ULUSAL KURULUŞLARIN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMALARI VE ULUSLARARASI KURULUŞLARLA KARŞILAŞTIRILMASI AFŞİN GÜNGÖR, BESTE ŞİMŞEK AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ, ULUSLARARASI İLİŞKİLER BÖLÜMÜ
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ Genel anlamıyla iş sağlığı ve güvenliği; işyerlerini çalışma esnasında meydana gelebilecek risklerden arındırmak, çalışanların sağlıklı ve iyi olma halinin korunmasına yönelik yapılan sistemli çalışmalar olarak tanımlanabilir. İş sağlığı ve güvenliğinin amacı; çalışanların sağlığını korumak, çalışan, işletme ve üretim güvenliğini sağlamaktır. İş sağlığı ve güvenliği küresel çapta bir sorundur ve yılda 2 milyondan fazla insan hayatını iş kazaları ve hastalıkları yüzünden kaybetmektedir.
İŞYERİ TEHLİKE SINIFLARI Çok tehlikeli (inşaat, maden, kimya ) Tehlikeli (üretimin olduğu işler) Az tehlikeli (üretime dayanmayan işler) Bütün tehlike sınıflarında bulunan işyerlerinde işyeri hekimi ve sağlık personelinin olması yükümlüdür. Çok tehlikeli sınıflarda A sınıfı, tehlikeli sınıfta A veya B, az tehlikelide ise A,B veya C sınıfı iş güvenliği ve sağlığı uzmanı görevlendirilir.
İş kazalarının sebepleri ve tehlike sınıflarının incelenmesi düzenlenecek olan iş sağlığı ve güvenliği uygulamaları için önemlidir.
ULUSAL KURULUŞLAR Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı; İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü, İş Teftiş Kurulu Başkanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Araştırma Merkezi Sosyal Güvenlik Kurumu Türk-iş, Hak-iş, DİSK, TİSK Türk Ergonomi Birliği, Türk Tabipler Birliği, TMMOB
ULUSAL KURULUŞLAR Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İşçi-İşveren Örgütleri Üniversiteler ve Meslek Örgütleri İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü İş Teftiş Kurulu Başkanlığı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Araştırma Merkezi Sosyal Güvenlik Kurumu
1)İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ(İSGGM): 1945 yılında birim olarak kurulmuş,2003 itibariyle genel müdürlük olarak yapılanmıştır. İŞG konularında mevzuatları düzenlemek, incelemeler sonucu çeşitli programlar hazırlayıp uygulanmasını sağlamak, Ulusal ve uluslararası kuruluşlarla işbirliği sağlamak, makine koruyucularının imalatını yapacak kişilere yetki vermek ya da ithal edilecekse standartlara uygunluğunu belirlemek. 2)İŞ TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI: Çalışma hayatı ile ilgili mevzuatları denetlemek, İş teftişiyle alakalı istatistikleri tutmak, değerlendirmek ve yayınlamak, İşyerlerindeki risklerin önlenmesi ve çalışanların sağlıklarının korunması amacıyla ilgili mevzuatlara uyulmasını sağlamak.
İŞVEREN -İŞÇİ KURULUŞLARI TİSK: Çeşitli alanlarda 20 işveren örgütünü temsil etmek için kurulmuştur. İş sağlığı ve güvenliği, çalışma hayatı, toplu sözleşmeler gibi konulardaki mevzuatlara aktif olarak katılmıştır. TÜSİAD: Çalışma koşullarını düzenleyen çalışmalara destek vermektedir ayrıca hükümete bu konuda tavsiyelerde bulunmaktadır.
TÜRK-İŞ: İş sağlığı ve güvenliği birimi vardır ve bu bağlamda mevzuatlar kadar eğitimlerinde önemli olduğu görüşüne dayanarak İŞG eğitimleri düzenlemektedir. DİSK: Çoğunlukla kabul edilebilir çalışma yaşı ve çocuk işçiliğin son bulması üzerine yoğunlaşmakta ve buna bağlı çalışmalar yapmaktadır.
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE YÖNELİK DÜZENLİ OLARAK YAPILAN FAALİYETLER Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 1987 den beri her yıl İş Sağlığı ve Güvenliği Haftası düzenlemektedir ve son yıllardaki hafta faaliyetleri bir yıl ulusal bir yıl uluslararası olarak devam etmektedir. Çoğu üniversiteler sempozyum, konferans, çalıştay gibi çeşitli toplantılar düzenlemektedir.
ULUSLARARASI İŞBİRLİKLERİYLE DÜZENLENEN PROJELER İşyerinde Sağlık, Çevre ve Güvenlik Yönetimi Programı, 2002-2003 (HESME Projesi): Dünya Sağlık Örgütü ile işbirliği içinde yürütülmüştür. Amaç, İş sağlığı ve güvenliği, çevre duyarlılığı konusunda halkın bilincini arttırmaktır. Bölgesel Farkındalık Arttırma Seminerleri, 2004-2006 (İSAG Projesi): Avrupa Birliği ile işbirliği içerisinde yürütülmüştür. Özellikle KOBİ lerde farkındalık yaratma ve iş sağlığı ve güvenliği konularındaki bilinci arttırma amaç olarak belirlenmiştir.
Türkiye de İş Sağlığı ve Güvenliği Koşullarının İyileştirilmesi Projesi (İSGİP Projesi, Ocak 2010 Şubat 2012): Türkiye de ilgili AB müktesebatının uygulanması amaç alınarak proje başlatılmıştır. Diğer amaçları ise, KOBİ ler için iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi modelinin geliştirilmesi, koşulların iyileştirilmesi ve bilincin arttırılmasıdır.
ULUSLARARASI KURULUŞLARIN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMALARI AVRUPA BİRLİĞİ: Avrupa Birliğinin iş sağlığı ve güvenliği alanındaki politikaları ve uygulamaları özellikle kaza ihtimallerinin değerlendirilmesi ve ortadan kaldırılması, çalışanların eğitimi, katılımı, danışması ve olabilecek ihmaller koşunda bilgi sahibi olması ve görüşlerinin alınması çerçevesinde ilerlemektedir. Bu alanda oluşturulan politikaların sürdürülebilmesi için stratejiler belirlenmiştir.
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ AJANSLARI(OSHA-USA ve OSHA-EU): OSHA-USA bu alanda kurallar koymak, yasal düzenlemeler oluşturmak amacıyla kurulmuştur. Avrupa da OSHA-EU nın kuruluş amacı ise, işyerlerinin güvenli, çalışanların sağlıklı ve az riskli bir ortamda çalışması bu sayede üretimde de artış gözlenmesi hedeflenmiştir. Türkiye OSHA-EU ya aday ülke konumundadır ve gözlemci statüsünde katılmaktadır.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO): WHO nün iş sağlığı ve güvenliği açısından uygulamaları; Sağlık alanında uluslararası özelliğe sahip çalışmalarda yönetici sıfatıyla hareket etmek, kazaların olması sonucunda meydana gelen zararların önlenmesini sağlayacak önlemleri düzenleyip teşvik etmek, yeri geldiğinde ihtisas kuruluşlarıyla iş birliği yapıp çalışan sağlığı, kazaların önlenmesi, beslenme, sosyoekonomik koşulların iyileştirilmesi konularında çözümler sunmaktır.
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO): Uluslararası Çalışma Örgütü nün birçok hedef ve stratejisi bulunmaktadır. İnsan haklarını geliştirmek, çalışma ortamını ve çalışanların durumunu iyileştirmek, yeni çalışma alanları açmak, uluslararası çalışma standartlarını oluşturmak ve bunları yürürlüğe koymak, belirlenen hedeflerin gerçekleştirilmesi amacıyla çeşitli düzenlenmesi, yayınların hazırlanması gerçekleşen hedeflerden bazılarıdır. Ayrıca, İŞG alanındaki uygulamalarda ILO'nun tavsiye ve sözleşme kararların yol gösterme ve ülkelerin mevzuatını oluşturma etkisi oldukça büyüktür. Gelişmekte olan ülkelerde bu etki daha büyüktür.
Türkiye nin de onayladığı birçok ILO sözleşmesi bulunmaktadır. Bazıları (en önemlileri) şunlardır: Zorla çalıştırma sözleşmesi (1930) Örgütlenme Özgürlüğü ve Toplu Sözleşme Hakkı Sözleşmesi (1949) Eşit Ücret Sözleşmesi (1951) Zorla Çalıştırmanın Yasaklanması Sözleşmesi (1957) İstihdam ve Meslek sözleşmesi (1958)
ULUSAL-ULUSLARARASI KURULUŞLARIN KARŞILAŞTIRILMASI VE ÖNERİLER Uluslararası kuruluşlardaki yapılanmanın benzeri ülkemizde de görülmekle beraber, Türkiye deki sistemin daha fazla geliştirilmeye ihtiyacının olduğu açıktır. Özellikle ILO ile sürdürülen işbirliklerinin devamı sağlanmalıdır. Uluslararası kuruluşlarda çalışma standartlarına verilen önem büyüktür, ülkemizde çalışma standardı İŞG uygulamalarında dikkate alınsa da daha fazla göz önünde bulundurulmalıdır. Ülkemizde bu alana yönelik birçok kurum ve kuruluş olmasına karşın bu kuruluşların belirli bir düzen içinde sürdürülmesi, teşvik ve uygulamalarının artış göstererek devam etmesi gerektiği anlaşılmıştır.
DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER