ACIBADEM BAKIRKÖY HASTANESİ ENFEKSİYON KONTROL HEMŞİRESİ Hülya AKYOL Hazırlanma Tarihi: 29.06.18
SUNU PLANI Aşılama nedir? İmmünite Erişkin neden aşılanır? Erişkin aşılamada hedef grupları Aşı türleri CDC erişkin aşılama planı Türkiye Halk Sağlığı erişkinlere yönelik aşı uygulamaları Aşı ile önlenebilen hastalıklar
Hastalıkların, hastalıklara bağlı sakatlık ve ölümlerin önlenmesinde en etkili yollardan biri immünizasyondur.
Doğal Direnç Kazanılmış Aktif Pasif Deri Muköz membramlar Mide asidi Doğal Yapay Doğal Yapay Geçirilen enfeksiyonlar Antikorlar İmmünglobulinler AŞI
Erişkin Neden Aşılanır? Koruyuculuk tükenir, Çocukluk çağı aşı eksikliği, Yaşla azalan İmmunite ve artan duyarlılık, Sevdiklerinizi korumak için, Sadece yetişkinlere özel, Tüm popülasyonlar için, Seyahat Hastalık Meslek
Erişkin aşılamada hedef gruplar Sağlık çalışanları 65 yaşın üstünde olanlar Hepatit B taşıyıcı olanlarla yakın temasta olan aile bireyleri Kronik hastalığı olanlar Bazı aşıların yapılabildiği, şartları uygun olan immün yetmezlikli hastalar (HIV infeksiyonu, kemoterapi /radyoterapi alanlar) Cezaevi gibi kalabalık ortamlarda yaşayanlar Hayat kadınları Ülkeler arası seyahat edenler
Sağlıklı erişkinde üç önemli aşı: 50 yaş üzeri her yıl influenza aşısı 65 yaş üzeri herkese pnömokok aşısı Yaşam boyu tetanoz-difteri aşısı
Aşı Türleri
CDC ACIP (Adult Immunization Work Group) Erişkin Aşılama Şeması
Dünya genelinde ilk 10 ölüm nedeni
Türkiye de Ölüm Nedenleri
Erişkinlerde Aşıyla Korunabilir Hastalıklar Her yıl çocuklardan yüzlerce kez fazla sayıda erişkin, aşıyla önlenebilir hastalıklar nedeniyle hayatını kaybediyor! Hastaneye yatış verileri 114,000 kişi Influenza sebebiyle 15,000 kişi Hepatitler sebebiyle Yılda 40,000 den fazla ölüm: 20-40,000 kişi pnomoni ve influenza nedeniyle 5,000 kişi hepatit B nedeniyle Erişkin bağışıklama kapsamı genel olarak düşük. Strengthening Adult Immunization: A Call to Action, Partnership for Prevention, 2005
AŞI İLE ÖNLENEBİLİR HASTALIKLAR Tetanoz, Difteri (Td), Boğmaca Hepati A, B Pnömokakal hastalıklar İnfluenza KKK (kızamık, kızamıkçık, kabakulak, ) Meningokokakal hastalıklar HPV ( Human Papilloma virus) Herpes Zoster Su Çiçeği
İNFLUENZA İçerik Endikasyon Kontrendikasyon Uyarılar İnaktive (VII), rekombinanat (RIV), canlı atenüe aşı Tüm yetişkinler yılda 1 kez, gebelik yada gebelik planlayanlar aşılanmalı, Aşı veya içeriğindeki bileşene karşı bilinene ciddi alerjik reaksiyon, Yumurtaya karşı sadece döküntü şeklinde alerjisi olanlar aşılanabilir, Yumurtaya karşı döküntü dışında ciddi reaksiyon öyküsü olanlar hekim gözleminde aşılanmalı, Orta-ağır hastalık tablosuna yol açabilir(ateş)
DTB (Difteri, Boğmaca, Tetanoz) İçerik Endikasyon Kontrendikasyon Toksoid aşı, IM Td primer aşı serisi tamamlanmamış (3 doz) ya da bilinmeyen, Boğmaca aşı durumu bilinmeyen tüm erişkinler (1 doz Tdap) Gebelerde önceki aşı geçmişine bakılmadan 27.,36. hf 1 doz Tüm yaş grubu sağlık personeli (1 doz), 10 yılda bir booster(td), Temas sonrası profilaksi Aşı veya içeriğindeki bileşene karşı bilinene ciddi alerjik reaksiyon, Aşı sonrası 7 gün içinde açıklanamayan ensefalopati öyküsü, Uyarılar Orta-ağır hastalık tablosuna yol açabilir(ateş) Boğmaca aşısı için ;stabil olmayan yada ilerleyici nörolojik bozukluklar varlığında tedavi sonrasına kadar ertelenir,
MMR İçerik Endikasyon Kontrendikasyon Uyarılar Canlı atenüa, SC Bağışıklığı olmayan; tüm yetişkinler, gebeler, doğurganlık çağındaki kadınlar (1 doz MMR) Yüksek riskli grupta; sağlık personeli, üniversite 1. sınıf öğrencileri, uluslararası seyahat edenler (4 hafta ara ile 2 doz MMR) Temas sonrası profilaksi; ilk üç gün izinde 1 doz MMR Aşı veya içeriğindeki bileşene karşı bilinene ciddi alerjik reaksiyon, Gebelik veya 4 hafta içinde gebelik ihtimali, Ağır immun yetmezlik, Orta-ağır hastalık tablosuna yol açabilir(ateş) Nadiren artirit, artalji, parotit, menenjit Trombostopeni veya TPP hastalık öyküsü olanlarda dikkatli olunmalı, Kan transfüzyonu alanlarda 1 ay ertelenmeli, Diğer canlı aşılarla aynı gün yapılabilir, aynı gün yapılmadıysa 28 gün aradan sonra yapılır.
SU ÇİÇEĞİ (Varicella Zoster) İçerik Endikasyon Kontrendikasy on Uyarılar Canlı atenüa, SC Temas sonrası profilaksi; ilk 5 gün izinde 1 doz VAR (varisella) Bağışıklığı olmayan yetişkinlerde 4-8 hafta ara ile 2 doz Aşı veya içeriğindeki bileşene karşı bilinene ciddi alerjik reaksiyon, Gebelik veya 4 hafta içinde gebelik ihtimali, Ağır immun yetmezlik, Orta-ağır hastalık tablosuna yol açabilir(ateş) Nadiren döküntü, Kan transfüzyonu alanlarda 1 ay ertelenmeli, Diğer canlı aşılarla aynı gün yapılabilir, aynı gün yapılmadıysa 28 gün aradan sonra yapılır.
Herpes Zoster İçerik Endikasyon Kontrendikasyon Uyarılar Canlı atenüa, (zostovax) SC > 60 yaş tüm yetişkinler 1 doz, Gebelik, İmmun yetmezlik HIV CD4<200 Zostavax Aşı koruyuculuğu %53 (komplikasyonları önleme %70) Zayıflatılmış canlı virüs içeriyor Suçiçeği aşısına çok benzer; ancak ondan 14 kat daha güçlüdür. Etki mekanizması virüse karşı hücresel bağışıklığı artırır Lokal belirtiler, Nadiren döküntü, Kan transfüzyonu alanlarda ertelenmeli, Diğer canlı aşılarla aynı gün yapılabilir, aynı gün yapılmadıysa 28 gün aradan sonra yapılır.
Zona; İnsidans Uyarılar Latent halde bulunan VSV virusunun reaktivasyonu sonucu veziküler döküntü 1000/3-4 50y üzeri sıklık artar, 60 yaşa kadar %25, 85 yaşa kadar %50 Postherpetik nevralji, bel paralizisi, ramsey-hunt, işitme kayıpları, motor nöropati, menenjit, ensefalit, Hastalığın komplikasyonları da yaşla artar
HPV (Human Papilloma virus) İçerik Endikasyon Kontrendik asyon Uyarılar 2vHPV (cervarix), 4vHPV, 9vHPV(gardasil9), IM Kadınlar 26, erkekler 21 yaşına kadar 0,1-2 ve 6. aylarda toplam 3 doz 22-26 yaş erkekler Homoseksüel, immunkompromise, HPV den korunmak Aşı veya içeriğindeki bileşene karşı bilinene ciddi alerjik reaksiyon, Gebelik Lokal belirtiler Orta-ağır hastalık tablosuna yol açabilir(ateş)
HPV (Human Papilloma virus) 3 HPV aşısı: 1. Cervarix : Tip 16-18 (Kız) 2. Gardasil : Tip 6-11-16-18 (Kız-erkek) 3. Gardasil 9 : Tip 6-11-16-18-31-33-45-52-58 (Kız-erkek) Cervarix 0-1-6. ayda im Gardasil 0-2-6. ayda im
Pnömokok İçerik Endikasyon Kontrendikasyon KPA13(prevenar13) IM, PPA23 (pneumovax23 ve pneumo23) IM veya SC > 65 yaş tüm yetişkinler (1doz KPA13 1 yıl sonra 1 doz PPA23) 19-64 yaş immun yetmezlik, immunsüpresif kemoterapi, orak h anemi (1doz KPA13 en az 8hf sonra 1 doz PPA23 5 yıl sonra PP23) 19-64 yaş BOS kaçağı, kohlear implant (1doz KPA13 en az 8hf sonra 1 doz PPA23 ) 19-64 yaş alkolizm, sigara, DM (1doz PPA23 ) Daha önce KPA ve difteri toksoid içeren aşıya karşı ciddi alerjik reaksiyon, Uyarılar Lokal belirtiler https://www.google.com.tr/search?q=pnomokok&source=lnms&tbm=isch&sa=x&ved=0ahukewir8yywr _jbahwjyqykhs93casq_auicigb&biw=1164&bih=767#imgrc=zou0y4tfkvjkvm: Erişim Tarihi: 25.06.2018
65 yaş sağlıklı erişkin için pnömokok aşılaması https://www.google.com.tr/search?biw=1164&bih=812&tbm=isch&sa=1&ei=w9i1w8peoa96atru6a4ba&q=a%c5%9f%c4%b1&oq=a%c5%9f%c4%b1&gs_l=img.3..0i67k1j0l9.75777.76637.0.77292.3.3.0.0.0.0.128.360.0j3.3.0...0...1c.1.64.img..0.3.359...0.llw_2hcsi_0#imgrc=m1jp9myenaatom:
Meningokok İçerik Endikasyon Konjuge MenACWY (IM), MenB (IM), polisakkarit MPSV4 (SC) 1. HIV enfeksiyonu; MenACWY 2 doz 2 ay ara ile 5 yılda bir 2. Endemik bölgeye seyahat edenlerde; MenACWY2 1 doz 3. Askerler; MenACWY2 1 doz 5 yılda bir tekrar 4. 1.sınıf üniversite öğrencileri19-21 yaş aşılanmamış; MenACWY2 1 doz 5. > 56 yaş çoklu doz gerektirecek risk faktörü yok ise; 1 doz MPSV4 Kontrendikasyon Aşı veya içeriğindeki bileşene karşı bilinene ciddi alerjik reaksiyon, Uyarılar Lokal belirtiler https://www.google.com.tr/search?biw=1164&bih=767&tbm=isch&sa=1&ei=a-i1w9z- JcPM6ASitqMw&q=meningokok&oq=meningokok&gs_l=img.12...0.0.1.2558.0.0.0.0.0.0.0.0..0.0...0...1c..64.img..0.0.0...0.PRbFBPfMkdE#imgrc=el58ZP6MfmOH1M:
Haemophilus influenzae tip B aşısı İçerik Endikasyon Kontrendikasyon Konjuge aşı, IM Anatomik veya fonksiyonel aspleni, orak hücreli anemi ve elektif splenektomi adayları Hib aşı öyküsü yok ise 1 ayü Aşı veya içeriğindeki bileşene karşı bilinene ciddi alerjik reaksiyon, Uyarılar Lokal belirtiler https://www.google.com.tr/search?biw=1164&bih=767&tbm=isch&sa=1&ei=r- M1W9flNIOnsgHonImIBQ&q=influenza&oq=influenza&gs_l=img.3...47210.49797.0.50157.9.8.0.0.0.0.0.0..0.0...0...1c.1.64.img..9.0.0...0.jonbCRX Ybtc#imgrc=v95Pxkj_nGsljM:
Hepatit A aşısı İçerik Endikasyon Kontrendikasyon İnaktif virus ( Havrix, Vaqta, Avaxim ) IM, cansız aşı 1. HAV infeksiyonundan korunmak isteyen herkes, 2. Risk taşıyanlar, (Kronik karaciğer hastaları, homoseksüel ilişki, madde bağımlıları) 3. Endemik bölgeye seyahat edenler, 4. Göçmenler ile sıkı temasta olanlar, 5. Temas sonrası profilaksi, Aşı 2 doz 0, 6-18. aylarda Aşı veya içeriğindeki bileşene karşı bilinene ciddi alerjik reaksiyon, Uyarılar Lokal belirtiler Aşı inaktif olduğu için gebelere yapılabilir.
Hepatit B aşısı İçerik Endikasyon Saflaştırılmış yüzey antijeni, rekombinant (EngerixB, rekombivax HB) IM HBV infeksiyonundan korunmak isteyen herkes, Cinsel yolla bulaşma riski taşıyanlar, Perkutan/ mukozal temas riski olanlar, Kronik karaciğer hastaları, Hemodiyaliz hastaları, HIV hastaları 0,1,6. aylarda 3 doz 0,1,2,12. ay 4 doz (engerix) Kontrendikasyon Aşı veya içeriğindeki bileşene karşı bilinene ciddi alerjik reaksiyon, Uyarılar Lokal belirtiler
Hepatit B aşısı Aşıya yanıtsızlık Aşının uygunsuz koşullarda saklanması veya uygulanması Konak faktörleri ( 40y üzeri, erkek cinsiyet, obesite, sigara içimi, kronik hastalık ) Aşıya cevapsızlıkta diğer önemli faktör, genetik dirençtir. Aşı cevapsızlığında alternatifler: 1- İkinci bir üç dozluk aşı şeması uygulanması 2- İlk aşılama sonrası antikor yanıtı olmadı ise 1 ay sonra ilave doz, aşıdan sonra 1. ayda antikor yanıtı var ise devama gerek yok (*) Aşıya cevapsız kişilerin varlığı yeni aşı çalışmaları için amaç olmuştur
KUDUZ AŞISI
KUDUZ AŞISI Fare, sıçan, hamster, tavşan ısırıklarında kuduz bulaşmaz!! Türkiye kuduz bakımından endemik bölge, Kuduz virusu yara yerine inokulasyon sonrası SSS'e ulaşması günlerce-haftalarca sürebilir, temas sonrası profilaksi koruyucudur Aşı şeması: 0-3-7-14-28. gün Önceden aşılı ise 0-3. gün Kuduz aşısı gebelere de yapılabilir. Temas sonrası yaklaşım: 1.Yara temizliği 2.Antibiyotik profilaksisi 3.Tetanoz profilaksisi 4.Kuduz aşısı uygulanması 5.Kuduz Ig uygulanması https://www.google.com.tr/search?biw=1164&bih=767&tbm=isch&sa=1&ei=neu1w7- fdceosagrl6ooaq&q=kuduz+hastal%c4%b1%c4%9f%c4%b1&oq=kuduz+hastal%c4%b1%c4%9f%c4%b1&gs_l=img.3..0l3j0i30k1j0i5i30k1j0i24k1l5.113448.116323.0.11 7361.10.10.0.0.0.0.246.1504.0j1j6.7.0...0...1c.1.64.img..3.7.1501...0i67k1.0.vlMQWF2x4ko#imgrc=CTDPyBnnTRiTBM:
BOĞMACA AŞISI Gebelerde doğum öncesi tek doz Tdap Boostrix-polio Adacel polio Adölesanda(11-18y), erişkinde(19-64y) birer doz, 65 y üzeri hiç aşılanmamış ve infantla temaslı kişileretek doz Sağlık personeli hasta ile temas sonrası tek doz Tdap https://www.google.com.tr/search?biw=1164&bih=767&tbm=isch&sa=1&ei=9eu1w7hgaop_sqgkkkhwbq&q=yeti%c5% 9Fkinlerde+bo%C4%9Fmaca&oq=yeti%C5%9Fkinlerde+bo%C4%9Fmaca&gs_l=img.12...0.0.1.7934.0.0.0.0.0.0.0.0..0.0...0... 1c..64.img..0.0.0...0.NxrUSoeOr7k#imgrc=dZXMWt_ekhj1CM:
Sanılanın aksine aşılanmak bireysel bir karar değildir!!! Aşılar, Halk Sağlığı uygulamaları içinde toplum sağlığını en çok etkileyenidir. Kişiler kendilerini veya çocuklarını aşılamayı bireysel bir karar olarak görüyor olsalar da aldıkları karar sadece kendilerini değil, toplumu da etkiliyor.
KAYNAKÇA 1. Erişkinlerde Bağışıklama Rehberi: Türkiye Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanları Derneği Erişkin Bağışıklama Rehberi Çalışma Grubu 2. Güncelleme 2016:1-87. http://meramtip.com.tr/kalite/dosyalar/rehberler/eriskinbagisiklama/eriskinbagisiklamarehberi.pdf : Erişim Tarihi: 29.06.2018. 2. 7. Ulusal Aşı Sempozyumu: Konuşma ve Bildiri Özetleri Kitabı. 2017 Eylül 20-24; Ankara 1-482. http://www.asisempozyumu.org/kitap.pdf: Erişim Tarihi: 29.06.2018. 3. Özmert E. Dünya da ve Türkiye de aşılama takvimindeki gelişmeler. Çocuk sağlığı ve hastalıkları dergisi, 2008, 51(1):167-168: http://www.cshd.org.tr/uploads/pdf_csh_308.pdf: Erişim tarihi: 29.06.2018. 4. Bülbül Y, Öztuna F, Gülsoy A, Özlü T. Doğu karadeniz bölgesinde kronik obstruktif akciğer hastalığı: hastalık özellikleri ve influenza- pnömokok aşılama sıklığı. Türkiye Klinikleri J Med sci, 2010, 30(1): 24-29. 5. Dayan S. Erişkin İmmünizasyon. D.Ü. Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji A.D. s.1-7. https://www.dicle.edu.tr/contents/99109218-e611-4d12-9b81-19161e1b28ee.pdf: Erişim tarihi: 24.06.2018. 6. Acar A. Erişkin Bağışıklama. http://www.ankakon2017.com/sunumlar/ali_acar.pdf Erişim tarihi: 27.06.2018. 7. Altay A F. Sağlıklı Erişkinlerde Aşılama. http://www.klimik.org.tr/wp- content/uploads/2017/10/sa%c4%9fl%c4%b1kl%c4%b1-eri%c5%9fkinde- A%C5%9F%C4%B1lama-Fatma-Aybala-Altay.pdf Erişim tarihi: 26.06.2018. 8. Demirtürk N. Erişkin Bağışıklama Şeması. http://www.klimik.org.tr/wpcontent/uploads/2013/12/ne%c5%9fe-demirt%c3%bcrk.pdf Erişim tarihi: 27.06.2018.