TRANSFÜZYON PRATİĞİ VE TRANSFÜZYON UYGULAMALARININ TAKİBİ

Transkript

1 TRANSFÜZYON PRATİĞİ VE TRANSFÜZYON UYGULAMALARININ TAKİBİ Acıbadem Sağlık Grubu Eğitim ve Gelişim Hemşiresi

2 Kan Transfüzyonu Kayıtlar İnfüzyona Başlamadan Önce Transfüzyon ve Takibi Transfüzyon Pratiğinde Özel Uygulamalar

3 Richard Lower Jean Dennis Hayvandan Hayvana Hayvandan İnsana 1818 James Bundell İnsandan İnsana

4 Karl Landsteiner Çapraz karşılaştırma ile ilk kan nakli Richard Lewinsohn Kan Grupları %0,2 lin Sodyum Sitrat

5 Kan Transfüzyonu Kan Canlı dokudur Kan Transfüzyonu Doku ve Organ Naklidir

6 1980 AIDS 7 Nisan 2000 Güvenli Kan Günü

7 Kayıtların Önemi KAYIT = KANIT KANIT = KAYIT

8 Akut Hemolitik Transfüzyon Reaksiyonları Kayıt Hatası Etiketleme Hatası Kimlik Doğrulama Hataları ÖLÜM

9 Kimlik Doğrulama Kan alınmadan önce hasta başında Çapraz karşılaştırma yapılırken laboratuarda Hastaya transfüzyon uygulamasından önce hasta başında

10 TRANSFÜZYON EVLİLİK GİBİDİR.. İyice düşünmeden, Olumlu ve olumsuz durumları belirlemeden, Emin olmadan, TRANSFÜZYON YAPILMAZ..

11 İnfüzyona Başlamadan Önce Endikasyonun olunmalıdır. doğru konduğundan emin Hekim ile birlikte hastadan transfüzyon onamı yazılı olarak alınır. Hastanın onamı alındıktan sonra Kan Ürünü İstek Formu, cross match kontrolü için alınan kan ile birlikte personel aracılığıyla kan bankasına gönderilir.

12 Kan sonuçları çıkana kadar hastaya uygun kateter seçilir. Anjiokat Çeşitleri 14G 16G YETİŞKİN 18G 20G 22G ÇOCUK 24G

13 Kanın hazır olup olmadığı laboratuar çalışanı ile konuşularak ya da bilgisayar sisteminden kontrol edilir. Cross raporu onaylanmış ise kanın transfer istemi yazılı olarak yapılır.

14 Kan torbası özel kaplarda ya da pakette kata getirilir (Transfer Kabı, poşeti). Kanı getiren personel servise geldiğinde istem yapan hemşireye bilgi verir.

15 Servise gelen kan bekletilmeden uygulamaya alınır. Eğer uygulamada erteleme varsa kan bankası bilgilendirilerek kan geri gönderilir. SERVİS BUZDOLABINDA BEKLETİLMEZ

16 Kan setlenmeden Hastanın adı-soyadı ile ürün etiketindeki hasta önce cross match adı-soyadı aynı mı? kontrolü yapılır. Hastanın kan grubu ile ürün etiketindeki kan (2 kişi)* grubu aynı mı? Cross-match yapılmış mı? Uygun mu? Serolojik testler yapılmış ve negatif mi? Son kullanma tarihi ne zaman?

17 Homojenlik Kan seti takma Set Havası 2 dakika Alt üst etme Kan verme seti Lökosit Fitresi Doğru çıkarılmalı Uç bağlantılar çıkarılmamalı

18 Uç bağlantıyı takarken dikkatli olunur, torba delinebilir.

19 Lökosit filtreli setleri takarken filtre haznesinin doğru yöntemle doldurulması önemlidir.

20 Kan Verme Seti Her uygulamada değiştirilmelidir*** Maksimum 4 saat kullanılır*** Eritrosit Lökosit Filtresi Maksimum 1 Ünite ES/TK gönderilir. Maksimum 4 saat kullanılır. Trombosit Lökosit Filtresi Maksimum 4-6 Ünite TS gönderilir Maksimum 1 saat kullanılır.

21 Setlenen kan bekletilmez. takılmaya hazırdır, asla Hasta başı kimlik doğrulama yapılır. Kan transfüzyonuna başlangıç saati kayıt edilir. Transfüzyon öncesi vital bulguları kontrol edilir.

22 Transfüzyon ve Takibi Transfüzyonun ilk 15 dakikası gözetiminde yavaş yapılmalıdır. hemşire Transfüzyonun 15. dakikasında, transfüzyon bitene kadar 30 dk.da bir ve transfüzyon bittikten 1 saat sonra vital bulguları yeniden alınır ve kayıt edilir

23 Reaksiyon bulguları Bel ve sırtta ağrı ile birlikte ateş (akut hemolitik transfüzyon reaksiyonu), Anafilaksi, ürtiker/kaşıntı (allerjik reaksiyon), Konjestif kalp yetmezliği (aşırı volüm yüklenmesi) ve Tek başına ateş (febril non hemolitik transfüzyon reaksiyonu) olabilir.

24 Özel riskli hastalar dışında premedikasyon önerilmez. Kalp yetmezliği olan hastalarda kan kan merkezinde eşit miktarda bölünebilir. Çocuk hastalarda 1-3 ml/dk hızla verilir. %0,9 luk Sodyum Klorür ve %5 lik Albumin dışında hiçbir ilaçla karıştırılmaz, aynı hattan verilmez. Dondurulmuş ürünler 2-6 C de 24 saat boyunca saklanabilir.

25 Tüm kan ürünlerinde ABO Rh uygunluğu önemlidir.** Taze plazma, taze donmuş plazma, donmuş plazma, trombositten zengin plazma, kriyopresipitat gibi ürünlerde çapraz karşılaştırma yapmaya gerek yoktur 1 Ünite Tam Kan/ES maksimum 4 saatte uygulanır. 1 Ünite Plazma 30 dk-1 saat içerisinde uygulanır*** 4 Ünite TS 30 dk-1 saat içerisinde uygulanır***

26 Işınlama Işınlamanın Gerekli olduğu durumlar Rad T Lenfositler KİT planlanan ve yapılan hastalar Prematüre / YBÜ ki yeni doğanlar Pediatrik hastalar Şiddetli immun yetmezlikli hastalar İntrauterin transfüzyonlar Exchange transfüzyonlar Hodgkin hastalığı HLA uygun trombosit süspansiyonu transfüzyonu yapılacak hastalar Akut lösemiler Hodgkin dışı lenfomalar Solid organ nakli yapılan hastalar Yoğun KT / RT nedeniyle bağışıklık sistemi baskılanmış olan solid tümörlü hastalar

27 Isıtma Isıtma Endikasyonları Benmari 37 C de çözdürme Masif transfüzyonlar, İnfüzyon bölgesinde venöz spazma bağlı ağrının geliştiği hastalar, Exchange transfüzyon (kan değişimi) gibi hızlı transfüzyonlar, Paroksismal nokturnal hemoglobinüri veya ciddi soğuk aglutinin hastalığı olanlar.

28 Transfüzyon Pratiğinde Özel Uygulamalar Otolog Transfüzyon Yenidoğan Döneminde ve Pediatride Transfüzyon Masif Transfüzyon Acil Transfüzyon Maksimum Cerrahi Kan İstem Şeması

29 Otolog Transfüzyon Enfeksiyon bulaştırma, immün, hemolitik, febril, allerjik reaksiyonlarla graft versus host hastalığının oluşma riski yoktur. Sıvı yüklenmesi ve bakteri kontaminasyonu riskleri vardır.

30 4 şekilde uygulanır. 1. Planlı Preoperatif deposit/bağış ameliyattan önce kanın alınmasıdır. Kan dolabında gün saklanır. Hastadan ameliyathanede, ameliyata başlamadan önce, anestezi 2. Akut normovolemik hemodilüsyon verilmesinden hemen önce veya sonra, ameliyathane şartlarında kanının alınması işlemidir. Kan dolabında 24 saat saklanabilir. 3. İntraoperatif salvage Hastadan alınan atık kan, santrifüj edilip yıkanarak eritrosit konsantresi haline getirilir. İntra operatif alınanlar kan dolabında 4. Postoperatif salvage 24 saat, post operatif alınan kanlar 6 saat saklanır. Enfeksiyon, malignite varsa riskli,

31 Yenidoğan Döneminde ve Pediatride Transfüzyon Pediatrik kan torbaları kullanılır ( ml) Yavaş infüzyon Transfüze edilecek kan miktarı ml/kg Yenidoğanlarda uygunluk testleri anne ve bebekten alınan kan örneklerinde çalıştırılır. Kan ışınlanmalıdır. Lökosit filtresi kullanılması gerekir. Sıvı-volüm fazlalığı yönünden sıklıkla takip edilmelidir.

32 Masif Transfüzyon 24 saat içinde total kan volümüne eşit miktarda kan transfüzyonu yapılması; 10 Ü den fazla tam kan veya 20 Ü den fazla Eritrosit süspansiyonu (ES) verilmesi; 3 saat veya daha az bir süre içinde sirkülasyondaki Kan volümünün %50 den fazlasının replasmanı; 150 ml. / dk. kan transfüzyonu Uygulamada kan ısıtılmalıdır.

33 Acil Transfüzyon Hastada hem oksijen taşıma kapasitesi hem de volüm eksiğinin düzenlenmesi gereklidir. Hipovolemik şokta acil volüm düzenlemesinin kristaloid veya kolloid solüsyonlarla yapılması önerilmektedir. Başarılı olunursa acil transfüzyon ihtiyacı azalır ve transfüzyon öncesi testler için zaman kazanılır.

34 Eğer bu mümkün değilse acil transfüzyon için kan merkezi stoklarından daha önce viral seroloji çalışması yapılmış "O Rh negatif" eritrosit süspansiyonu seçilmelidir. Bu tür bir uygulamada hastanın hekimi mutlaka özel (acil transfüzyon için) bir form imzalamak durumundadır.

35 Örnek tüpüne kan alındıktan en geç 15 dakika sonra transfüzyon başlamalıdır. Bu nedenle acil hastaların başvurduğu hastane kan bankaları 2-6 Ünite kadar O Rh negatif eritrosit süspansiyonunu stokta saklı tutmalıdır. Daha güvenli olan grup spesifik eritrosit süspansiyonları temin edilinceye dek 2-10 Ünite O Rh negatif eritrosit süspansiyonu ve 4 Ünite AB grubu taze donmuş plazma acilen ilk anda verilebilir.

36 Çapraz karşılaştırma yapılmamış O grubu tam kan bu amaçla kullanılmamalıdır. Günümüzde kullanılmakta olan membran ELISA tekniğine dayanan hızlı tarama testleri de acil durumlar için kullanılabilir. Ülkemizde de Sağlık Bakanlığı 1997 yılı içinde yayınladığı bir tebliğ ile bu tip hızlı testlerin acil şartlarda kullanılmak üzere kan bankalarında bulundurulması gerektiğini belirtmiştir.

37 Maksimum Cerrahi Kan İstem Şeması Gereksiz kan isteminin önüne geçer. Kan bankası stok yönetim süreci önemlidir.

38 C/T) bir hastanede uygun kan kullanımı ve klinisyen-kan merkezi iletişiminin en iyi göstergesidir. Eğer C/T oranı 2 nin üzerinde ise kan talebinin gereğinden fazla olduğunu gösterir. Her hastane "maksimum cerrahi kan istem şeması"nı hazırlamalıdır.

39 Maksimum cerrahi kan istem şeması, transfüzyon öncesi yapılan testleri günü geçen kan miktarını azaltmak, otolog kan kullanımını artırmak amacıyla oluşturulmuştur.

40 Şema hazırlanırken: Daha önce yapılan operasyonlarda kullanılan kan miktarları, Kaç hastada transfüzyona ihtiyaç duyulduğu, Kaç hastaya kan istemi yapıldığı, Her operasyon türü için C/T oranları tespit edilmelidir.

41 Cerrahın kendini emniyette hissetmek için istediği kanlar operasyon sırasında ihtiyaç duyulmadığı için kullanılmamaktadır. Bu tür operasyonlarda çapraz karşılaştırmaya bağlı maliyet artışını engellemek için sadece "tiplendirme ve tarama" yapılması önerilmektedir.

42 Tiplendirme ve tarama işleminde kan merkezi, hastanın kan grubunu doğrudan ve karşıt gruplama yöntemleri ile çalışır. Alıcı (hasta) serumunda transfüzyon reaksiyonuna neden olabilecek antikorların varlığını gösterebilmek için antikor tarama testi yapar. Antikor tarama testi negatif ise hastaya kan hazırlamak için çapraz karşılaştırma testi yapılmaz, sadece aynı gruptan kanın kan merkezinde bulunup bulunmadığı kontrol edilir.

43 Eğer cerrah operasyon sırasında transfüzyona ihtiyaç hissederse telefonla kan merkezi bilgilendirilir. Merkez, antiglobulin fazı içermeyen hızlı çapraz karşılaştırma yöntemi ile kanı 1-2 dakika içinde ameliyathaneye ulaştırabilir. Hastada antikor tarama testi pozitif ise uygun kan bulmak sorun olabilir. Bu durumda kan merkezi operasyon öncesi antiglobulin fazını da içeren çapraz karşılaştırma testi çalışarak uygun kanı hasta için hazırlamalı ve klinisyen tarafından uygun görülen süre boyunca merkezde muhafaza etmelidir.

44 TEŞEKKÜR EDERİM