Mineraller İnorganik maddeler Farmakognozi ABD AÜEF
Çinko Özellikle yaşlılar için önemli bir mineral. Karaciğer, böbrek hastaları, diüretik kullananlar ve diyabetiklerde çinko eksikliğine eğilim vardır. Prostat bezinin fonksiyonu ve üreme organlarının gelişimi için önemli bir mineraldir. Yara iyileşmesi, iştah ve tat duygusunda da çinkonun önemi vardır.
Etki İmmunomodülatör Antioksidan (Vit E etkisini destekler, Vit A emilimini arttırır) Retinoprotektif (karanlıkta görmeye adaptasyon sağlar) Sebumun aktivitesini düzenleyerek akneyi önler.
Bulunduğu kaynaklar Deniz ürünleri, bira mayası, yumurta sarısı, mantar, kuzu eti, baklagiller, soya, ayçiçeği, tahıllar, kümes hayvanları
Eksiklik belirtileri Koku ve tat hissi kaybı, tırnaklarda inceme ve kırılma, beyaz lekeler, akne, yorgunluk, gelişim bozukluğu, tekrarlayan enfeksiyonlar, üreme ve prostat problemleri, saç dökülmesi, kolesterol artışı, gece görmede zorluk, cilt lezyonları
Hamilelikte çinko eksikliği fetus ya da yenidoğanda problem yaratabilir. Teratojenik ve nöral tüp defektleri oluşabilir. Anne sütü çinko için başlıca kaynaktır. Ane sütü almayan bebekler için günlük 15 mg suplemental doz önerilir. Çocukların nörofizyolojik fonksiyonlarında da kullanılır.
Kontrendikasyon Duyarlı kişilerde Hamilelikte 15 mg, laktasyonda 19 mg aşılmamalı ve hekim kontrolünde alınmalıdır. 30 mg a kadar iyi tölere edilir. Bu dozun üzerine çıkılırsa immun sistem baskılanabilir. Gastrointestinal bozukluk, baş ağrısı, metalik tat görülür.
Etkileşim Aynı anda alındığında bifosfonatlar, Quinolonlar, penisilamin ve tetrasiklin gurubu ilaçlarla etkileşir. Ca, L-sistein, L-histidin, demir, metionin, fosfat tuzları ve bakır ile aynı anda alınırsa çinko emilimini baskılanır. Genellikle pikolinat tuzu halinde bulunur. Günlük ortalama dozu 15 mg dır.
Selenyum Antioksidan İmmunomodülatör Antikarsinojenik Antiaterojenik Kardiyomiyopati ve iskemik kalp hastalıklarında, Keshan hastalığında Vit E ve Çinko ile birlikte prostat hipertrofisinde rahatlama sağlar. Antienflamatuar İnsan ve hayvanlar için hayati bir antioksidandır. Reaktif oksijen radikallerine karşı defans oluşturur.
Eksiklik belirtileri Keshan hastalığı, kardiyomiyopati, kanser, gelişme bozukluğu, Karaciğer hastalıkları, pankreas yetmezliği, kolesterol artışı, enfeksiyonlar. Selenyum ve Vitamin E kalp ve karaciğer fonksiyonlarının devamı ve vücutta antikor oluşumu için birlikte çalışarak birbirlerinin etkisini arttırır.
Kontrendikasyon Duyarlı kişilerde Hamilelikte ve laktasyonda 60-70 µg aşılmamalıdır. Doz aralığı 50-200 µg dır. Kronik toksisite belirtiler: Selenozis: saç ve tırnaklarda kırılma, nefesin sarımsak kokması, deride kızarıklık, bulantı ve kusma.
Gıda suplemanlarında sodyum selenat, sodyum selenit ve L-selenometionin halinde bulunur. Günlük kullanım dozu genelde 100 µg dır.
selenyum kaynakları: Gıdalardaki selenyum miktarı tamamen toprak cinsine bağlıdır. Ton balığı, mantar, bira mayası, tavuk, süt, brokkoli, soğan, sarımsak, tahıllar ve sebzeler
Bor Beyin fonksiyonlarını arttırır. Magnezyum metabolizması için gerekli bir mikromineraldir. Eksikliğinde Vit D eksikliği de belirginleşir. Menapoz sonraso osteoporozun önlenmesinde etkilidir. Elma, havuç, üzüm, armut, kabuklu yemişler ve hububatta bulunur.
Krom Kolesterol, yağ ve protein sentezi için esansiyeldir. Glikoz metabolizmasına etki edip kan şekeri düzeyinin sabit kalmasını sağlar. Dolayısıyla hem diyabette hem de hipoglisemide etkilidir. Vücut tarafından en iyi pikolinat tuzu halinde emilir. Pikolinat tuzu halinde kan kolesterol düzeyini de kontrol eder. Yağ kaybını ve kas dokusunun artışını sağlar.
Eksiklik belirtileri Yorgunluk ve anksiyete Bulunduğu kaynaklar: patates, mısır, işlenmemiş pirinç, meyan kökü, ısırgan, yulaf, bira mayası Günlük dozu: 400 µg
Bakır İnsan ve hayvan beslenmesinde esansiyel. Kolajen oluşumu için esansiyel. Saç ve cilt renginde etkili. Eksiklik belirtileri: anemi, osteoporoz, saç dökülmesi, ishal, artrit, miyokardiyal bozukluk, kardiyak aritmi, pigmentasyon kaybı. Bulunduğu kaynaklar: kabuklu yemişler, baklagiller, karaciğer, böbrek, midye, kabuklu deniz hayvanları, mantar, turp. Doz: 1.5-3 mg/gün
Gıda suplemanlarında Cupri oksit, bakır glukonat, bakır sulfat ve bakır aminoasit şelat halinde bulunur.
Manganez Vücuttaki birçok enzimi aktive eder. Çinko ve bakırı dengeler. Avokado, kabuklu yemişler, papatya, rezene ve çemen Eksiklik belirtileri Büyümede yavaşlama, iskelet ve kıkırdak malformasyonu, üreme fonksiyonlarının bozulması, optik sinirde anormali, insülin metabolizmasının ve glikoz töleransının bozulması, immun sistem lipoprotein metabolizmasında bozukluk.
Etki Antioksidan Antiosteoporotik Antiartritik Etkileşim: Aynı anda alındığı takdirde antiasitler, laksatifler, tetrasiklinler, Ca,Fe ve Mg ile emilimi azalır. Doz: 1-5 mg/gün
Molibden Purin bazları ve kükürtlü aminoasitlerin katabolizması için gerekli olan enzim aktivitesinde önemli, insan ve hayvan beslenmesinde esansiyel bir mikromineral. Bezelye, baklagiller ve yeşil sebzelerde bulunur. Uzun süreli parenteral beslenme sonucu eksiklik gelişebilir. Doz: 10-15 mg günlük doz aşımı gut a yol
Kükürt Kolajen sentezi için gereklidir. Radyasyon ve hava kirliliğine karşı önemli olup yaşlanma sürecini yavaşlatır. Brüksel lahanası, lahana, soya, sarımsak ve soğanda bulunur. Vanadyum İnsülin-mimetik etki (vanadil ve vanadat türevleri) tavsiye edilmez. Kemik ve diş gelişimi için önemlidir. Kolesterol sentezi için gerekir. Karabiber, mantar, balık, zeytin, et, turp, maydonoz, dereotu, bitkisel yağlarda bulunur. Sigara tüketimi Va Prof. Dr. yararlanımını Gülçin Saltan İşcan azaltır.
Flor Diş ve kemiklerdeki Ca ile bağlanarak diş çürümesini önler. Kemikleri güçlendirir. Deniz suyu ve deniz ürünlerinde bulunur. Tamamlayıcı flor kullanımının (diş macunu, musluk suyu) toksisitesi tartışmalıdır.
İyot Tiroit bezi fonksiyonları için esansiyel element. Guatr ve tiroid kanserini önleyici Radyoaktif ajanlara karşı koruyucu Eksiklik belirtileri: tiroid fonksiyonlarında bozukluk, yorgunluk, şişmanlık, meme kanseri, guatr. Düzenli iyotlu tuz kullanımı ile iyot eksikliğine bağlı guatr önlenebilir.
Kaynaklar: deniz ürünleri, tuzlu su, yosunlar, kuşkonmaz, ıspanak, kabak, sarımsak soya. Doz: 70-200 µg/gün Lahana, Brüksel lahanası, karnabahar, şalgam gibi yiyecekler çok miktarda ve çiğ olarak tüketildiğinde tiroit bezine iyot alınımını bloke ederek iyot eksikliğine yol açar.
Demir Demir eksikliği anemisi olanlarda kullanılır. İmmun sistem ve enerji üretimi için gereklidir. Hemoglobin üretimini ve kırmızı kan hücrelerinin oksitlenmesini sağlar. Barsak kanaması olanlarda, aşırı adet kanamalarında, ülserde, fosfordan zengin beslenenlerde, uzun süre antiasit kullananlarda, aşırı çay ve kahve tüketenlerde ve yoğun egzersiz yapanlarda eksikliği görülür.
Eksiklik belirtileri Kansızlık, saç kırılması ve dökülmesi, tırnakların kaşık şeklini alması, yutma ve sindirim bozuklukları, yorgunluk, sinirlilik, sersemlik, kilo alma, zihinsel zayıflama. Aşırı demir alınımı serbest radikal oluşumuna bağlı olarak Vit E gereksinimini arttırır. Yumurta, balık, et, karaciğer, yeşil yapraklı sebzeler, bira mayası, badem, avokado, balkabağı, şeftali, yulaf, buğday, rezene demir açısından zengindir. Günlük doz 10-15 mg, hamilelikte 30 mg dır.