Sağlık Araç Gereçleri ve Üretimi Çubuk Yolu Güldarpı Köyü 06760 Çubuk / Ankara - Tel: +90 312 827 14 12 (pbx) Fax: +90 312 827 14 14 www.medplast.com.tr / info@medplast.com.tr Medplast-S Çare Sağlık Güvenlik Müh. Müş. San. Tic. Ltd nin bir kuruluşudur. ÇARE Sağlık Güvenlik ve Çevre Yönetim Sistemleri
İrem Nurgül Durmuş Sorumlu Yazı İşleri Müdürü i.durmus@ekoteknikisg.com Bu sene de saydık 10-9 8 7 diye ve girdik 2015 e 2014 ise saydı 1414-301 27 10 3 5 diye diye 2014 e girerken ne ummuştuk ne bulduk? Şimdi bu mevcut tablo ile 2014 ten ne umar olduk? 6331 Sayılı İş Sağlığı Güvenliği Kanunu tüm ülkeye büyük umutlar vaad ederek geldi. İlk geldiğinde hemen oturmadığı için aksaklıklar normal karşılandı. Sonraki senesinde de aksaklıklar yine henüz sistemin oturmayışından, yeniliğe uyumun hemen sağlanamamasından dolayı ülkenin genel bilincinde kabul edildi. Ancak 2014 yılı içinde artık kanunun pozitif yanlarını görmeli ya da en azından negatifliğin biraz azaldığını seyredebilmeliydik. Ancak bilakis 2014 yılından beklentilerimiz bu yöndeyken tam aksine toplu ölümlerde ciddi bir artış seyredildi. Ülkeye öyle ateşler düştü ki, sadece düştüğü yeri değil tüm ülkeyi yaktı. 2014 yılı içinde Soma daki madende bir anda 301 can hayata gözlerini yumdu. Torun Center İnşaatı nda ise bir asansör düştü ve aynı anda 10 can arkasında gözyaşları bırakarak, ülkeyi sallayarak gitti. Ve ülke bu sarsıntılarla perişanken hiç hız kesmeyen toplu kazalar Ermenek teki kömür madeninde 18 işçiyi su altına aldı. 2014 ün ilk 9 ayında sadece 1.414 kişi iş kazalarında can verdi. Kimsenin saçının teline zarar gelmesin derken, canlar yakan bu gidişler korkunç bir oranda. Bin bir büyük beklentilerle karşıladığımız 2014 yılı, adeta tam ters köşe yaparak büyük kötü sürprizlerle bizi uğurladı. Ve ölümlü iş kazaları açısından en fazla can kaybının yaşandığı yıllardan biri olarak tarihe imzasını attı. Öyle ki 1.235 işçinin hayatını kaybettiği 2013 yılı, ölümlü iş kazası konusunda 2014 e göre çok daha insaflı kaldı. Soma daki 301 Ölümlü Maden Felaketi Başta Olmak Üzere 2014 Yılında Toplu Ölümlü İş Kazaları Arttı Tüm ülke olarak bizi çok derin bir yasa boğan ve Türk İş Hayatı Tarihine kara bir leke gibi imza atan Soma daki 301 madenciden sonra Karaman Ermenek te 18 işçi madene dolan su seviyesinin altında kaldı. Oksijen tüplerinin 2 saat yeteceğini belirten madenin sahipleri olaydan 2 saat sonra, Başımız sağ olsun açıklaması yaptı. Açıklama sadece 3 kelime idi, sızısı ise tarifsiz. İstanbul Mecidiyeköy deki Torun Center İnşaatı nda asansörün düşmesi sonucu 2 10 işçinin ölmesi de inşaatlarda görülen nadir toplu ölümlü kazalar arasında yer aldı. İhmal akıllara zarar boyuttaydı. Türkiye de bu yılın ilk 9 ayında 1.414 işçi hayatını kaybetti. 2014 yılında sadece bir kazada 301 kişi ölürken, sadece eylül ayında 143 kişi iş kazası sonucu öldü. Eylül ayında hayatını kaybeden işçilerin 11 i kadındı, 5 i ise henüz çocuktu. İş kazalarında en çok İstanbul, İzmir, Ankara, Antalya, Aydın, Kocaeli, Konya, Manisa ve Mersin de ölüm vakası yaşandı. İşçiler en çok düşme, ezilme, göçük ve servis kazaları nedeniyle hayatını kaybetti. Kayboldu gitti o gözler, sonsuzluğa kapandı. Türkiye, İş Kazalarında En Kötü Sicile Sahip Ülkelerin Başında Geliyor Toplu ölümlere yol açan iş kazaları da ders olmuyor. 301 kişinin hayatını kaybettiği Soma daki maden felaketinden sonra 575 kişi daha iş kazalarında öldü. Ölümlü iş kazalarında maden, inşaat ve enerji işkolu başı çekiyor. Türkiye de günde ortalama 5 işçi bu kazalarda hayatını kaybediyor. Eylül sonu itibarıyla 2014 yılında hayatını kaybeden işçi sayısı 1.414 kişiye ulaştı. 2005 Yılında 27 Bin Teftiş Yapılırken Bu Rakam 2013 te 8 Bine Geriledi. İş kazalarında son 10 yılda toplam 14 bin işçi öldü. Denetimsizlik, iş kazalarında en önemli faktörlerden. İş kazalarının artmasına karşın denetimler son 10 yılda yüzde 70 azaldı. 2005 yılında 27 bin teftiş yapılırken bu rakam 2013 te 8 bine geriledi. Denetimler azalırken kayıt dışı istihdam, taşeronlaşma ve iş güvenliği tedbirlerinin yetersizliğinden beslenen iş kazalarında bir türlü kayda değer iyileşme sağlanamadı. Avrupa Birliği ülkeleriyle kıyaslandığında ne yazık ki ülkemizde ölümlü iş kazalarının 7-8 kat fazla olduğu görüldü. Türkiye de Yıllar İçinde Azalması Beklenen İş Kazası Ölümleri Artıyor. 2008 de 865 kişi iş kazasında ölürken bu rakam 2009 yılında 1.171 e, 2010 yılında ise 1.444 e, 2011 de ise 1.700 e çıktı. 2012 de 744, 2013 te 1.235 işçi iş kazalarında öldü. 2014 yılında ilk 9 aylık dönemde iş kazalarında hayatını kaybeden işçi sayısı 1.414 oldu. Ölümlü iş kazalarında artış yaşanırken denetim ayağı zayıflatıldı. Çalışma Bakanlığı verilerine göre iş sağlığı ve güvenliği denetimleri son 10 yılda yüzde 70 azaldı. 2005 yılında 27 bin teftiş yapılırken bu rakam 2009 da 19 bine, 2011 de 15 bine, 2012 de 11 bine, 2013 te 8 bine geriledi. Oysa aynı dönemde işyeri sayısı 850 binden 1 milyon 600 bine çıktı. Çalışan sayısı da ikiye katlanarak 12 milyona erişti. İşyeri ve çalışan sayısındaki artışa rağmen teftişlerin azalması ölümlü iş kazalarını tetikledi. Türkiye de denetim elemanı sayısı da son derece yetersiz. 12 milyon işçinin çalıştığı ülkede iş sağlığı ve güvenliği denetimi yapabilecek müfettiş sayısı sadece 266 kişi. 315 de müfettiş yardımcısı bulunuyor. Müfettiş sayısının yetersizliği nedeniyle denetimlere yetişemeyen hükümet, bu işi iş sağlığı ve güvenliği uzmanlarına havale etti. Yasaya göre işyerleri, tehlike sınıfına göre iş güvenliği uzmanı çalıştırmak zorunda. Bu uzmanlar, işyerlerini iş güvenliği açısından denetliyor. Ancak yasadaki bu hükümler, uygulamada karşılık bulmuyor. Çünkü sisteme göre iş güvenliği uzmanı, maaşını denetlediği patrondan alıyor. Mevzuata göre uzman, işletmede hayati tehlike arz eden bir durum gördüğünde önce patronu uyaracak. Sorun giderilmezse patronunu bakanlığa şikâyet edecek. Ancak pratikte hiçbir uzmanın, çalıştığı işyerini devlete şikâyet etme lüksü yok! Bu tablo nedeniyle kâğıt üstünde denetim mekanizması varmış gibi gözükse de ne yazık ki bir çok firmada bu uygulamada yok. 2015 İse Yine Umutla Hoş Geldin Diyor Tüm bu gelişmelere karşın yine de 2015 yılı için umut içindeyiz. Zira tüm bu acı deneyimler ve ülkeyi yakan kaoslardan sonra tedbirlerin artırılacağını ve ölümlere dur denileceğini umut ediyoruz.
Tutkumuz, size özel çözümler sunmak. Draeger Safety Korunma Teknolojileri Ltd. Şti. İlkbahar Mh. Konrad Adenauer Cd. No: 54/A B Yıldız, Çankaya Ankara Tel : (0312) 491 06 66 Faks : (0312) 490 13 14 www.draeger.com.tr Dräger. Yaşam için Teknoloji.
06 TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BASIN AÇIKLAMALARI: Kamu Denetçiliği Kurumu nun Soma Raporu Açıklandı. 10 Başbakan Ahmet Davutoğlu, Yeni İSG Paketini Açıkladı 12 Maden Ocakları Sobaları Değil Ciğerleri Yaktı 13 7. İş, Güvenlik ve Yaşam Zirvesi 14 Kazaların Çevresel ve Teknik Araştırması Bilim Uzmanı / A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı Yadigar Yolcu nun merceğinden: İSG de OSGB 16 İSG de 16 Yıllık İmza olan Ekoglobal İSG Engin Demirci ile keyifli bir söyleşi 20 120 bin metrekarelik bir alanda, 5 bin kişi istihdamıyla Kayatürkler Tekstil 22SECURİTEX - TURKEY Güvenlik Teknolojileri, Yangın Koruma - Söndürme Emniyet, İş Güvenliği ve Sağlığı Bilişim Teknolojileri Fuarı 24 Kimya Yük. Müh. / ÇSGB Emekli İş Başmüfettişi / E. İş Teftiş İstanbul Grp. Bşk. Yrd. A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı Özlem Özkılıç: İş Sağlığı ve Güvenliği Kültürünün Oturtulmasında Öğrenen Organizasyonlar 30 Mesleki İyonlaştırıcı Radyasyon Maruziyeti 38 Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Uz. Dr. Mehmet Ergin: Mers Virüsü Nedir? 40 Tıpbay Medikal Genel Müdürü Tolga Baytekin ile ilaç sektörüne dair keyifli bir söyleşi. 42 KAZA ANALİZİ / A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı / Makina Mühendisi Mansur Ziya Koç: İş Kazaları Durdurulamıyor 44Çevre ve Şehircilik Bakanlığı / Mesleki Hizmetler Genel Müdür V. Selami Merdin ile Mesleki Hizmetler Genel Müdürlüğü Hakkında Her şey in konuşulduğu keyifli söyleşi Yayın Kurulu Doç Dr. F. Nur Eriş, İSG Uzmanı Kemal Çetinkaya, Uz.Dr. Mehmet Ergin, Çevre Uzmanı Hüseyin Gelmez, İş Güvenliği Uzmanı Ziya Koç, Dr. Tahir Soydal (İş Sağlığı Bilim Doktoru) Danışma Kurulu Prof. Dr. Recep Akdur, Yıldırım Akpınar(Çal.Bak.Eski Teftiş Kurulu Baş.), Prof. Dr. Sefer Aycan, Uz. Dr. Cebrail Şimşek, Ziya Demir, Dr. Hınç Yılmaz Doç. Dr. Tayfun Güngör, Doç. Dr. Tevfik Pınar, Prof. Dr. Kadirhan Sunguroğlu, Uz. Dr. Engin Tutkun, Prof. Dr. Aytül Çakmak, Doç. Dr. Mehmet Uğurlu, Doç. Dr. Halil Murat Ünver, Doç. Dr Yusuf Üste, Görsel Yönetmen İrem Nurgül Durmuş Kapak Tasarım Tuğba Kanat Reklam Koordinatörlüğü Barış Yalçın Yolcu Yayın İdare Merkezi İvedik Cad. No:110 Yenimahalle - Ankara Tel: 0312 344 01 96 (pbx) - Fax: 0312 343 66 46 Yayın Türü Yaygın - Süreli / ISSN: 2146-9407 Baskı ve CTP Kalıp www.arkadasbasim.com.tr Basım Tarihi 15.01.2015 Abonelik Tel: 0 312 344 01 96 (pbx) Ekoteknik İSG Dergisi nin amacı, iş sağlığı güvenliği ve çevre konularında özellikle uygulayıcı konumdakilerin deneyimlerini ve izlenimlerini belgelemek, birikimlerin paylaşılmasını sağlamak ve yeni ufuklar açarak başvurulabilecek bir kaynak yaratmaktır. Üç ayda bir yayınlanır. Yayının telif hakkı Ekoteknik İş Sağlığı Güvenliği ve Çevre Ölçüm Teknolojileri Ltd. Şti ne aittir. Dergi içeriğinin tamamen ya da kısmen elektronik, mekanik veya başka biçimde çoğaltılması Ekoteknik in iznine tabidir. Yayınlanan yazı ve reklamların sorumluluğu sahiplerine aittir. 4
50 3M İş Sağlığı ve Güvenliği Bölümü Teknik Koordinatör Mirey Bonfil:Kişisel Koruyucu Donanımları Kullanıyoruz; Ancak ne kadar doğru kullandığımızı biliyor muyuz? 52 Draeger Safety Korunma Teknolojileri Ltd. Şti. Teknik Müdürü M. Alper KARABÖRK: Endüstriyel Kuruluşlarda Gaz Algılama Sistemlerinin Önemi 54 Sürdürülebilir Yeşil Bina Sertifikasyon Sistemi 58 E. Çevre Yönetimi Genel Müdür Yrd. / ÇARE Çevre Danışmanlık Çevre Koordinatörü Hüseyin Gelmez: İçindekiler Ülkemizde ÇED 54 Sürdürülebilir Yeşil Bina Sertifikasyon Sistemi 60 YARGITAY KARARLARI: ÇEVRENİN KASTEN KİRLETİLMESİ 62 Orman Bölge Müdür Yardımcısı Mehmet Bahar ın misafiri olduk ve bu sayı tanıtım sayfamıza T.C. Orman Genel Müdürlüğü - Antalya Bölgesi ni taşıdık. EKOTEKNİK İSG DERGİ EKİBİMİZ KÜNYE İmtiyaz Sahibi Ekoteknik İş Sağlığı Güvenliği ve Çevre Hizmetleri Adına Halis Yolcu Editör Yadigâr Yolcu Kazaların Çevresel ve Teknik Araştırması Bilim Uzmanı Sorumlu Yazı İşleri Müdürü İrem Nurgül Durmuş Ekoteknik İSG İş Sağlığı Güvenliği ve Çevre Dergisi 5
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BASIN AÇIKLAMALARI KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU NUN SOMA RAPORU AÇIKLANDI Kamu Denetçisi Mehmet Elkatmış, Meclis de düzenlediği basın toplantısında, Kamu Denetçiliği Kurumu olarak, Soma Maden Kazasından Hareketle Kömür Madenciliğinde İş Sağlığı ve Güvenliği adı altında rapor hazırladıklarını belirtti. Kamu Denetçisi Mehmet Elkatmış, Türkiye de madencilikle ilgili iyi bir mevzuat olduğunu ancak uygulanmadığını belirterek, Olay olduğunda ah, vah diyoruz ama ardından aynı vurdumduymazlık devam ediyor dedi. Elkatmış, Meclis de düzenlediği basın toplantısında, Kamu Denetçiliği Kurumu olarak, Soma Maden Kazasından Hareketle Kömür Madenciliğinde İş Sağlığı ve Güvenliği adı altında rapor hazırladıklarını belirtti. Raporun içeriğinden bahseden Elkatmış, maden ocakları ile ilgili ulusal ve uluslararası mevzuata değindi. Türkiye nin bu konuda kapsamlı bir mevzuata sahip olduğunu anlatan Mehmet Elkatmış, ancak mevzuatın uygulanmasında sıkıntı yaşandığını vurguladı. Elkatmış, Mevzuat var ancak uygulama yok. Bir olay olduğunda ah, vah diyoruz ama olayın ardından aynı vurdumduymazlık devam ediyor dedi. Mehmet Elkatmış, maden işletme sayısı Türkiye den onlarca kat daha fazla olan ülkelerde yaşanan maden kazalarının Türkiye den çok daha az olduğunu söyledi. Elkatmış, raporda Soma daki maden kazası ile ilgili tespitler arasında en dikkati çekici sonucun, galeri giriş çıkışı ve havalandırma sistemi olduğunu belirtti. Söz konusu işletmede, galeriye giriş ve çıkışın aynı bölümde olduğunu ve tek yönlü vantilatörle havalandırıldığını anlatan Elkatmış, bunun ilkel bir madencilik olduğunu kaydetti. Kazadan yalnızca işletmecinin değil, Bakanlıkların ilgili birimlerinin ve sendikaların da sorumlu olduğunun altını çizen Elkatmış, Sendikalar toplu sözleşmelerde hep ücret üzerine odaklanır. Halbuki bu pazarlıklarda iş güvenliğinin de esas olması gerekir. Maalesef bizim sendikalarımızda böyle bir durum yok dedi. Gazetecilerin sorularını yanıtlayan Elkatmış, Soma daki kazanın başlıca nedeninin yasalardaki kriterlere uyulmamasından kaynaklandığını ifade etti. Elkatmış, galeri-giriş çıkışları ve havalandırma sisteminin ilkelliğinin yanında, denetim mekanizmasının sağlıklı işlememesi ve rödovans sisteminin de kazanın meydana gelmesinde etkili olduğunu söyledi. Mehmet Elkatmış, özellikle madencilik sektöründe ruhsat alımına ilişkin yeni düzenlemelerin gerekli olduğunu, ruhsat talep eden işletmenin ayrıntılı olarak incelenmesi gerektiğini dile getirdi. Madencilik sektöründe eğitime de değinen Elkatmış, raporun hazırlık çalışmalarında yalnızca tek bir öğrencisi olan maden fakülteleri olduğunu öğrendiklerini, bu şekilde sağlıklı bir eğitim yapılamayacağını kaydetti. Soma daki maden kazasının ardından yapılan sosyal yardımları da irdeleyen Elkatmış, bu konuda da bir organizasyonun olmadığını, bunun acı bir örneği ile karşılaştıklarını anlatarak, Bu sosyal yardımlar kapsamında bir çocuğa dört bisiklet verilmiş. Bunu gören bazı çocuklar, Keşke bizim babamız da ölseydi demiş, Çocuk psikolojisi... Bu acı bir olay diye konuştu. Mehmet Elkatmış, başka bir soru üzerine, bazı kamu görevlileri için soruşturmanın izne tabi olduğunu, raporlarında bunu da tenkit ettiklerini söyledi. Elkatmış, kazanın siyasi sorumluluğuna ilişkin bir soruyu yanıtlarken, kendilerinin siyaset üstü bir kurum olduklarını, bu nedenle bir yorum yapamayacaklarını, bunun Meclis in işi olduğunu belirterek, Siyasilerin kendi sorumluluklarında, kendi vicdanları ile başbaşa kalacakları bir konu dedi. 6
Kamu Denetçisi Mehmet Elkatmış: Mevzuat var ancak uygulama yok. Bir olay olduğunda ah, vah diyoruz ama olayın ardından aynı vurdumduymazlık devam ediyor dedi. Kamu Denetçiliği Kurumu Soma Maden Kazasından Hareketle Kömür Madenciliğinde İş Sağlığı ve Güvenliği adı altında raporunu tamamladı. Raporda, Soma daki maden kazasının ardından yapılan sosyal yardımlardaki koordinasyonsuzluğun yarattığı etkilere yer verildi. Söz konusu yardımların takdire değer olduğu, ancak ihtiyaç sahiplerine belirli bir koordinasyon içerisinde ulaştırılamayan yardımların yığıldığı, bu durumun yardım edilenler üzerinde olumsuz bir etkiye yol açtığı kaydedildi. Yapılan görüşmelerde, yaşanılan kaybın acısının yanına bir de muhtaçlık psikolojisinin eklenmesinin, durumu daha da ağırlaştırdığı belirtilen raporda, Ayrıca, kazada hayatını kaybeden işçilerin yakınları ile kazadan kurtulmuş olması nedeniyle yardım alamayan işçilerin yakınları arasında farklı sorunların baş gösterdiği sıklıkla ifade edilmiş olup yapılan yardımların miktarı ve çeşitliliği karşısında böyle bir ölümün özenilir hale geldiği üzüntüyle müşahede edilmiştir ifadelerine yer verildi. Rapora göre, işçiler, aileleri ve sosyal çalışmacılarla yapılan görüşmelerde şu ifadeler öne çıktı: Özel şahıslar tarafından yapılan maddi yardımların dağıtımında kontrolün yeterince sağlanamamasından dolayı bazı ailelere ihtiyacın ötesinde yardım yapılırken bazı ailelere yeterince yardım ulaştırılamadı. Sağ kurtulanlar için herhangi bir nakdi yardımın öngörülmemiş olmasının aileler arasında huzursuzluklara yol açtı, yardımların tek elden yürütülmemesi nedeniyle, özellikle kazada hayatını kaybeden madencilerimizin çocuklarına yapılan yardımlar, kimi ailelerde ihtiyacın üzerine çıktı, bu, çocuklar ve aileler arasında sorunlara yol açtı. Soma daki maden kazasının ardından yapılan sosyal yardımları da irdeleyen Elkatmış, bu konuda da bir organizasyonun olmadığını, bunun acı bir örneği ile karşılaştıklarını anlatarak, Bu sosyal yardımlar kapsamında bir çocuğa dört bisiklet verilmiş. Bunu gören bazı çocuklar, Keşke bizim babamız da ölseydi demiş, Çocuk psikolojisi... Bu acı bir olay diye konuştu. 7
Raporda, Soma daki maden kazası ile ilgili idari ve siyasi sorumluluklar da irdelenerek, şu ifadelere yer verildi: Soma maden kazasının meydana gelişinde hükümet fonksiyonundan çok idari fonksiyonun ve bunun başında bulunan üst düzey bürokratların sorumlu olduğu kuşkusuzdur. Bu facia karşısında bürokratların gerekli demokratik tavrı, siyasilerden önce göstermeleri beklenmektedir. Siyasi irade görevden almadan, bu makamlardan ayrılmalarının gerektiği, abartılı bir tespit olarak görülmemelidir. Babası hayatta olan bir çocuk başı okşanıp ilgi gösterildiğinde, sadece babası ölen çocuğun sevilmeye hakkı olduğu düşüncesiyle, kendi babasının ölmediğini, arkadaşının babasının öldüğünü, bu yüzden de onun sevilmesi gerektiğini belirtecek bir psikolojiye girdi. Benzer bir durumun eşi kazadan sağ kurutulan kadınlarda da görülebildiği, özellikle aynı ailede hem kazada hayatını kaybeden hem de kazadan sağ kurtulan var ise yaşanılan huzursuzluğun daha ağır seyrettiği, ifade edilmiştir. Dolayısıyla, bu süreçte gerek vatandaşların gerekse devletin yardım eli elbette ihtiyaç sahiplerine uzatılmalıdır. Ancak bu yardımların belirli bir koordinasyon içerisinde tek elden yürütülmesinin, yardımları alanlar ile alamayanlar arasında eşitsizliğe engel olacağı, böylece yeni sosyal ve psikolojik yaraların açılmasının da önlenebileceği değerlendirilmektedir. Raporda, Soma daki maden kazası ile ilgili idari ve siyasi sorumluluklar da irdelenerek, şu ifadelere yer verildi: Soma maden kazasının meydana gelişinde hükümet fonksiyonundan çok idari fonksiyonun ve bunun başında bulunan üst düzey bürokratların sorumlu olduğu kuşkusuzdur. Siyasi sorumluluk bakanların, demokratik ve siyasi kültürlerine göre kendilerinin karar verecekleri, sorumluluklarını üstlenecekleri bir pozisyondur. Gelişmiş demokrasilerde, kamuoyunun da beklediği olumlu örnekler bulunmaktadır. Bu facia karşısında bürokratların gerekli demokratik tavrı, siyasilerden önce göstermeleri beklenmektedir. Siyasi irade görevden almadan, bu makamlardan ayrılmalarının gerektiği, abartılı bir tespit olarak görülmemelidir. Raporun tespit ve öneriler bölümünde, madencilik sektörün temel kuruluşu olan Maden İşleri Genel Müdürlüğü nün (MİGEM) ihtiyacı karşılamaktan uzak göründüğü belirtildi. Raporda MİGEM in yeniden tasarlanması, denetim yapmakla görevli bir birim oluşturulması gerektiğine işaret edildi. Raporda ayrıca şu ifadelere yer verildi: MİGEM in denetimi gerçekleştiren personelinin çoğunlukla saha tecrübesi bulunmayan mühendislerden oluşuyor. Sektörle ilgili mevzuatta ayrıntılı tedbirlerin düzenlenmesi, bu tedbirlere aykırı davranılması halinde ciddi ve caydırıcı müeyyidelerin uygulanması gerekmektedir. Denetimle görevli kamu görevlileri hakkında yürütülecek soruşturmalarda izne ihtiyaç duyulmamalı. Havzanın parçalara ayrılarak işletilmesi yerine, bir bütün olarak değerlendirildiği havza madenciliği uygulanmalıdır. İsmi ne olursa olsun hizmet alımı, rödövans olarak belirlenen ancak 8
301 can birden gitti... Gidenler geri gelmiyor ancak kalanlar için durum öyle ki; onların gözleri hâlen arkada... özünde taşeronluk vasfı taşıyan bu tür uygulamaların kaldırılarak, madenlerde sadece ruhsat sahiplerinin çalışabileceği şekilde bir yasal düzenlemeye gidilmesi gerekmektedir. Uygulamada dayıbaşılık olarak adlandırılan ancak sözleşmelerde yasaklanan taşeronluk sisteminin yaygınlaşmaması ve ortadan kaldırılması için yasal müeyyideler konularak bu kişilerin takibi yapılmalı. Soma da yaşamlarını kaybeden işçilerin ailelerine yönelik yapılan ve Ermenek kazası için de yapılması planlanan sosyal yardıma ilişkin düzenlemelerin, maden ocakları dahil olmak üzere tehlikeli sınıfta yer alan iş yerlerinde çalışan tüm işçilerin iş kazası sonucu hayatlarını kaybetmeleri halinde sağlanması eşitlik ve adalet adına daha uygun olacaktır. İşverenler, maden işçilerinin eğitimlerini mevzuatta öngörüldüğü şekil ve içerikte yerine getirmiyor. Devlet, madencilik sektöründe iş sağlığı ve güvenliği hakkındaki araştırmaları desteklemek üzere bir takım teşvik ve destek mekanizmaları sağlayabilir. Maden mühendisliği eğitiminin dünya standartlarında verilmesi için uygun zeminin oluşturulmasına katkı sağlanacak ve yetiştirilen maden mühendisi kalitesi artırılacaktır. İş güvenliği ve sağlığı denetimlerine sendikaların da katılmasının sağlanmasına yönelik düzenlemeler yapılması, sendikaların bu alandaki görev ve sorumlulukları ile bilinçlerini artıracağı gibi, denetimlerin şeffaf ve etkin yapılmasına da katkı sağlayacaktır. Raporda, kaza sonrası sağlanan psikososyal destek faaliyetlerinin, iyileşme sürecinde de devam etmesinin, devlet ve sivil toplum işbirliğinde planlı bir şekilde yürütülmesinin faydalı olacağı belirtildi. Kaza sonrasında yapılan ayni ve nakdi yardımların, AFAD Başkanlığı tarafından koordine edilmesi ve böylelikle yardımların adilane dağıtılması gerektiğini kaydedildi. Nezaretçi ücretlerinin, denetim yapılan madenin ruhsat sahibi ya da işletmecisi tarafından ödenmesinin, nezaretçinin işverene karşı bağımsız hareket edemediği belirtilen raporda: Bu durumda, bu kişilerin ücretlerinin sektörde faaliyet gösteren işverenlerden tahsil edilecek kesintilerle oluşturulacak ortak bir fondan karşılanması, bu kişilerin iş sözleşmelerinin işveren yerine fon gelirleri ile oluşturulacak birlik ya da kooperatif tarzı tüzel kişilerle akdedilmesinin sağlanması, uygulamanın kamu otoritesinin denetimine açık, işverenden bağımsız, kurumsal bir yapıya dönüştürülmesi faydalı olacaktır ifadelerine yer verildi. Raporda ayrıca, işyeri hekimliği uygulamasından beklenen sonuçların alınamadığı, bu uygulamanın yeterince etkin olmadığı kaydedildi. Raporun öneriler bölümünde, maden ocaklarında yaşam odası kurulmasını zorunlu kılan düzenlemeler yapılması gerektiğine işaret edildi. 9
Başbakan Ahmet Davutoğlu, Yeni İSG Paketini Açıkladı İSG konularında yeni tedbirler içeren paket, Başbakan Ahmet Davutoğlu tarafından açıklandı. Yapılan basın toplantısında Başbakan Yardımcısı Ali Babacan ın yanı sıra Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız ve Kalkınma Bakanı Cevdet Yılmaz da hazır bulundu. İstanbul daki asansör kazasını hatırlatan Başbakan Davutoğlu, Ermenek teki maden kazasının da dikkatleri iş kazalarına yönelttiğini söyledi. Yaklaşık iki aydır tüm Bakanlar Kurulu toplantılarında iş güvenliğini görüştüklerini, bazı işveren sendikalarıyla 4 kez, bazılarıyla da topluca bir araya geldiğini hatırlatan Davutoğlu, iş güvenliği çerçevesinde yapılacak çalışmaları geniş bir istişari zeminde planladıklarını anlattı. AK Parti iktidarları döneminde iş güvenliğiyle ilgili çok ciddi yasal düzenlemelerin yapıldığını dile getiren Davutoğlu, 2012 yılında AB normlarına uygun müstakil iş sağlığı ve güvenliği kanununu yürürlüğe kazandırdıklarını belirtti. Davutoğlu, Böylece ülkemiz, 91 yıllık cumhuriyetimiz döneminde ilk kez müstakil İSG yasasına kavuşmuş oldu dedi. Denetim faaliyetlerine ağırlık verdiklerini, 2014 yılında 845 maden işyerinin teftiş edildiğini ve bunlardan 134 ünde çalışmaların durdurulduğunu dile getiren Davutoğlu, şunları söyledi: Maden İşleri Genel Müdürlüğümüz de 94 işletmeyi durdurdu. Çok çarpıcı acaba denetim konusunda eksiklik var mı, aksama var mı diye haklı olarak kamuoyumuzda yöneltilen sorulara bir cevap teşkil etmesi bakımından, ekim ayında asansör kazasından sonra 2 bin 79 inşaat denetlendi ve bin 610 inşaat durduruldu. Bunun çarpıcı iki yönü birisi bu kadar yüksek bir denetim yapılmış olması ama maalesef çalışma şartlarının ne kadar namüsait olduğunu gösteren bir istatistik olarak da 2 bin 79 denetimden bin 610 inşaatın durdurulmuş olması. Bu da şunu gösteriyor; yasal düzenlemeyi mükemmel yapmış olabilirsiniz, bu yasal düzenlemeye dayalı olarak son derece detaya inen teftiş yaparsınız, inşaatı durdurursunuz ama nihayetinde çalışma şartlarının düzeltilmesi her şeyden önce bir zihniyet dönüşümünü gerekli kılıyor. Yasal düzenlemeler süreci yönetmek bakımından yeterli olamayabiliyor. Süreci yönettiğinizde de eğer çalışma kültürüyle ilgili bir zihniyet dönüşümü yaşanmamışsa yine eksik kalıyor. Her şeyden önce işçilerimizin, işverenlerimizin bir zihniyet dönüşümü sürecine girmesi lazım İş güvenliğiyle ilgili üç aşamalı bir sorunla karşı karşıya bulunulduğunu belirten Davutoğlu, bunlardan ilkinin zihniyet ve eğitimle ilgili bilinçlenme, sosyal farkındalık olduğunu dile getirdi. Madende üretim başladığı andan madenin kapanması, kapanmasından sonra rehabilite edilmesine kadar giden dönemi kapsayan süreç yönetiminin ikinci unsur olduğunu belirten Davutoğlu, bu süreçte denetim, yeni projelendirme, sertifikasyon, krize müdahale etme kabiliyeti gibi başlıklar bulunduğuna işaret etti. Üçüncü aşamanın da yasal süreç olduğunu söyleyen Davutoğlu, Eğitim-denetim-yaptırım dengesini sağlıklı bir şekilde yeniden inşa etmeye ihtiyaç var. Esas itibarıyla bugün açıklayacağım hususlar, bütün bu sürece, ana parametrelere hitap etme hedefini güden bir reform paketi. Sadece şu yasal düzenlemeleri yapalım demekle işi bitirmiş olmuyoruz dedi YENİ TEDBİRLER Yeterlilik Belgesi Zorunlu Olacak Çok tehlikeli işlerde çalışan 2 milyon 700 bin çalışana mesleki yeterlilik belgesi alma zorunluluğu getirilecek. Bundan sonra inşaat işçisi, amele veya şuradan gelen işçiler değil işçilerin profesyonel olarak yaptığı işle ilgili mesleki formasyonu, sertifikası olacak. Bu çerçevede meslek liseleri ve üniversitelerin ilgili fakültelerine zorunlu iş sağlığı ve güvenliği dersi olacak. Daha eğitimin ilk aşamalarında öğrenciler, iş sağlığı ve güvenliği alanlarında eğitilecek. Yapı denetim firmalarına iş sağlığı ve güvenliği konusunda sorumluluk getirilecek. İnşaatlarda şantiye şeflerinde, madenlerde daimi ve teknik nezaretçilerde, iş güvenliği uzmanı olma şartı aranacak. İş güvenliği uzmanları şantiye şeflerinin emrinde çalışacak. 10
Para Cezaları Artırılacak İdari para cezalarında ciddi artışlar olacak. Yaptırımlara ödül-ceza dengesi getirilecek. İş kazası olmayan iş yerleri ödüllendirilirken, iş kazası olan iş yerlerine de ekstra mali cezalar verilecek. Redevans, kiralama veya götürü usulüyle ihale edilen işlerde üretim zorlamalarının engellenmesi için uygun planlama yapılacak. Kimse üretim zorlamasında bulunamayacak, bulunursa işi durdurulacak ve sözleşmeyi feshedilecek. Kamuda redevans olacak ancak iş bütünüyle bir başka işverene devredilemeyecek. Kamuda redevansla iş alan, sonra da bu işi bütünüyle bir başka taşerona devredemeyecek. Eğer hizmet alımı söz konusu olacaksa ilgili bakanlıkla görüşerek, yapacak. Özel sektörde ise redevans olmayacak. Kusurlu İşveren İki Yıl Kamu İhalelerine Katılamayacak Standartlara uygun kişisel koruyucu donanım sağlamayan işverene idari para cezası uygulanırken, acil durum halleri sadece müfettişin inisiyatifine bırakılmayacak. Mesela yer altı maden işletmelerinin en az iki yoldan yerüstüne bağlanmaması durumunda, iş durdurulacak. İş kazası olmuş, yasal süreç tamamlanmış, işveren kusurlu bulunmuş ise, TCK ya göre alacağı cezaya ilave olarak, iki yıl boyunca kamu ihalelerinden men edilecek. Bu kişiler Kamu İhale Kurumunun sitesinden duyurulacak. Üç Boyutlu Plan Zorunlu Olacak Yeraltı maden işletmelerinde çalışanların kaydı ve konumlarının eşzamanlı takibi için bir sistem kurularak madencilere çip takılacak. Madenin 200 metre altına inmiş bir işçinin bulunduğu konumu, çip sayesinde elektronik irtibatla takip edilecek. Yeraltı çalışmalarında hazırlanacak planların üç boyutlu olması zorunlu hale getirilecek. Bu planda madenin derinliği, hacmi, uzunluğu, yüksekliği hepsi gözükecek. Maden Teftişleri Fotoğraflı ve Görüntülü Olacak Maden ve inşaat sektöründe iş sağlığı güvenliği teftişleri görüntülü ve fotoğraflı olarak yapılacak. Müfettişlerle ilgili bir haksız suçlama geldiğinde, müfettiş bu görüntüleri paylaşacak. Madenlerde acil durumlarda çıkışın kolaylıkla sağlanması amacıyla fosforlu bir hayat hattı kurulacak. Sadece madenlerde şikâyetleri değerlendirmek üzere ALO 170 e ek bir birim kurulacak. 5 ülkenin kömür madenleriyle ilgili mevzuatları gözden geçirilerek kömür madenlerine yönelik ayrı bir mevzuat çalışması yapılacak. Hayat Sigortası Yaptırılacak Maden şirketleri, belli bir geçiş süreci içinde madenlerde çalışan işçilere hayat sigortası yapacaklar. Hayat sigortasının işverene getireceği yükle, muhtemel kazanın getireceği mali yük karşılaştırıldığında hayat sigortası daha sağlıklı ve daha az maliyetli olacak. Bir geçiş sürecinin sonunda bütün madenlerde hayat sigortası sistemine geçilecek. Tek Bir Ruhsat Bedeli Olacak Ruhsat sahiplerinden alınan harç, teminat ve çevreyle uyum teminatları ruhsat bedeli adı altında tek kalemde toplanacak. Ruhsat bedelinin bir kısmı, maden ocaklarının rehabilitasyonu ve modernizasyonu için kullanılacak. Hapis Cezası Uygulanacak Maden ve inşaat sektörlerinde bilinçli bir şekilde ölüme sebebiyet verilmesi dolayısıyla, hapis cezası, para cezasına çevrilmeyecek. 3 ila 5 yıl arasında hapis cezasının gerektiği bir yasal düzenleme yapılacak. Büyük madenlerde uygulaması zor olan Yaşam Odalarını zorunlu kılmak yerine işçilerin oksijen dolum ve değişim istasyonlarına daha sık ulaşabilmesi için gerekli tedbirler alınacak. Madenlerde oksijen maskesi dolum istasyonları, fiili bir yaşam odası haline gelecek. 11
Kasım da Maden Ocakları Sobaları Değil Ciğerleri Yaktı Kasım ayı da yine diğer sektörlerde olduğu gibi madencilik sektöründe iş kazalarının devam ettiği bir ay oldu. Madencilik işkolunda iş kazaları açısından Kasım ayı bilançosu yine ağır; 28 Ekim de Ermenek te hayatının kaybeden 18 işçinin henüz cenazelerine ulaşılamadan Kasım Ayında da iş kazası ile sonuçlanan 8 kaza yaşandı, 5 işçi öldü ve 7 işçi yaralandı. Resmi kayıtlara geçen bilgilere dayanarak kasım ayı rakamlarını görebiliyoruz ancak ne yazık ki iş kazalarının bir kısmı özellikle taşradaki küçük işletmelerde sessiz sedasız bir şekilde işverenler tarafından üstü örtülüp gizlenerek devam ediyor. Bu nedenle gerçek bilanço resmi kayıtlara geçenden ne yazık ki daha fazla. Kasım ayı aynı zamanda Ermenek te 28 Ekim 2014 tarihinde yaşanan maden kazası sonrasında 38 gün boyunca ölen 18 maden işçisinin cansız kalan bedenlerinin yeraltından çıkarılması ve ölenlerin ailelerinin acılarına sahne olan bir ay oldu. Çok acıdır ki; 4 Aralık 2014 Dünya Madenciler Günü nde en son 5 işçinin ölü bedeni yeraltından çıkarıldı. Ayrıca Soma da üç bine yakın maden işçisi kardeşimizin işten atılmaları 2014 yılının Dünya Madenciler Günü nde de ülkemiz tarihe kara bir gün olarak geçti ve bundan böyle 4 Aralık bayram olarak değil, kara bir gün olarak anılacaktır. Ermenek te ve Kasım ayı içinde iş kazaları sonucu yitirilen tüm madencilerimizin ailelerine ve yakınlarına başsağlığı ve sabırlar diliyoruz. Yaralanan madenlerimize geçmiş olsun dileklerimizi iletiyor ve acil şifalar diliyoruz. Tüm madencilerin acıları ülkenin ortak acısıdır Madencilik sektöründe Kasım ayı içinde yaşanan iş kazaları ve sonuçlarının kayıtlara geçen ayrıntılı dökümü aşağıdadır: 1 KASIM 2014 Denizli de özel sektöre ait kum ocağında 28 Ekim 2014 tarihinde geçirdiği iş kazası sonucu hastaneye kaldırılan Nasuh Ordu (44) yaşamını yitirdi. 1 KASIM 2014 - Manisa Soma da İmbat Madencilik Enerji Turizm Sanayi ve Ticaret A.Ş ne ait linyit ocağında gece vardiyasında çalışan Aydın Tepe (35) geçirdiği kaza sonucu sağ ayağından yaralandı. 1 KASIM 2014 - Zonguldak ın Kilimli ilçesi Gelik beldesi Köprübaşı Mevkiinde, R.C ye ait taşkömürü ocağında, desendere alanından ocak içine indirilen boş vagonun çarpması sonucu Mustafa Turan (46) hayatını kaybetti. 6 KASIM 2014 - Elazığ a bağlı Alacakaya da, Yıldırım Holding e ait Eti Krom sahasında taşeron olarak çalışan özel sektör ocağında, üzerine büyük bir maden parçası düşen işçilerden Hacı Aygün (28) yaşamını yitirdi Ahmet Şengül yaralandı. 13 KASIM 2014 - İzmit te Dekor 2000 adlı mermer atölyesinde çalışan Uğur Akova üzerine mermer blok devrilmesi sonucu ağır yaralanarak hastaneye kaldırıldı. 14 KASIM 2014 - Edirne nin Uzunköprü ilçesine bağlı Altınyazı Köyü nde faaliyet yürüten Altınyazı Madencilik linyit ocağında meydana gelen grizu parlaması sonucu, Nezih Ören (48), kardeşi Seyfi Ören (44) ile oğlu Muhammet Ören (25) ağır yaralandı. 18 KASIM 2014 - Bingöl ün Genç ilçesi Gerçekli Köyü nde faaliyet yürüten özel sektöre ait demir madeni ocağında çalışan Ahmet İnan (34) ve Salih Ayyıldız (39), manevra yapan iş makinesinin altında kaldı. Hastaneye kaldırılan işçilerden Ahmet İnan (34) kurtarılamadı. 21 KASIM 2014 - Muğla nın Yatağan İlçesi nde Güney Ege Linyitleri İşletmesi nin (TKİ GELİ) kömür ocağı stok sahasında meydana gelen kazada taşeron işçisi Cemal Demir (55) yaşamını yitirdi. Kasım Ayı içinde gerçekleşen toplam Kaza sayısı: 8, Ölü sayısı: 5, Yaralı sayısı: 7