Sağlık Kurumlarında Kaynak Planlaması DERS-6
Stok Kontrol Yöntemleri ve Stok Değerlenme Yöntemleri ÖĞR. GÖR. HÜSEYİN ARI
ABC Analizi ABC yöntemi, stokların miktar ve değerlerine göre kümülatif yüzdelerle gruplandırılması ve bu grupların stok değişiminin izlenmesiyle yapılır. Bu yöntemin temel ilkesi stokların önem derecelerine göre sınıflandırılmasıdır. Ürünler talep değerlerine göre A, B ya da C sınıfı içerisinde tanımlanmakta, önem dereceleri belirlenmektedir. Uygulama; envanter içerisinde yer alacak olan farklı ürün gruplarının daha etkin bir biçimde değerlendirilmesine olanak vermekte, bu yönüyle hangi üründen ne kadar? Sorularına yanıt verilebilmektedir.
ABC Analizi A Grubu Stok Kalemleri. Toplam stok miktarının %10-20 sini toplam stok değerinin %70-80 ini oluşturur. En önemli gruptur. B Grubu Stok Kalemleri. Toplam stok miktarının %30-40 ını oluştururken değer olarak %10-15 lik bir paya sahiptirler. Orta önemli gruptur. C Grubu Stok Kalemleri. Toplam stok miktarının %40-50 sini oluştururken değer olarak sadece %5-10 luk paya sahiptirler. En az önemli gruptur.
Sağlık hizmeti üreten bir hastane stok alımı için geniş çaplı satın alma yapmayı planlamaktadır. Stok alım kararı aldığı ürünler ve ürünlere ilişkin bilgiler aşağıda gösterilmektedir. Bu veriler ışığında ürünlerin gruplandırılması ne şekilde olacaktır? Ürün No Tanım Miktar Birim Fiyat Toplam 1 İğne 20 20000 400000 2 Avil 20 12000 240000 3 Pamuk 200 200 40000 4 Bisturi Ucu 500 300 150000 5 Eldiven 300 100 30000 6 Sargı Bezi 400 80 32000 7 Isoleyt 500cc 600 40 24000 8 Arveles 200 100 20000 9 Yatak Çarşafı 200 400 80000 10 Lamel 700 40 28000
İğne ve Avil ilacı gibi ürünler A sınıfında yer alırken, Bisturi Ucu ve Yatak Çarşafı B sınıfında, diğerleri C sınıfında yer almaktadır. Ürün No Tanım Miktar Birim Fiyat Toplam Grup 1 İğne 20 20000 400000 A 2 Avil 20 12000 240000 A 4 Bisturi Ucu 500 300 150000 B 9 Yatak Çarşafı 200 400 80000 B 3 Pamuk 200 200 40000 C 6 Sargı Bezi 400 80 32000 C 5 Eldiven 300 100 30000 C 10 Lamel 700 40 28000 C 7 Isoleyt 500cc 600 40 24000 C 8 Arveles 200 100 20000 C
VED (Vital Essential Desirable) Yöntemi E Sınıflandırması Orta derecede hayati öneme sahiptir. Hastanenin kullanım kapasitesinde bulundurulur. V D Sınıflandırması Hayati önem taşımaz. Sınıflandırması Stok en önemlidir. Bir sağlık işletmesinde EN ÇOK hayati öneme sahip olan Tıbbi Malzeme ve İlaçtır.
VED Yöntemi V Kategorisi damar yolu açmak için gerekli tıbbi sarf malzemeleri, iğne ve kateterler, serumlar, kortizon, adrenalin, antistin, yoğun bakım malzemeleri vb. tıbbi ilaçlardır. E Kategorisi ise ağrı kesici, ameliyat iplikleri, radyoloji sarf malzemeleri gibi sağlık hizmet üretiminin aksamamasına sebep olan sarf malzemeleridir. D Kategorisi çarşaf, sedye vb. stok kalemleridir. ABC yöntemi stokları maliyete göre sınıflandırırken VED tıbbi malzemeleri, özellikle ilaçları hastanın hayati açıdan özellikli ihtiyacına göre sınıflandırmaktadır.
ABC-VED Matris Yöntemi Bu yöntem daha çok hangi sınıftaki malzemelerden ne kadar stoklayacağımız ve emniyet stok düzeyinin ne seviyede olması gerektiği konusunda bilgi vermektedir. Kategori V E D A AV AE AD B BV BE BD C CV CE CD ABC-VED matrisinde malzemeler 9 kategoride sınıflandırılmıştır.
ABC Analizi ABC Kategori Sayı % Gider (TL) Gider (%) A 52 14,85714286 897.392,85 69,97221588 B 71 20,28571429 268.918,18 20,96829827 C 227 64,85714286 116.187,80 9,059485848 Toplam 350 100 1282498,83 100 VED Analizi VED Kategori Sayı % Gider (TL) Gider (%) V 18 5,142857143 141.317,84 11,01894495 E 285 81,42857143 686.094,37 53,49668584 D 47 13,42857143 455.086,62 35,48436921 Toplam 350 100 1282498,83 100
Kategori Sayı Gider (TL) Kategori Sayı Gider (TL) Kategori Sayı Gider (TL) Toplam Sayı Toplam % ABC - VED Analizi V E D ABC - VED A AV 6 103.410,8 1 AE 31 393.239,49 AD 15 400.742,55 52 14,85714286 B BV 7 36.352,48 BE 53 187.439,69 BD 11 45.125,00 71 20,28571429 C CV 5 1.554,55 CE 201 105.415,88 CD 21 9.218,08 227 64,85714286 Toplam 18 141317,84 285 686095,06 47 455085,63 350 100
ABC-VED analizi yapıldıktan sonra ABC-VED Matris yapılabilmesi için malzemeler 3 kategoriye ayrılır. Birinci kategori AV, AE, AD, BV ve CV; ikinci kategori, BE, CE ve BD, üçüncü kategori, CD Malzemeleri oluşturmaktadır.
ABC VED Matris Analizi Kategori Sayı % Gider (TL) Gider (%) I 64 18,28571429 935.229,88 72,92247432 II 265 75,71428571 337.980,87 26,35330825 III 21 6 9.218,08 0,71875933 Toplam 350 100 1282428,83 100 Kategori I deki malzemeler hem hayati öneme haiz olup hem de pahalı malzemeler olduğundan büyük bir titizlikle yönetilmesi gerekmektedir. Bu malzemelerin tüketim ve emniyet stok düzeyleri sürekli izlenmelidir. Kategori II malzemeler, sağlık hizmeti sunumunda gerekli olan malzemeler olup bunlarında stok kontrolü yapılmalıdır. Kategori III malzemeler ise isteğe bağlı veya pahalı olmayan malzemelerdir.
Stok Değerleme Satışı yapılan ticari malların maliyetinin hesaplanmasında önemlidir. Satın alınan ticari mallar(stoklar) farklı tarihlerde, farklı miktarlarda ve farklı fiyat üzerinden satın alınmış olabilir. Satılan ticari malın maliyetini hesaplayabilmek için kullanılan yöntemlere stok değerleme yöntemleri denir. 15
Stok Değerleme Yöntemleri Zaman Esasına Göre İlk Giren İlk Çıkar (FIFO) Matematik Esasına Göre Ağırlıklı Ortalama Maliyet Yöntemi Son Giren İlk Çıkar (LIFO) Hareketli Ortalama Maliyet Yöntemi 16
Stok Değerleme Yöntemleri (FIFO) Tarih Devir, Satın Alma, Satış 01.09.2015 Ağustos Ayından Devir Miktar*Fiyat 1000 adet*10 tl=10.000 TL 06.09.2015 Satın Alma 1.500 adet*12tl=18.000 TL 07.09.2015 Satış 900 adet 11.09.2015 Satış 700 adet 1. 07.09.2015 tarihli satış için satılan malın maliyeti: 900*10=9.000 TL 2. 11.09.2015 tarihli satış için satılan malın maliyeti: (1000-900)*10+600*12= 1000 TL+7200 TL=8200 TL 17
Stok Değerleme Yöntemleri (LIFO) Tarih Devir, Satın Alma, Satış 01.09.2015 Ağustos Ayından Devir Miktar*Fiyat 1000 adet*10 tl=10.000 TL 06.09.2015 Satın Alma 1.500 adet*12tl=18.000 TL 07.09.2015 Satış 900 adet 11.09.2015 Satış 800 adet 15.09.2015 Satın Alma 300 adet*20tl=6000 TL 16.09.2015 Satış 700 adet 1. 07.09.2015 tarihli satış için satılan malın maliyeti: 900*12=10.800 TL 2. 11.09.2015 tarihli satış için satılan malın maliyeti: (1500-900)*12+200*10= 7200 TL+2000 TL=9200 TL 3. 16.09.2015 tarihli satış için satılan malın maliyeti: 300*20+400*10=10.000 TL 18
Ağırlıklı Ortalama Yöntemi Tarih Devir, Satın Alma, Satış Miktar*Fiyat 01.09.2015 Ağustos Ayından Devir 1000 adet*10 tl=10.000 TL 06.09.2015 Satın Alma 1500 adet*12tl=18.000 TL 07.09.2015 Satış 900 adet 11.09.2015 Satış 800 adet 15.09.2015 Satın Alma 300 adet*20tl=6.000 TL 16.09.2015 Satış 700 adet Bu yöntemde, belirlenen bir dönemin sonunda(genel olarak ay sonunda) işletmeye giren mal miktarlarının, o dönem boyunca satın alınan malların maliyetine bölünmesi sonucu ortaya çıkan fiyat baz alınarak satılan ticari malın maliyeti hesaplanır. Dolayısıyla yukarıdaki uygulama 01-30.09.2015 dönemini kapsayacaktır. 34.000 TL / 2800 adet=12,14 TL Satılan Malın Maliyeti= 2400*12,14= 29.136 TL 19
Hareketli Ortalama Yöntemi Tarih Devir, Satın Alma, Satış Miktar*Fiyat 01.09.2015 Ağustos Ayından Devir 1000 adet*10 tl=10.000 TL 06.09.2015 Satın Alma 1500 adet*12tl=18.000 TL 07.09.2015 Satış 900 adet 11.09.2015 Satış 800 adet 15.09.2015 Satın Alma 300 adet*20tl=6000 TL 16.09.2015 Satış 700 adet Bu yöntemde, değişik fiyatlı her ticari mal satın alışlarında ortalama fiyat hesaplanır. Değişik fiyatlı mal satın alındığında, stokta bulunan malların toplam maliyeti, toplam mal miktarına bölünerek ortalama birim maliyet tekrar hesaplanır. Bir sonraki mal alışına kadar satılan ticari mallar, hesaplanmış olan bu ortalama maliyet ile değerlenir. a. 28.000 TL/ 2500 adet=11,20 TL (birim maliyet) b. 28.000 TL-19.040 TL= 8960 TL (Stoktaki mevcut mal değeri) c. 8960 TL + 6000 TL = 14960 TL / (2500-1700+300)= 13,6 TL (Yeni birim maliyet) 1. 07.09.2015 tarihli satış için satılan malın maliyeti: 900*11,20 TL= 10.080 TL 2. 11.09.2015 tarihli satış için satılan malın maliyeti: 800*11,20 TL= 8.960 TL 3. 16.09.2015 tarihli satış için satılan malın maliyeti: 700*13,6 TL= 9.520 TL 20
Bu sunumdakiler sadece ders notu amaçlı hazırlanmıştır; akademik makalelere kaynak olarak gösterilemez. 21