ezberbozan serisi VATANDAŞLIK KPSS 2017 SORU BANKASI eğitimde tamamı çözümlü 30.yıl Zozan Köse
KOMİSYON KPSS EZBERBOZAN VATANDAŞLIK SORU BANKASI ISBN: 978-605-66845-8-6 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. Ekspres Akademi Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Ekspres Akademi ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarım; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz 1. Baskı: 2016, Ankara Yayın-Proje: Özge Işıkcı Dizgi-Grafik Tasarım: Tuğba Kuşçuoğlu Kapak Tasarım: Gürsel Avcı Baskı: Tuna Matbaacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş. Bahçekapı Mahallesi 2460. sokak No:7 Şaşmaz/ANKARA (0312 278 34 84) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 16102 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 47/4 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50-430 67 51 İnternet: www.kitapekspresi.com E-ileti: ekspres@ekspresakademi.net Ekspres Akademi bir Pegem Akademi markasıdır.
ÖN SÖZ Değerli KPSS Adayları, KPSS ye hazırlıkta beklenti ve ihtiyaçlarınızı karşılayacak yayınlarımızı sizlere sunmaktayız. Yine yoğun bir emek vererek hazırladığımız elinizdeki bu kitap da geleceğe hazırlığınızda size önemli bir destek sağlayacaktır. Tüm yayınlarımızda olduğu gibi bu yayınımızla da; yeterli bilgi düzeyine ulaşacak çok sayıda soruyu anlayarak hızlı bir şekilde cevaplama becerisine sahip olacaksınız. Türkçe, Matematik-Geometri, Tarih, Coğrafya ve Vatandaşlık alanlarında özenle hazırlanan çözümlü sorular ve cevaplı testler sizi KPSS'de başarıya ulaştıracaktır. Kitabınızın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS de ve meslek hayatınızda başarılar dileriz. Ekspres Akademi Yayıncılık
İçindekiler HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI Test - 1... 1 Çözümler... 3 Test - 2... 6 Çözümler... 8 Test - 3... 10 Çözümler... 12 Test - 4... 14 Çözümler... 17 Test - 5... 20 Çözümler... 22 Test - 6... 24 Çözümler... 26 Test - 7... 28 Çözümler... 30 DEVLET BİÇİMLERİ VE HÜKÛMET SİSTEMLERİ Test - 8... 33 Çözümler... 35 Test - 9... 37 Çözümler... 39 ANAYASA HUKUKUNA GİRİŞ VE TÜRK ANAYASA TARİHİ Test - 10... 41 Çözümler... 43 Test - 11... 45 Çözümler... 47 1982 ANAYASASI VE TEMEL İLKELERİ Test - 12... 50 Çözümler... 52 Test - 13... 54 Çözümler... 56 Test - 14... 59 Çözümler... 61 Test - 15... 63 Çözümler... 65 TEMEL HAK VE HÜRRİYETLER Test - 16... 67 Çözümler... 69 Test - 17... 71 Çözümler... 73 Test - 18... 75 Çözümler... 77 YASAMA Test - 19... 80 Çözümler... 82 Test - 20... 84 Çözümler... 86 Test - 21... 88 Çözümler... 90 Test - 22... 92 Çözümler... 94 Test - 23... 96 Çözümler... 98 YÜRÜTME Test - 24... 100 Çözümler... 102 Test - 25... 104 Çözümler... 106 Test - 26... 108 Çözümler... 110 Test - 27... 112 Çözümler... 114
Test - 28... 116 Çözümler... 118 YARGI Test - 29... 119 Çözümler... 121 Test - 30... 123 Çözümler... 125 Test - 31... 127 Çözümler... 129 Test - 32... 131 Çözümler... 133 İDARE Test - 33... 134 Çözümler... 136 Test - 34... 138 Çözümler... 140 Test - 35... 142 Çözümler... 144 KARMA TESTLER Test - 41... 166 Çözümler... 168 Test - 42... 170 Çözümler... 172 Test - 43... 174 Çözümler... 176 Test - 44... 178 Çözümler... 180 Test - 45... 181 Çözümler... 183 Test - 46... 184 Çözümler... 186 Test - 47... 188 Çözümler... 190 DENEMELER Test - 48... 192 Çözümler... 194 Test - 49... 196 Çözümler... 198 Test - 36... 146 Çözümler... 148 CEVAP ANAHTARI... 200 ULUSLARARASI KURULUŞLAR Test - 37... 150 Çözümler... 152 Test - 38... 154 Çözümler... 156 GENEL, KÜLTÜREL VE GÜNCEL KONULAR Test - 39... 158 Çözümler... 160 Test - 40... 162 Çözümler... 164 vi
VATANDAŞLIK Hukukun Temel Kavramları - 1 Test - 1 1. Kişilerin birbirleriyle, toplumla ve devletle, devletlerin de diğer devletlerle olan ilişkilerini düzenleyen maddi yaptırımlı kurallara ne ad verilir? A) Görgü kuralları B) Ahlak kuralları C) Din kuralları D) Hukuk kuralları E) Örf ve âdet kuralları 2. Bir ülkede belli bir zamanda yürürlükte bulunan yazılı ve yazısız hukuk kurallarının tümüne ne ad verilir? A) Tarihî hukuk B) İdeal hukuk C) Doğal hukuk D) Mevzu hukuk E) Pozitif hukuk 5. Amca ile yeğen kaçıncı dereceden hısımdır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 6. Aşağıdakilerden hangisi bir hukuksal iş ya da işlem şekil unsurlarına uygun olarak yapılmış olsa dahi içeriğinde yani konusunda hukuka aykırılıklar, sakatlıklar olması durumudur? A) Butlan B) İptal C) Yokluk D) Tek taraflı bağlamazlık E) Tazminat 7. Bir idari işlemin unsurlarından (yetki, şekil, sebep, konu, maksat) herhangi birinde oluşan hukuka aykırılık aşağıdakilerden hangisiyle giderilir? A) Yokluk B) Nispi butlan C) Eksiklik D) İptal E) Ceza 3. Bir ülkede belli bir dönemde yürürlükte bulunan hukuk kurallarından sadece yazılı olanlara ne ad verilir? A) Pozitif hukuk B) Mevzu hukuk C) Doğal hukuk D) İdeal hukuk E) Tarihî hukuk 8. Devletin şeklini, yapısını, organlarını, bu organların birbirleriyle olan ilişkilerini ve vatandaşların temel hak ve ödevlerini düzenleyen hukuk kuralları aşağıdakilerden hangisinde düzenlenmiştir? A) İdare hukuku B) Yargılama hukuku C) Ceza hukuku D) Anayasa hukuku E) Devletler genel hukuku 4. Hukukta borcun ifa edilmemesinin ve haksız fiil ile oluşan zararın yaptırımı aşağıdakilerden hangisinde doğru sıralanmıştır? A) Cebrî icra - Tazminat B) Nispi butlan - Tazminat C) Ceza - Tazminat D) Cebrî icra - Mutlak butlan E) Tazminat - Ceza 9. Aşağıdakilerden hangisi kamu hukuku dallarından biridir? A) İş hukuku B) Borçlar hukuku C) Ceza hukuku D) Sigorta hukuku E) Medeni hukuk 1
Test - 1 10. Aşağıdakilerden hangisi karma hukuk dalları arasında yer alır? A) İdare hukuku B) Ticaret hukuku C) Anayasa hukuku D) İş ve sosyal güvenlik hukuku E) Medeni hukuk Hukukun Temel Kavramları - 1 15. Aşağıdakilerden hangisi yürürlükte olmayan kullanılması terk edilmiş kuralları ifade eder? A) Tarihî hukuk B) İdeal hukuk C) Doğal hukuk D) Mevzu hukuk E) Pozitif hukuk 11. Aşağıdakilerden hangisi tarafların ister devlet ister kişi olsun, iradelerin eşit konumda bulunduğu hukuksal ilişkiler ve bu ilişkilere yönelik kurallar olan özel hukuka dâhil değildir? A) Devletler özel hukuku B) Medeni hukuk C) Borçlar hukuku D) Ticaret hukuku E) İcra-iflas hukuku 12. Aşağıdakilerden hangisi hukukun asli kaynaklarından değildir? A) Kanunlar B) Uluslararası antlaşmalar C) Yargı kararları D) Yönetmelik E) Kanun hükmünde kararnameler 13. Aşağıdakilerden hangisi hukukun yardımcı kaynaklarından biridir? A) Tüzükler B) Yönetmelikler C) Örf âdet kuralları D) Doktrin E) Tüzükler 16. Borç ilişkisinde taraflar ödenecek faiz oranını serbestçe belirleyebilirler. Ancak taraflar aralarında böyle bir tespit yapmamışlar ise yasal faiz oranını düzenleyen hukuk kuralı geçerlidir. Öncülde verilen hukuk kuralı aşağıdakilerden hangisidir? A) Emredici hukuk kuralları B) Tanımlayıcı hukuk kuralları C) Yedek hukuk kuralları D) Tamamlayıcı hukuk kuralları E) Yorumlayıcı hukuk kuralları 17. Suç, kanunun ceza tehdidi ile yasaklamış olduğu eylemlerdir. Aşağıdakilerden hangisi, suçun unsurlarından biri değildir? A) Kanuni unsur B) Maddi unsur C) Manevi unsur D) Kast E) Vicdanilik 14. Aşağıdakilerden hangisi hukuk kurallarının özellikleri arasında yer almaz? A) Genelgeçer olma B) Kusura dayanma C) Maddi yaptırıma dayalı olma D) Sürekli olma E) Kişilik dışı olma 18. Hukuk düzeni tarafından korunan ve kullanma yetkisine sahip olan kimsenin iradesine bırakılmış olan menfaatlere ne ad verilir? A) Hak B) Menfaat C) Görev D) Ehliyet E) Dava ehliyeti 2
ÇÖZÜMLER Hukukun Temel Kavramları - 1 Test - 1 1. Toplumsal yaşamı düzenleyen kurallar şunlardır: Din kuralları Görgü kuralları Ahlak kuralları Örf ve âdet kuralları Hukuk kuralları Kişilerin birbirleriyle, toplumla ve devletle, devletlerin de diğer devletlerle olan ilişkilerini düzenleyen maddi yaptırımlı kurallara hukuk kuralları denir. 2. Tarihî hukuk, yürürlükten kalkmış olan hukuktur. Doğal hukuk, olan değil olması gereken hukuktur. Ulaşılması istenen hukuktur. Doğal hukuka ideal hukuk da denir. Mevzu hukuk, yetkili makamlarca yapılan yazılı hukuktur. Bir ülkede belli bir zamanda yürürlükte bulunan yazılı ve yazısız hukuk kurallarının tümüne pozitif hukuk denir. 5. Hısımlık, gerçek kişiler arasında kan veya hukuki işlemler dolayısıyla oluşan akraba yakınlığı ilişkisidir. Hısımlık; kan hısımlığı, kayın hısımlığı, evlat edinme yolu ile doğan (suni) hısımlık olmak üzere üçe ayrılır. Kan hısımlığı, kişiler arasındaki kan bağı yolu ile oluşur. Bunlardan alt soy - üst soy kan hısımlığı birbirinden üreyen kişiler arasındaki hısımlığı ifade eder (anne ve çocuk arasındaki hısımlık gibi.). Yan soy kan hısımları ise ortak kökten gelenleri ifade eder. Amca ile yeğen arasındaki hısımlık yan soy kan hısımlığıdır. Hısımlığın derecesi ortak köke çıkılmak kaydıyla kişileri birbirine bağlayan doğumların sayılmasıyla hesaplanır. Dede Amca Baba Yeğen Amca ile yeğen arasında 3. dereceden yan soy kan hısımlığı vardır. Cevap E 3. Hukuk türleri şunlardır: Pozitif hukuk Doğal hukuk (İdeal hukuk) Mevzu hukuk Tarihî hukuk Bir ülkede belli bir zamanda yürürlükte bulunan hukuk kurallarından sadece yazılı olanlara mevzu hukuk denir. Yazılı hukuk kuralları yetkili makamlar tarafından konulur ve mevzuat olarak adlandırılır. Bunlar: Anayasa, kanunlar, milletlerarası antlaşmalar, kanun hükmünde kararnameler, tüzükler, genelgeler ve yönetmeliklerdir. Cevap B 6. Hukuki işlemde hükümsüzlüğün 3 türü vardır: Yokluk Butlan Tek taraflı bağlamazlık Bir hukuksal iş ya da işlem şekil unsurlarına uygun olarak yapılmış olsa dahi, asli konusunun kanuna ya da genel ahlaka aykırı olması durumunda iş ya da işlem butlanla hükümsüzdür. Butlan, mutlak ve nispi butlan olmak üzere ikiye ayrılır. 4. Hukuk kurallarının yaptırımları maddi niteliktedir. Bunları 5 ana başlıkta toplayabiliriz: Ceza Cebrî icra Tazminat Hükümsüzlük İdari işlemde iptal Borcunu ifa etmeyen kişi cebrî icra yoluyla devlet eliyle ifaya zorlanırken; haksız fiil işleyen ve zarara neden olan kişi hakkında tazminat yaptırımı uygulanır. 7. Hukuk kurallarına aykırı olarak yapılan idari işlemin yargı kararıyla ortadan kaldırılmasına idari işlemde iptal denir. Bu aykırılık idari işlemin yetki, şekil, sebep, konu ve maksat unsurlarından herhangi birinde ortaya çıkabilir. Örneğin, görevli olmadığı bir alanda işlem yapan memurun gerçekleştirdiği işlem yetki unsuruna aykırıdır ve iptal edilebilir. 3
Test - 1 Hukukun Temel Kavramları - 1 ÇÖZÜMLER 8. Hukuk; kamu hukuku, özel hukuk ve karma hukuk olmak üzere üçe ayrılır. Kamu hukukunu özel hukuktan ayıran temel özellik kamu gücüne dayanmasıdır. Kamu hukuku devlet ile bireyler arasındaki ilişkileri konu alır. Özel hukuk ise bireyler arasındaki ilişkileri konu alır. Karma hukuk, hem kamu hukukunun hem de özel hukukun özelliklerini taşır. Kamu Hukuku Özel Hukuk Karma Hukuk Anayasa hukuku Medeni hukuk İdare hukuku Borçlar hukuku Ceza hukuku Ticaret hukuku İş hukuku Fikir ve sanat eserleri hukuku Vergi hukuku Devletler özel Hava hukuku Devletler genel (hususi) hukuku Bankacılık (umumi) hukuku hukuku Yargılama (usul) Çevre hukuku hukuku Toprak hukuku İcra ve iflas hukuku Devletin şeklini, yapısını, organlarını, bu organların birbirleriyle olan ilişkilerini ve vatandaşların temel hak ve ödevlerini düzenleyen hukuk kuralları anayasa hukukunu oluşturur. 11. Tarafların ister devlet ister kişi olsun, iradelerin eşit konumda bulunduğu hukuksal ilişkiler ve bu ilişkilere yönelik kuralların oluşturduğu hukuk türüne özel hukuk denir. Devletler özel hukuku, medeni hukuk, borçlar hukuku ve ticaret hukuku özel hukukun dallarındandır. Devletin kamu gücüne dayanarak katıldığı ilişkiler ise kamu hukuku alanında düzenlenir. İcra-iflas hukuku, kamu hukuku dallarındandır. Cevap E 9. Devletin hukuki ilişkiye kamu gücü karakterini kullanarak katılması hâlinde bu ilişki kamu hukuku alanında düzenlenir. Kamu hukukunun alt dalları şunlardır: Anayasa hukuku İdare hukuku Ceza hukuku Vergi hukuku Devletler genel hukuku Yargılama (usul) hukuku İcra-iflas hukuku İş hukuku, karma hukukun alt dallarındandır. Borçlar hukuku, medeni hukukun ve sigorta hukuku ise özel hukukun alt dallarındandır. 12. Asli kaynaklar yetkili makamlarca konulan yazılı hukuk kurallarının tümünü ifade eder. Bunlara mevzuat da denir. Anayasa, kanun, milletlerarası antlaşmalar, kanun hükmünde kararname, tüzük, yönetmelik ve genelge yazılı hukuk kurallarındandır. Hukukun yardımcı kaynaklarını bilimsel içtihatlar (doktrin) ve yargısal içtihatlar (yargı kararları) oluşturur. Örf ve âdet hukuku ise yazısız kaynaktır. Hukukun tali kaynaklarını oluşturur. 10. Karma hukuk hem kamu hukukunun hem de özel hukukun özelliklerini gösterir. Devletler özel hukuku, borçlar hukuku, medeni hukuk ve ticaret hukuku özel hukuk dallarındandır. İş ve sosyal güvenlik hukuku, karma hukukun dallarındandır. 13. Hukukun yardımcı kaynakları ikiye ayrılır: Bilimsel içtihatlar (Doktrin): Hukuki konular hakkındaki bilimsel çalışmalardır. Yargısal içtihatlar (Mahkeme kararları): Mahkemelerin verdiği kararlardan oluşur. 4
ÇÖZÜMLER Hukukun Temel Kavramları - 1 Test - 1 14. Bir kuralın hukuk kuralı niteliği alabilmesi için sahip olması gereken özellikler şunlardır: Genellik Kişilik dışı olma Soyutluk Süreklilik Maddi yaptırıma dayanma Kusura dayanma hukuk kurallarının temel özelliklerinden biri değildir. Cevap B 17. Kanuni Unsurları (Tipiklik) Suçun Unsurları Maddi Unsurları Hareket Netice İlliyet Bağı Manevi Unsurları Kast Taksir Vicdani olup olmama suçun unsurları arasında yer almaz. Cevap E 15. Yürürlükte olmayan, kullanılması terkedilmiş olan kuralları ifade eden hukuk türüne tarihî hukuk denir. 1982 Anayasası nın yürürlüğe girmesiyle yürürlükten kalkan 1961 Anayasası tarihî hukuka örnektir. 18. Hukuk düzeni tarafından korunan ve kullanma yetkisine sahip olan kimsenin iradesine bırakılmış menfaatlere hak denir. Haklar kurallardan doğar. 16. Tarafların aksini kararlaştırabildikleri ancak sözleşme yapılırken öngöremedikleri ya da sözleşmede bulunmayan konular hakkındaki uyuşmazlıkları çözmeye yarayan kurallara tamamlayıcı hukuk kuralları denir. Borç ilişkisinde taraflar ödenecek faiz oranını serbestçe belirleyebilirler. Ancak taraflar aralarında böyle bir tespit yapmamışlar ise yasal faiz oranını düzenleyen hukuk kuralı geçerli olacaktır. 5
VATANDAŞLIK Test - 2 Hukukun Temel Kavramları - 2 1. Mutlak haklardan biri olan kişilik hakları ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Parayla ölçülemezler. B) Devredilebilirler. C) Ölümle birlikte sona ererler. D) Mirasçılara geçmezler. E) Herkese karşı ileri sürülebilirler. 2. Aşağıdakilerden hangisi devredilebilen haklardandır? A) Nişanı bozma hakkı B) Nişanlanma hakkı C) Telif hakkı D) Nesebin reddi hakkı E) Nafaka hakkı 3. Hak sahibinin kullanması ile birlikte hukuk düzeninde yeni bir durum ortaya çıkaran haklara ne ad verilir? A) Kurucu yenilik doğuran haklar B) Bozucu yenilik doğuran haklar C) Değiştirici yenilik doğuran haklar D) Geçici yenilik doğuran haklar E) İnfisahi yenilik doğuran haklar 4. Gerçek kişiler hak ehliyetini ne zaman kazanırlar? A) Tam ve sağ doğum koşuluyla ana rahmine düştüğü an B) Reşit olunca C) 15 yaşında D) Doğumdan hemen önce E) Doğumdan 1 yıl sonra 6. I. Toplumsal barışı sağlar. II. Toplumda hukuki güvenliği sağlar. III. Bireysel adaleti sağlar. IV. Bireylerin gelişim ve değişimlerine yanıt verir. Yukarıdakilerden hangileri hukukun görevleri arasında yer alır? A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) III ve IV E) I, II, III ve IV 7. Tüzel kişiler fiil ehliyetini ne zaman kazanırlar? A) İlk genel kurul toplantılarında B) Kuruldukları an C) Zorunlu organlarını oluşturdukları an D) Kurulduktan 1 yıl sonra E) Kurulmadan önce 8. Sahibine maddi veya gayri maddi mallar üzerinde ya da kişiler üzerinde en geniş yetkileri veren haklara ne ad verilir? A) Nispi haklar B) Sınırlı ayni haklar C) Mutlak haklar D) Kanuni haklar E) Resmî haklar 5. Tüzel kişiler hak ehliyetini ne zaman kazanırlar? A) Zorunlu organlarını kurduklarında B) Kurulduktan 1 yıl sonra C) İlk genel kurulda D) Kuruldukları an E) Kurulmadan önce 9. Aşağıdakilerin hangisi hukukun yazılı olmayan kaynaklarından biridir? A) Kanun B) Tüzük C) Yönetmelik D) Örf ve âdet hukuku E) KHK 6
Hukukun Temel Kavramları - 2 Test - 2 10. Aşağıdakilerden hangisi, kişiler hukukunun alanında yer almaz? A) Kişi türleri B) Yerleşim yeri C) Kişiliğin korunması D) Hısımlık E) Soybağı 14. Hukuk düzeni tarafından belli şartlar dâhilinde kendilerine kişilik verilmiş bulunan kişi ya da mal topluluklarına ne ad verilir? A) Gerçek kişi B) Tüzel kişi C) Kısıtlı kişi D) Ergin kişi E) Reşit kişi 11. Bazı kamu kuruluşlarının yaptıkları kamusal hizmetlerden yararlananlardan, yararlanma karşılığı alınan paraya ne ad verilir? A) Tarh B) Edim C) Vergi D) Harç E) Resim 15. Aşağıdakilerden hangisi kamu hukuku tüzel kişisi değildir? A) Dernek B) Belediye C) Devlet üniversitesi D) İl özel idaresi E) Köy 12. Aşağıdakilerden hangisi olan değil, olması gereken hukuk olarak tanımlanır? A) Tarihî Hukuk B) Pozitif Hukuk C) Müspet Hukuk D) Mevzu Hukuk E) Tabii Hukuk 16. Aşağıdakilerden hangisi, borcu sona erdiren nedenlerden biri değildir? A) Birleşme B) Yenileme C) Mahsup D) İbra E) İfa 13. Aşağıdakilerden hangisi, grev ve lokavt yapılamayacak işlerden biri değildir? A) Can ve mal kurtarma işleri B) Cenaze ve tekfin işleri C) Banka ve noterlik işleri D) Dokuma ve tekstil işleri E) Tabii gaz ve petrol sondajı 17. Hukuk düzeni, kişinin hakkını bizzat korumasını yasaklamıştır. Ancak bazı istisnai hâllerde kişi kendi hakkını koruyabilir. Dağda kaybolan kişinin hayatta kalmak için gördüğü bir kulubenin kapısını kırıp içeriye girmesi kişinin hakkını bizzat koruyabileceği hâllerden hangisine örnektir? A) Zaruret hâli B) Kuvvet kullanma C) Meşru müdafaa D) Tehdit etme E) Diyet usulü 7
Test - 2 Hukukun Temel Kavramları - 2 ÇÖZÜMLER 1. Mutlak haklar herkese karşı ileri sürülebilen, kişiye en geniş yetkileri veren haklardır. Kişilik hakları kişiye bağlı haklardır. Bunlar parayla ölçülemez, ölümle birlikte sona erer ve mirasçılarına geçmez. Kişilik hakları devredilmez. Cevap B 2. Devredilebilen haklar sahipleri tarafından başkalarına devredilebilen, miras yoluyla mirasçılara geçebilen haklardır. Telif hakkı devredilebilen haklara örnektir. Nişanlanma, nişanı bozma, soybağının (nesebin) reddi ve nafaka hakları ise kişiye sıkı sıkıya bağlı haklardandır ve devredilemez. 3. Yenilik doğuran haklar hak sahibinin kullanılmasıyla yeni bir hukuki durum yarattığı haklardır. Tek taraflı irade açıklamasıyla kurulur. Hak sahibi aynı zamanda var olan hukuki durumu değiştirebilir, sona erdirebilir. Bu haklar aşağıdaki gibidir; Kurucu yenilik doğuran haklar Bozucu (infisahi) yenilik doğuran haklar Değiştirici yenilik doğuran haklar Hak sahibinin kullanması ile birlikte hukuk düzeninde yeni bir durum ortaya çıkaran haklara kurucu yenilik doğuran haklar denir. Alım, ön alım, geri alım hakkı gibi. 4. Hak ehliyeti haklara ve borçlara ehil olmak, sahip olmak anlamına gelir. Sağ ve tam doğmak koşuluyla ana rahmine düşüldüğü an kazanılır. 5. Belli bir amaç için örgütlenmiş kişi veya mal topluluklarına tüzel kişi denir. Tüzel kişiler hak ehliyetini hukuka uygun olarak kuruldukları anda kazanırlar. 7. Tüzel kişiler belli bir amacı gerçekleştirmek üzere bağımsız bir varlık şeklinde örgütlenmiş hatlara ve borçlara sahip olabilen kişi ve mal topluluklarıdır. Tüzel kişiler fiil ehliyetini zorunlu organlarını oluşturdukları an kazanırlar. 8. Mutlak haklar sahibine maddi ve gayri maddi bütün mallar ile kişiler üzerinde geniş yetkiler veren, sahibi tarafından herkese karşı ileri sürülebilen haklardır. Mutlak hak sahibi kamu düzeni içerisinde kalmak şartıyla hakkını istediği gibi kullanabilir ve hakkına herkes tarafından saygı gösterilmesini talep edebilir. Mülkiyet hakkı, telif hakkı, ayni haklar mutlak haklara örnektir. 9. Hukukun yazılı kaynaklarına asli kaynaklar da denir. Bunlar; Anayasa kanun milletlerarası antlaşma kanun hükmünde kararname tüzük yönetmelik genelgedir. Örf ve âdet hukuku ise hukukun yazısız (tali) kaynağını oluşturur. 10. Medeni hukuk kendi içerisinde; 6. Hukuk, toplumsal barışı sağlama, toplumda hukuki güvenliği sağlama, toplumda adaleti sağlama, toplumdaki oluşum ve gelişmelere cevap verme görevlerini yerine getirmeye çalışır. Hukuk bireysel değildir. Bireysel adaletin sağlanması bireylerin değişim ve gelişimlerine cevap vermesi hukukun görevleri arasında yer almaz. Cevap B kişiler hukuku aile hukuku miras hukuku eşya hukuku bölümlerinden oluşur. Kişilerin türleri, ehliyetleri, hısımlık, yerleşim yeri, kişiliğin başlangıcı, sona ermesi ve korunması kişiler hukukunda düzenlenir. Soybağı kişiler hukukunun değil aile hukukunun düzenleme alanında yer alır. Cevap E 8
ÇÖZÜMLER Hukukun Temel Kavramları - 2 Test - 2 11. Bazı kamu kuruluşlarının yaptıkları kamusal hizmetlerden yararlananlardan yararlanma karşılığı alınan paraya harç denir. Tapu kütüğüne kayıtlı taşınmazların devir işlemleri sırasında ödenen tapu harcı buna örnek olarak gösterilebilir. 12. Olan değil olması gereken hukuk ya da aklın rehberliğiyle ulaşılabilecek hukuk olarak ifade edilen hukuk türü tabii hukuktur. 15. Kamu hukuku tüzel kişileri; Kamu gücüne sahiptir. Kamu yararı ilkesine dayanır. Eşitlik ilkesi geçerli değildir. Kanunla veya idari işlemle kurulurlar. Kamu hukukuna tabidirler. Devlet, il belediyesi, il özel idareleri, köy, üniversiteler örnek verilebilir. Dernekler özel hukuka tabi kişi topluluklarından oluşan özel hukuk tüzel kişileridir. Cevap E 13. Grev hakkı ve lokavt, sosyal ve ekonomik haklar ve ödevlerdendir. Grev ve lokavtın yasaklanabileceği veya ertelenebileceği hâller ve iş yerleri kanunla düzenlenir. Bu hâller şunlardır: Can ve mal kurtarma işleri Cenaze ve tekfin işleri Aşı, serum imal eden müesseseler ile hastane, klinik, sanatoryum, dispanser ve eczane gibi sağlıkla ilgili kurumlar Eğitim ve öğretim kurumları, çocuk bakım yerleri ve huzur evleri Mezarlıklar Millî Savunma Bakanlığı ile Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığınca doğrudan işletilen iş yerleri Su, elektrik, hava gazı, termik santralleri besleyen linyit üretimi, tabii gaz ve petrol sondaji üretim yerleri Dokuma ve tekstil işleri grev ve lokavt yapılamayacak işler arasında bulunmaz. 16. Borcu sona erdiren sebepler şunlardır: İfa İbra Yenileme Kusursuz imkânsızlık Takas Zaman aşımı Alacaklı ve borçlu sıfatının birleşmesi Mahsup ise borcu sona erdiren sebeplerden biri değildir. Mahsup, bir alacak miktarından belli olgular nedeniyle indirme yapılmasıdır. Alacağın gerçek miktarını belirlemek üzere yapılır. 14. Hukuk düzeni tarafından belli şartlar dahilinde kendilerine kişilik bahsedilmiş bulunan kişi ya da mal topluluklarına tüzel kişi denir. Tüzel kişiler belli bir amacı gerçekleştirmek üzere kurulurlar. Tüzel kişiler, hak ve borçlara ehildirler. Cevap B 17. Kişinin kendisini veya başkasını bilerek sebebiyet vermedikleri zarardan ya da ortaya çıkabilecek mevcut tehlikeden kurtarmak için başkasının malına zarar vermesine zaruret hâli (ıztırar hâli - zorunluluk hâli) denir. Örneğin; dağda kaybolan kişinin hayatta kalmak için gördüğü bir kulubenin kapısını kırıp içeriye girmesi gibi. 9
VATANDAŞLIK Test - 3 Hukukun Temel Kavramları - 3 1. Cesedi bulunamayan bir kimse ölümüne kesin gözüyle bakılacak şekilde ortadan kaybolduğu takdirde nüfus kaydına, ilgili mahallin en büyük mülki amirin emriyle ölüm kaydı düşülmesine ne ad verilir? A) Gaiplik B) Birlikte ölüm karinesi C) Adi karine D) Ölüm karinesi E) Ölüm kararı 2. Hakkın kaybolması tehlikesi mevcutken ve o anda hükûmet güçlerine başvurmanın imkânsız bulunması durumunda bir kimsenin hakkını bizzat kendi kuvvetine başvurarak korumasına ne ad verilir? A) Meşru müdafaa B) Iztırar hâli C) Zaruret hâli D) Kuvvet kullanma hâli E) Haksız fiil 5. Bir kimsenin kendisine veya başkasına zarar verileceği tehdidi altında irade dışı açıklamasına ne ad verilir? A) İkrah B) Aldatma C) Yanılma D) Hata E) Hile 6. Kişilerin haklara sahip ve borçlara ehil olabilme yeteneğine ne ad verilir? A) Hak ehliyeti B) Fiil ehliyeti C) Taraf ehliyeti D) Haksız fiil ehliyeti E) Cezai ehliyet 3. Aşağıdakilerden hangisi, hukuk dünyasında sonuç yaratan ve kişilerin kendi iradeleriyle yaptığı fiillerdir? A) Haksız fiil B) Hukuki olay C) Hukuki fiil D) Hukuki işlem E) Sözleşme 7. Bir kimsenin kendi fiil ve işlemleri ile lehine haklar ve aleyhine borçlar yaratabilmesine ne ad verilir? A) Hak ehliyeti B) Fiil ehliyeti C) Dava ehliyeti D) Haksız fiil ehliyeti E) Cezai ehliyet 4. Aşağıdakilerden hangisi, suç işleyen kişilerin soruşturulması ve kovuşturulmasında uyulacak esas ve yöntemlerin neler olduğunu gösteren hukuktur? A) Anayasa hukuku B) Ceza yargılama hukuku C) Medeni yargılama hukuku D) İcra hukuku E) İdare hukuku 8. Hakla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Hakkın yasal olması hukuka uygunluğuna bağlıdır. B) Hakların kazanılabilmesinin yolu iyi niyet şartına bağlıdır. C) Hakların kullanılması ve borçların ifasında geçerli olan ilke dürüstlüktür. D) Haklar; aslen ve devren olarak iki biçimde kazanılır. E) Mevcut toplum düzeninin bireylere tanıdığı menfaatlerdir. 10
Hukukun Temel Kavramları - 3 Test - 3 9. Erginlikle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) 18 yaşın doldurulmasıyla reşit olunur. B) Kazai rüşt yaşı 15 tir. C) Evlenme kişiyi ergin kılar. D) Olağan durumlarda 17, olağanüstü durumlarda 15 ini dolduran ve evlenen kişiler reşit olur. E) Kazai rüşt için mahkeme kararı gereklidir. 13. Türk Medeni Kanunu ndaki tüzel kişilerle ilgili hükümlere ilişkin aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Organlar fiil ve eylemleri ile tüzel kişiyi borca sokabilirler. B) Tüzel kişiler tüm hak ve borçlara sahip olurlar. C) Tüzel kişiler, yasal organlara sahip olmakla hak ehliyetine kavuşurlar. D) Tüzel kişinin iradesi organları vasıtasıyla açıklanır. E) Amacı hukuka ve ahlaka aykırı olan topluluklar, tüzel kişilik kazanamaz. 10. Aşağıdakilerden hangisi yasal kısıtlanma sebeplerinden biri değildir? A) Akıl hastalığı B) Savurganlık C) Güveni kötüye kullanma D) 1 yıl veya daha üstü hapis cezası E) Kötü yönetim 14. Aşağıdakilerden hangisi borçlar hukukuna hâkim olan ilkelerden biri değildir? A) Borç ilişkisi nispidir. B) Üçüncü kişinin aleyhine borç kurulamaz. C) Borç ilişkisi yalnızca tarafları bağlar. D) Borç ilişkisi yazılı olmalıdır. E) Borç ilişkisi hukuka, ahlaka ve adaba aykırı olamaz. 11. Aşağıdaki işlemlerden hangisini kısıtlı kişi yasal temsilcisinin iznine bağlı olmadan yapabilir? A) Satım sözleşmesi yapmak B) Bağış yapmak C) Kefil olmak D) Vakıf kurmak E) Vasiyetname düzenlemek 15. Kan hısımlığına dair aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Kan bağından meydana gelen hısımlıktır. B) Kan hısımlığında derece yoktur. C) Üst soy-alt soy, birbirlerinden üreyenler arasındaki hısımlıktır. D) Yan soy, ortak bir kökten gelenler arasındaki hısımlıktır. E) Kendilerinden ürenen kimseler üst soydur. 12. Tam ehliyetli olmanın olumsuz şartı aşağıdakilerden hangisidir? A) Sezgin olmamak B) Ergin olmamak C) Reşit olmamak D) Kısıtlı olmamak E) Ayırt etme gücüne sahip olmak 16. Kişilerin malvarlıksal ve kişisel varlıklarını doğrudan doğruya koruyan emredici davranış kurallarının ihlaline ne ad verilir? A) Zarar B) Hukuka aykırılık C) İlliyet bağı D) Kusur E) Sebepsiz zenginleşme 11
Test - 3 Hukukun Temel Kavramları - 3 ÇÖZÜMLER 1. Sağ ve tam doğumla başlayan gerçek kişilik; ölüm, ölüm karinesi, birlikte ölüm karinesi veya gaiplik ile sona erer. Cesedi bulunamayan bir kimse ölümüne kesin gözüyle bakılacak şekilde kaybolduğu takdirde nüfus kaydına, ikâmetgâhındaki (ilgili mahallin) en büyük mülki amirin emriyle ölüm kaydı düşülmesine ölüm karinesi adı verilir. 6. Kişilerin haklara sahip ve borçlara ehil olabilme yeteneğine hak ehliyeti adı verilir. Hak ehliyeti gerçek kişiler için tam ve sağ doğumla, tüzel kişiler için usulüne uygun kuruldukları anda doğar. 7 yaşındaki bir çocuk fiil ehliyetine sahip değilken hak ehliyetine sahiptir. Sözleşme yapamaz ancak kendisine miras kalabilir. 2. Hukuk düzenimiz kişinin hakını bizzat kendi eliyle korumasını 3 şekilde düzenlemiştir. Meşru müdafaa (haklı savunma) Zaruret hâli (zorda kalma, ıztırar) Kuvvet kullanma hâli Hakkın kaybolması tehlikesi mevcutken ve o anda hükûmet güçlerine başvurmanın imkânsız olması durumunda kişinin hakkını bizzat kuvvete başvurarak korumasına kuvvet kullanma hâli denir. 7. Bir kimsenin kendi fiil ve işlemleri ile lehine haklar ve aleyhine borçlar yaratabilmesine fiil ehliyeti denir. Fiil ehliyeti gerçek kişiler için ergin, ayırt etme gücüne sahip ve kısıtlı olmamayı ifade eder. Cevap B 8. Tüm haklar kurallardan doğar ve her hakkın sahibi vardır. Hakkın yasal olması hukuka uygun olmasına bağlıdır. Hakların kazanılmasında iyi niyet esastır. Hakların kullanılması ve borcun ifasında dürüstlük ilkesi geçerlidir. Haklar aslen ve devren kazanılabilir. Haklar toplum düzeni tarafından değil, hukuk düzeni tarafından bireylere tanınan menfaatlerdir. Cevap E 3. Hukukun sonuç bağladığı insan davranışına hukuki fiil denir. Kişilerin kendi iradeleriyle gelişir ve kişi fiilinin sonucuna katlanır. Örneğin, borç sözleşmesi veya hırsızlık. 4. Suç işleyen kişilerin soruşturulması ve kovuşturulmasında uyulacak esasların ve yöntemlerin neler olduğunu gösteren kamu hukuku alt dalına ceza yargılama hukuku (ceza usul hukuku - ceza muhakemesi hukuku) adı verilir. Cevap B 9. Erginlik (reşit olmak) 3 şekilde kazanılır: Normal erginlik 18 yaşın doldurulmasıdır. Evlenme ile kazanılan erginlik: Normal evlenme yaşı erkek ve kadın için 17 yaşın doldurulmasıdır. Olağanüstü evlenme yaşı ise erkek ve kadın için 16 yaşın doldurulmasıdır. Hâkim kararı ile kazanılan erginlik (kaza-i rüşt): 15 yaşını dolduran küçüğün kendi isteği ve kanuni velisinin izni ile kendi menfaatini gerektiren hâllerde görevli mahkemece ergin kılınmasıdır. 15 yaşını dolduran kişi evlenemez ve dolayısıyla evlenme ile ergin kılınamaz. 5. Bir hukuki işlemin hukuk düzeninde sonuç doğurabilmesi için kişinin iradesine dayanıyor olması gerekir. İşlem yapılırken bu işlemi yapan kişi veya kişilerin iradelerinin oluşumu veya açıklanması sırasında ortaya çıkan bozukluğa irade sakatlığı denir. Hata, hile, ikrah (korkutma), yanılma, aldatma iradeyi sakatlayan hâllerdir. Bir kimsenin kendisine veya başkasına zarar verileceğinden hareketle irade dışı açıklamasına korkutma (ikrah) denir. 10. Kısıtlanma, kişinin rızası ile olabileceği gibi rızası dışında da söz konusu olabilir. Kişinin rızası dışında yasal kısıtlanmasının sebepleri şunlardır: Akıl sağlığının bozuk olması ve akıl zayıflığı Savurganlık, alkol ve uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşam tarzı ve kötü yönetim 1 yıl ve daha uzun süreli özgürlüğü bağlayıcı ceza Güveni kötüye kullanma yasal kısıtlanma sebepleri arasında yer almaz. 12
ÇÖZÜMLER Hukukun Temel Kavramları - 3 Test - 3 11. Kısıtlı kişi yasal temsilcisinin izniyle satım sözleşmesi kurabilir. Bağış yapma, kefalet sözleşmesi, vakıf kurma işlemleri ise kısıtlı kişinin yasal temsilcisinin rızası olsa dahi yapamayacağı işlemlerdendir. Kısıtlı kişi sıkı sıkıya bağlı haklarından vasiyetname düzenlemeyi yasal temsilcisinin iznine gerek duymadan yapabilir. Cevap E 14. Borçlar hukukuna hâkim olan ilkeler şunlardır: Nispi olma İrade özerkliğine dayanması sözleşme serbestisi şekil serbestisi eşitlik Dürüstlük ilkesi Kusurlu sorumluluk ilkesi Üçüncü kişi aleyhine borç kurulamaması ilkesi Sözleşmelerde ivazlık ilkesi Borçlunun yerleşim yerinde ifa ilkesi Geçicilik Şekil serbestisi ilkesi hâkim olan bir ilkedir. Borç ilişkisinin yazılı ol-masının zorunluluğu borçlar hukukuna hâkim ilkelerden değildir. 12. Fiil ehliyeti tam olan kişiler ergin, ayırt etme gücüne sahip, kısıtlı olmayan kişilerdir. Kısıtlı olmama fiil ehliyetinin olumsuz şartını oluşturur. 15. Kan hısımlığı kişiler arasındaki kan bağından kaynaklanan hısımlıktır. Üst soy - alt soy kan hısımlığı birbirinden üreyenler arasındaki hısımlıktır. Yan soy kan hısımlığı ortak kökten gelenler arasındaki hısımlıktır. Kendilerinden ürenen kimseler üst soydur. Kan hısımlığında dereceler vardır. Kişi ile kan hısımı arasındaki hısımlığın derecesi hesaplanırken, ortak köke çıkılmak kaydıyla kişileri birbirine bağlayan doğum sayısına bakılır. Dede Anne Dayı Çocuk Kuzen Örnekte görüldüğü üzere çocukla kuzeni arasındaki kan hısımlığı 4. dereceden yan soy kan hısımlığıdır. Yani kan hısımlığında derece vardır. 13. Tüzel kişiler, belli bir amacı gerçekleştirmek üzere bağımsız bir varlık şeklinde örgütlenmiş, haklara ve borçlara sahip olabilen kişi veya mal topluluklarıdır. Cevap B Tüzel kişinin iradesi organları vasıtasıyla açıklanır. Tüzel kişiler haklara ve borçlara kuruldukları anda ehil olabilirler. Amacı hukuken ve ahlaka aykırı olan topluluklar, tüzel kişilik kazanamaz. Tüzel kişiler, bulunması zorunlu yasal organlara sahip olmakla hak ehliyetine değil, fiil ehliyetine kavuşurlar. 16. Kişilerin malvarlıksal ve kişisel varlıklarını doğrudan koruyan emredici davranış kurallarının ihlali hukuka aykırılığı oluşturur. Cevap B 13