TÜRKİYE DE İŞÇİ SAĞLIĞI ve İŞ GÜVENLİĞİ

Transkript

1 TÜRKİYE DE İŞÇİ SAĞLIĞI ve İŞ GÜVENLİĞİ İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (İSGGM) Ülkemizde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması görevi, 1945 yılında kurulan Çalışma Bakanlığı bünyesinde İşçi Sağlığı Genel Müdürlüğüne verilmiştir. Denetim hizmetlerinin bir başka birimde örgütlenmesi nedeniyle Genel Müdürlük, 1983 tarihinde Daire Başkanlığına dönüştürülmüştür. Böylesine önemli bir alanda verilen hizmetin niteliğinin yükseltilmesi ve etkinliğinin artırılması amacıyla İşçi Sağlığı Daire Başkanlığı, 2000 yılında İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ olarak yeniden teşkilatlandırılmıştır. ÇALIŞMA ve SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI (ÇSGB) Türkiye deki mevcut iş sağlığı ve güvenliği sisteminin ana çatısı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde oluşturulmuştur. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde iş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerinde bulunan dört birim vardır. Bunlar; İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (İSGGM) İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü Müdürlüğü (İSGÜM) İş Teftiş Kurulu Başkanlığı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi (ÇASGEM) Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı (SGK) Olarak sıralanabilir. İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü Müdürlüğü (İSGÜM) İSGÜM, Türk Hükümeti ve Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) arasında yapılan anlaşmayla Uluslararası Çalışma Koşullarını ve Çevresini İyileştirme Programı (PIACT) çerçevesinde, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünün alt birimi olarak 1968 yılında kurulmuştur. İSGÜM, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın bilimsel, tıbbi-teknik nitelik taşıyacak bir organı olarak kurulmuştur. İşyerlerindeki gaz, toz, gürültü, titreşim ve termal konfor ölçümlerini gerçekleştirmekte ve bu ölçümlerle ilgili olarak kendisine bağlı olarak faaliyet gösteren laboratuarlarda analiz çalışmalarını yürütmektedir.

2 İSGÜM'ün yürüttüğü başlıca çalışmalar; Değişik işkollarına mensup işyerlerinde gürültü ölçümleri, Kurşun zehirlenmesi olgularının saptanmasına yönelik tarama muayeneleri, Kansorejen bir mineral olan asbest tozuna maruziyet taramaları, Zonguldak kömür ocaklarında pnömokonyoz (akciğer toz hastalığı) taramaları, Kaçak olarak piyasaya sürülen yapıştırıcıların içerdiği benzen, Bir tür yağ çözücü olan heksan kullanımı sonucu ortaya çıkan meslek hastalıkları (kan kanseri, kol bacak felçleri) olgularının saptanması, Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Tozla Mücadeleyle ilgili Yönetmelik hükümlerine göre pnömokonyoz değerlendirmeleri, DÜNYA DA İŞÇİ SAĞLIĞI ve İŞ GÜVENLİĞİ Şeklinde sıralanabilir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi (ÇASGEM) ÇASGEM'in amacı; çalışma hayatı ve sosyal güvenlik konularında ulusal ve uluslararası düzeyde eğitim, araştırma, inceleme, yayın, dokümantasyon ve danışmanlık faaliyetlerinde bulunmaktır. ÇASGEM Bakanlık, bağlı kuruluşlar ile ilgili kuruluşların personeli ve özel veya kamu sektöründe faaliyet gösteren işyerlerindeki işçi, işveren veya yönetici personelin eğitimlerini sağlamak amacıyla; çalışma hayatı, sosyal güvenlik, işçi işveren ilişkileri, iş sağlığı ve güvenliği, toplam kalite yönetimi, iş teftişi, istihdam, verimlilik, iş piyasası etütleri, ergonomi, çevre, ilk yardım, iş istatistikleri ile İşyeri Hekimliği, İşyeri Hemşiresi ve Sağlık Memurluğu, İş Güvenliği ile Görevli Mühendis veya Teknik Elemanlara sertifika programları düzenleyen yetkili tek kamu kurumudur. Ulusal seviyedeki bu yapının üzerinde, dünya çapında faaliyet gösteren uluslararası kuruluşlar vardır. Bu kuruluşlar İş Sağlığı ve Güvenliği çalışmalarının, tüm ülkelerde belli standartlara uygun şekilde, benzer kurallar ve kalıplar içinde yürütülmesini sağlamak için kurulmuşlardır. Bu kuruluşlar, evrensel anlamda, devletler ve hükümetler üstü olarak, yaptıkları çalışmalarla, araştırmalarla, hazırladıkları sözleşme ve direktiflerle, üye ülkelere yol gösterirler, denetlerler, yardımcı olurlar.

3 İSG konusunda Birleşmiş Milletlere (BM) bağlı kuruluşlar; Uluslar arası Çalışma Örgütü ILO Dünya Sağlık Örgütü WHO BM Çevre Programı-UNEP BM Sanayi Geliştirme Örgütü-UNIDO Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı BM Kalkınma Programı-UNDP Avrupa İSG Ajansı OSHA-EU İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansları USA-OSHA ve EU-OSHA Amerika Birleşik Devletleri nde OSHA-USA nın kuruluş amacı, işyeri güvenliği ve işçi sağlığı hakkındaki yasal düzenlemeleri belirlemek ve İş Sağlığı ve Güvenliği alanında araştırma, eğitim gibi faaliyetlerde bulunarak çalışma şartlarının iyileştirilmesini sağlamaktır. Avrupa da OSHA-EU nın kuruluş amacı, Avrupa Birliğinde işyerlerinin daha sağlıklı, güvenli ve üretken olmalarına katkıda bulunmaktır. Bu Ajans, iş sağlığı ve güvenliği konusunda ülkelerin gelişimi ve konuyla ilgili bilgi paylaşımını sağlamaktadır. Bu uluslararası kuruluşlardan en önemlileri; İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı (USA-OSHA ve EU-OSHA) (Occupational Safety and Health Administration) Dünya Sağlık Örgütü (WHO) (World Health Organization) Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) (International Labour Organization) Olarak sıralanabilir. Ajansın kuruluşu ve aktiviteleri üç Direktifle düzenlenmiştir: 2062/94, 1643/95 ve 1654/2003. Ajans merkezi İspanya nın Bilbao kentindedir. Bütün üye ülkeler devlet, işçi ve işveren tarafları ile Ajansa üyedirler. Yaklaşık 50 kişinin görev aldığı Ajansın çok sayıda yayını ve yıllık düzenli aktiviteleri bulunmaktadır.

4 Ayrıca her yıl Ekimayının ikinci haftasını iş sağlığı ve güvenliği haftası olarak kutlamakta ve değişik etkinlikler düzenlemektedir. Ajansın bütün üye ve aday ülkelerce aynı formatta düzenlenen bir internet sayfası ve bilgi ağı mevcut olup bu sayfa aracılığı ile tüm üye ülkelerin konu ile ilgili bilgi alışverişinde bulunmaları sağlanmaktadır. Türkiye Ajansa aday ülke olarak gözlemci statüsünde katılmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), yılında ABD nin San Francisco kentinde toplanan Birleşmiş Milletler Konferansı, bu dönemde bütün halkların sağlığının, dünyada barış ve güvenliğin sağlanması açısından temel önem arz ettiğini kabul ederek Çin ve Brezilya lı delegelerin bir Uluslararası Sağlık Örgütü kurulması amacıyla toplantı düzenlenmesi oybirliğiyle kabul edilmiştir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Temmuz 1946 tarihleri arasında New York ta toplanan Uluslararası Sağlık Konferansı nda, Türkiye nin de içinde bulunduğu 61 ülkenin temsilcileri tarafından WHO Anayasası imzalanarak en az 26 üye ülkenin resmi kabulu ile yürürlüğe girmesi için işlem başlatılmıştır. Türkiye 2 Ocak 1948 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü ne üye olmuştur. 26 üye ülkenin resmi kabul işlemi 7 Nisan 1948 tarihinde netleşmiş ve 7 Nisan günü tüm Dünya da Dünya Sağlık Günü olarak kabul edilmiştir. Türkiye Cumhuriyeti, 9 Haziran 1949 tarih ve 5062 sayılı Kanun la Dünya Sağlık Örgütü Anayasası nı onaylayarak WHO ya resmen üye olmuştur. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Uluslararası Çalışma Örgütü, uluslararası insan ve çalışma haklarının iyileştirilmesi için çalışan bir Birleşmiş Milletler uzmanlık kuruluşudur. Merkezi Cenevre dedir. Uluslararası Çalışma Örgütü, 1919 da imzalanan Versay Anlaşmasında öngörülen Milletler Cemiyeti ile ortaya çıkmıştır. Birleşmiş Milletler üyeleri içinde ILO üçlü bir yapıya sahip bulunmaktadır, bunlar; işveren temsilcileri, işçi temsilcileri ile hükümet temsilcileridir. ILO, sosyal ve ekonomik konularda ve başka alanlarda geçerli ulusal politikaların geliştirilmesinde ve duruma göre uygulanmasında sendikalar ile işverenler arasındaki sosyal diyalogu geliştirerek aynı üçlü yapılanmayı üye ülkelerde de teşvik etmektedir.

5 Birleşmiş Milletler üyeleri içinde yalnızca ILO, üçlü bir yapıya sahiptir. İşveren ve işçi temsilcileri; ekonominin, "sosyal tarafları" olarak, üçüncü tarafı oluşturan hükümet temsilcileri ile (politika ve programların şekillendirilmesinde) eşit söz hakkına sahiptirler. Sözleşmeler, üye ülkelerin yasama organlarındaki onaylarıyla birlikte, öngördükleri koşullarının uygulanması konusunda bağlayıcı hükümler içermektedirler. Tavsiye kararları ise, politika geliştirme, yasama ve uygulama konularında rehberlik görevi görmektedir yılında kurulmuş olan Uluslararası Çalışma Örgütü, sosyal adaletin ve uluslararası insan ve çalışma haklarının iyileştirilmesi için çalışan bir Birleşmiş Milletler ihtisas kuruluşudur. Dünya savaşının yarattığı karışıklık sonucu ortaya çıkan ve üç çeyrek asır süren değişim kargaşası ile yoğrulan Uluslararası Çalışma Örgütü, evrensel ve sürekli barışın ancak sosyal adalet ile sağlanabileceğini savunan bir temel ilke üzerine kurulmuştur. ILO Anayasası Herhangi bir ülkenin, emeğin insani koşullarını benimsememesi, kendi ülkelerindeki durumu iyileştirme isteğinde olan diğer ülkeler için bir engel teşkil eder. İnsan haklarına saygı, Yeterli yaşam standartları, İnsanca çalışma koşulları, İstihdam olanakları, Ekonomik güvence bunlar ILO'nun her yerde çalışanlara sağlamaya çaba gösterdiği sosyal adaletin temel unsurlarıdır.

6 Uluslararası Çalışma Örgütü, Sözleşmeler ve Tavsiye Kararları yoluyla, çalışma hayatına ilişkin temel haklar, örgütlenme özgürlüğü, toplu pazarlık, zorla çalıştırmanın engellenmesi, fırsat ve muamele eşitliği gibiçalışmaya ilişkin tüm konuları düzenleyici, uluslararası çalışma standartları oluşturur. Mesleki eğitim ve rehabilitasyon, istihdam politikası, iş hukuku, endüstriyel ilişkiler, çalışma şartları, yönetimin geliştirilmesi, kooperatifler, sosyal güvenlik, çalışma istatistikleri, iş sağlığı ve güvenliği konularında teknik yardım sağlar. Bağımsız iş ve işveren örgütlerinin kurulmasını destekler ve bunlara eğitim ve danışmanlık hizmeti verir. Birleşmiş Milletler sistemi içinde Uluslararası Çalışma Örgütü'nün, yönetim kurullarına işçi, işverenin hükümetlerle eşit olarak katıldığı, kendine has olan üçlü bir yapısı vardır. ILO nun tarihçesi Uluslararası Çalışma Örgütü, 1919 da imzalanan Versay Anlaşmasında öngörülen Milletler Cemiyeti ile ortaya çıkmıştır. Amaç, Birinci Dünya Savaşından sonra giderek büyüyen sorunlara yönelik sosyal reform niteliğinde çözümler bulmak ve reformların uluslararası düzeyde uygulanmasını sağlamaktı. İkinci Dünya Savaşından sonra, Filadelfiya Bildirgesi ile birlikte, ILO'nun temel amaç ve ilkeleri dinamik bir yeniden oluşum ve genişleme sürecine girmiştir. Bildirge, savaş sonrası ulusal bağımsızlıkla birlikte büyümeyi öngörmüş, gelişmiş dünya ile büyük ölçekte teknik işbirliğinin başlangıcının müjdecisi olmuştur. ILO 1946 da, henüz yeni oluşturulan Birleşmiş Milletler Teşkilatı'nın ilk uzmanlık kuruluşu olmuştur. ILO 1969 daki 50. kuruluş yıldönümünde Nobel Barış Ödülü nü kazanmıştır. Uluslararası Çalışma Ofisi, Yönetim Kurulu tarafından atanan bir Genel Direktör tarafından yönetilmektedir.

7 ILO Nasıl Çalışır? Birleşmiş Milletler üyeleri içinde yalnızca ILO üçlü bir yapıya sahip bulunmaktadır; işverenveişçi temsilcileri ekonominin "sosyal tarafları" politika ve programların şekillendirilmesinde, üçüncü tarafı oluşturan hükümet temsilcileri ile eşit söz hakkına sahiptirler. ILO, sosyal ve ekonomik konularda ve başka alanlarda geçerli ulusal politikaların geliştirilmesinde ve duruma göre uygulanmasında sendikalar ve işverenler arasındaki sosyal diyalogu geliştirerek aynı üçlü yapılanmayı üye ülkelerde de teşvik etmektedir. ILO sekreteryası, merkez büroları, araştırma merkezi ve basımevi Cenevre deki Uluslararası Çalışma Ofisi nde faaliyet göstermektedir. 40'ı aşkın ülkedeilo'nun bölge, alan ve ülke ofisleri bulunmaktadır ve yerinden yönetim ilkesine göre çalışmaktadır. Yönetim Kurulu ve Ofisin çalışmalarına, temel sanayi kollarında oluşturulan yine üçlü yapıdaki komiteler yardımcı olmaktadır. Bunların yanı sıra, mesleki eğitim, yönetim geliştirme, iş güvenliği vesağlığı, endüstriyel ilişkiler, çalışanların eğitimi ve kadın ve genç işçilerin özel sorunları konularında uzman kişilerden oluşan komiteler de bu çalışmaları desteklemektedir. ILO üye ülkelerinin bölgesel toplantıları, bölge ile ilgili özel konuları değerlendirmek üzere düzenli olarak yapılmaktadır. Uluslararası asgari çalışma standartları ve ILO nun genişletilmiş politikaları, her yıl toplanan Uluslararası Çalışma Konferansı nda belirlenmektedir. ILO üyesi ülkeler tarafından finanse edilen çalışma programı ve bütçesi ise her iki yılda bir aynı Konferans tarafından benimsenmektedir. Konferansta ayrıca, dünyada çalışanların durumu ve sosyal konulardaki sorunlar ile ilgili tartışmaların yapıldığı uluslararası forumlar gerçekleştirilmektedir. Her üye ülkenin, iki hükümet temsilcisi, bir işveren ve bir işçi ile konferansa katılma hakkı vardır. Bu delegeler, bağımsız olaraksöz alabilirler ve oy verebilirler. Konferansın yıllık oturumları arasındaki ILO çalışmaları ise, 28 Hükümet temsilcisi ile 14 işçi ve 14 işveren temsilcisinden oluşan Yönetim Kurulu tarafından sürdürülür. ILO Ne Yapar? ILO nun dört temel stratejik hedefi vardır: Çalışma yaşamında standartlar, temel ilke ve haklar geliştirmek ve gerçekleştirmek. Kadın veerkeklerininsanayakışır işlere sahip olabilmeleri için daha fazla fırsat yaratmak, Sosyal koruma programlarının kapsamını ve etkinliğini artırmak, Üçlü yapıyı ve sosyal diyalogu güçlendirmek.

8 Bu hedefler bir dizi yolla gerçekleştirilmektedir: Temel insan haklarını geliştirmek, çalışma ve yaşam koşullarını iyileştirmek, istihdam olanakları yaratmak üzere uluslararası politika ve programların oluşturulması. Uluslararası çalışma standartlarının oluşturulması; bu standartların uygulanmasının izlenmesi için uygun mekanizmanın oluşturulması, standartların ulusal mercilere, söz konusu politikaların hayata geçirilmesinde, yol gösterici olmaktadır. Politikalar ve Programlar Filadelfiya Bildirgesi Uluslararası Çalışma Konferansı, 1944 te Filadelfiya da toplanmış ve Filadelfiya Bildirgesini kabul etmiştir. Bu bildirge ile ILO, aşağıda yer alan ilkeleri benimseyerek, hedef ve amaçlarını yeniden tanımlamıştır. Emek bir ticari mal değildir. Sürdürülebilir bir gelişme için ifade ve örgütlenme özgürlüğü esastır. Dünyanın herhangi bir yerindeki yoksulluk, dünyanın her yerindeki refahı tehdit etmektedir. Bütün insanlar, ırk, inanç ya da cinsiyet farkı gözetmeksizin özgürlük ve saygınlık, ekonomik güvenlik ve eşit fırsat koşullarında maddi ve manevi gelişimlerini sürdürme hakkına sahiptirler. Çalışma Yaşamında Temel İlke ve Haklar Bildirgesi: Ülkelerin söz konusu politikaları pratikte fiilen gerçekleştirmelerine yardımcı olmak için, kapsamlı bir uluslararası teknik işbirliği programının, sosyal tarafların aktif ortaklığı ile oluşturulması ve uygulanması. Bu çabaların tümünün geliştirilmesi için eğitim, öğretim, araştırma ve yayın faaliyetlerinde bulunulması yılında Uluslararası Çalışma Konferansı, Çalışma Yaşamında Temel İlke ve Haklar Bildirgesi ni kabul etmiştir. Bu bildirge ile Konferans, uluslararası topluluğun işçi ve işverenlerin örgütlenme özgürlüğü ve etkin toplu pazarlık haklarına iyi niyet çerçevesinde riayet etme, geliştirme ve gerçekleştirme taahhüdünü ortaya koymuştur. Konferans ayrıca, üye ülkelerin zorla çalıştırma ya da zorunlu çalıştırmanın her tür şeklini ortadan kaldırma, çocuk emeğinin etkili biçimde yasaklanması, istihdam ve mesleki düzeyde ayrımcılığın yok edilmesi yönünde çaba gösterecekleri taahhüdünde bulunmuştur. Bu Bildirge, üye ülkelerin, ilgili Sözleşmeleri imzalamamış olsalar dahi bu Bildirgede yer alan temel ilkelere riayet etmekle yükümlü olduklarını belirtmektedir.

9 ILO Sözleşmeleri ve Tavsiye Kararları ILO nun temel ve en önemli fonksiyonlarından biri, Uluslararası Çalışma Konferansı nın uluslararası standartları belirleyen Sözleşme ve Tavsiye Kararlarının üçlü yapı (işçi-işveren-hükümet) tarafından kabul edilmesidir. Bu Sözleşmeler, üye ülkelerin yasama organlarındaki onaylarıyla birlikte, öngördükleri koşullarının uygulanması konusunda bağlayıcı hükümler içermektedirler. Tavsiye kararları ise, politika geliştirme, yasama ve uygulama konularında rehberlik görevi görmektedir. Bu sözleşmeleri onaylayan ülke sayısı artmaktadır. ILO sözleşmelerin yasal olarak uygulamada geçerliliğinin denetimi ile ilgili etkin bir yöntem geliştirmiştir. Denetim, sözleşmelerle gelen yükümlülüklere ne ölçüde uyulduğunu nesnel temeller bazında değerlendiren bağımsız uzmanlar tarafından gerçekleştirilmektedir. Ayrıca, örgütlenme özgürlüğünün ihlali ile ilgili şikayetlerin değerlendirildiği özel bir prosedür bulunmaktadır. Sözleşme ve Tavsiye Kararları, 1919 dan bu yana, çalışma dünyası ile ilgili hemen her konuyu kapsamıştır. Bunlar arasında, bazı temel insan hakları (özellikle dernek kurma, örgütlenme ve toplu pazarlık hakkı, zorla çalıştırma ve çocuk emeğinin yasaklanması, çalışma hayatında ayrımcılığın yok edilmesi), çalışma yönetimi, endüstriyel ilişkiler, istihdam politikası, çalışma koşulları, sosyal güvenlik, iş güvenliği ve sağlığı, kadınların istihdamı ile göçmen işçiler ve denizciler gibi bazı özel kategorilerin istihdamı yer almaktadır. Her üye ülke, karar alma konumunda olan ulusal yetkililerin de yer aldıkları Konferans tarafından belirlenen Sözleşme ve Tavsiye Kararlarına uymakla yükümlüdür. Sözleşmeler; 189 adet. Tavsiye kararları; 202 adet. Protokol; 5 adet 185 üye ülke bulunmaktadır.

10 Türkiye ILO ya 1932 yılında üye olmuştur. ILO Ankara Ofisi ise 1976 yılında açılmıştır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve sosyal ortakların girişimiyle Türkiye hükümetinin ILO ya Oran'daki diplomatik alanda tahsis ettiği arsada ILO Ankara Ofisi ve Enformasyon Merkezi inşa edilmiş ve 2001 yılında hizmete girmiştir. ILO Ankara Ofisi ILO yu Türkiye de temsil etmeyi, Türkiye de uluslararası çalışma standartlarının uygulanmasını izlemeyi, teknik işbirliği program ve projelerini uygulamayı, Türkiye hakkında veri toplamayı ve toplanan verileri değerlendirmeyi ve Enformasyon Merkezi aracılığıyla kamuoyuna ILO yayın, belge ve dökümanları sunmayı, yayın satış programını yürütmeyi hedeflemektedir. No.98 Örgütlenme ve Toplu Sözleşme Hakkı Sözleşmesi (1949) Sendika ayrımcılığı gözetilmesine, farklı kesimlerin örgütlerinin birbirlerinin çalışmalarına müdahale etmelerine karşı ve toplu sözleşme düzeninin geliştirilmesine yönelik önlemler getirmektedir. No.100 Eşit Ücret Sözleşmesi (1951) Erkek ve kadınların, eşit işlerde eşit ücret ve sosyal haklara sahip olmalarını öngörmektedir. No.105 Zorla Çalıştırmanın Yasaklanması Sözleşmesi (1957) Zorla ya da zorunlu çalıştırmanın herhangi bir biçiminin siyasal zorlama ve eğitme, siyasal ya da ideolojik görüşlerin açıklanması nedeniyle cezalandırma, işgücünü harekete geçirme, çalışma disiplinini sağlama, ayrımcılık ve grevi katılanları cezalandırma aracı olarak kullanılmasını yasaklamaktadır. Temel ILO Sözleşmeleri No.29 Zorla Çalıştırma Sözleşmesi (1930) Sözleşme zorla ya da zorunlu çalıştırmanın her tür biçimine son verilmesini öngörmektedir. Ancak, askerlik hizmeti, mahkumların belirli bir denetime göre çalıştırılmaları, bu arada savaş, yangın ve deprem gibi olağanüstü durumlarda gerek duyulan çalıştırma biçimleri için istisna tanınmaktadır. No.87 Örgütlenme Özgürlüğü ve Örgütlenme Hakkının Korunması Sözleşmesi (1948) Bütün işçi ve işverenlerin, önceden izin almaksızın ve serbestçe kendi örgütlerini kurma ve bu örgütlene katılma haklarını güvence altına almakta ve bu örgütlerin resmi görevlilerin müdahalelerinden bağımsız serbestçe işlev görebilmelerini sağlayacak güvenceler getirmektedir. No.111 Ayrımcılık (İstihdam ve Meslek) Sözleşmesi (1958) İş verme, eğitim ve çalışma koşullarının düzenlenmesinde ırk, renk, cinsiyet,din, siyasal görüş, ulusal kimlik ve sosyal köken temelinde ayrımcılık yapılmasının ulusal politikalarla önlenmesi, fırsat ve uygulama alanında eşitliği geliştirme çağrısında bulunmaktadır. No.138 Asgari Yaş Sözleşmesi (1973) İşe kabulde asgari yaşın zorunlu temel eğitimin tamamlandığı yaştan daha düşük olamayacağını öngörerek çocuk işçiliğinin ortadan kaldırılmasını amaçlamaktadır.

11 No.182 Çocuk İşçiliğinin En kötü Biçimleri Sözleşmesi (1999) Çocuk işçiliğinin en kötü biçimlerinin acilen ve etkili biçimde ortadan kaldırılmasını sağlayacak önlemlerin alınmasını öngörmektedir. Çocuk işçiliğinin en kötü biçimleri arasında kölelik ve benzeri koşullarda çalıştırılma, silahlı çatışmalarda kullanılmak üzere zorla askere alınma, fuhuş ve pornografi amaçlarıyla veyasadışı işlerde kullanılma vebuarada çocukların sağlığına, güvenliğine ve ahlaki değerlerine zarar verecek işler yer almaktadır. ULUSLARARASI KURULUŞLAR NEZNİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ 1976 Birleşmiş Milletler Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Antlaşması da, söz konusu meseleyi şu ifadelerle teyit etmektedir: Söz konusu antlaşmaya taraf olan devletler, herkesin adil ve uygun çalışma koşullarına sahip olmasını ve bu koşulların özellikle sağlık ve güvenlik gereklerini karşılıyor olması hususunu tanımaktadır. İş sağlığı ve güvenliği, bu taahhütleri karşılayacak olan kilit faaliyettir. ULUSLARARASI KURULUŞLAR NEZNİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İş sağlığı ve güvenliği hakkı, 1948Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinde şu şekilde vurgulanmıştır: Herkesin, çalışma, mesleğini seçme ve adil ve uygun iş koşullarında çalışma hakkı bulunmaktadır. ULUSLARARASI KURULUŞLAR NEZNİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ 1978 de AB Komisyonu Tarafından Hazırlanan ilk Sağlık & Güvenlik Aksiyon Programında amaç şu şekilde sıralanmıştır; Çalışma koşullarının düzeltilmesi, İş kazaları ve meslek hastalıklarının nedenleri hakkında daha iyi bilgi sağlanması, Riskleri belirlemek ve tayin etmek, denetim yürürlüğe koyulması, Sağlanan bilgiler ışığında tutum ve davranışlarda gelişim sağlama.

12 ÜLKEMİZDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ANAYASA Devletin temel kuruluşunu ve vatandaşın haklarını, ödevlerini düzenleyen T.C. Anayasası yasama kaynaklarının başında yer alır. Halk oyuna sunularak kabul edilen ve 2709 sayılı kanunla 1982 yılında yürürlüğe giren Anayasamızda, çalışma hayatı ile ilgili hükümler, vatandaşların ekonomik ve sosyal hakları ve ödevlerini düzenleyen üçüncü bölümde bulunmaktadır. Anayasa, mevzuat hiyerarşisinde en üstte yer alır, daha sonra sırasıyla; Kanun-Tüzük ve Yönetmelikler gelir. Madde 50: Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz. Küçükler ve kadınlar ile bedenî ve ruhî yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar. Dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir. Madde 55: Ücret emeğin karşılığıdır. Devlet, çalışanların yaptıkları işe uygun adaletli bir ücret elde etmeleri ve diğer sosyal yardımlardan yaralanmaları için gerekli tedbirleri alır. Asgari ücretin tespitinde ülkenin ekonomik ve sosyal durumu göz önünde bulundurulur. İş Sağlığı ve Güvenliği Yasal Dayanağını Öncelikle ANAYASA dan almaktadır. Madde 17: Herkes yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir. Madde 18: Hiç kimse zorla çalıştırılamaz. Angarya yasaktır. Madde 48: Herkes, dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetine sahiptir. Madde 49: Çalışma, herkesin hakkı ve ödevidir. Devlet, çalışanların hayat seviyesini yükseltmek, çalışma hayatını geliştirmek için çalışanları ve işsizleri korumak, çalışmayı desteklemek, işsizliği önlemeye elverişli ekonomik bir ortam yaratmak ve çalışma barışını sağlamak için gerekli tedbirleri alır. Madde 56: Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek devletin ve vatandaşların ödevidir. Madde 60: Herkes sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır veteşkilatı kurar.

13 ÜLKEMİZDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KAYNAKLARI 6331 İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanunu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Yönetmelikleri Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Yönetmelikleri Milli Eğitim Bakanlığı Yönetmelikleri Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Yönetmelikleri İç İşleri Bakanlığı İş Yönetmelikleri Ulaştırma Bakanlığı Yönetmelikleri Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) Yönetmelikleri ILO Sözleşmeleri 4857 İSİG Yönetmelikleri Çeşitli Yönetmelik ve Yönergeler TÜRKİYE DE ÇALIŞMA YAŞAMI yeterli denetim yapılamamakta ve her yıl ancak işyerlerinin %4-5 i zar zor denetlenebilmektedir. 50 den az işçi çalıştıran işyerlerinde hiçbir düzenleme ve denetim bulunmamaktadır İş kazalarının %60 ından fazlası bu işyerlerinde gerçekleşmektedir TÜRKİYE DE ÇALIŞMA YAŞAMI Çalışma çağındaki nüfus yaklaşık 50 milyon İşgücüne katılma oranı yaklaşık %50 işçi statüsünde çalışanların büyük bölümü kayıt dışı, iş sağlığı yönünden izlenememekte Sigortalı çalışanların yarısından fazlası 50 nin altında işçi çalıştıran işyerlerinde çalışmakta, iş sağlığı yönünden izlenememekte Kamu çalışanları, tarım çalışanları iş sağlığı yönünden kapsam dışı bırakılmış durumda Yapılan çalışmaya göre; Türkiye'de her yıl 35binile105bin arasında meslek hastası olması beklenirken, kayıtlara sadece 539 meslek hastasının girdiği tespit edilmektedir.

14 İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları son 10 yılda; İngiltere de %10, Almanya da %35, Japonya da %21 oranında azalmıştır. ABD de son yıllarda sürekli azalırken; azalma 4 yılda %6 yı bulmuştur. AB nde ise; arası dönemde ciddi iş kazası sıklığı %17, ölümlü iş kazası sıklığı ise %23 oranında azalmıştır. (EUROSTAT, 2007) ILO nun verilerine göre ölümlü iş kazası oranlarında en iyi olan ülke İngiltere olup, ülkemizdeki iş kazası oranı bu ülkenin oranından yaklaşık 15 kat daha fazladır. ILO rakamlarına göre ölümlü iş kazası oranlarında en fazla orana sahip ülke Türkiye ile birlikte Hindistan ve Rusya dır. Buna karşılık İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları son 10 yılda; Tayvan da %48, Tayland da %12.5, Singapur da %141, Tunus da %25, Arjantin de %23.3, İspanya da %38, Estonya da %36,Letonya da %19.5, İzlanda da %112, Polonya da %18, Şili de %14.5 oranında artmıştır. SGK verilerine göre; Ülkemizde günde yaklaşık 200 iş kazası olmakta, 3 işçi iş kazası sonucu ölmekte 4 kişi iş kazası sonucu iş göremez hale gelmektedir. Bu rakamların yanı sıra SGK istatistiklerine yansımayan, kapsam ve kayıt dışı iş kazaları ve meslek hastalıkları sonucu maddi ve manevi kayıplar (isggm)