KAN BANKACILIĞI I VE TRANSFÜZYON TARĐHĐ Dr. Ramazan ULUHAN IV. Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 14-18 Aralık 2011
KAN en eski tarihten beri, insanoğlu için i in gizemli ve büyüleyici b olmuştur. Kan insanlarda ihtiras kaynağı olarak tanımlanm mlanmıştır. Sık S k sık s Sıcak kanlı, Soğuk kanlı veya Kanı bozuk gibi deyimleri kullanırız. Bu gibi deyimler her dilde vardır r ve tüm t m dünyada d yaygın n olarak kullanılmaktad lmaktadır.
1492 Papa VIII. Innocent 15-16. 16. yüzyy zyıllarda genç insanların n kanının yaşlılara lara verilmesiyle yaşlılık k ve güçsüzlüğün önüne ne geçilebilece ilebileceğine ine inanılm lmış ve bu inanış ışla 10 yaşı şındaki 3 çocuğun un kanları hekimler tarafından Papa ya verilmiş ve sonuçta 4 kişi ölmüştür. Bu olgu kayıtlara geçmi miş ilk hemolitik transfüzyon reaksiyonu olarak tarihte yerini almış ıştır.
1628 William Harvey 1260 Đbn-el Nafis: KüçüK üçük k kan dolaşı şımını ilk olarak tanımlad mladı. 350 yıl y l sonra, 1628 de William Harvey kan dolaşı şımını ve damarlarda kan akım m yönünüy tanımlad mladı.
1665 Richard Lower Köpekten köpek peğe e ilk kan naklini yaptı (köpek yaşad adı) Sonraki iki yılda y hayvandan insana kan nakli denemeleri yaptı.
1667 Jean-Baptiste Denis Koyundan insana ilk başar arılı transfüzyonu bildirdi.
1678 Lower ve Diğerleri Çeşitli hayvanlardan insana kan nakli yapıld ldı. Ölümlerle sonuçlanmas lanması üzerine Paris tabip odası uygulamanın n kanun dışıd olmasını istedi. On yıl y l sonra parlamento transfüzyonun gayrı resmi olduğunu unu ilan etti.
1795 Đlk kez insan kanı nakli Amerikalı Dr. Philip Syng Physick tarafından yapıld ldı.
1818 James Blundell Dr. James Blundell doğum sonrası kanama geçiren hastasına kocasından enjektörle aldığı kanı nakletti. 1825 1830 1830 arası 10 nakilden 5 i 5 i başar arılı oldu.
1840 Samuel Armstrong Lane Londra da da Samuel Armstrong Lane hemofili tedavisinde tam kan transfüzyonu kullandı.
1867 Joseph Lister Đngiliz cerrah Joseph Lister transfüzyon reaksiyonlarını önlemek için i in antiseptikler kullandı.
1873-1880 1880 ABD de doktorlar insanlara koyun, keçi i sütüs transfüzyonu yaptı.
1884 Sütün n yan etkileri nedeniyle kan ihtiyacını karşı şılamak için i in tuzlu su sütün s n yerini aldı.
1901 TRANSFÜZYON TIBBI ĐÇĐN N MĐLAT M Avusturya lı Karl Landsteiner A, B, C (O) kan gruplarını buldu.
1902 Decastrello ve Sturli 4. ana kan grubu olan AB yi buldu.
1907 Landsteiner in çalışmalarından haberi olmadan, Polonyada Jansky kan gruplarını sıklığına göre g I, II, III, IV diye tarif etti. Aynı sınıflamayı ABD den Moss ters olarak IV, III, II, I diye yaptı.
1907 Ruben Ottenberg ilk cross-match match i i gerçekle ekleştirdi. O grubunun universal verici olduğu söylendi.
1908 Carlo Moreschi antiglobulin reaksiyonunu gösterdig
1915 Richard Lewisohn bir kan pıhtp htı önleyicisi olan sodyum sitrat ın n kan nakillerinde kullanılmas lmasını önerdi.
1916 Francis Rous ve J.R. Turner sitrat ve glukoz solüsyonunda syonunda kanların n alınd ndıktan sonra iki hafta saklanabildiğini ini gösterdiler. g
1919 Alman araştırıcılar Hirszfeld ve Hirszfeld ırklar arasında kan gruplarının oransal dağı ğılım m gösterdig sterdiğini ini buldular.
1921 Prof. Dr. Burhanettin Toker Türkiye de transfüzyon çalışmalarını başlatt lattı.
1921 DÜNYADA ĐLK KAN BANKASI Đngiltere de KızılhaK lhaç sekreteri olan Percy Oliver tarafından kuruldu. 1935 de Roma da yapılan ilk ISBT kongresinde, ilk güvenli g kan bankası olarak onaylandı
1926 Đngiliz KızılhaK lhaçı ilk Kan Transfüzyon Servisini kurdu.
1930 Kan grupları ile ilgili buluşu nedeniyle Karl Landsteiner Nobel ödülü aldı.
1930 Rus Shamov tarafından ilk kez kadavra kanı canlıya nakledildi. Daha sonraki yıllarda y 2500 kişide ide bu yöntemle transfüzyonlar yapıld ldı.
1932 Đlk kan bankası fonksiyonu gören g bölüm Rusya Leningrad da da hizmete girdi
1932 Haydarpaşa a Numune Hastanesinde transfüzyon yapıld ldı.
1935 Uluslar arası Kan Transfüzyon Derneği International Society of Blood Transfusion- ISBT kuruldu.
1936-1939 Norman Bethune; Đspanya içi savaşı Çin
1937 Chicago da Bernard Fantus ilk kan bankası kurma yetkisi verilen kişi oldu. Cook County Hospital da ilk hastane kan bankası kuruldu.
1937 Paris te yapılan kongrede ISBT, kan gruplamasında ABO terminolojisini kabul etti.
1938 Cerrahpaşa a Tıp T p Fakültesinde transfüzyon yapıld ldı. Goodal ve ertesi yıl y l Boland transfüzyon için i in plasenta kanı kullandılar. lar. Phillip Levine, Rh sistemini buldu. Bu sistemin isimlendirmesi Karl Landsteiner ve Wiener tarafından yapıld ldı.
1939 Harvard Tıp T p Fakültesinden fizik kimya profesörü Edwin Cohn etanol fraksinasyonu ile plazmadan fibrinojen, gama globulin ve albümini ayrış ıştırdı.
1942 Bernstein kan gruplarının n insanlarda Mendel kanunları ile geçti tiğini ini buldu.
1943 J.F. Loutit, P.L. Mollison asit-sitrat sitrat-dextroz solüsyonu syonu ile kanların çok daha uzun süre saklanmasını sağlad ladılar. lar.
1944 Cambridge de de genetik uzmanı Sir Ronald Fisher Rhesus sisteminin çeşitli allellerden bir sistem olduğunu unu gösterdi. g C; c; D; E, e yi içeren i nomenklatürü önerdi. 1945 Coombs, Mourant ve Race tam olmayan antikorları tanımlamak için i in anti-human globulin testini (Coombs testi) geliştirdi.
1945 Türkiye de üniversite ve bazı hastanelerde küçük k kan üniteleri kuruldu. Ankara da Cebeci hastanesi, Đstanbul da Cerrahpaşa a Tıp T p Fakültesi, Haseki, Şişli Etfal, Haydarpaşa a Numune Hastaneleri.
1947 Amerika Kan Bankaları Birliği American Association of Blood Banks-AABB AABB kuruldu. 1948 İngiltere de Ulusal Kan Servisi kuruldu.
1950 Plastik kan torbası bulundu. Eritrositleri dondurmak amacıyla gliserol kullanılmaya lmaya başland landı.
1953 Kızılay kongresinde kan yardım teşkilat kilatının n kurulması kararlaştırıld ldı. Kan komponentleri soğutmal utmalı santrifüj yöntemiyle elde edildi.
1954 Kan ürünü kriyopresipitat (AHF) hemofili tedavisinde kullanıld ldı. Daha sonra Liyofilize faktör VIII ve faktör r IX konsantreleri kullanıld ldı.
1956 International Society of Blood Transfusion ın n bilimsel yayın organı Vox Sanguinis yayın hayatına girdi.
1957 Ankara ve Đstanbul da Kızılay K kan merkezleri açılda ldı.
1959 Max Perutz eritrositlerdeki hemoglobinin moleküler ler yapısını,, oksijen taşı şıma görevini ve kana rengini veren madde olduğunu unu tarif etti.
1960 A. Solomon ve J.L Fahey ilk tedavi amaçlı plazmeferez işlemini i rapor etti.
1960 AABB nin bilimsel dergisi Transfusion yayın n hayatına girdi.
1961 Trombosit süspansiyonlarının n kanamalı kanser hastalarında yaşam amı uzattığı bulundu. Gibson CPD(sitrat fosfat dekstroz) solusyonunu buldu. Kan saklama süresi s 28 güne g çıktı.
1961 Doç.. Dr. Orhan Ulutin ve ekibi tarafından Cerrahpaşa a Tıp T Fakültesinde laboratuvarda fibrinojen, faktör r V, Protrombin, faktör r VIII elde etti.
1967 Liverpool dan Clarke yenidoğan anın n hemolitik hastalığı ığında anti Rh (D) kullanarak korunmayı sağlad ladılar. lar. Ankara da Kızılay K tarafından Plazma Fraksinasyon ünitesi kuruldu.
1969 S.Murphy ve F.Gardner trombositlerin oda ısısında daha uzun süre s saklandığı ığını buldular.
1971 ABD de bağış ğışlanan kanlarda rutin olarak HBsAg taraması yapılmaya başland landı.
1979 Bulunan CPDA-1 solüsyonu syonu ile kan saklama süresi s 35 güne g çıktı.
1981 Kızılay Kan Merkezlerinde plastik kan torbasına geçildi.
1982 Bulunan SAG-M solüsyonu syonu ile eritrosit saklama süresi 42 güne g çıktı.
1983 2857 sayılı Kan ve Kan Ürünleri Kanunu çıktı. HBsAg, RPR, ve sıtma s için i in kalın n damla taraması zorunlu testler olarak kabul edildi.
1985 Dünyada ve Türkiye de bağış ğışçıdan alınan kanlara HIV tarama testi yapılmaya başland landı.
1990 Dünyada anti-hcv testi uygulanmaya başland landı.
1996 Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği (KMTD) kuruldu. anti-hcv zorunlu tarama testi olarak kabul edildi.
1996 KMTD nin bülteni b DAMLA yayınlanmaya başlad ladı.
1997 KMTD ve Sağlık k Bakanlığı ilk Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon TıbbT bbı Kursunu Adana-Mersin Mersin de düzenledi. d Sonrasında nda 15 Kurs, 1 Uluslar arası,, 4 Ulusal Kongre gerçekle ekleştirildi. Bağış ğışçı sorgulama formu oluşturuldu ve kullanılmas lması zorunlu kılındk ndı.
1998 Klinisyenlere yönelik y Kan ve Kan Bileşenlerinin enlerinin Kullanımı Sempozyumları başlad ladı. 10 yılda y 54 ile gidildi. 134 Sempozyum gerçekle ekleştirildi. Faktör r IX rekombinant yöntemlerle y elde edildi.
1999 ABD, Japonya, Kanada ve bazı Avrupa ülkelerinde HCV ve HIV için i in NAT (Nükleik Asit Amplifikasyon Testi) kullanılmaya lmaya başland landı.
2000 Dünya Sağlık Örgütü Güvenli Kan Benimle Başlar lar sloganıyla bu yılıy güvenli kan ve güvenli g bağış ğışçıya ayırd rdı.
2003 ISBT 8. Bölgesel B Avrupa Kongresi Đstanbul da 1200 kişinin inin katılımı ile düzenlendi.
2003 KMTD nin bilimsel dergisi Blood Banking and Transfusion Medicine yayın n hayatına girdi.
2004 Türk Kan Vakfı Kuruldu.
2004 Tüm m dünyada d 14 Haziran günü g Dünya Gönüllü Kan Bağış ğışçıları Günü olarak kutlanmaya başland landı.
2007 2 Mayıs s 2007 tarih ve 5624 sayılı Kan ve Kan Ürünler kanunu kabul edildi.
2008 4 Aralık Kan ve Kan Ürünleri Yönetmeliği yürürlüğe e girdi.
2009 Ulusal Kan ve Kan Ürünleri Rehberi 1. baskısı yayınland nlandı. 2011 Ulusal Kan ve Kan Ürünleri Rehberi güncellendi ve 2. baskısı yayınland nlandı.
TEŞEKK EKKÜRLER