞTIRMA CEVAPLARI... 55

İçindekiler xi 4. BÖLÜM İKİ YÜZEYLİ (TWO FACETS) EVRENLER VE DESENLER İKİ YÜZEYLİ G ÇALIŞMASI DESENLERİ VE EVRENLERİ...57 I. b x m x p Deseni için Varyans Kaynakları ve Puan Etkileri...58 II. b x (m : p) Deseni için Varyans Kaynakları ve Puan Etkileri...59 III. (m : b) x p Deseni için Varyans Kaynakları ve Puan Etkileri...60 IV. m : (b x p) Deseni için Varyans Kaynakları ve Puan Etkileri...61 V. (m x p) : b Deseni için Varyans Kaynakları ve Puan Etkileri...62 VI. m : p : b Deseni için Varyans Kaynakları ve Puan Etkileri...63 bxmxp ÖRNEĞİ ÜZERİNDEN İKİ YÜZEYLİ DESENLERİN İNCELENMESİ...65 Varyans Bileşenlerinin Anova ile Kestirimi ve Yorumlanması: G Çalışması...65 Varyans Bileşenlerinin Yorumlanması...69 bxmxp Deseni için K Çalışması Değerlendirmesi: Hata Varyansları ve Genellenebilirlik Katsayıları...70 bx(m:p) ÖRNEĞİ ÜZERİNDEN İKİ YÜZEYLİ DESENLERİN İNCELENMESİ...72 Varyans Bileşenlerinin Anova ile Kestirimi ve Yorumlanması: G Çalışması...72 Varyans Bileşenlerinin Yorumlanması...76 bx(m:p) Deseni için K Çalışması Değerlendirmesi: Hata Varyanları ve Genellenebilirlik Katsayıları...77 VARYANS BİLEŞENLERİNİN NEGATİF KESTİRİMLERİ...79 ÜÇ YA DA DAHA ÇOK YÜZEYLİ EVRENLER VE DESENLER...80 BÖLÜM 4 İLE İLGİLİ BİLİMSEL DERGİLERDE YAYINLANMIŞ SON YILLARDA YAPILAN ÇALIŞMALAR...80 BÖLÜM 4 ALIŞTIRMALARI...81 BÖLÜM 4 ALIŞTIRMA CEVAPLARI...83

xii Genellenebilirlik Kuramı 5. BÖLÜM SABİT YÜZEYLERDE GENELLENEBİLİRLİK ÇALIŞMASI Sabit Yüzeyli Desenlerin Analizi...88 Sabit Yüzeyin Koşullarının Ortalamasının Alınması...89 Sabit Yüzeyin Her Koşulunun Ayrı Ayrı Analiz Edilmesi...89 ÖRNEKLER...90 Puanlayıcı (p) Sabit Yüzeyli bxmxp Deseni...90 Puanlayıcı (p) Sabit Yüzeyli bx(m:p) Deseni...90 Puanlayıcı (p) Sabit Yüzeyli (m:b)xp Deseni...90 Puanlayıcı (p) Sabit Yüzeyli m:(bxp) Deseni...91 BÖLÜM 5 ALIŞTIRMALARI...91 BÖLÜM 5 ALIŞTIRMA CEVAPLARI...93 6. BÖLÜM KARAR ÇALIŞMALARI ÖLÇME HATASI VE GENELLENEBİLİRLİK KATSAYISI... 95 GÖRELİ VE MUTLAK YORUMLAR... 96 GÖRELİ VE MUTLAK KARARLAR İÇİN ÖLÇME HATALARI... 96 Tek Yüzeyli Çaprazlanmış Desen... 96 İki Yüzeyli Çaprazlanmış Desen... 99 İki Yüzeyli Yuvalanmış Desen... 100 Sabit Yüzeyli Desenler... 101 GÖRELİ VE MUTLAK KARARLAR İÇİN GENELLENEBİLİRLİK KATSAYISI.. 102 KLASİK TEST KURAMI İLE KARŞILAŞTIRMA... 103 ÖRNEKLER... 106 I. b x m x p deseni... 106 II. b x (m : p)deseni... 106 III. (m : b) x p deseni... 106 IV. m : (b x p) deseni... 106 V. (m x p) : b deseni... 106 VI. m : p : b deseni... 107 BÖLÜM 6 İLE İLGİLİ BİLİMSEL DERGİLERDE YAYINLANMIŞ SON YILLARDA YAPILAN ÇALIŞMALAR... 107 BÖLÜM 6 ALIŞTIRMALARI... 107 BÖLÜM 6 ALIŞTIRMA CEVAPLARI... 109

İçindekiler xiii 7. BÖLÜM GENELLENEBİLİRLİK KURAMI ÖRNEK UYGULAMALARI: EduG 6.0 PROGRAMI İLE İŞLEM ADIMLARI bxm TEK YÜZEYLİ ÇAPRAZLANMIŞ DESENLERDE G ÇALIŞMASI ÖRNEĞİ... 111 bxmxp İKİ YÜZEYLİ ÇAPRAZLANMIŞ DESENLERDE G VE K ÇALIŞMALARI ÖRNEĞİ... 119 G ÇALIŞMASI... 120 K ÇALIŞMASI... 124 m:b TEK YÜZEYLİ YUVALANMIŞ DESEN ÖRNEĞİ... 127 p:m:b İKİ YÜZEYLİ YUVALANMIŞ DESEN ÖRNEĞİ... 129 b:(mxp) İKİ YÜZEYLİ DESEN ÖRNEĞİ... 130 KAYNAKLAR... 133 KONU DİZİNİ... 134

1. BÖLÜM GİRİŞ VE GENEL AÇIKLAMALAR Bilimsel çalışmaların tartışılmaz önceliği olan bilimsel yöntemi izlemek, çalışmanın ölçme sürecini (measurement procedures) ve çalışmada kullanılan ölçme araçlarını sürekli ve dikkatle takip etmeyi gerektirir. Ancak, ölçme sonuçları genel olarak bir miktar hata barındırdıklarından ölçme sürecinden elde edilen bilgiler de bir ölçüde yanılma payı içerirler. Bu durum, bir cismin uzunluğunu ölçmek, bir başka deyişle cismin uzunluğunu sayısal bir değerle ilişkilendirmek örneğinde olduğu gibi, sonucu tartışmasız görünen bir ölçme işleminde bile ortaya çıkabilmektedir. Çünkü ölçme sonuçları, kullanılan cetvel, ölçmeyi yapan kişi ve ölçmenin yapıldığı ortam gibi daha birçok durumdan etkilenir. Bu nedenledir ki ölçmede hata kavramı geleneksel anlamda kullanılan yanlışlık anlamına gelmemektedir. Ölçmede hata sürecin doğal bir parçası olup az ya da çok süreçte yer almaktadır. Tüm ölçme sonuçları bir dereceye kadar hata içerdiğinden, ölçmelerin güvennirliğini arttırmanın yollarını aranır. Bunu yapabilmek için belirli aralıklarla belirli bir durum altında yapılan ölçmelerin ortalamaları alınabilir. Belirli bir durumda yapılan ölçmelerin ortalama ölçüsü, bu durum altında yapılabilecek tüm ölçmelerin ideal kestirimi olarak kabul edilir. Bu durumda, bir ölçümün ideal kestiriminde bulunabilmek için ne kadar ölçme yapılmalıdır? sorusu akıllara gelir. Bu sorunun cevabını bir örnek üzerinden açıklamaya çalışalım; Yapılan çalışmalar, bir cismin uzunluğu pek çok kez ölçüldüğünde, ortaya çıkan sonuçlardaki değişimin; kullanılan cetvelden değil de ölçen kişilerden kaynaklandığını ortaya koyduysa, ortalama ölçüm için çok sayıda farklı kişilerin az sayıda farklı

2 Genellenebilirlik Kuramı cetvel kullanılmasıyla elde edilen ölçme sonuçlarının kullanılması daha anlamlı olacaktır. Güvenirliği arttırmak için kullanılan diğer bir yol ise bir ya da daha fazla ölçme koşulunu sabitlemektir. Örneğin bir uzunluğu ölçmek için özel bir cetvel kullanılabilir. Bu durumda ölçme hatası azalır, ölçmenin kesinliği artar ancak bu kez de ölçme sonucunun genellenebilirliği kısıtlanacaktır. Psikoloji ve eğitim gibi sosyal bilimlerde de güvenirlik, bir bireye ilişkin elde edilen bir puan (ölçme sonucu), gözlenen puanının, aynı bireyin olası tüm koşullarda alacağı puanların ortalamasına genellenebilirliği olarak yorumlanır. Bir başka deyişle güvenirlik ölçme sonuçlarının tutarlılığının ya da tutarsızlığının derecesidir (Brennan, 2011). Güvenirliğin bu tanımı; bireyin bilgi, tutum, beceri veya diğer ölçülebilen özelliklerinin kararlı bir durumda olduğu varsayımına dayanır. Bir başka deyişle, bir bireyin aynı ölçme durumuna ilişkin farklı zamanlarda elde edilen puanları arasındaki herhangi bir farklılığın, bireyin olgunlaşması veya öğrenmesinden değil bir veya daha fazla farklı hata kaynaklarından (ölçmenin yapıldığı zamandan, ölçmeyi yapan bireyden vb.) meydana gelmiş olabileceği varsayılır. Bu durumu bir de şu şekilde açıklamaya çalışalım: Bir öğrenciye belirli bir uygulayıcı tarafından bir test formu uygulansın ve öğrenciye ilişkin bir puan elde edilmiş olsun. Öğrenciye ilişkin elde edilen bu puan tamamıyla güvennilir olmayacaktır. Çünkü bu puan, o öğrencinin diğer bütün durumlar, test formları ve uygulayıcılardan alacağı puanların ortalamasına eşit olmayabilir. Diğer bir deyişle, öğrencinin puanı diğer durumlarda, test formlarında ve uygulayıcılarda farklı olabilir. Öğrencinin puanındaki bu farklılığa sebep olan durum, test formu ve uygulayıcılar buradaki en önemli hata kaynakları olacaktır. Klasik test kuramı (KTK), güvennirliğin; sadece belirli bir hata kaynağına bağlı kestirimine izin vermektedir. Yukarıdaki durumda sadece test formlarının bir hata kaynağı olarak ele alınması bu duruma örnek olabilir. Tarihsel açıdan bakıldığında, psikoloji ve eğitimde; ölçme sonuçlarının güvenirliği üzerine yapılan birçok tanım ve güvennirliği bulmak için gerçekleştirilen süreçte, klasik test kuramı adres olarak gösterilmiştir. Klasik test kuramına göre, gözlenen puan (X); gerçek puan (T) ve rastgele hatadan (E) oluşmaktadır. Buna göre, KTK nın temel eşitliği; X= T + E (1.1) şeklindedir. Bu eşitlik oldukça kullanışlı ve basit olmasına karşın bu özelliklerini gölgeleyen bazı sınırlılıklar da söz konusudur (ayrıntılı bilgi için bknz; Brennan, 2011). KTK nın eşitlik (1.1) de görülen en açık sınırlılıklarından biri modelin tek

Giriş ve Genel Açıklamalar 3 bir hata (E) terimi içermesidir (Crocker ve Algina, 1986; sf: 157). Bu durumda KTK nın herhangi bir uygulaması, çoklu hata kaynaklarını tek bir seferde açık bir şekilde ayırt edemez. Genellenebilirlik kuramı ise, psikoloji ve eğitim gibi sosyal bilimler için geniş kavramsal çerçeve ve sayısız ölçme durumu için oldukça güçlü bir istatistiksel yol olan varyans analizini kullanarak kapsamlı bir yapı oluşturmuştur. Genellenebilirlik kuramı, hem klasik test kuramının hem de varyans analizinin bir uzantısı olarak, çoklu hata kaynaklarının ele alınabildiği bir model olarak karşımıza çıkmaktadır. Genellenebilirlik kuramının temel esasları, ilk olarak 1963 te ve 1965 te yayınlanan Cronbach, Rajaratman ve Gleser a ait makalelerde ele alınmıştır. Aslında varyans analizinin güvenirlik çalışmalarında kullanılması Cronbach ve arkadaşlarının çalışmalarıyla başlamamıştır. 1936 yılında Burt, 1941 yılında Hoyt, 1941 yılında Jackson ve Ferguson güvennirliği kestirmede varyans analizinin kullanılmasını tartışmışlardır. Sonraki katkılar Alexander (1947), Ebel (1951), Finlayson (1951), Loveland (1952) ve Burt (1955) ile devam etmiştir. Bu çalışmaları, 1972 de Cronbach, Gleser, Nanda ve Rajaratman tarafından yazılmış genellenebilirlik kuramının daha genişletilmiş hali olan The Dependability of Behavioral Measurement isimli kitap izlemiştir. 1983 yılında Brennan ın Elements of Generalizability Theory isimli kitabı yayınlanmıştır. Aynı yıl Crick ve Brennan A Generalized Analysis of Variance Asystem ( GENOVA) adında bir bilgisayar programı hazırlamışlardır. Ancak 1991 yılına kadar kuram ve kuram için hazırlanan program kullanıcılara karışık geldiğinden kuram adına yapılan çalışmalarda sınırlı kalmıştır. Daha sonra Shavelson ve Webb 1991 yılında G kuramının temellerini daha anlaşılır ve araştırmalarda kullanılabilir hale getiren Generalizability Theory: A Primer adlı kitaplarını yayınlamışlardır. Böylelikle kuramın yayılma hızı artmıştır. Brennan 2001 yılında yayınladığı Generalizability Theory adlı kitabıyla hem tek değişkenli hem de çok değişkenli genellenebilirlik kuramını kapsamlı olarak ele almış, çok değişkenli analiz için mgenova ve dengeli (balanced) ve dengesiz (unbalanced) desen tesadüfi etki varyans bileşenlerinin kestirilmesinde kullanılan urgenova adlı iki bilgisayar programı geliştirmiştir. Brennan ın geliştirdiği bilgisayar programları, genellenebilirlik kuramı üzerinde çalışanlar tarafından sıklıkla kullanılmakla birlikte programın karmaşıklığı özellikle ilk defa kullanacaklar açısından bir sıkıntı doğurmuştur. Kullanıcı dostu bir bilgisayar programının eksikliği, uzun yıllar boyunca G kuramının yaygın bir şekilde kullanımını kısıtlamıştır.