OKUL ÖNCESİNDE ÖZEL GEREKSİNİMLİ OLAN VE OLMAYAN ÇOCUKLARIN OKULA UYUMLARININ İNCELENMESİ Doç. Dr. Hatice Bakkaloğlu Ankara Üniversitesi Prof. Dr. Bülbin Sucuoğlu Hacettepe Üniversitesi Ar. Gör. Zafer Ertürk Gazi Üniversitesi TÜBİTAK SOBAG 1001 Projesi Proje No: 111K649
Sunu içeriği GİRİŞ Okula uyumun tanımı ve önemi Okula uyumu etkileyen faktörler Okula uyumun değerlendirilmesi Okula uyum konusunda Türkiye de yapılan çalışmalar Çalışmanın gerekçesi, amacı ve önemi YÖNTEM Araştırmanın modeli Çalışma grubu Veri toplama araçları Verilerin toplanması ve analizi BULGULAR VE TARTIŞMA Kız ve erkek çocukların okula uyumlarının karşılaştırılması Özel gereksinimli olan ve olmayan çocukların okula uyumlarının karşılaştırılması SONUÇ VE ÖNERİLER Sonuç ve öneriler KAYNAKLAR 04.12.2015 25. Ulusal Özel Eğitim Kongresi 2
GİRİŞ
Okula uyumun tanımı ve önemi Okula uyum, okul başarısının yanı sıra sosyal etki ve sosyal davranışları da içinde barındıran çok boyutlu bir kavramdır. Başarı, ilgi, rahatlık ve katılım okula uyum kavramı içinde yer almaktadır. Erken okul yıllarında çocukların okula uyumları, çocukların a) okula karşı tutumları (okulu sevme ya da kaçınma), b) okuldaki duygusal deneyimleri (yalnızlık gibi), c) öğrenme ortamına katılımları ve meşguliyetleri ve d) akademik görevlerdeki başarıları kapsamında ele alınmaktadır (Betts & Rotenberg, 2007). Erken dönemde çocukların okula uyumları, ileriki yaşlardaki akademik başarıyı yordadığı için gittikçe daha fazla çalışılan bir konu olmaktadır (Betts & Rotenberg, 2007). Ayrıca okul öncesinde okula uyum sağlayamayan çocukların hem ileriki yaşlarda okula uyum sağlamakta güçlük yaşadıkları, hem de içe ve dışa yönelik duygusal sorunlar yaşadıkları belirlenmiştir (Birch & Ladd, 1997 ). Bu nedenlerle, uzun dönemli okul başarısı ve ruh sağlığı için önemli olan okula uyumun incelenmesinin, kaynaştırma uygulamalarının etkililiğini artırmayı amaçlayan çalışmalar için önemli sonuçlara ulaşılmasını sağlayacağı düşünülmektedir. 04.12.2015 25. Ulusal Özel Eğitim Kongresi 4
Okula uyumu etkileyen faktörler Çocukların akademik, sosyal, duygusal, davranışsal ve bilişsel yeterlilikleri içeren pek çok faktör okula uyumlarını etkilenmektedir. Özellikle okula uyum ile zeka ve sosyal beceriler olumlu, problem davranışlar ise olumsuz yönde ilişkili bulunmuştur (Johnson, Ironsmith, Snow & Poteat, 2000; Ladd & Price, 1987; McIntyre, Blacher & Baker, 2006) Erken yaşlarda okula uyumda cinsiyet farklılıkları olduğu, kızların erkeklere göre okula daha iyi uyum sağladıkları belirlenmiştirr (Betts & Rotenberg, 2007; Birch & Ladd, 1997). Çocukların okul öncesi eğitim alma sürelerinin ve yaşlarının okula uyum düzeyleri üzerinde etkili olduğu, daha uzun süre okul öncesi eğitim alan ve daha büyük yaştaki çocuklarda okula uyumun daha iyi olduğu bulunmuştur (Gülay Ogelman & Erten Sarıkaya, 2013). Özel gereksinimli olmanın okula uyumda sorunlara yol açtığı bilinmektedir (Haymes, Fowler, & Cooper, 1994; McIntyre, Blacher & Baker, 2006). Küçük çocukların arkadaşlıkları, akran ilişkileri ve sosyal konumlarının, okula uyumları açısından önemli olduğu ve okula uyumlarını yordadığı bulunmuştur (Gülay & Erten, 2011; Hausken & Rathbun, 2002; Ladd, 1990; Ladd & Price, 1987). Çocukların öğretmenleri ile ilişkilerinin de okula uyum açısından önemli olduğu belirtilmektedir (McIntyre, Blacher, & Baker, 2006). Aileye ve okul programına ilişkin özelliklerin (anne baba-çocuk ilişkisi, çocuk yetiştirme yöntemleri, ailenin sosyoekonomik düzeyi, stres ve başetme mekanizmaları; okul gününün uzunluğu ve sınıftaki çocuk sayısı gibi) okula uyum güçlükleriyle ilişkili olduğu bulunmuştur (Haymes, Fowler, & Cooper, 1994; Hausken & Rathbun, 2002; Ladd, Birch, & Buhs, 1999; McIntyre, Blacher, & Baker, 2006). 04.12.2015 25. Ulusal Özel Eğitim Kongresi 5
Okula uyumun değerlendirilmesi 1. Öğretmen raporları ve görüşleri (Betts & Rotenberg, 2007) 2. Öğretmen görüşüne dayalı ölçekler Okula Uyum Öğretmen Derecelendirme Ölçeği (Birch & Ladd, 1997) Okula Uyum Öğretmen Derecelendirme Ölçeği-Kısa Formu (Betts & Rotenberg, 2007) Türkçe ye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışmaları (Bakkaloğlu, Sucuoğlu & Ertürk, 2015) 5-6 Yaş Çocukları İçin Okula Uyum Öğretmen Derecelendirme Ölçeği (Ladd, Kochenfender & Coleman, 1996) Türkçe ye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışmaları (Önder & Gülay, 2010) 3. Sınıf gözlemleri (Haymes, Fowler & Cooper, 1991) 4. Ebeveyn raporları ve görüşleri (Hausken & Rathbun, 2002) 04.12.2015 25. Ulusal Özel Eğitim Kongresi 6
Okula uyum konusunda Türkiye de yapılan çalışmalar Türkiye de okul öncesinde okula uyum konusunda yapılan ilk çalışma Önder ve Gülay (2010) tarafından yapılmıştır. Araştırmada 1996 da Ladd, Kochenfender ve Coleman tarafından geliştirilen 25 maddelik 5-6 Yaş Çocukları İçin Okula Uyum Öğretmen Değerlendirme Ölçeği nin geçerlik ve güvenirlik çalışmaları yapılmıştır. Ölçeğin güvenirliğine iç güvenirlik ve test-tekrar test güvenirliği ile bakılmıştır. Ölçeğin geçerliliğine ise görünüm geçerliği ile bakılmış ve 3 uzmandan görüş alınmıştır. Ayrıca madde analizi yapılarak ölçeğin yapısına uymayan iki madde ölçekten çıkartılmıştır. Yapılan analizler sonucunda ölçeğin güvenirlik ve geçerliğinin kabul edilebilir düzeyde olduğunu belirten araştırmacılar, ölçeğin geçerliği konusunda ek kanıtların elde edilmesinin daha sağlıklı bir kullanım açısından önem taşıdığını vurgulamışlardır. Daha sonra Gülay ve/veya Erten (Gülay, 2011a; Gülay 2011b; Gülay ve Erten, 2011; Gülay Ogelman ve Erten Sarıkaya, 2013) bu ölçeği kullanarak bir dizi çalışma yürütmüşlerdir. 04.12.2015 25. Ulusal Özel Eğitim Kongresi 7
Okula uyum konusunda Türkiye de yapılan çalışmalar Gülay (2011a), okul öncesi çocuklarının okula uyum düzeyleri ile akran ilişkileri arasındaki ilişkiyi incelediği çalışmada, güz ve bahar dönemlerinde çocukların okula uyum düzeyleri yükseldikçe olumlu sosyal davranış düzeylerinin de yükseldiğini, uyum düzeyleri azaldıkça olumlu sosyal davranış düzeylerinin de azaldığını; okula uyum düzeyi arttıkça saldırganlık, korkulu-kaygılı olma, dışlanma, aşırı hareketlilik ve akran şiddetine maruz kalma düzeylerinin azaldığını, buna karşın başkalarına yönelik olumlu sosyal davranış düzeylerinin arttığını bulmuştur. Gülay (2011b), okul öncesi 5-6 yaş çocuklarının sosyal becerileri ile okula uyum düzeyleri arasındaki etkileşimi incelemeyi amaçladığı çalışmada, 5-6 yaş çocuklarının sosyal becerilerinin okula uyumlarını yordadığını bulmuştur. 04.12.2015 25. Ulusal Özel Eğitim Kongresi 8
Okula uyum konusunda Türkiye de yapılan çalışmalar Gülay ve Erten (2011), okul öncesi çocuklarının akranları tarafından kabul edilme düzeyinin okula uyum değişkenleri üzerindeki etkisini inceledikleri çalışmada, akranlar tarafından kabul edilme düzeyi ile okulu sevme, işbirlikli katılım ve kendi kendini yönetme düzeyleri arasında olumlu yönde, buna karşın okuldan kaçınma düzeyi arasında olumsuz yönde anlamlı düzeyde ilişki olduğunu bulmuşlardır. Gülay Ogelman ve Erten (2013), 5-6 yaş çocuklarının akran ilişkilerinin ve sosyal konumlarının okula uyumları üzerindeki yordayıcı etkisini inceledikleri çalışmada, 5-6 yaş çocuklarının bir yıl boyunca, dört ölçümde de olumlu sosyal davranış değişkeninin okula uyumunu en yüksek düzeyde yordayan değişken olduğunu bulmuşlardır. Gülay Ogelman ve Erten Sarıkaya (2013) bir diğer çalışmada, okul öncesi çocuklarının okula uyum düzeylerinin 5 yaşta ve 6 yaşta anlamlı düzeyde değişiklik gösterip göstermediğini inceledikleri çalışmada, okul öncesi eğitimi alan çocukların kendi kendini yönetme düzeyi, okulu sevme düzeyi, işbirlikli katılım düzeyleri 6 yaşta artış gösterirken, okuldan kaçınma düzeyleri 6 yaşta düşüş gösterdiğini belirlemişlerdir. 04.12.2015 25. Ulusal Özel Eğitim Kongresi 9
Çalışmanın gerekçesi, amacı ve önemi Gerekçe: Bu çalışma; Türkiye de kaynaştırma uygulamaları yürütülen okul öncesi sınıflara devam eden çocukların okula uyumlarının cinsiyete ve özel gereksinimli olup olmamaya göre farklılaşıp farklılaşmadığını inceleyen çalışmaların bulunmaması, Oysa ki, okula uyumun daha sonraki öğretim kademelerindeki sosyal ve akademik başarının önemli bir yordayıcısı olması, Cinsiyet ve/veya özel gereksinimli olup olmama gibi faktörler, okula uyumda farklılık yaratıyorsa, bu farklılıkların ortadan kaldırılması amacıyla müdahalelerin planlanması ve yürütülmesinin gerekliliği nedeniyle yürütülmüştür. Amaç: Bu çalışmada; kaynaştırma uygulamaları yürütülen okul öncesi sınıflara devam eden çocukların okula uyumlarının cinsiyet ve özel gereksinimli olup olmamaya göre farklılaşıp farklılaşmadığının incelenmesi amaçlanmıştır. Önem: Bu çalışma; Türkiye de okul öncesinde kaynaştırma uygulamalarına katılan özel gereksinimli olan çocukların okula uyumlarının incelendiği ve özel gereksinimli olmayan çocuklarla karşılaştırıldığı ilk çalışmadır. Bu çalışmanın sonuçları, özel gereksinimli olan çocukların olmayan çocuklara göre okula uyumlarının daha yetersiz olduğunu gösterirse, bu çocukların okula uyumlarının desteklenmesi için gerekli olan müdahalelerin başlatılmasını sağlayabilir. Aynı şekilde okula uyumda çocukların cinsiyeti açısından bir farklılığın bulunması, okula uyum düzeyleri daha yetersiz olan grubun okula uyumlarını artırmayı amaçlayan müdahalelerin planlanmasına aracılık edebilir. Bu çalışmanın sonuçları, kaynaştırma uygulamaları ve okul başarısı için önemli bir faktör olan okula uyum konusunda farkındalığın artırılmasına yardım edebilir. Araştırmanın bulguları, ulusal ve uluslararası alanyazına katkı sunabilir. 04.12.2015 25. Ulusal Özel Eğitim Kongresi 10
YÖNTEM
Çalışmanın deseni Kaynaştırma uygulamaları yürütülen okul öncesi sınıflarda kız ve erkek öğrenciler ile özel gereksinimli olan ve olmayan öğrencilerin okula uyumlarını karşılaştırmayı amaçlayan bu çalışma tarama modellerinden ilişkisel tarama modelindedir. Tarama modelleri, geçmişte ve halen var olan bir durumu var olduğu şekliyle betimlemeyi amaçlayan yaklaşımlardır. İlişkisel tarama modeli ise, iki ve daha çok sayıdaki değişken arasında değişim varlığını ve derecesini belirlemeyi amaçlayan tarama modelidir (Karasar, 2005). 04.12.2015 25. Ulusal Özel Eğitim Kongresi 12
Çalışma grubu Araştırmada iki farklı çalışma grubu ile çalışılmıştır. Birinci çalışma grubu (Tablo 1): Okul öncesinde kız ve erkek çocukların okula uyumunu karşılaştırma çalışmasına katılan çocuklar ve öğretmenlerden oluşmaktadır. Çalışmaya Ankara ilindeki 9 bağımsız anaokulunun 22 sınıfına devam eden 257 (129 kız, 128 erkek) çocuk katılmıştır. Çocukların 22 si özel gereksinimli olan, 235 i özel gereksinimli olmayan çocuktur. İkinci çalışma grubu (Tablo 2): Özel gereksinimli olan ve olmayan çocukların okula uyumlarını karşılaştırma çalışmasına katılan çocuklar ve öğretmenlerden oluşmaktadır. Çalışmaya Ankara ilindeki 6 bağımsız anaokulunun 22 sınıfına devam eden 44 çocuk katılmıştır. Özel gereksinimli olan 22 çocuk ve bu çocuklarla aynı sınıfta ve aynı cinsiyette olan çocuklar arasından yansız atama ile seçilen özel gereksinimli olmayan 22 çocuk çalışma grubunda yer almaktadır. Çalışmaya katılan çocukların öğretmenleri (Tablo 3): Çalışmaya Ankara ilindeki bağımsız anaokullarının çalışan 22 öğretmen katılmıştır. 04.12.2015 25. Ulusal Özel Eğitim Kongresi 13
Birinci çalışma grubu (Tablo 1) Değişkenler Çocuk Cinsiyeti Çocuk Yaşı Özel Gereksinimli Olan Çocuk Frekans (f) Yüzdelik (%) Özel Gereksinimli Olmayan Çocuk Frekans (f) Yüzdelik (%) Kız 8 36.40 121 51.50 Erkek 14 63.60 114 48.50 Toplam 22 100.00 235 100.00 3 - - 15 6.40 4 2 9.10 25 10.60 5 10 45.50 102 43.40 6 8 36.40 82 34.90 7 2 9.00 11 4.70 Toplam 22 100.00 235 100.00 9 (%40.9) dil ve konuşma bozukluğu, 6 (%27.3) zihinsel yetersizlik, 3 (% 13.6) yaygın gelişimsel bozukluk / otizm, 3 (%13.6) bedensel yetersizlik 1 (%4.5) işitme engelli, 04.12.2015 25. Ulusal Özel Eğitim Kongresi 14
İkinci çalışma grubu (Tablo 2) Değişkenler Çocuk Cinsiyeti Çocuk Yaşı Özel Gereksinimli Olan Çocuk Frekans (f) Yüzdelik (%) Özel Gereksinimli Olmayan Çocuk Frekans (f) Yüzdelik (%) Kız 6 27.30 8 36.40 Erkek 16 72.70 14 63.60 Toplam 22 100.00 22 100.00 4 2 9.10 2 9.10 5 11 50.00 10 45.50 6 6 27.30 8 36.40 7 3 13.60 2 9.10 Toplam 22 100.00 22 100.00 9 (%40.9) dil ve konuşma bozukluğu, 6 (%27.3) zihinsel yetersizlik, 3 (% 13.6) yaygın gelişimsel bozukluk / otizm, 3 (%13.6) bedensel yetersizlik 1 (%4.5) işitme engelli, 04.12.2015 25. Ulusal Özel Eğitim Kongresi 15
Çalışmaya katılan çocukların öğretmenleri (Tablo 3) Öğretmen Yaşı Öğretmen Deneyim Yılı Öğretmen Mezuniyet Durumu Değişkenler Frekans (f) Yüzdelik (%) 26-35 yaş arası 12 54.50 35 yaş ve üstü 10 45.50 Toplam 22 100.00 1-10 yıl arası 12 54.50 10 yıl ve üstü 10 45.50 Toplam 22 100.00 Lisans 20 90.90 Yüksek Okul 1 4.50 Lise 1 4.50 Toplam 22 100.00 04.12.2015 25. Ulusal Özel Eğitim Kongresi 16
Veri toplama araçları Bilgi Formu: Çalışma grubundaki çocuklar ve öğretmenlere ilişkin demografik özellikleri belirlemek amacıyla kullanılmıştır. Okula Uyum Öğretmen Derecelendirme Ölçeği-Kısa Formu (OUÖDÖ-KF): Okul öncesi çocukların okula uyumlarını değerlendirmek amacıyla kullanılmıştır. Birch ve Ladd (1997) tarafından geliştirilen 52 maddelik orijinal okula uyum ölçeğinin, Betts ve Rotenberg (2007) tarafından gözden geçirilen ve kısaltılan formudur. Orijinal ölçek 16 maddenin yer aldığı 3 lü derecelendirme kullanılan likert tipi bir ölçektir. Ölçek öğretmenler tarafından doldurulmaktadır. Ölçeğin Türkçe ye uyarlanması ile geçerlik ve güvenirlik çalışmaları Bakkaloğlu, Sucuoğlu ve Ertürk (2015) tarafından yapılmıştır. Türkçe ye uyarlama çalışmasında Türkçe ve İngilizcede yeterli olan iki uzman tarafından çeviri ve geri çeviri çalışmaları yapılmıştır. Geçerlik çalışması olarak AFA ve DFA yapılmıştır. AFA ya 16 madde ile başlanmıştır. Faktör tanımlamadan yapılan analizde faktörleştirme yöntemi olarak temel faktörler analizi; döndürme yöntemi olarak Direct Oblimin yöntemi kullanılmıştır. Sonuçlar öz değeri 1 den büyük olan 2 faktör olduğunu göstermiştir. 14. maddenin.32 faktör yük değerini karşılamadığı görülmüştür. Bu nedenle bu madde analiz dışı bırakılıp yeniden analizde en az.32 faktör yük değerini karşılayan özgün ölçekteki faktör yapısı ile benzerlik gösteren toplam varyansın %62. 44 nü açıklayan 15 maddelik iki faktörlü bir ölçek elde edilmiştir. Sınıfa Katılım adı verilen Faktör 1 de 10 madde, Olumlu Yönelim adı verilen Faktör 2 de ise 5 madde bulunmaktadır. Ayrıca madde toplam korelasyon değerleri 0.50-0.84 arasında değişmektedir. AFA sonuçlarına göre belirlenen iki faktörlü yapının doğruluğunu sınamak için DFA yapılmıştır. Toplam 15 maddeden oluşan 2 gizil değişkenli modelin sınanması için uygulanan DFA sonucunda elde edilen uyum indeksleri incelendiğinde ki-kare değerinin ( 2 =214.62, N=246, sd= 56, p=0.00) anlamlı olduğu görülmüştür. Hesaplanan iyilik uyum değerleri, 2 /sd = 2.49, RMSEA=0.076, GFI=0.87, AGFI=0.82, CFI=0.98, NNFI=0.98, RMR=0.026 ve SRMR=0.055 dir. Elde edilen bu değerlerin 2 /sd < 5, RMESA <0.08, GFI, AGFI > 0.80, NNFI>0.90 ölçüt değerlerini karşıladığı görülmüştür. Bu sonuçlar doğrultusunda iki faktör 15 madde ile kurulan modelin OUÖDÖ-KF nin faktör yapısına ilişkin geçerli model olduğu kabul edilmiştir. Güvenirlik çalışması olarak Cronbach Alpha iç tutarlılık katsayıları hesaplanmış ve ölçeğin iç tutarlık katsayılarının Sınıfa Katılım (F1), Olumlu Yönelim (F2) ve toplam puan için sırasıyla.94,.84 ve.94 olduğu bulunmuştur. 04.12.2015 25. Ulusal Özel Eğitim Kongresi 17
Verilerin toplanması ve analizi Veri toplama araçları, sınıflarındaki özel gereksinimli olan çocuk ve sınıf listesinden rastgele seçilen dört çocuk olmak üzere toplam beş çocuk için doldurmaları amacıyla okul öncesi öğretmenlere elden verilmiş ve bir hafta sonra geri alınmıştır. Verilerin analizinde; Birinci çalışma grubu için normallik testleri (basıklık, kayışıklılık, K-M,S-W) yapılmıştır ve normallik sayıltılarının karşılandığı görülmüştür. Ayrıca ham puanlar z standart puanlarına dönüştürülüp uç değerler analiz dışı bırakılmıştır. Okul öncesi çocukların okula uyumlarında cinsiyet farkı olup olmadığına t- testi ile bakılmıştır. Özel gereksinimli olan ve olmayan çocukların okula uyumlarında cinsiyet farkı olup olmadığına ise Mann-Whitney U testi ile bakılmıştır. Veriler SPSSS paket programında analiz edilmiştir. Yapılan karşılaştırma analizlerinde anlamlılık düzeyi olarak p<.05 kabul edilmiştir. 04.12.2015 25. Ulusal Özel Eğitim Kongresi 18
BULGULAR VE TARTIŞMA
Kız ve erkek çocukların okula uyumlarının karşılaştırılması Cinsiyet N X SS sd t Sınıfa Katılım (F1) Olumlu Yönelim (F2) Toplam Kız 127 14.94 4.84 Erkek 130 10.75 5.80 Kız 127 7.80 2.16 Erkek 130 6.27 2.65 Kız 127 22.75 6.65 Erkek 130 17.02 8.08 255 6.28* 255 5.06* 255 6.22* *p<.00 t-testi kullanılarak yapılan analizlerde; cinsiyetin çocukların OUÖDÖ-KF den aldıkları Sınıfa Katılım (F1), Olumlu Yönelim (F2) ve toplam puanlarında anlamlı bir farklılığa yol açtığı, kız çocukların Sınıfa Katılım (F1), Olumlu Yönelim (F2) ve toplam puan ortalamalarının, erkek çocuklara göre daha yüksek olduğu bulunmuştur. Alanyazında da okula uyumla cinsiyet arasında ilişki olduğu ve kız çocuklarının okula daha iyi uyum sağladıkları yönünde araştırma bulguları mevcuttur (Betts & Rotenberg, 2007; Birch & Ladd, 1997). Kız çocuklarının okul ortamının taleplerini karşılamada daha yeterli oldukları, daha işbirlikçi davranışlara sahip oldukları ve öğretmenleriyle daha yakın ilişkiler kurabildikleri bilinmektedir (Birch & Ladd, 1997). Kız çocuklarının okula uyumu olumlu yönde etkilediği bilinen sosyal becerilere sahip olmalarının, erkek çocuklara göre okula daha iyi uyum sağlamalarına yardım ettiği düşünülmektedir. 04.12.2015 25. Ulusal Özel Eğitim Kongresi 20
Özel gereksinimli olan ve olmayan çocukların okula uyumlarının karşılaştırılması Sınıfa Katılım (F1) Olumlu Yönelim (F2) Toplam Özel Gereksinimli N Sıra Ortalaması Sıra Toplamı U Olan 22 15.52 341.50 Olmayan 22 29.48 648.50 Olan 22 18.36 404.00 Olmayan 22 26.64 586.00 Olan 22 16.18 356.00 Olmayan 22 28.82 634.00 *p<.00; **p<.03 Mann-Whitney U Testi kullanılarak yapılan analizlerde; özel gereksinimli olmanın çocukların OUÖDÖ-KF den aldıkları Sınıfa Katılım (F1), Olumlu Yönelim (F2) ve toplam puanlarda anlamlı farklılıklara yol açtığı, 88.50* 151.00** 103.00* özel gereksinimli olmayan çocukların Sınıfa Katılım (F1), Olumlu Yönelim (F2) ve toplam puan sıra ortalamalarının özel gereksinimli olan çocuklara göre daha yüksek olduğu bulunmuştur. Alanyazında da özel gereksinimli olan ve olmayan çocukların okula uyumları arasında fark olduğunu ve özel gereksinimli çocukların okula uyumlarında sorunlar bulunduğunu gösteren çalışmalar vardır (Haymes, Fowler, & Cooper, 1994; McIntyre, Blacher & Baker, 2006). Aynı zamanda okula uyumun özellikle zeka, sosyal beceriler ve problem davranışlarla ilişkili olduğunu gösteren araştırmalar da bulunmaktadır (Johnson, Ironsmith, Snow & Poteat, 2000; Ladd & Price, 1987; McIntyre, Blacher & Baker, 2006). Özel gereksinimli çocukların engel türlerine bağlı olarak akranlarına göre zekalarının (zihinsel engel gibi) ve sosyal becerilerinin (zihinsel engel, otizm spektrum bozukluğu gibi) daha yetersiz, problem davranışlarının (zihinsel engel, otizm spektrum bozukluğu gibi) ise daha fazla olabileceği (Bowe, 2007; Raver, 2009) göz önüne alındığında, okula uyumlarının akranlarına göre daha yetersiz olması beklenen bir durumdur. 04.12.2015 25. Ulusal Özel Eğitim Kongresi 21
SONUÇ VE ÖNERİLER
Sonuç ve öneriler Sonuçlar: OKULA UYUM Kız çocuklarının erkek çocuklarına göre Özel gereksinimli olmayan çocukların olan çocuklara göre Öneriler: Sonraki çalışmalarda özel gereksinimli olan ve olmayan çocukların okula uyumunu yordayan faktörlerin belirlenmesi, alınacak önlemlerin ve hazırlanacak müdahalelerin planlanması için önemli görülmektedir. Özel gereksinimli olan çocukların okula uyumlarının akranlarına göre daha yetersiz olması, bu çocuklar için sosyal becerileri destekleyen, problem davranışların azaltan ve akran kabulünü artıran müdahalelerin uygulanması gerektiğini işaret etmektedir. Aynı müdahalelerin erkek çocuklar içinde gerekli olduğu düşünülmektedir. Kaynaştırma uygulamalarının başarısı için okula uyumu desteklemeye yönelik çalışmaların başlatılması gerekli görülmektedir. Okula uyumu artırmak için kullanılacak müdahaleler konusunda okul öncesi öğretmenlerin eğitim ihtiyaçlarının karşılanmasının, müdahalelerin başarısı için hayati öneme sahip olduğu düşünülmektedir. 04.12.2015 25. Ulusal Özel Eğitim Kongresi 23
KAYNAKLAR
Bakkaloğlu, H., Sucuoğlu, B., & Ertürk, Z. (2015). Okula Uyum Öğretmen Derecelendirme Ölçeği -Kısa Formu nun Türkçe ye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Yayın hazırlığında. Betts, L.R., & Rotenberg, K.J. (2007). A short form of the Teacher Rating Scale of School Adjustment. Journal of Psychoeducational Assessment, 25(2), 150-164. Birch, S.H., & Ladd, G.W. (1997). The teacher-child relationship and children's early school adjustment. Journal of School Psychology, 35(1), 61-79. Bowe, F.G. (2007). Early childhood special education: Birt to eight. New York: Thomson Delmar Learning. Gülay, H. (2011a). 5-6 yaş grubu çocuklarda okula uyum akran ilişkileri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(36), 1-10. Gülay, H. (2011b). Anasınıfına devam eden 5-6 yaş grubu çocukların okula uyumlarının sosyal beceriler açısından incelenmesi. E-Journal of New World Sciences Academy, 6(1),139-146. Gülay, H., & Erten, H. (2011). Okul öncesi dönem çocuklarının akran kabullerinin okula uyum değişkenleri üzerindeki yordayıcı etkisi. E- International Journal of Educational Research, 1(2), 81-92. Gülay Ogelman, H., & Erten, H. (2013). 5-6 Yaş çocuklarının akran ilişkileri ve sosyal konumlarının okula uyum düzeyleri üzerindeki yordayıcı etkisi (boylamsal çalışma). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 30, 153-163. Gülay Ogelman, H., & Erten Sarıkaya, H. (2013). Okul öncesi eğitimi almış çocukların okula uyum düzeylerinin 5 ve 6 yaşta incelenmesi: iki yıllık boylamsal çalışma. International Journal of Social Science, 6(7), 417-434. Haymes, L.K., Fowler, S.A., & Cooper, A.Y. (1994). Assessing the transition and adjustment of preschoolers with special needs to an integrated program. Journal of Early Intervention, 18(2), 184-198. Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınevi. Ladd, G.W. (1990). Having friends, keeping friends, making friends, and being liked by peers in the classroom: predictors of children's early school adjustment? Child Development, 61, 1081-1100. Ladd, G.W., Kochenderfer, B.J., & Coleman, C.C. (1996). Friendship quality as a predictor of young children's early school adjustment. Child Development, 67, 1103-1118. Ladd, G.W., & Price, J.M. (1987). Predicting children's social and school adjustment following the transition from preschool to kindergarten. Child Development, 58, 1168-1189. McIntry, L.L., Blacher, J., & Baker, B.L. (2006). The transition to school: adaptation in young children with and without intellectual disability. Journal of Intellectual Disability Research, 50(5), 349-361. Önder, A., & Gülay, H. (2010). 5-6 yaş çocukları için Okula Uyum Öğretmen Değerlendirme Ölçeği nin Güvenirlik ve geçerlik çalışması. International Online Journal of educational Sciences, 2(1), 204-224. Raver, S.A. (2009). Early childhood-special education-0-8 years: Strategies for positive outcomes. Pearson Education, Inc. 04.12.2015 25. Ulusal Özel Eğitim Kongresi 25