Antibiyotik Yönetiminde Hemşirenin Rolü Seyhan AKTAŞ KTÜ Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi İnfeksiyon Kontrol Komite Hemşiresi
Sunum planı Dünyadaki ve ülkemizdeki antibiyotik direnci ne durumda? Antibiyotik yönetimi nedir? Ülke düzeyinde ve hastane düzeyinde antibiyotik yönetimi nasıl yapılır? Antibiyotik yönetimine hemşirenin katkısı nedir?
Antibiyotikler her gün hayat kurtarmaya devam ediyor
Doğru Antibiyotik Kullanımında AMAÇ Maksimum Tedavi Etkinliği, Minimum Direnç Geliştirme Riskidir
Antibiyotik Direnci Antibiyotiklerin gereksiz kullanımı tüm dünyada önemli bir problem Son 20 yılda aşırı antibiyotik kullanımı hızlı bir direnç gelişimine yol açmış Antibiyotik direnci, dünyada ve ülkemizde hastaları ve toplumu tehdit etmekte Direnç gelişimi ile yeni antibiyotik geliştirilmesi arasındaki yarış, direnç gelişimi kazanması yönünde Hosoglu S. ANKEM Derg 2011;2
DSÖ uyarıyor!!! K.pneumoniae bazı ülkelerde karbapenem direnci >%50 Kinolon dirençli E.coli ye bağlı gelişen toplum kaynaklı üriner sistem infesiyonlarında direnç >%50 MRSA/VRSA ve VRE ye bağlı gelişen infeksiyonlarda mortalite oranları yüksek, hastanede kalış süresinde uzama ve yoğun bakım ihtiyaç oranında artış C.difficile,Acinetobacter,P.aeroginosa???
DSÖ uyarıyor!!! Direnç nedeni ile siz bazı infeksiyonlarda artık tedavi sorunu ile karşılaşacaksınız Kan dolaşımı infeksiyonları Pnömoni Üriner sistem infeksiyonları Diyare Gonore
Antibiyotik Direncinde Türkiye de Durum Nedir?
Ülke Sıralaması-Antibiyotik Tüketimi
Türkiye 2015 Direnç Oranları
Sağlık hizmeti ilişkili direncin yayılımı
Yeni antibiyotik sayısında azalma
Elimizdeki kıymetli kaynakları korumak için akılcı çözümlere yönelmek gerek! Antibiyotik direncinin gelişiminde rol oynayan faktörler; uygunsuz antibiyotik kullanımı ve infeksiyon kontrolü yetersizliğidir. Antibiyotik direncini kontrol edebilmek için akılcı antibiyotik kullanımını destekleyici multidisipliner bir yaklaşım şarttır. Hosoglu S. ANKEM Derg 2011;25(Ek 2):114 118. Sipahi R.O. ANKEM Derg 2009;23(Ek 2):173 179.
Direncin Ortaya Çıkışını ve Yayılmasını Önleme Stratejileri Antibiyotik yönetimi Antibiyotik dışı stratejiler Enfeksiyon kontrolü İnvazif işlemlerde aseptik yöntemler Dezenfeksiyon İzolasyon Kollef MH. Crit Care Med 2001
Antibiyotik Yönetimi (stewardship) Doz, tedavi süresi ve uygulama yolu dahil olmak üzere, optimal antibiyotik rejiminin seçilmesini teşvik ederek, antibiyotiklerin uygun kullanımını geliştirmek ve ölçmek için tasarlanan eşgüdümlü(koordineli) müdahaleler Barlam TF et al.clinical Infectious Diseases 2016;62(10):e51-e77 Fishman N.Infect Control Hosp Epidemiol 2012;33:322-7
Antibiyotik Yönetimi (stewardship) Antibiyotik yönetiminden beklenen başarının olmazsa olmazı, infeksiyonların önlenmesi ve antibiyotik yönetimin birlikte uygulanmasıdır İnfeksiyonları önleme ve kontrol tedbirlerine uyum zorunlu Bütünleşik (bundle) önlemler
Antibiyotik Yönetimin Hedefleri Antibiyotik direncinin azaltılmasına yardımcı olmak 1 - Etkili antimikrobiyal yönetim+ kapsamlı bir enfeksiyon kontrolü programı (bütünleşik önlemler= bundle ) birlikte uygulanması Buluşma sınırlanıyor, direnç azalıyor. Antibiyotiklerin uygun kullanımını teşvik etmek 2,3 - Doğru seçim, süre, doz, zamanlama ve uygulama yolu Klinik sonuçlarının iyileştirilmesine yardımcı olmak 2 - Direncin ortaya çıkışının azaltılması - İlaç ile ilgili advers olayların sınırlanması - İstenmeyen sonuçların meydana gelme riskinin en aza indirilmesi 1.DELLİT TH et al.clin infect Dis.2007;44(2):159-177 2.Drew RH.J Manag Care Pharm.2009 ;15(2suppl ):S18-S23. 3.Drew RH et al.pharmacotherapy.2009;29(5):593-607
Antibiyotik Yönetimin Amaçları Primer Amaç: Uygun antibiyotik kullanımını sağlamak; - endikasyon, doz, veriliş yolu, süre Hastanın etkili bir şekilde tedavisi Antibiyotiklere bağlı zararlı etkilerin (toksisite, direnç ) minimalize edilmesi Sekonder Amaç: Hastanın sağlığını etkilemeden maliyetin azaltılması Allerberger2009,Davey 2010,Dellit2007,MacDougal 2005
Antibiyotik Yönetimi Ülke Düzeyinde Antibiyotik Yönetimi Hastane Düzeyinde Antibiyotik Yönetimi
Ülke düzeyinde antibiyotik yönetimi Ulusal komite/kurul oluşturulması -Multidisipliner yapı: EHKM, Kl.Mik, pediatrik enfeksiyon, genel cerrahi, erişkin/ pediatrik/ yenidoğan, YB uzmanları, klinik eczacılar -Veteriner ve tarım bakanlığından ilgili uzmanlar Toplumda, sağlık kuruluşları, veteriner kuruluşları ve tarımda antibiyotik kullanımını ve direnç durumunu araştırmak -Tıp, veterinerlik alanında antibiyotik tüketimini takip sistemi -Ulusal antibiyotik direnç takip sistemi
Ülke düzeyinde antibiyotik yönetimi Ulusal, bölgesel eğitim programları düzenlemek -Hekim, eczacı, hemşire, veteriner, halk Antibiyotiklerin reçetesiz satılmasını önlemek Ulusal rehberler vb. yayınlar Enfeksiyon önleme ve kontrol programlarının iyileştirilmesi, denetimi Uluslarası kurumlarla ve ilaç endüstrisiyle iş birliği Araştırmalar için gerekli finansal destek
Hastanelerde Antibiyotik Yönetimi Direnç sürveyansı Uygun antibiyotik kullanımının sağlanması Etkili enfeksiyon kontrolü Dellit TH,CID 2007
Hastanelerde Antibiyotik Yönetimi Multidisipliner antibiyotik komitesi kurulması -Enfeksiyon hastalıkları ve klinik mikrobiyoloji uzmanı -iç hastalıkları uzmanı -Genel Cerrah -Çocuk hastalıkları uzmanı -Klinik mikrobiyoloji uzmanı -Farmakolog -Hastane eczacısı -Hastane enfeksiyon önleme/kontrol hemşiresi Antimikrobiyal formüler hazırlanması, düzenli güncellenmesi Antibiyotik tüketiminin takip ve analizinin yapılması Antibiyotik tüketimi hakkında yıllık rapor hazırlanması
Hastanelerde Antibiyotik Yönetimi Uygulanması Hastane rehberlerinin ve antibiyotik kullanım rehberinin hazırlanması Antibiyotik direncinin sürveyansı ve rapor edilmesi Klinisyenlerin antibiyotik kullanımı konusunda eğitimi Antibiyotik kullanımının kısıtlanması Enfeksiyon hastalıkları konsültasyonlarının düzenli yapılmasının sağlanması Antibiyotik kontrol programına uyumun denetlenmesi ve klinisyenlere geri bildirimde bulunulması
Hemşirenin Antibiyotik Yönetimindeki Rolü Nedir?
Hemşirelerin Antibiyotik Yönetime Katkısı Hasta kabulü : İnfeksiyon odağının değerlendirilmesi ve uygun önlemlerin alınması Hastanın antibiyotik alerji öyküsünün alınması Kültürlerin alınması ve izlenmesi Orderlerin alınması, doz ve sürelerin gözden geçirilmesi Kullandığı ilaçların öğrenilmesi Olans RD.AJN 2017
Hemşirelerin Antibiyotik Yönetime Katkısı Yatış sırasında : 7/24 bakım, progresin takibi Antibiyotiğin uygun zaman, uygun doz ile uygun yoldan uygulanması ve kaydının uygun şekilde tutulması Laboratuvar sonuçlarının klinisyene iletilmesi Yan etki ve diyare takibi Klinik durum ve tedavi değişikliklerin değerlendirilmesi Yanıtın izlenmesi ve izolasyon önlemlerinde değişiklik Hekimlere antibiyotiğin IV formdan oral forma hızlı geçiş için hatırlatıcı olunması Hastane politikası içerisinde uygulanan cerrahi profilaksiye uyumun sağlanması(hatırlatıcı konum) Hastanın antimikrobiyal allerjisinin hekimlere hatırlatılması
Hemşirelerin Antibiyotik Yönetime Katkısı Hastanın günlük gelişiminin izlenmesi Hekimlerle hastanın günlük verilerinin paylaşılması(antibiyotik kullanım günü, hastanın kültür ve kan değerlerinin sonuçlarının paylaşımı, hastanın klinik durumu)
Hemşirelerin Antibiyotik Yönetime Katkısı Hasta eğitimi Antibiyotik kullanımındaki temel prensiplerin ve antibiyotik direncinin hastaya anlatılması Antibiyotiğin gereksiz olduğu durumların hastaya anlatılması Taburcu olan hastaya kullanması gereken antibiyotiklerin uygun şekilde anlatılması
Hemşirelerin Antibiyotik Yönetime Katkısı Hasta güvenliği Antibiyotiklerin advers ve yan etkilerinin takip edilmesi Hastanın durumundaki değişikliklerin hekimi ile paylaşılması
Antibiyotik Yönetiminde Hemşirelerinin Yetkinliği Nasıl Geliştirilebilir? Antibiyotik yönetimi programının içerisinde etkin olarak görev almalı Hemşirelerin antibiyotik yönetime katkıları ve işlevleri net şekilde anlatılmalı, antibiyotik kullanımı değil antibiyotik yönetim hakkında konuşulmalı Antibiyotikler ve antibiyotik kullanımı/etkiler/yan etkiler/ direnç gelişimi hakkında hemşireler eğitilmeli Örneklerin alınması ve aseptik tekniğin uygunluğu konusunda eğitimler tekrarlanmalı
Mikrobiyolojik Sonuçların Okunması Ve Dikkat Edilecek Durumlar Hakkında Hemşirelerin Eğitilmesi Mikroorganizmanın direnç durumu Direnç durumuna uygun antibiyotik kullanımı Temel olarak IV antibiyotiğin oral antibiyotiğe geçişi konusunda hemşirelerin eğitimi Kolonizasyon ve enfeksiyon arasındaki fark konusunda hemşirelerin eğitimi Hemşirelerin hekimlere antibiyotik istemleri ve tedavileri hakkında soru sormaları/sorgulamaları konusunda cesaretledirilmeleri
İnfeksiyon Kontrol Hemşiresi olarak Hastaneye özgü rehberlerin/protokollerin/oluşturulmasında rol alarak ve hastanede uygulanmasında öncülük edilmesi Sağlık hizmetiyle ilişkili infeksiyonların belirlenmesinde rol alınması, güncel kaynakların takip edilmesi Hastane direnç yapısının takip edilmesi Alanda yapılan yanlışlıkları görmek için iyi bir gözlemci olması Hastaların aktif bakımını sağlayan hemşirelerinin infeksiyon kontrol ve hastanenin antibiyotik politikası konusunda bilgilendirilmesi Hastaların aktif bakımını sağlayan hemşirelerin antibiyotik kullanımının sorgulanması konusunda desteklenmesi Güncel, uluslararası ve kanıta dayalı yaklaşımları takip edilmesi
Ö z e t l e r s e k
Antibiyotik direnci küresel bir tehdit Her sağlık kurumunun bir antibiyotik yönetim programı olmalı İnfeksiyon kontrol önlemlerine uymak zorundayız Akılcı antibiyotik kullanmak zorundayız Hemşireler de antibiyotik yönetiminin içinde olmalı
TEŞEKKÜRLER Halil Aktaş