TÜRKİYE DE ARAŞTIRMACI-YAYIMCI-ÇİFTÇİ BAĞININ GÜÇLENDİRİLMESİ ÇALIŞMALARI Muhammet DEMİRTAŞ 1 Reyhan DEMİRTAŞ 1 O.Sedat SUBAŞI 2 mdemirtas@tagem.gov.tr reyhan.demirtas@gthb.gov.tr sedatsbs@gmail.com 1 Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü, Yenimahalle / ANKARA 2 Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü, Erdemli / MERSİN ÖZET Tarımsal üretim faaliyetlerinde gerek bu teknolojilerin geliştirilmesi ve gerekse uygulamaya aktarılmasında araştırmacılar, yayımcılar ve çiftçiler arasındaki ilişkilerin çok önemli bir yeri vardır. Tarımsal araştırma, yayım ve eğitim kuruluşları arasındaki işbirliğinin etkin hale getirilmesi, araştırmacılar-yayımcılar-çiftçiler arasındaki bağın güçlendirilmesi ve kırsal kesime yenilik transferi yapılması amacıyla çeşit adaptasyon denemeleri ve bilgi alışveriş (BAV) toplantıları yapılmaktadır. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı na bağlı araştırma enstitülerinin yöneticileri ile tarımsal yayım kuruluşları ve çiftçilere yönelik faaliyetleri konusunda anket uygulanmış ve elde edilen veriler ve benzer araştırma sonuçları ışığında karşılaşılan sorunların giderilmesine yönelik çözüm önerileri getirilmeye çalışılmıştır. Yeni bir teknoloji meydana getirme veya bilgiyi üretmenin çok uzun zaman alan bir uğraştır. Tarımsal alanda yapılan araştırmaların daha çok çiftçi ihtiyaçlarına cevap vermesi gerektiği sonucu ortaya çıkmıştır. Tarımsal yayımda yukarıdan-aşağı yayım yaklaşımı yerine çiftçi katılımının daha yüksek olduğu talep yönlendirici aşağıdan-yukarı bir yayım yaklaşımına gidilmesi gerektiği belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Tarımsal yayım, tarımsal araştırma, araştırmacı-yayımcı-çiftçi bağı, tarımsal yenilikler ENHANCING STUDIES OF RESEARCHER-EXTENSIONIST-FARMER LINKAGES IN TURKEY ABSTRACT The linkage between researcher, extensionist and farmers is important not only development of technologies also applications of them in practices. Many adaptation demonstrations are established and information exchange meetings with for these purposes are conducted between agricultural research, extension and training institutions, enhancing of researcher, extensionist and farmer linkage. It is applied questionnaires about to intend practices on agricultural extension organizations and farmers to director of research institutes of Ministry of Food, Agriculture and Livestock. It has been offering suggestions those solutions of encountered problems with the obtained data and similar research results. It takes long time for to develop a new technology or knowledge. It is emerged that investigation in agriculturally should be response to needs of farmers. It has been identified that following to bottom - up extension 1163
approach instead of top-down extension approach that demand router which was higher than farmer participation Keywords: Agricultural extension, agricultural research, researcher-extensionist-farmer linkage, agricultural innovations 1. GİRİŞ Tarım kesiminin giderek artan bilgi gereksinmesini karşılayacak yeni bilgiler, tarımsal araştırmalar yoluyla üretilirler. Türkiye de yeni teknolojik bilgilerin ve üstün nitelikli materyalin üretilmesine yönelik uygulamalı tarımsal araştırmalar ağırlıklı olarak kamu tarafından yürütülmektedir (Taluğ, 1982). Araştırma ve yayım birbirini bütünleyici çok önemli iki öğedir. Her iki birim de üreticilere hizmet etmek dolayısıyla ülke tarımının gelişmesine katkıda bulunmak amacıyla faaliyette bulunmaktadır (Özçatalbaş ve Gürgen, 1998). Yeniliklerin çiftçilere nasıl aktarılacağı, teknolojinin götürüleceği hedef kitlenin seçilmesi, götürülmek istenen yeniliklerin uygun forma dönüştürülmesi, tarımsal yayım kuruluşlarının verimli çalışır hale getirilmesi, tarımsal yayım ve uygulama sonuçlarının değerlendirilmesi gibi çeşitli konular tarımsal bilgi ve teknoloji akış sisteminde etkinliğin artırılması için çözümü aranan sorunlardır (Röling, 1990). Günümüzde bilgi çağında diğer üretim faktörlerinin önüne geçmeye başlayan bilgi, girişimcinin yönetim becerisini artırmaktadır. Diğer üretim faktörlerinin verimliliği; uygun, kullanışlı ve güvenilir enformasyon ve bilgi ile geliştirilebilir. Bu yüzden bilgi arzı tarım sektöründe yayım, araştırma, eğitim ve diğer kuruluşlar tarafından sağlamakta, resmi tarımsal üst kuruluşlar tarafından yönetilmeye çalışılmakta ve özellikle çiftçilere bu bilginin doğru, zamanında ve hızla ulaştırılması amaçlanmaktadır. Böylece, mikro anlamda sistemde yer alan bireysel üreticiler bilgi sayesinde daha iyi ve doğru kararlar almakta, pazar fırsatlarını daha iyi değerlendirmekte, üretim sistemlerini değişen koşullara göre daha iyi yönlendirebilmektedirler (Demiryürek, 2000). Bu çalışmada; tarımsal araştırma, yayım ve çiftçi organizasyonları arasındaki işbirliğinin etkin hale getirilmesi incelenmiş, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı na bağlı araştırma enstitülerinin yöneticilerine tarımsal yayım kuruluşları ve çiftçilere yönelik faaliyetleri, Ar-Ge sonuçlarının aktarılması konusunda anket uygulanmıştır. Elde edilen veriler benzer araştırma sonuçları ışığında araştırmacı-yayımcı-çiftçi bağının güçlendirilmesi çerçevesinde karşılaşılan sorunların giderilmesine yönelik çözüm önerileri getirilmeye çalışılmıştır. 2. MATERYAL VE YÖNTEM 2.1 Materyal Araştırmanın birincil veri kaynağını GTHB na bağlı 49 araştırma enstitüsü yöneticisi ile yapılan anket çalışmaları oluşturmuştur. Bununla birlikte araştırma konusuyla ilgili olarak daha önce yapılmış olan yerli ve yabancı çalışmalar, istatistikler araştırmanın ikincil verilerini oluşturmuştur. 1164
2.2 Yöntem GTHB na bağlı araştırma enstitüleri ile tam sayım yöntemi kullanılmış ve 49 araştırma enstitü ile posta yolu ile anket çalışması yapılmıştır. Elde edilen verilerin analizinde ortalama, yüzde gibi basit hesaplama ve çapraz tablolardan faydalanılmıştır. Veriler t testi ve khi kare testine tabi tutularak gruplar arasında farklılık olup olmadığı incelenmiştir. Çok değişkenli istatistiksel tekniklerden birisi olan kümeleme analizi ile de grup sayısı bilinmeyen ve gruplandırılmamış verilerin benzerliklerine göre sınıflandırılması yapılmıştır. Araştırma enstitüsü yöneticilerinin eğitim bilgileri, mesleki deneyimleri ve araştırmacıyayımcı-çiftçi bağının güçlendirilmesi ile ilgili olarak yayım kuruluşları ve çiftçi organizasyonları ile ilişkileri, faaliyetleri, Ar-Ge sonuçlarının paylaşımı ile ilgili bilgiler elde edilmiştir. Bu çerçevede elde edilen tüm sonuçlar tartışılarak öneriler geliştirilmiştir 3. ARAŞTIRMA BULGULARI 3.1 Tarımsal Yeniliklerin Yaygınlaştırılması Çalışmaları Tarımsal yayım hizmeti kırsal nüfusun bilgi, deneyim, uygulama ve tutumları üzerinde değişiklik yaratmayı amaçlayan bir eğitim faaliyetidir. Yayım eğitiminde en önemli amaç davranış değişikliği yaratmaktır. Çiftçilerin kendi yaşamlarında etkin biçimde kullanabilecekleri yararlı bilgi ve tekniklerin üreticilere iletilmesi ancak bu bilginin uygulamaya dönüşmesi ile anlam kazanacaktır. Çiftçilere bilgilerin yönlendirilememesi beraberinde eksik iletişimi getirir. Bunun için bilginin üretilmesinin ardından, bu bilgileri çiftçilerin anlayabileceği hale getirmek, yaymak ve algılanmasını sağlamak, izlemek gerekir (Kızılaslan, 2009). 2000 yılından bu yana; tarımsal araştırma, yayım ve eğitim fonksiyonlarını yerine getirmeye çalışan kuruluşlar arasındaki işbirliğini etkin hale getirerek, koordinasyonu artırmak, çiftçi sorunlarına çözüm bulunmak üzere Araştırma Enstitülerine iletmek, bulunan çözüm ve geliştirilen uygun teknolojilerin hızlı bir şekilde çiftçilere aktarılmasını sağlamak amacıyla bilgi alış verişi toplantıları yapılmaktadır. Ancak, bu toplantıların zaman içerisinde amacından uzaklaşarak etkinliklerini yitirmeleri, bundan sonra bu kapsamda yürütülecek çalışmaların, daha genel ve bütüncül bir bakış açısı ile yeniden düzenlenmesini zorunlu kılmıştır. Bu zorunluluktan hareketle, Tarımsal Yenilik ve Bilgi Sistemi Bölge ve İl Grup Toplantıları Uygulama Talimatı hazırlanarak uygulamaya geçilmesi kararlaştırılmıştır. Araştırma-Yayım-Çiftçi bağının güçlendirilmesi kapsamındaki çalışmaların yeniden yapılandırılmasındaki amaç, bu çalışmaların sadece belirli aralıklarla düzenlenen toplantılar değil, yayım personelinin tarımsal yeniliklerden haberdar olmasını sağlayacak çeşitli faaliyetlerin işbirliği ve koordinasyon içerisinde düzenli ve planlı bir şekilde gerçekleşmesinin sağlanmasıdır. Bugüne kadar kullanılmakta olan BAV adı değiştirilmiş olup, bundan sonra Tarımsal yenilik ve bilgi sistemi kapsamında Bölge Grup Toplantıları BGT, İl Grup Toplantıları İGT olarak ifade edilmeye başlanmıştır. Araştırma Enstitüleri tarafından geliştirilmiş olan yeniliklerin çiftçilerimize ulaşmasını ve kullanılmasını sağlamak amacıyla; 2012 yılından itibaren tarımsal yeniliklerin yaygınlaştırılması faaliyetleri kapsamında İl Müdürlüklerimiz ve Araştırma Enstitüleri işbirliği ile yayım projelerinin hazırlanması sağlanmaktadır. Bu amaçla bugüne kadar 58 proje yürütülmüştür. 2015 yılında 30 Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ve 45 İl Müdürlüğünde 42 proje yürütülmüştür. 2015 ve sonraki yıllarda mevcut projelerin izlenmesi ve değerlendirilmesi 1165
faaliyetlerinin yanı sıra, 10. Kalkınma Planında ve Bakanlık Stratejik Planında yer alan hedefler doğrultusunda farklı bölgelerde ve farklı konularda Araştırma Enstitüleri tarafından geliştirilen yeniliklerin bütçe imkânları dâhilinde yeni yayım projeleri ile daha geniş alanlarda uygulanması hedeflenmektedir. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı politikalar ve kalkınma planları doğrultusunda; kaynakların etkili ve verimli kullanımını, tarımsal üretimin sürdürülebilir, ekonomik, verimli ve çevreye zarar vermeyecek bir şekilde yapılmasını, ülkemiz ve dünya pazarlarının ihtiyacı olan güvenilir gıdaya ve kaliteli tarım ürünlerine erişilebilirliği, toprak, bitki ve su kaynaklarının korunmasını sağlamak, kırsal alanda yaşam standardını yükseltmek için çiftçi ihtiyaçlarını dikkate alarak çiftçi eğitim kursları düzenlemektedir. Bu çerçevede artışının yanında, ürün kalitesini ve standardını yükseltmek amacıyla çiftçilerimize; bitkisel ve hayvansal tüm konularda çeşitli yayım teknikleri kullanılarak eğitim ve yayım hizmeti verilmektedir. 2003 2015 yılları arasında 795.910 faaliyette 14.118.536 çiftçiye eğitim verilmiştir (GTHB, 2016). 3.2 Araştırma Enstitüleri ile Yayımcı Kuruluşlar ve Çiftçi Organizasyonları İlişkileri 3.2.1 Cinsiyet, yaş ve eğitim bilgileri Araştırma kapsamında anket çalışması yapılan kesim GTHB Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğüne bağlı 49 Araştırma enstitüsü yöneticisidir. Bu enstitüler tarım sektörü içerisinde çok farklı alanlarında araştırma faaliyetini yürüten bölgesel, konu bazlı ve merkez araştırma enstitülerinden oluşmaktadır. Bu çerçevede, araştırma enstitüsü yöneticilerinin cinsiyet, ortalama yaşları, eğitim düzeyleri ve deneyimleri de belirlenmiş olup, Çizelge 1.'de verilmiştir. Çizelge 1. Kurum yetkililerinin eğitim düzeyleri ve cinsiyetlerine göre dağılımı Kurum Yetkilisinin Kurum Yetkilisinin Cinsiyeti TOPLAM Eğitim Düzeyi Erkek Kadın Lisans 4 0 4 Yüksek Lisans 23 1 24 Doktora 17 1 18 Doçent 3 0 3 TOPLAM 47 2 49 Khi-kare: 0.398 p:0.941 Yöneticilerin büyük bir kısmı erkek yöneticiler olup sadece 2 enstitü yöneticisi bayandır. Farklılığının istatistikî olarak önemli olup olmadığını tespit etmek üzere yapılan t testi sonucunda %5 (p=0,000) anlam düzeyinde farklılık olduğu belirlenmiştir. Ortalama yaş 47,18 yıl olup, farklılığının %5 (p=0,000) anlam düzeyinde farklılık olduğu belirlenmiştir. Araştırma enstitülerinde yöneticilik belirli bir deneyim gerektirmektedir. İncelenen enstitülerde iş deneyimi ortalama 23.72 yıl olup, farklılığının istatistikî olarak önemli olup olmadığını tespit etmek üzere yapılan t testi sonucunda %5 (p=0,000) anlam düzeyinde farklılık olduğu belirlenmiştir. Araştırma enstitüsü yöneticileri, enstitüleri çalışma konularına göre farklı uzmanlık alanına sahip kişilerden seçilmiştir. Mezun oldukları bölüm itibariyle ilk sırayı %22.45 oranı 1166
ile Bahçe Bitkileri bölümü mezunları ilk sırayı almaktadır. Sırasıyla, Tarla Bitkileri (%18.37), Bitki Koruma (%16.33) ve diğer bölümler izlemektedir (Şekil 1.) Zootekni %6,12 Diğer %12,24 Bahçe Bitkileri %22,45 Tarımsal Yapılar ve Sulama %8,16 Veteriner Fakültesi %8,16 Tarla Bitkileri %18,37 Toprak %8,16 Bitki Koruma %16,33 Şekil 1. Araştırma enstitüsü yöneticilerinin mezun oldukları bölümlere göre dağılımı 3.2.2 Araştırma Enstitüleri İle Yayım Kuruluşları ve Çiftçi Organizasyonları İlişkileri GTHB na bağlı araştırma enstitülerinin yayım kuruluşları ve çiftçi/çiftçi organizasyonları ile ilişki düzeyi incelenmiştir. Araştırma Enstitülerinin yayımcı kuruluşları ile ilişkileri genel olarak %44.9 oranı Kuvvetli Çiftçi ve Çiftçi Organizasyonları ile ilişki düzeyi de benzer şekilde %46.9 oranı ile Kuvvetli olarak ifade edilmiştir. Yayımcı kuruluşlar ile ilişki düzeyi 3.63, Çiftçi ve Çiftçi Organizasyonları ile ilişki düzeyi ortalama 3.65 skorunu almıştır (Çizelge 2). Çizelge 2. Yayımcı kuruluşlar ve çiftçi/çiftçi organizasyonları ile ilişki düzeyi İlişki Düzeyi Yayımcı Kuruluşlar Çiftçi / Çiftçi Org. Çok zayıf Zayıf Orta Kuvvetli Çok kuvvetli n % n % n % n % n % 0 0 1 2,0 21 42,9 22 44,9 5 10,2 0 0 3 6,1 17 34,7 23 46,9 6 12,2 Ortalama 3,63 3,65 *1: Çok zayıf 2: Zayıf 3: Orta 4: Kuvvetli 5: Çok Kuvvetli Araştırma Enstitüleri, yayımcı kuruluşlar ve çiftçi organizasyonları ile gerek resmi gerekse sektör ile ilgili çalışmalar nedeni ile sürekli iletişim halinde olmak durumundadır. Araştırma Enstitülerinin yayımcı kuruluşlar ve çiftçi organizasyonları ile görüşme sıklıkları 1167
açısından değerlendirildiğinde genellikle Ayda 1-2 kez her iki kurum ve kuruluşlarla görüşüldüğü belirlenmiştir. Bu oran yayımcı kuruluşlar ile %51.0, çiftçi organizasyonları ile %42.9 olarak gerçekleşmiştir (Çizelge 3.) Çizelge 3. Yayımcı kuruluşlar ve çiftçi/çiftçi organizasyonları ile görüşme sıklığı Haftada Ayda 1 3 ayda 6 ayda Yılda Hergün 1 kez 2 kez 1 kez 1 kez 1 kez İlişki Düzeyi n % n % n % n % n % n % Yayımcı Kuruluşlar 1 2,0 13 26,5 25 51,0 7 14,3 2 4,1 Çiftçi / Çiftçi Org. 4 8,2 13 26,5 21 42,9 5 10,2 3 6,1 1 2,0 3 6,1 Araştırma enstitüleri ile yayımcı kuruluşlar arasında yapılan görüşmelerde ele alına konular gruplandırılmıştır. Bu kapsamda araştırma ve yayım kuruluşlarının görüşmelerinde Ar-Ge Sonuçları ve Bilgi Paylaşımı konularının öncelikli olarak yer aldığı, bunun yanı sıra Çiftçi Eğitimi, Genel Tarımsal Konular ve Diğer Tarımsal Konuların izlediği görülmektedir (Şekil 2). Genel Tarımsal Sorunlar %22,45 Ar-Ge Sonuçları ve Bilgi Paylaşımı %24,49 Diğer Tarımsal Konular %18,37 Çeşit Tanıtımı %12,24 Çiftçi Eğitimi %22,45 Şekil 2. Araştırma enstitüleri ile yayım kuruluşları ilişkilerinde öncelikli konular Araştırma enstitüleri ile yayımcı kuruluşların arasındaki ilişkiler ve ortak proje sayısında artışlar yaşanmıştır. Son dönemlerde araştırma enstitülerince geliştirilen yeniliklerin çiftçilere aktarılmasında Tarımsal Yeniliklerin Yaygınlaştırılması Çalışmaları kapsamında proje faaliyetleri sürdürülmektedir. Araştırma enstitüleri tarafından geliştirilmiş olan yeniliklerin çiftçilere ulaşmasını ve kullanmasını sağlamak amacıyla; 2012 yılından itibaren Tarımsal Yayım Hizmetlerinin 1168
Desteklenmesi Projesi çerçevesinde yer alan çalışmalar kapsamında projeler yürütülmektedir (GTHB, 2016). Araştırma enstitüleri ile çiftçiler ve çiftçi organizasyonları arasında ortak projeler ve etkinlikler yürütülmektedir. Genellikle bu işbirlikleri çiftçi organizasyonlarına üye çiftçilerin farklı tarımsal konularda eğitimi, geliştirilen yeni çeşitler ve yeniliklerin tanıtımı ile ilgili olarak tarla ve bahçe günleri uygulamaları çerçevesinde olmaktadır. Etkinlikler ve Organizasyonlar %28,57 Basılı ve Görsel Materyaller %28,57 Eğitim Yayım Programları %22,45 Şekil 3. Araştırma sonuçlarının aktarılmasında en çok yapılan çalışmalar 3.2.3 Araştırmacı Yayımcı Çiftçi Bağının Güçlendirilmesi İçin Öneriler Bilimsel Yayınlar %20,41 Araştırmacı-Yayımcı-Çiftçi bağının güçlendirilmesi amacıyla araştırma enstitüleri yöneticilerin görüşleri irdelenmiştir. Yöneticiler, yaşları ve mesleki deneyim süresi dikkate alınarak kümelenme analizine tabi tutulmuş, kümelenme analizinde her iki değişken anlamlı bulunmuştur (p:0.000). Yapılan kümelenme analizi sonucunda 2 ayrı grup oluşturulmuş ve sorulara verilen yanıtlar bu küme grupları dikkate alınarak değerlendirilmiştir. Bu kapsamda; İşbirliği ve ortak çalışmalar, Yönetim ve koordinasyon ve Bilgi paylaşımının artırılması başlıkları altında gruplandırılan konular öncelik olarak belirlenmiştir. Araştırmacı-yayımcı-çiftçi arasındaki bağın güçlendirilmesi için her üç grubun mutlak surette işbirliği içerisinde olmaları ve ortak projeler yürütmesinin gerekliliği ortaya konulmuştur. Bununla beraber bu bağın geliştirilebilmesi ve güçlendirilmesi açısından bir yönetim ve koordinasyonun sağlanmasının ve üretilen bilginin paylaşılmasının önemli olduğu vurgulanmaktadır (Çizelge 4). Yayımcıların örgün eğitim sonrası mesleki yaşamları boyunca düzenli hizmet içi eğitimlere katılımının sağlanması yeni bilgi ve teknolojilerin üreticilere aktarılması konusunda önemli katkılar sağlamaktadır. Bu tür eğitimler neticesinde araştırma kurumları, araştırma sonuçlarının aktarılması konusunda önemli kazanımlar sağlayacak ve araştırmacı yayımcı ilişkisi daha da gelişecektir (Subaşı ve ark., 2013). Tarımsal araştırma yapısı içerisinde karşılaşılan en önemli sorunlar yapılan kümeleme analizi ile Personel Politikaları, Ar-Ge Sonuçlarının Aktarılması ve Sorun Çözümüne Odaklı Projeler olarak belirlenmiştir. En önemli sorun olarak karşımıza çıkan personel politikaları kapsamında; araştırmacıların başarısının artırılması, araştırmacı kalitesinin 1169
yükseltilmesi, gelişimi yönündeki engellerin kaldırılmasına yönelik politikaların oluşturulması gerekmektedir. Ar-Ge sonuçlarının aktarılmasının önemli bir sorun olarak karşımıza çıkması da üretilen bilginin paylaşımında yaşanan sıkıntıların varlığı ve bu çalışmanın içeriği ile birebir örtüşmektedir. Bu nedenle enstitülerce geliştirilen yeni ürün ve tekniklerin yaygınlaştırılması için uygun mekanizmalar kurgulanmalıdır. En önemli bir diğer sorun olan sorun çözümüne odaklı projeler çerçevesinde de enstitülerce yürütülen projelerin çalışılan sektörün yaşadıkları sorunlardan beslenmesi ve bu doğrultuda uygulamalı araştırmalara yön verilmesi gerekmektedir (Çizelge 5). Çizelge 4. Araştırmacı yayımcı çiftçi bağının güçlendirilmesi için öneriler Küme Sayısı Öneriler TOPLAM 1 2 Bilgi paylaşımının artırılması 6 1 7 İşbirliği ve ortak çalışmalar 15 10 25 Yönetim ve koordinasyon 6 5 11 Ar-Ge sonuçlarının uygulamaya aktarılması 5 1 6 TOPLAM 32 17 49 Çizelge 5. Tarımsal araştırma enstitülerinde en önemli sorunlar En Önemli Sorunlar Küme Sayısı 1 2 TOPLAM Ar-Ge sonuçlarının aktarılması 5 1 6 Kurumsal olanaklar 3 3 6 İşbirliği olanakları 3 3 6 Sorun çözümüne odaklı projeler 5 4 9 Personel politikaları 16 6 22 TOPLAM 32 17 49 Tarımsal araştırma enstitüleri yapmış oldukları araştırma faaliyetleri çerçevesinde ağırlıklı olarak çeşit geliştirme çalışmalarına yönelmişlerdir. Bu nedenle son yıllarda yürütülen projelerin büyük bir kısmını çeşit geliştirmeye yönelik ıslah çalışmaları oluşturmaktadır. Çeşit geliştirme çalışmalarını takiben enstitülerin kurum altyapısı ve araştırmacı kapasitesinin artırılması konusuna odaklandıkları belirlenmiştir. Ayrıca her araştırma kuruluşu belirlenen görev tanımları gereği kendi öncelikli çalışma konusunda faaliyetlerini sürdürmektedir (Çizelge 6). 1170
Çizelge 6. Tarımsal araştırma enstitülerinde en önemli konular En Önemli Konular Küme Sayısı 1 2 TOPLAM Kurum ve araştırmacı kapasitesinin artırılması 11 3 14 Çeşit geliştirme çalışmaları 13 6 19 Öncelikli Ar-Ge konuları 8 8 16 TOPLAM 32 17 49 Türkiye ekonomisinde de önemli bir yer tutan tarım sektöründe verimliliği artırma çabalarında araştırma kurumlarının rolü büyüktür. Görevleri bilgi üretmek olan araştırma kurumları, ürettikleri bu bilgileri yayım kuruluşları aracılığıyla üreticilere iletmektedirler. Üreticiler-Yayım Kuruluşları-Araştırma Kurumları ayrı ayrı tarım sektöründe dolayısıyla ülke ekonomisinde büyük bir yer tutmaktadır (Armağan, 1993). Bu bağlamda tarımsal araştırma enstitülerinde en önemli konulardan birisi olan Kurum ve Araştırmacı Kapasitesinin Artırılması yönünde atılacak önemli adımlar ve üretilen bilgiler etkin bir işbirliği ile ülke tarımına önemli katkılar sağlayabilecektir. 4. SONUÇLAR Çalışma sonucunda araştırmacı-yayımcı-çiftçi bağının istenilen düzeyde olması ve bu bağın geliştirilmesi yönünde öneriler geliştirilmeye çalışılmıştır. GTHB na bağlı araştırma enstitüleri açısından bu işbirliğinin geliştirilmesi için yayımcı kuruluşlar ve çiftçi organizasyonları ile işbirliği ve ortak projelerin yürütülmesinin önemli olduğu belirlenmiştir. Araştırma Enstitüleri ile yayımcı kuruluşlar ve çiftçi organizasyonların bilgi paylaşımının artırılmasının gerekliliği hissedilmektedir. Çünkü Araştırma enstitüleri ürettikleri bilgileri sorunun gerçek sahiplerine aktarma noktasında sıkıntı yaşamaktadırlar. Bunun yanı sıra hem yayımcı kuruluşlar hem de çiftçi organizasyonlarının sektörde yaşanılan mevcut uygulama ve sorunların çözümü noktasında aktaracakları bilgiler enstitülerce yürütülebilecek sorun çözü odaklı projeler hazırlanmasına ışık tutabilecektir. Araştırmacı-yayımcı-çiftçi bağının güçlendirilmesi noktasında bir diğer önemli konuda bu çalışmaların mutlaka bir koordinasyon eşliğinde programlı bir şekilde yürütülmesi gerekliliğidir. 2012 yılından bu yana uygulanmakta olan Tarımsal Yeniliklerin Yaygınlaştırılması Çalışmaları kapsamında ortaklaşa hazırlanan projeler ile araştırma enstitülerince üretilen yeni ürün, bilgi ve teknolojilerin yayımı ve yaygınlaştırılması konusunda önemli adımlar atılmaya başlanmıştır. Bu sonuçlar ışığında tarın sektöründe yer alan bütün paydaşların işbirliği içerisinde olmaları, araştırmacı-yayımcı-çiftçi bağının daha da güçlenmesi ile bilgi akışının sağlanması neticesinde sektörde önemli kazanımlar elde edilebilecektir. 1171
KAYNAKLAR Armağan, G., 1993. İzmir İli Pamuk Üretiminde Yeniliklerin Üreticiler Arasında Yayılması ve Benimsenmesi Üzerine Bir Araştırma. Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Demiryürek, K., 2000. The Analysis of Information Systems for Organic and Conventional Hazelnut Producers in Three Villages of the Black Sea Region, Turkey. Published PhD Thesis, The University of Reading, UK, OMÜ Ziraat Fakültesi Basımevi, pp 301+ xvii, Samsun. GTHB, 2016. www.tarim.gov.tr Kızılaslan, N. 2009. Çiftçilerin Tarımsal Yayım Konusundaki Tutum ve Davranışları (Tokat İli Yeşilyurt İlçesi Araştırması), TÜBAV Bilim Dergisi, Yıl: 2009, Cilt:2, Sayı:4, Sayfa:439 445. Özçatalbaş, O., Y. Gürgen, 1998. Tarımsal Yayım ve Haberleşme, Baki Yayın Evi,Yayın No:8, Adana. Röling, N., 1990. Extension Science, Information Systems in Agricultural Development, Cambridge University Press. Subaşı, O,S., Uysal, O., Aras,V., Keleş, D. 2013. Kamu Yayım Elemanlarının Örtüaltı Sebze Yetiştiriciliği Konusunda Bilgi Düzeylerinin Değerlendirilmesi, alatarım, 12 (2): 1 9, Erdemli. Taluğ, C., 1982. Meyseb Tarımsal Yayım Çalışmalarının Değerlendirilmesi Üzerine Bir Araştırma. AÜ Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü, Doçentlik Tezi, Ankara. 1172