NOT: Burada sadece ilk 6 sorunun cevabı yorumsuz verilmiştir. 7. Sorunun cevabı ile Grafiksel gösterimler ve iktisadi yorumlar öğrencilerimizin teorik bilgisine bırakılmıştır. MİKRO İKTİSAT II (DÖNEM ÖDEVİ) AÇIKLAMALAR Ödevlerinizin son teslim tarihi 31 Mayıs 2013 günü olup ilgili Araştırma Görevlisine imza karşılığında teslim edilecektir. Ödev teslim imzası atmayanların ödevleri yok sayılacaktır (kapı altından atılan veya sorumlu öğretim üyeleri dışındaki kişilere imzasız teslim edilen ödevler kabul edilmez). Ödevlerinizi yazılı olarak okunaklı ve düzenli (elle yazılabilir veya bilgisayar çıktısı şeklinde olabilir) bir şekilde teslim ediniz (cd- disket veya mail yoluyla ödevlerinizi göndermeyiniz). Ödev kâğıtlarını köşesinden zımbalayınız, poşet dosyaya koymayınız. Ön sayfasına mutlaka adınızı- soyadınızı- öğrenci numaranızı ve şubenizi yazınız. Soru çözümlerinizde konuya ilişkin teorik açıklamalarınızı yazarak MUTLAKA İKTİSADİ ANALİZ YAINIZ. DİKKAT: Ödevler, bireyseldir. Grup çalışması olarak yapılan ödevler değerlendirmeye alınmayacaktır. UANLAMA: Ölçme ve Değerlendirme: Varsa (X) olarak işaretleyiniz Yüzde (%) Yarıyıl İçi Notu X 40 Ara Sınav X 60 Quiz (Ders İçi Yoklama) X 20 Ödev X 20 Yarıyıl Sonu Sınavı X 60 BİLGİ: Ödevlerini gerekli çabayı göstererek kendileri hazırlayanların derste başarılı olma olasılıklarının diğerlerine göre daha yüksek olduğu geçmiş yıllarda gözlemlenmiştir! ÖDEV 1. Monopolcü (Tekel) bir firmanın sattığı X malına ilişkin piyasa talep fonksiyonu =160-5Q dir. Monopolcü firmanın kısa dönem maliyeti ise STC=2Q 2 +20Q şeklindedir. Hükümet monopolcü firmadan üretilip satılan her maldan 20 TL bir vergi alırsa; a) Verginin uygulanmadığı durumdaki denge üretim ve denge fiyatı hesaplayınız. b) Monopolün neden olduğu sosyal refah kaybını hesaplayınız. c) Vergi uygulamasından sonraki yeni denge üretim ve denge fiyatı hesaplayınız.
d) Hükümetin vergi gelirini hesaplayınız e) Hükümet monopolcünün neden olduğu sosyal refah kaybını giderecek şekilde bir Sübvansiyon uygulaması durumunda birim basına ne kadar sübvansiyon uygulamalıdır. f) Hükümet monopolcünün neden olduğu sosyal refah kaybını giderecek şekilde bir vergi uygulamış olsaydı vergiyi hangi yönde ve hangi oranda uygulaması gerekirdi hesaplayınız. MRx MCx 0 Q + 160 4 Q + 20 10 Q := 10 denge üretim miktari 160 5Q 160 5Q = 110 := 110 denge fiyati MC 4 Q + 20 4 Q + 20 = 60
B SOSYAL REFAH KAYBI ÝÇÝN TR ÜRETÝM VE FÝYATI HESALAMAK GEREKIR MR MC MC 4 Q + 20 160 5Q 4 Q + 20 160 5Q Q := 15.55 160 5Q = 82.25 := 82.25 SOSYALREFAHKAYBI Türketici üzerinden refah kaybi + Uretici uzerinden refah kaybi ( monfiyat trpfiyat) ( trpüretim monüretim ) 2 + [( trpfiyat marjmaliyet) ( trpüretim monüretim )] 2 ( 110 82.25) ( 15.55 10) 2 [( 82.25 60) ( 15.55 10) ] + = 138.75 2 c birim basina 20 TL degerinde spesifik vergi alindigi için firmanin degisken maliyetleri artiyor demektir. bu nedenle vergiyi maliyet fonksiyonuna ekleyrek yeni maksimizasyon kosullarini hesaplayabiliriz. 160 5Q Stct 2Q 2 + 20Q + 20Q ( ) d TRx ( 160 5Q)Q Q 2Q2 + 20Q + 20Q d d dq ( 160 5Q)Q MR 0 Q + 160 MCt 4 Q + 40 MR MCt 0 Q + 160 4 Q + 40 Qt := 8.571 vergi sonrasi denge üretimi 160 5Q 160 5Qt = 117.145 d t := 117.145 vergi sonrasi fiyat
d hükümet birim basina 20 TL vergi aldýðý için ve firmanýn üretim miktarý 8.571birim oldugu için Vergi geliri e 20 8.571= 171.42 SOSYAL REFAH KAYBINI KALDIRMAK ICIN TR URETIMI OLAN 15.55 i GERCEKLESTIRECEK SUBVANSIYON UYGULAMALI Q := 15.55 MR MC SUBV 0 Q + 160 4 Q + 20 SUBV SUBV 14 Q 140 14 Q 140 = 77.7 BIRIMBASINA 77.7 TL LIK SUBV UYGULANIRSA SOSYAL REFAH KAYBI ORTADAN KALKAR 0 Q + 160 4 Q + 20 77.7 Q := 15.55 EITLIGI COZULURSE TR DENGE URETIMI NE ULASILIR. f dara kaybini ortadan kaldirabilmek için hükümet vergileri düsürülmesi yönünde(sübvansiyon/tesvik) uygulamasi gerekir. dara kaybini ortadan kaldiran fiyat ve miktar MC fiyatlamasi yardimiyla bulunabilir 160 5Q talep fonksiyonu ayný zamanda AR(ortalama hasýlata)'ye esittir MC 4 Q + 20 AR MC 160 5Q 4 Q + 20 Q := 15.55 dara kaybini ortadan kaldiran üretim düzeyi 160 5Q 160 5Q = 82.25 := 82.25 dara kaybini ortadan kaldiran fiyat düzeyi ohalde firmanýn maliyetlerini düsüren bir vergi indirimi uygulayarak yeni MR=MC dengesinde Fiyatýn 82.25üretim düzeyininde 15.55çýkmasý gerekmektedir. Q := 15.55 MR MC t 0 Q + 160 4 Q + 20 t t 14 Q 140 14 Q 140 = 77.7 vergi indirim
2. İzmir de belli bir hatta faaliyet gösteren İZBAN ın günlük yolcu taşıma hizmetine olan piyasa talep fonksiyonu toplam maliyeti de, biçimindedir. Bu hatta yolcu taşımanın İZBAN a biçimindedir. a) İZBAN, bir süre tekelci firma olarak, tek tip bilet dolayısıyla tek fiyat uygulamıştır. Bu uygulamada, bilet fiyatı ()'yi, taşınan günlük yolcu sayısı (Q)'yu ve İZBAN ın karını bulunuz. b) İZBAN, daha sonra piyasayı, siviller ( ) ve öğrenciler ( ) olmak üzere iki alt piyasaya ayırarak farklı fiyat uygulamasına geçmiştir. Siviller için tahmin edilen taşıma hizmeti talebi, öğrenciler için tahmin edilen taşıma hizmeti talebi dur. İZBAN ın sivillere uygulayacağı fiyat ile öğrencilere uygulayacağı fiyatı bulunuz. c) Fiyat farklılaştırması sonrası İZBAN ın karını bulunuz ve fiyat farklılaştırması öncesi kar büyüklüğü ile karşılaştırınız. d) Marjinal hasılat - esneklik arasındaki ilişkiyi dikkate alarak fiyat farklılaştırılması öncesi talebin fiyat esnekliğini ve farklılaştırma sonrası her bir alt piyasa için talebin fiyat esnekliğini bulunuz. e) İZBAN ın yapmış olduğu fiyat farklılaştırmasının ne tür bir fiyat faklılaştırması olduğunu teorik bilginize bağlı olarak nedenleri ve koşullarıyla birlikte şekil yardımıyla açıklayınız. f) İZBAN ın öğrencilere ve sivillere yönelik fiyat farklılaştırmasından sonra her iki alt piyasa için, aynı zamanda, kuzey bölge (Karşıyaka-Çiğli) ve güney bölge (Buca-Menderes) ayrımı yaparak (Alsancak ta bir aktarma istasyonu kurduğunu varsayalım) ürün/hizmet (mal) farklılaştırması yapmış olsun. Bu farklılaştırmayı yapabilmesinin koşulları nelerdir, açıklayınız. Fiyat ve ürün farklılaştırılmasının yapıldığı varsayımından hareketle siviller için tahmin edilen taşıma hizmeti talebi hizmeti talebi, öğrenciler için tahmin edilen taşıma üzerinden kuzey bölge ve güney bölge talep tahminlerini kendiniz yazarak her bir alt piyasadaki seyahat edecek öğrenci ve sivil miktarını ve fiyat düzeylerini bulunuz, karı hesaplayarak E şıkkı ile karşılaştırınız. (İpucu: siviller-kuzey bölge, sivil- güney bölge ve öğrenciler-kuzey bölge, öğrenciler-güney bölge olmak üzere dört talep tahmini olmalı). a) Q=30-5/6 =36-6/5Q MR=36-12/5Q MC=12 MR=MC DENGE ŞARTI 36-12/5Q=12 Q=10 DENGE ÜRETİMİ =24 Kar=TR-TC Kar=24*10-[12*10+4]
Kar = 116 tl b) Siviller Ogrenciler 60 3Qs 20 2Qö Qs 3 + 20 Qö 2 + 10 MRs 60 6Qs MRö 20 4Qö MRs 60 6Qs 12 Qs := 8 MC MRö 20 4Qö 12 Qö := 2 MC 60 3Qs 60 3Qs = 36 s := 36 20 2Qö 20 2Qö = 16 s := 16 c) Fiyat Farklılaştırılması Öncesi Kar = 116 TL bulunmuştu a seçeneğinde d) Fiyat Farklılaştırılması sonrası kar ise; Kar=TRs+TRö-TC Kar=8*36+2*16-[12(8+2)+4] Kar=196 TL Değişim 196-116=80 Tl olup farklılaştırma sonrası kar artmıştır. Firma farklılaştrımaya gitmelidir. Lerner Endeksi= (-MC)/=1/ed Fiyat Farklılaştırılması Öncesi Esneklik; (24-12)/24=1/ed; ed=-2 Fiyat Farklılaştırılması Sonrası Esneklik; Siviller iyasasında Esneklik; (36-12)/36=1/ed; ed=-1.5 Öğrenciler iyasasında Esneklik;
(16-12)/16=1/ed; ed=-4 e) Üçüncü derece fiyat farklılaştırmasıdır. 1) azarı iki gruba ayırır. 2)Her grubun kendi talep eğrisi mevcuttur. 3) Üçüncü derece fiyat farklılaştırmasının uygulanabilmesi için piyasanın iki farklı gruba bölünebilmesi ve her bir grubun talep esnekliklerinin farklı olması gerekir. iyasalar arasında geçişlilik olmamalıdır. f) Bu sorunun cevabında birbirine alternatif talep fonksiyonları oluşturulabileceğinden firma her bir alt piyasa için birbirinden farklı miktar ve fiyatlar belirleyebilir. (Çözümlerinizde ele aldığınız talep fonksiyonlarına bağlı olarak miktarlar ve fiyatlar farklı çıkabilir). Burada dikkat edilmesi gereken; - Monopol firmanın üretim miktarının önceki şıklarda bulduğum gibi Q=10 miktarını esas alıp buna göre dört farklı talep fonksiyonu ve dört farklı miktar (miktarların toplamı 10 olacak şekilde) ve dört farklı fiyat bulmak, - Siviller için tahmin edilen taşıma hizmeti talebi, öğrenciler için tahmin edilen taşıma hizmeti talebi üzerinden kuzey bölge ve güney bölge talep tahminlerinin her birini piyasa talep esnekliğini dikkate alarak 2 ye ayırmaktır. (siviller-kuzey bölge, sivil- güney bölge ve öğrenciler-kuzey bölge, öğrenciler-güney bölge olmak üzere dört talep tahmini olmalı).
MC 12 Qs s 60 3Qs 3 SIVIL TALE FONKS. s + 20 SIVIL TERS TALE FONKS. Qsk 15 0.13sk SIVIL KUZEY TERS TALE FONKS. Qsg 5 0.20sg SIVIL TERS GUNEY TALE FONKS. sk 7.6 Qsk + 115.3 SIVIL KUZEY TALE FONKS. sg 5. Qsg + 25. SIVIL GUNEY TALE FONKS. MRsk 115.3 15.2Qsk SIVIL KUZEY MR FONKS. MRsg 25 10Qsg SIVIL GUNEY MR FONKS. 115.3 15.2Qsk 12 25 10Qsg 12 Qsk := 6.8 sk 7.6 7.6 SIVILKUZEY Qsk + 115.3 Qsk + 115.3 = 63.62 5. Qsg := 1.2 Qsg + 25. = 19 SIVILGUNEY sk := 63.62 TRsk 63.62 6.8 TRsk 432.616 63.62 6.8 = 432.616 TRsg 19 1.2 TRsg 22.8 19 1.2 = 22.8 Qö MC 12 ö 20 2Qö 2 OGRENCI TALE FONKS. ö + 10 OGRENCI TERS TALE FONKS. OGRENCIKUZEY OGRENCI GUNEY Qök 4 0.1ök Qög 6 0.4ög ök 0. Qök + 40. ög 2.5 Qög + 15 MRök 40 20Qök MRög 15 5Qög 40 20Qök 12 15 5Qög 12 Qök := 1.4 Qög := 0.6 0. Qök + 40. = 26 2.5 Qög + 15 = 13.5 ök := 26 ög := 13.5 TRök 26 1.4 TRög 13.5 0.6 TRök 36.4 TRög 8.1 QT Qsk + Qsg + Qök + Qög 10 TC 12Q + 4 TC 124 π TR1 + TR2 + TR3 + TR4 TC ( 432.616+ 22.8 + 36.4 + 8.1) ( 124) = 375.916
3. iyasa talebi Qm = 200000 16 olan bir oligopol piyasasında küçük firmaların arz fonksiyonu Qs=; hakim firmanın toplam maliyeti TCd = 200000 + 400Q + 0.008 Q 2 şeklindedir. a) Hâkim firmanın piyasa payını ve kârını bulunuz. b) Yukarıdaki piyasa talep fonksiyonu, hakim firmanın monopol koşullarda karşılaştığı bir talep fonksiyonu olsa oligopol piyasaya göre kar farkı ne olur, nedenini açıklayınız. c) Oligopol ve Monopol koşullarda ortaya çıkan denge durumunu grafiklerle gösteriniz. Qm 200000 16 piyasa talep fonk. Qs küçük firmalarýn arz fonk. TCd 200000+ 400 Q + 0.008 Q 2 hakim firmanýn maliyeti çözüm a Qd Qm Qs 200000 16 200000 17 hakim firmanin talebi Qd 200000 17 d 17 Qd 200000 + 17 d dqd ( ) 17 Qd 200000 + 17 Qd 200000+ 400 Qd + 0.008 Qd2.13364705882352941176 Qd + 11364.705882352941176 0 Qd := 85035.211267605633802 HAKÝM FÝRMANIN ÜRETÝMÝ 17 Qd 200000 + = 6.763 10 3 17 d := 6763.000 hakim firma fiyatý Qs Qs := 6763.000 küçük firmalarýn üretimi
Qm 200000 16 200000 16 d = 9.179 10 4 Qm:= 91790.000 piysanýn tamamý için üretim düzeyi ( 85035.211267605633802 ) = 0.926 ( 91790.000) % 92.6 hakim firmanýn piyasa payý Qd := 85035.211267605633802 T TR TC 17 Qd 200000 + 17 Qd 4.83 10 8 ( ) 200000+ 400 Qd + 0.008 Qd 2 = 4.83 10 8 483000000.00 Td 483000000.00 HAKÝM FÝRMANIN KARI B SIKKI Qm 200000 16 ÝYASA TALE FONKSÝYONU d dqm 16 Qm+ 12500 16 Qm+ 12500 Qm ( ) 200000+ 400 Qm+ 0.008 Qm 2.14100000000000000000 Qm+ 12100. 0 85815.602836879432624 Qm:= 85815.602836879432624
T TR TC ( ) 16 Qm+ 12500 Qm 200000+ 400 Qm+ 0.008 Qm 2 = 5.19 10 8 Tm 516500000.000 MONOOL OLSA FÝRMANIN KARI T Tm Td 519000000.00 483000000.00= 3.6 10 7 T 36000000.0 KAR FARKI 4. Endüstri talep fonksiyonu Qe = 10 2 ve temsili firmanın talep fonksiyonu Qt = 16 4 olduğu oligopol Sweezy Modelinde temsili firmanın maliyet fonksiyonu TCd = 20 + 2.5 Q 2 dir. Buna göre; a) iyasa fiyatını ve denge üretim düzeyini hesaplayınız b) Temsili firmanın kar/zararını hesaplayınız.
TC 20 + 2.5Q 2 Qe 10 2 Qt 16 4 Qe 10 2 2 Qe + 5 Qt 16 4 4 Qt + 4 4 Q + 4 2 Q + 5 Q := 4 Q + 4 = 3 4 := 3 COZUMB Π TR TC ( ) Π Q 20 + 2.5 Q 2 ( ) Q 20 + 2.5 Q 2 = 48 5. Başak Yazılım firması U 2 Casus Uçaklarının yazılımı alanında faaliyet gösteren (yazılım arz eden) tek firma durumunda olmasının yanı sıra bu alanda nitelikli işgücü talep eden tek firmadır. Yazılımın birim satış fiyatı emeğin marjinal fiziki ürünü = 5 TL., firmanın istihdam ettiği ML = -16L + 400 dür. Firmanın faktör piyasasına ilişkin marjinal ürün geliri MRL = -64L + 800 iken ortalama girdi maliyeti de AICL = 3L + 240 dır. Bu verilere göre; a) Firmanın kar maksimizasyonunu sağlayan istihdam ve ücret düzeyini bulunuz? b) Firmanın mal ve faktör piyasalarındaki durumu nedeniyle ortaya çıkan monopol ve monopson sömürüyü hesaplayınız? c) İktisadi rantı hesaplayarak hangi durumda iktisadi rantın sıfır olacağını belirtiniz? d) Bulduğunuz tüm sonuçları grafik üzerinde göstererek teorik bağlantıları kurunuz?
A MRL 64 L + 800 AICL 3 L + 240 MVL ( 6 L + 400) 5 ( 6 L + 400) 5 İktisadi rant, denge ücret düzeyi ile emek arz eğrisinin başlangıç seviyesindeki ücret arasındaki farkın denge istihdam düzeyinin çarpılmasıyla ulaşılan büyüklüğün ikiye MVL 80 L + 2000 bölünmesi sonucu bulunur. Emek arz eğrisi sonsuz esnek olması durumunda iktisadi rant sıfır olur. TICL ( 3 L + 240) L d dl ( 3 L + 240) L 6 L + 240 64 L + 800 L := 8 3 L + 240 = 264 W 264
6. Mal piyasasında tam rekabetçi faktör piyasasında monopsonist bir yapıya sahip olan firmanın emek arz eğrisi L S = -8 + 2 W dir. Bu piyasada Emeğin marjinal ürün hasılatı MRL = 40 2L ise; a) Monopsonist Firmanın kar maksimizasyonunu sağlayan istihdam ve ücret düzeyini bulunuz? b) Firmanın faktör piyasasında monopsonist bir yapıya sahip olması nedeniyle ortaya çıkan monopsonist sömürünün olumsuz etkilerinin ortadan kaldırılması için hükümetin emek piyasasında asgari ücret uyguladığını varsayalım. i) Maksimum ücret ödenecek şekilde bir düzenleme sonucunda asgari ücret düzeyi ve istihdam edilecek emek miktarı ne olurdu? ii) Maksimum emek istihdam edecek şekilde bir düzenlemenin olması durumunda asgari ücret düzeyi ve istihdam edilen emek miktarı ne olurdu?
Maksimum ücret ödenecek şekilde bir düzenleme sonucunda asgari ücret düzeyi ve istihdam edilecek L 8 + 2W emek miktarı ne olurdu? 1 2 L + 4 AICL 1 2 L + 4 d 1 Maksimum emek istihdam edecek şekilde bir düzenlemenin olması durumunda asgari ücret düzeyi ve L 2 L + 4 d L istihdam edilen emek miktarı ne olurdu? L + 4 MICL L + 4 MRL 40 2 L 40 2 L L + 4
7. Refah iktisadı bağlamında Birinci En İyi Teorisini matematiksel, geometrik ve sözel olarak araştırınız. İyi çalışmalar dileriz. Sorumlu Öğretim Üyesi Araştırma Görevlisi rof. Dr. Recep KÖK Araş. Gör. A. Elif Ay (Oda No: 412) Yrd. Doç. Dr. Başak KARŞIYAKALI Araş.Gör.Miraç YAZICI Yrd. Doç. Dr. Üzeyir AYDIN Araş.Gör.Mehmet ÖZYİĞİT (Oda No: 431)