Kütüphanelerin Geleceği: Eğilimler ve Bazı Tahminler Prof. Dr. Bülent Yılmaz Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü byilmaz@hacettepe.edu.tr
Neden? Geleceği Tahmin Etmek Hazırlıksız yakalanmamak Yok olmamak-varlığını sürdürmek Bütünün parçası olmak, ondan kopmamak Yeni pozisyonlar almak Mesleki sorumluluk-stratejik liderlik Nasıl? Genel eğilimleri (teknolojik, kültürel, eğitimsel vb.) belirlemek İlgili kuruluşu ilgilendiren koşullardaki kısa, orta, uzun vadeli değişimleri tahmin etmeye çalışmak
Durum ne? Küresel Bilgi Ortamında Değişim 200 yılda 200 milyon materyal - Kongre Kütüphanesi Elektronik ortamda 1 yılda 220 milyar belge/materyal
3 Olasılık Kütüphanelerin Geleceği için 3 Olasılık 1. Kütüphaneler varlıklarını aynı biçimde sürdüreceklerdir. 2. Kütüphaneler yok olacaklardır. 3. Değişime ayak uyduran kütüphaneler kalacak, uyduramayanlar yok olacaklardır (Panda Sendromu)
Kütüphaneler için Tehditler/Fırsatlar Yeni bilgi ve iletişim teknolojileri Bilginin denetlenemeyen artış hızı Finansman sorunları Bilgiye yeni, kolay ve hızlı erişim yolları: İnternet
Bilgi toplumu Kütüphanelerde Geleceği Küreselleşme Etkileyecek Gelişmeler Endüstri 4.0 (Yapay zeka-robotik gelecek- Nesnelerin İnterneti) Bilgi ekonomisi Küresel rekabet (Yüksek teknoloji) Verimlilik (40 tır fındık) İstihdam Gerçek-ötesi (Post-truth-Bilginin doğrulanması) Dijital uçurum (Dijital yerli-göçmen) Dijitalleştirme (Kültürel miras ve paylaşımı)
Kütüphanelerde Geleceği Etkileyecek Gelişmeler (devam) Yenilikçilik Bilgi güvenliği (Kişisel verilerin güvenliğiözel yaşam gizliliği) E-devlet (EBYS) Araştırma kapasitesinin kütüphaneler aracılığıyla geliştirilmesi Veri (data) olgusu Üçüncü mekan olarak kütüphaneler Yeşil kütüphaneler
Kütüphanelerde Geleceği Etkileyecek Gelişmeler (devam) Yaşamboyu öğrenme Bilgi okuryazarlığı
Gelecekte Kütüphanelerde Ne Değişecek? 1. Derme 2. Bina 3. Kütüphaneci 4. Kullanıcı 5. Finansman 6. Hizmetler 7. Yönetim 8. Teknoloji
Derme için Değişim Tahminleri Google 100 milyona yakın kitabı dijitalleştirecek ve erişime sunacak. Kullanılan tüm kaynaklar için telif hakkı ücreti ödenmek durumunda kalınabilir. Yayımlanmış bütün içerik elektronik olarak sunulacak. Bilimsel dergi yayıncılığında «Açık Erişim» belirleyici model olacak. Üniversitelerin yayın güçleri artacak. Bir geçiş sürecinden sonra basılı materyal yok olacak, tüm derme elektronik yayınlardan oluşacak. Bu nedenle basılı materyal seçimi daha dikkatli analizlere dayanacak.
Üniversite Kütüphanelerinin Geleceği için 6 Senaryo 1. Senaryo: Bugün gelecektir. 2. Senaryo: Kütüphane düğmesi. 3. Senaryo: Kütüphane bir eğitim/öğrenme kuruluşudur. 4. Senaryo: Hizmet (özellikle kütüphane dışına) rollerini genişletmek. 5. Senaryo: Kampus bilimsel yayıncısı olarak kütüphane. 6. Senaryo: Daha etkin araştırma ortağı olarak kütüphane.
2017 Yılı Öğrenme Eğilimleri İlk 6
Ne yapmalı? 1. Kütüphaneleri kurumdaki eğitim, bilim, teknoloji ve araştırma politikalarının ve sistemlerinin organik parçası olarak görmek ve kabul ettirmek 2. Kurumsal Danışma Kurulu oluşturmak 3. Kurumsal politikalar geliştirmek ve uygulamak 1. Strateji-Eylem Planı-Program-Proje 4. Gerekli yasal yapı (yönetmelik) oluşturmak 5. Bu alandaki gelişmeleri mutlaka izlemek 6. Senaryolar oluşturmak ve bunlara göre pozisyonlar belirlemek 7. Proje tabanlı çalışmayı öğrenmek ve benimsemek 8. İşbirliği yapmak (Konsorsiyumlar vb.) 9. Personel niteliğini yükseltmek. Kütüphanecinin eğitimci yanını güçlendirmek. 10. SWOT Analizleri yapmak
Kütüphaneler olarak yeni bir eşikteyiz. Ya ayağımızı kaldırıp bu eşiği aşıp, yeni odaya geçeceğiz ya da aynı odada kalıp, yeni bir çağı ve dünyayı ıskalayacağız ve yok olacağız. Geleceğimizi tasarlamamak büyük risktir.