Klinik Araştırmalarda Dijitalizasyon Araştırmacı Tarafından Başlatılan Klinik Araştırmalar ve Veri Sempozyumu İstanbul Üniversitesi, 12 Eylül 2018 Enis Sağol IQVIA Klinik Operasyonlar Müdürü Copyright 2017 IQVIA. All rights reserved.
Ajanda Klinik Araştırmalarda dijitalleşme neden gereklidir ve manuel sistemlere göre avantajları ve dezavantajları nelerdir? Klinik Araştırmalarda kullanılan dijital teknolojiler: Elektronik olgu rapor formları (eorf) Hastanelerde kaynak doküman yönetimini dijital teknoloji ile birleştiren elektronik sağlık kayıt sistemleri ve bu sistemler için FDA 21 CFR Part 11 standardı gereklilikleri Araştırma ürünleri operasyonu ve güvenliği için entegre internet tabanlı geri bildirim sistemleri (IWRS) Gönüllü ve araştırmacı tarafından bildirilen anket ya da diğer sağlık verilerinin toplandığı veri tabanları (epro) Araştırma ürünü güvenlik veri tabanları (SAE/SUSAR) Kardiyoloji, radyoloji ve patoloji izleme ve merkezi raporlama sistemleri Merkezi laboratuvar sistemleri ve örnek standardizasyonu Dijitalleşmede gelecek nesil: Elektronik olur formları (econsent), giyilebilir cihazlar ve yapay zeka 1
Klinik Araştırmalarda Dijitalleşme Neden Gereklidir? Kategori Hız Güvenlik Dijital Sistemlerin Değerlendirmesi Avantajlar Veri girişi ve işlenmesi çok hızlı Hem gönüllü, hem de araştırma ürünü güvenliği üst seviyede Tutarlılık/Doğruluk Operasyon Bilgiye Erişim İyi bir veritabanı ve otomatik sorgu tasarımı ile tutarlı ve doğru veriler Daha az iş gücü gereksinimi, hızlı sorgu yaratma ve çözme ile uzaktan izleme olanakları İyi bir tasarım ile verilere ve istatistiklere anında erişim ve grafikli gösterim Dezavantajlar Manuel sistemlere göre pahalı (özellikle küçük ölçekli projeler için) FDA 21 CFR Part 11 gereksinimleri, validasyon, veri körleme vs. gibi işlemler özel personel/uzmanlık gerektirir. 2
Klinik Araştırmalarda Veri Akışı: Sistemler Elektronik Olgu Rapor Formu (e- Case Report Form) Verilerin en hızlı şekilde destekleyiciye iletilmesini sağlar Interactive Web Response System (IWRS) İlaç gönderim ve gönüllü atamalarının kusursuz yapılmasını sağlar Merkezi Radyoloji İzleme Sistemleri Görüntülemelerin merkezi olarak izleme, doğrulama ve değerlendirilmesi sağlar Merkezi Güvenlik Veri Tabanları Güvenlik bilgilerinin (SAE/AE/SUSAR) zamanlı işlemesi, bildirilmesi ve bilgilendirilmesini sağlar Elektronik Gönüllü ve Araştırıcı Raporlama Çıktıları Sistemi epro ve ecro ların anında destekleyiciye iletilmesini sağlar Merkezi ve On-Site İzleme Faaliyetleri 3
Elektronik Olgu Rapor Formu (eorf - ecrf) Olgu Rapor Formu: Araştırmadaki her bir gönüllüye ait verilerin protokolde tanımlandığı şekilde kaydının yapılması için hazırlanan basılı, optik veya elektronik belgedir. Geçmiş Günümüz Yakın Gelecek (Hatta Günümüz) Kağıt / Optik ORF Elektronik ORF Otomatikleştirilmiş Sistemler Dezavantajları: Veri iletimi çok yavaş (faks veya posta ile) Sorgu (query) üretimi, doğrulama zor ve ek iş gücü gerektiriyor. Avantajları: Veri iletimi hızlı (veri girildiği anda merkeze ulaşır) Sorgu üretimi ve cevabı hızlı Az miktarda iş gücü gerekliliği Uzaktan erişimle kontrol Avantajları: ediary, epro gibi valide edilmiş sistemler verinin birden fazla yere girilme gerekliliğini ortadan kaldırarak pratiklik sağlar. Giyilebilir cihazlar 4
Olgu Rapor Formu (ORF): Otomatik Sorgu (Query) Yönetimi Sistem beklenmeyen bir veri girildiğinde mantıksal veri doğrulama yöntemleri ile (örn, if, whatif, iferror gibi analizler ile) otomatik olarak sorgu üretebilir. Sistem kontrolü ile birlikte veri yöneticileri de girilen verileri düzenli olarak kontrol edip sorgu yaratabilirler. Otomatik Sorgu Örnekleri: Veriler için alt ve üst limit belirleme (örn, tansiyon, nabız, solunum hızı, lab sonuçları) Mantıksal doğruluk izleme (örn, sisteme girilen ileri bir tarih, önceki verilerle örtüşmeyen/benzemeyen yeni bir veri girilmesi) Girilen sonuçlara göre AE/SAE bölümüne yönlendirme SAE follow up girişi hatırlatma, doz ayarlaması, yapılmayan/kayıt edilmeyen vizitleri hatırlatma 5
Hastanelerde Merkezi Kaynak Doküman Yönetimi Giriş yöntemlerine göre kaynak dokümanları iki kategoride inceleyebiliriz Kağıt Bazlı Kaynak Dokümanlar Gözlem formları, hasta başı dokümanları, bilgi notları, cihaz çıktıları gibi Kolaylıklar: En alışılmış yöntem, tüm dosya bir arada Soru İşaretleri: Kaybolma/zarar görme riski, dayanıklılık, okunaklılık, her birim için ayrı dosya açılma durumunda takip güçlüğü Elektronik Kaynak Dokümanlar Anamnez ve epikriz formları, laboratuvar raporları, radyoloji (PACS) görüntüleri gibi Kolaylıklar: Erişim kolaylığı, dayanıklılık, düzen, finansal takip kolaylığı Soru İşaretleri: İzleyicinin erişimi, yedekleme düzeni, FDA 21 CFR Part 11 uyumluluk İleri Gelecek: Direct Clinical Data Capture Systems Elektronik kaynak dokümana girilen verilerin otomatik olarak ecrf e aktarılması. Sistemle ilgili en büyük endişe kişisel verilerin gizliliğinin korunabilmesidir. 6
Diğer Veri Giriş Sistemleri: epro Electronic Patient Reported Outcome Sistemleri epro Sistemleri ile; Hastanın araştırma merkezini ziyareti esnasında doldurduğu anketler (örn; EQ-5D) direkt olarak hasta tarafından cihaza girilir ve anında merkezi veritabanına gönderilir. Araştırmacı veya Rater ların doldurduğu anketler (örn; EDSS) direct olarak cihaz içindeki forma doldurulur ve anında merkezi veritabanına iletilir. Elektronik hasta günlükleri hastaya teslim edilir ve hastanın evinde düzenli aralıklarla giriş yapması beklenir. Hastaların girdiği veriler hücresel bağlantı ile anında merkezi veritabanına aktarılır. Bu sistemlere yapılan veri girişlerinde ek bir kağıt belge doldurulmasına gerek yoktur. Bu nedenle hem hızlı hem de Pratik bir veri akışı sağlar. Diğer Veri Giriş Sistemleri: İnteraktif Sesli/Webtabanlı Yanıt Sistemi (IVRS/ IWRS) IVRS/IWRS ile; o Hasta yönetimi (hasta tarama, randomizasyon, sonlandırma) o İlaç Tedariği Yönetimi (SKT, ilaç miktarı, yeni ilaç iletilmesi) o Raporlama (hasta ve ilaç listeleri) mümkündür. 7
Dijitalleşme İzleme Faaliyetlerini de Değiştiriyor Geleneksel İzleme (Traditional Monitoring) Verilerin %100 oranında eksiksiz olarak izlenmesi ve doğrulanması işlemidir. Avantajlar: Tüm veri incelendiği için hata payı azdır. Dezavantajlar: Yüksek iş gücü gereksinimi. Riskli ve risksiz konulara eşit zaman ayırma neticesinde gözden kaçabilecek önemli veriler. Riske Dayalı İzleme (Risk Based Monitoring) Riskli alanlar belirlenerek izleme faaliyeti bu alanlara yönlendirilir ve örnekleme yapılır. Avantajlar: Daha az iş gücü ile önemli veriye odaklanılır. (örn. Hasta uygunluğu ve primer sonlanım noktaları) Dezavantajlar: Verinin tamamı incelenmediği için yanlış risk belirleme durumunda dezavantaj olabilir. Uzaktan İzleme (Remote Monitoring) Riskli alanlar için Kalite Kontrol ve Güvence sistemleri oluşturulur ve merkez izlemesine ek olarak uzaktan izleme yapılır. Teknoloji Katılımı: Merkezi İzleyici Ekipleri Merkezi Radyoloji İzleme Dashboard Kullanımı epro Sistemleri Gelişmiş ecrf Sistemleri Elektronik Güvenlik Veritabanları 8
Dijitalleşmede Gelecek Nesil: Otomatikleşmiş Sistemler TRIALMAX Touch cihazına Bluetooth ile entegre edilmiş spirometre cihazı. Cihazdan alınan tıbbi veriler bluetooth ile epro ya gönderilir ve gönüllü buradaki sorguyu yanıtlayıp, hücresel bağlantı ile merkeze gönderir. Verinin manuel olarak ecrf e girilmesine gerek olmaz, dolayısıyla SDV gereksinimi de ortadan kalkar. İzleyici mantıksal kontrol yapar. 9
Dijitalleşmede Gelecek Nesil: Otomatikleşmiş Sistemler The HealthPatch MD vital bilgi ve biyometrik ölçüm takibi yapar: Tek lead EKG, Tansiyon, Nabız, solunum sıklığı, vücut sıcaklığı, düşme kontrolü, aktivite takibi wgt3x-bt: The wgt3x-bt ActiGraph s activity monitor: FDA tarafından onaylanan ilk aktivite monitorü 10
Dijitalleşmede Gelecek Nesil: Yapay Zeka Klinik Araştırmada Yapay Zeka: Büyük Veriyi yorumlama yolu ile kullanım, iş kararlarının buna göre alınması. Örn, yeni araştırma çalışma tasarımı yapılırken büyük veriye göre, trend analizleri ve çalışmanın tasarımının oluşturulması. Proses otomasyonu ve etkinlik için odaklanma Yapay zekanın yönlendirdiği veri analizleri 11