MICHAEL HARDT: Duke Üniversitesi'nde edebiyat profesörüdür. Kendi yazdığı Gilles Deleuze: An Apprenticeship in Philosophy (1993) [Gilles Deleuze: Felsefede Bir Çıraklık, Çev. İsmail Öğretir ve Ali Utku, Birey Yay., 2002] kitabının yanı sıra, Antonio Negri ile birlikte Labor of Dionysus: A Critique of the State-form (1994) [Dionysos'un Emeği-Devlet Biçiminin Bir Eleştirisi, Çev. Ertuğrul Başer, İletişim Yay., 2003] kitabını kaleme almıştır. Paolo Virno ile birlikte Radical Thought in Italy (1996) [İtalya'da Radikal Düşünce, Çev. Sinem Gözer, Selen Göbelek, Otonom Yay., 2005] ve Kathi Weeks ile birlikte The Jameson Reader (2000) kitaplarının editörlüğünü yapmıştır. Halen Pier Paolo Pasolini'nin yazı ve filmlerinin yanı sıra XX. yüzyıl edebiyatında modernizm ve realizm üzerine çalışmaktadır. ANTONIO NEGRI: 1933 yılında İtalya'nın Padua kentinde doğdu. Yirmi üç yaşında Alman tarihselciliği üzerine hazırladığı teziyle felsefe diploması aldı. 1957-1958 yılları arasında Benedetto Croce Tarihsel Çalışmalar Enstitüsü'nde çalıştı ve 1959 yılında Hukuk Felsefesi profesörlüğü unvanını kazandı. 1967 yılına dek Padua Üniversitesi'nde asistan olarak görev yaptı ve aynı yıl devlet kuramları alanında profesör oldu. Negri'nin yayıncılık faaliyeti 1956'da, Padua Üniversitesi'nin öğrenci temsilcileri dergisi olan Il Bo'nun direktörlüğüyle başlar. 1959'da İtalyan Sosyalist Partisi'nin yerel konseyine seçilen Negri, partinin Padua bölgesi yayını olan Il Progresso Veneto dergisinin yöneticiliğini yapmaya başlar. Partinin Hıristiyan Demokrat Parti'yle koalisyona girmesi üzerine Negri Sosyalist Parti'den ayrılır. 1969-1973 yılları arasında etkinlik gösteren Potere Operaio çevresinin kurucularından olan Negri, bu siyasal oluşumun en ünlü kuramcısı olarak ön plana çıkar. Hareketin dağılmasından sonra ise Autonomia Operaia Organizzata (Örgütlü İşçi Otonomu) hareketinin kurucuları arasında yer alır, 1978-79 yıllarında zamanının çoğunu Paris'teki École normale supérieure'de geçirir. Nisan 1979'da Negri, Aldo Moro'nun Kızıl Tugaylar tarafından kaçırılıp öldürülmesi sonrasında açılan soruşturma çerçevesinde diğer Autonomia üyeleriyle birlikte tutuklanır ve Kızıl Tugaylar'ın lideri olmak, Aldo Moro'nun kaçırılmasını planlamak gibi suçlamalara maruz kalır. Her ne kadar sonraki yıllarda Kızıl Tugaylar'la bağlantısı olmadığı açıklık kazanacak olsa da, Negri şaibeli bir yargılama sürecinin sonucunda toplam 34.5 yıl hapis cezasına çarptırılır. Marx Beyond Marx yayımlanıp İtalya'da edebiyat dışı kitap listelerinde bir numaraya yerleştiğinde Negri hapistedir ve 1983 yılında Radikal Parti'nin yürüttüğü kampanya sayesinde bu partinin listesinden İtalyan Parlamentosu'na seçilene dek hapiste kalır. Eylül 1983'te Bakanlar Kurulu'nun dokunulmazlığını kaldırmaya karar vermesiyle Negri İtalya'yı terk eder ve 1997 yılına dek yaşayacağı Fransa'ya geçer. 1 Temmuz 1997 günü devlet terorizminden kaynaklanan "kurşun yılları"na bir son vermek için İtalya'ya geri döner ve cezasının kalan kısmını çekmek üzere Roma'daki Rebibbia Hapishanesi'ne konur. İmparatorluk'u bu hapishane dönemi esnasında yazan Negri, 2003 baharında serbest bırakılır. Negri'nin İngilizce olarak yayımlanan kitapları: The Savage Anomaly: The Power of Spinoza's Metaphysics and Politics, Minneapolis: University of Minnesota Press, 1991 [Yaban Kuraldışılık-Spinoza Metafiziğinin ve Siyasetinin Gücü, Çev. Eylem Canaslan, Otonom Yay., 2005]; Marx Beyond Marx: Lessons on the Grundrisse, New York: Autonomedia, 1991 [Marx Ötesi Marx-Grundrisse Üzerine Dersler, Çev. Münevver Çelik, Otonom Yay., 2006]; The Politics of Subversion: A Manifesto for the Twenty-First Century, Cambridge: Polity Press, 1989 [Yıkıcı Politika-21. Yüzyıl İçin Bir Manifesto, Çev. Akın Sarı, Otonom Yay., 2006]; Revolution Retrieved: Selected Writings on Marx, Keynes, Capitalist Crisis and New Social Subjects 1967-1983, Londra: Red Notes, 1988; Time For Revolution, Continuum, 2003 [Devrimin Zamanı, Çev. Yavuz Alogan, Ayrıntı Yay., 2005]. Félix Guattari ile birlikte: Communists Like Us: New Spaces of Liberty, New Lines of Allience, New York: Semiotext(e), 1990. Michael Hardt ile birlikte: Labor of Dionysus: A Critique of the State-Form, Minneapolis: University of Minnesota Press, 1994; Empire, Harvard University Press, 2000 [İmparatorluk, Çev. Abdullah Yılmaz, Ayrıntı Yay., 2003]; Multitude-War and Democracy in the Age of Empire, Penguin Press, 2004 [Çokluk-İmparatorluk Çağında Savaş ve Demokrasi, Çev. Barış Yıldırım, Ayrıntı Yay., 2004].
Ayrıntı: 337 Ağır: 6 İmparatorluk Michael Hardt & Antonio Negri Kitabın Özgün Adı Empire İngilizce'den Çeviren Abdullah Yılmaz Yayıma Hazırlayan Kerem Eksen Düzelti Alev Özgüner & S. Asaf Taneri Copyright 2000 by the President and Fellows of Harvard College "Published by arrangement with Harvard University Press" Bu kitabın Türkçe yayım hakları Ayrıntı Yayınları'na aittir. Kapak Tasarım Orhan Deliorman Kapak Düzeni Gökçe Alper Dizgi Esin Tapan Yetiş Baskı Kayhan Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti. Davutpaşa Cad. Güven San. Sit. C Blok No.: 244 Topkapı/İst. Tel.: (0212) 612 31 85 Sertifika No.: 12156 Birinci Basım 2001 İkinci Basım 2001 Üçüncü Basım 2001 Dördüncü Basım 2002 Beşinci Basım 2003 Altıncı Basım 2008 Yedinci Basım 2012 Baskı Adedi 2000 ISBN 978-975-539-332-2 Sertifika No.: 10704 AYRINTI YAYINLARI Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No.:3 Cağaloğlu - İstanbul Tel.: (0212) 512 15 00 Faks: (0212) 512 15 11 www.ayrintiyayinlari.com.tr & info@ayrintiyayinlari.com.tr
Michael Hardt & Antonio Negri İmparatorluk
"AĞIR" KİTAPLAR DİZİSİ KİTLE VE İKTİDAR Elias Canetti İNSANLIĞIN MAHREM TARİHİ Theodore Zeldin RUJ LEKESİ Yirminci Yüzyılın Gizli Tarihi Greil Marcus BİZİ 'BİZ' YAPAN HİKÂYELER Kendimizi Yaratma Üzerine Bir Deneme William Lowell Randall MARKSİZM, AHLÂK VE TOPLUMSAL ADALET R. G. Peffer İMPARATORLUK Michael Hardt & Antonio Negri DİSİPLİN Askeri İtaat Üretiminin Sosyolojisi ve Tarihi Ulrich Bröckling HEP YUVAYA DÖNMEK Ursula K. LeGuin AHLÂKİ PROTESTO SANATI Toplumsal Hareketlerde Kültür, Biyografi ve Yaratıcılık James M. Jasper KAMUSAL İNSANIN ÇÖKÜŞÜ Richard Sennett CAZ KİTABI Ragtime'dan Fusion ve Sonrasına Joachim-Ernst Berendt KURTLARLA KOŞAN KADINLAR Vahşi Kadın Arketipine Dair Mit ve Öyküler Clarissa Pinkola Estés MUTFAK SAVAŞI Damak Zevkinin Jeopolitiği Christian Boudan İKTİSADİ ADALET VE DEMOKRASİ Rekabetten İşbirliğine Robin Hahnel TARİH BOYUNCA KENT Kökenleri, Geçirdiği Dönüşümler ve Geleceği Lewis Mumford AÇIKLAMALI DÜZÜLKE Çok Boyutlu Bir Macera Edwin A. Abbott METİN ÇÖZÜMLEMELERİ Yasemin G. İnceoğlu & Nebahat A. Çomak Dişillik, Güzellik ve Şiddet Sarmalında KADIN VE BEDENİ Yasemin G. İnceoğlu & A. Kar AVRUPA FİKRİ Anthony Pagden ÇİÇEKLERİN KÜLTÜRÜ Jack Goody ORTAK ZENGİNLİK Michael Hardt & Antonio Negri KÜRESEL DÜNYA George Ritzer KARANLIĞIN KÜLTÜRLERİ Bryan D. Palmer SİYASAL BİLİNÇDIŞI Fredric Jameson TATLI ŞİDDET Terry Eagleton CİNSELLİĞİN TARİHİ Michel Foucault SEKS İSYANLARI Toplumsal Cinsiyet, Başkaldırı ve Rock'n'roll Simon Reynolds & Joy Press SÜRÜDEN DEVLETE Toplumsal Bağ Üzerine Psikanalitik Deneme Eugène Enriquez ÇOKLUK İmparatorluk Çağında Savaş ve Demokrasi Michael Hardt & Antonio Negri BİR AHLÂK KURAMI Genel Etik & Bir Ahlâk Felsefesi & Bir Kişilik Etiği Agnes Heller
Doğru tutulursa, her araç bir silahtır. Ani DiFranco İnsanlar savaşır ve kaybeder; uğruna savaştıkları şey yenilmelerine rağmen gerçekleşir, ama ortaya çıkan düşündüklerinden başka bir şeydir; başka insanlar başka bir adla onların davası için savaşmak zorunda kalır. William Morris
TEŞEKKÜR Bu çalışmanın basılmadan önceki halini okuyan ve yorumlarından yararlandığımız dostlara ve meslektaşlara teşekkür etmek istiyoruz: Robert Adelman, Étienne Balibar, Denis Berger, Yann Moulier Boutang, Tom Conley, Arif Dirlik, Luciano Ferrari-Bravo, David Harvey, Fred Jameson, Rebecca Karl, Wahneema Lubiano, Saree Makdisi, Christian Marazzi, Valentin Mudimbe, Judith Revel, Ken Surin, Christine Thorsteinsson, Jean-Marie Vincent, Paolo Virno, Lindsay Waters ve Kathi Weeks. Ani DiFranco'nun 5. sayfadaki alıntısı "My IQ", copyright 1993 Righteous Babe Music'ten alınmıştır, bütün hakları saklıdır ve izinle kullanılmıştır.
İçindekiler Türkçe Basıma Önsöz... 11 Önsöz... 15 Birinci Bölüm Şimdinin Politik Kuruluşu 1.1 Dünya Düzeni... 25 A. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER... 25 B. İMPARATORLUĞUN KURULUŞU... 30 C. EMPERYAL OTORİTE MODELİ... 35 D. EVRENSEL DEĞERLER... 39 1.2 Biyo-Politik Üretim... 43 A. KONTROL TOPLUMUNDA BİYO-İKTİDAR... 43 B. HAYATIN ÜRETİMİ... 49 C. KORPORASYONLAR VE İLETİŞİM... 53 D. MÜDAHALE... 57 E. İMTİYAZLAR... 61 1.3 İmparatorluk İçinde Alternatifler... 64 A. RES GESTAE'NİN ONTOLOJİK DRAMASI... 68 B. "ENTERNASYONAL"İN NAKARATLARI... 70 C. KÖSTEBEK VE YILAN... 73 D. İKİ BAŞLI KARTAL... 80 İkinci Bölüm Egemenlik Yolları 2.1 İki Avrupa, İki Modernlik... 89 A. DEVRİMCİ İÇKİNLİK DÜZLEMİ... 90 B. KRİZ OLARAK MODERNLİK... 93 C. AŞKIN AYGIT... 97 D. MODERN EGEMENLİK... 101 E. EGEMENLİK MAKİNESİ... 105
2.2 Ulus-Devlet Egemenliği... 110 A. ULUSUN DOĞUŞU... 110 B. ULUS VE MODERNLİĞİN KRİZİ... 114 C. ULUSUN HALKI... 117 D. MADUN ULUSÇULUĞU... 121 E. ULUS-DEVLETİN TOTALİTERLİĞİ... 125 2.3 Kolonyal Egemenliğin Diyalektiği... 129 A. İNSANLIK BİR VE BİRÇOKTUR... 130 B. KOLONYAL KÖLELİĞİN KRİZİ... 135 C. BAŞKALIĞIN ÜRETİMİ... 138 D. KOLONYALİZMİN DİYALEKTİĞİ... 141 E. BAŞKALIK BUMERANGI... 143 F. ULUSAL KURTULUŞUN ZEHİRLİ HEDİYESİ... 146 2.4 Geçiş Belirtileri... 151 A. FARKLILIK POLİTİKASI... 153 B. MELEZLİKLERİN KURTULUŞU YA DA KOLONYAL İKİLİKLERİN ÖTESİ... 157 C. KÖKTENCİLİK VE/VEYA POSTMODERNİZM... 159 D. DÜNYA PİYASASININ İDEOLOJİSİ... 163 E. HAKİKAT KOMİSYONLARI... 167 2.5 Ağ Biçimindeki İktidar: ABD Egemenliği ve Yeni İmparatorluk... 172 A. AMERİKAN DEVRİMİ VE İKİ ROMA MODELİ... 172 B. YAYGIN İMPARATORLUK... 176 C. AÇIK SINIRLAR... 179 D. EMPERYAL UZAMIN KAPANMASI... 183 E. AMERİKAN EMPERYALİZMİ... 186 F. SOĞUK SAVAŞ'IN ÖTESİNDE... 189 2.6 Emperyal Egemenlik... 193 A. ARTIK DIŞARISI YOKTUR... 196 B. EMPERYAL IRKÇILIK... 200 C. ÖZNELLİĞİN MEYDANA GELMESİ VE BOZULMASI ÜZERİNE.204 D. İMPARATORLUĞUN ÜÇLÜ BUYRUĞU... 206 E. KRİZDEN BOZULMAYA... 209 Intermezzo Karşı-İmparatorluk... 213 TEK BİR BÜYÜK SENDİKA!... 214 SÖMÜRÜNÜN YOK-YERİ... 216 KARŞI-OLMA: GÖÇERLİK, FİRAR, ÇIKIŞ... 218 YENİ BARBARLAR... 222 Üçüncü Bölüm Üretimdeki Geçişler 3.1 Emperyalizmin Sınırları... 229 A. BİR DIŞARISI İHTİYACI... 230 B. DIŞARISINI İÇSELLEŞTİRMEK... 233 C. EŞİTLEME VE BOYUNDURUK... 237
D. EMPERYALİZMDEN İMPARATORLUĞA... 239 E. KAPİTAL'İN EKSİK CİLTLERİ... 242 3.2 Disiplinci Yönetilebilirlik... 248 A. DÜNYA İÇİN YENİ BİR ANLAŞMA [A NEW DEAL]... 250 B. KOLONİLERİN ÖZGÜRLEŞMESİ, MERKEZSİZLEŞME VE DİSİPLİN... 253 C. MODERNLİĞE GİRİŞ VE MODERNLİKTEN ÇIKIŞ... 257 D. YENİ BİR KÜRESEL PARADİGMAYA DOĞRU... 259 E. GERÇEK BOYUNDURUK VE DÜNYA PİYASASI... 262 3.3 Direniş, Kriz, Dönüşüm... 267 A. İKİ, ÜÇ, DAHA FAZLA VİETNAM... 268 B. KRİZE KAPİTALİST YANIT... 271 C. SERMAYE EKOLOJİSİ... 276 D. DİSİPLİN REJİMİNE SALDIRI... 279 E. SOVYET DİSİPLİNİNİN SON ÇIRPINIŞLARI... 282 3.4 Postmodernleşme ya da Üretimin Enformatikleşmesi... 286 A. GELİŞME YANILSAMALARI... 288 B. ENFORMATİKLEŞME... 290 C. MADDİ-OLMAYAN EMEĞİN SOSYOLOJİSİ... 294 D. AĞ BİÇİMİNDEKİ ÜRETİM... 299 E. ENFORMASYON ANAYOLLARI... 302 3.5 Karma Kuruluş... 308 A. DEVLER DÜNYAYI YÖNETİRKEN... 309 B. KÜRESEL KURULUŞ PİRAMİDİ... 313 C. POLYBIUS VE EMPERYAL YÖNETİM... 317 D. MELEZ KURULUŞ... 319 E. KURULUŞ ÜZERİNE MÜCADELE... 322 F. KURULUŞ GÖSTERİSİ... 324 3.6 Kapitalist Egemenlik ya da Küresel Kontrol Toplumunun İdaresi... 327 A. PÜRÜZSÜZ BİR DÜNYA... 333 B. YENİ AYRIMLAR... 337 C. EMPERYAL YÖNETİM... 339 D. EMPERYAL KOMUTA... 342 Dördüncü Bölüm İmparatorluğun Gerileyişi ve Çöküşü 4.1 Virtüel Güçler... 351 A. ÖLÇÜ DIŞI (ÖLÇÜLEMEZ OLAN)... 352 B. ÖLÇÜ ÖTESİ (VİRTÜEL OLAN)... 354 C. PARAZİT... 357 D. GÖÇERLİK VE IRKLAR ARASI KARIŞMA... 359 E. GENEL ZEKÂ VE BİYO-İKTİDAR... 361 F. RES GESTAE/MACHINAE...364 4.2 Meydana Gelme ve Bozulma [Generation and Corruption]... 366 A. YÜKSELİŞ VE DÜŞÜŞ (MACHIAVELLI)... 367
B. FINIS EUROPAE (WITTGENSTEIN)... 370 C. AMERİKA, AMERİKA... 375 D. KRİZ... 379 E. MEYDANA GELME... 380 F. BOZULMA... 383 4.3 İmparatorluğa Karşı Çokluk... 386 A. İKİ ŞEHİR... 387 B. SONSUZ YOLLAR (KÜRESEL YURTTAŞLIK HAKKI)... 389 C. ZAMAN VE BEDEN (TOPLUMSAL ÜCRET HAKKI)... 392 D. EREK (YENİDEN SAHİPLENME HAKKI)... 395 E. POSSE... 398 Dizin... 404
Türkçe Basıma Önsöz B u kitap günümüzün küreselleşmiş dünyasında genel bir iktidar teorisi kaleme almayı amaçlıyor. Son derece iddialı bir işe kalkıştığımızı ve sadece bilgimizin, deneyimlerimizin ve yetilerimizin sınırlılığı yüzünden tam bir başarı sağlamamızın imkânsız olduğunu gayet iyi biliyoruz. Dolayısıyla bu birçok kişi tarafından ve birçok açıdan eleştirilecek, değiştirilecek ve tamamlanacak bir kitaptır. Yine de, sınırlılıklarımıza rağmen çağdaş dünyanın bir haritasını çıkarma yönündeki böyle bir çabanın anlamlı olduğuna, çünkü ortak durumumuzu tikel ve yerel örneklerinin ötesinde kavramayı sürdürmemiz gerektiğine inanıyoruz. Ortak sömürü ve baskı biçimlerine giderek daha fazla maruz kaldığımızdan, ortak görevimiz özgürlük ve demokrasi için ortak imkânlar yaratmaktır. Demek ki kitabımız ortak olanın yaratılmasına adanmıştır. Ancak bu tabii ki birçok kişi tarafından çeşitli teori ve pratik biçimleriyle hayata geçirilmesi gereken kolektif bir projedir. Bu kitap, birbirine gönderme yapan iki kavram etrafında dönüyor: İmparatorluk ve çokluk. Biz İmparatorluk terimini çağdaş küresel düzeni adlandırmak için, emperyalizm terimiyle karşıtlık yaratacak şekilde kullandık. Başka bir ifadeyle, kalkış varsayımımız, emperyalizmin artık küresel iktidar yapılarını anlamakta yeterli bir kavram olmadığıdır. İmparatorluk kavramı öncelikle üç temel özelliğiyle ayırt edilebilir. Birincisi, İmparatorluğun karma bir kuruluş yapısı vardır; iyi bir örnek olduğu için biz Antik Roma İmparatorluğu'nu analizimiz için model aldık. Bildiğimiz kadarıyla Antik Roma İmparatorluğu, üç temel pozitif yönetim biçiminin monarşi, aristokrasi ve demokrasi birlikte aynı düzen içinde işlev görmesi anlamında karma bir kuruluşa sahipti. Bu çerçeve günümüz küresel düzeninin analizinde bizim için de faydalı bir rehberdir. Dünya Bankası gibi ulus-aşırı birimlerden ulus-devletlere ve 11
İmparatorluk oradan yerel ve bölgesel sivil toplum kuruluşlarına kadar, görece otonom* özelliğe sahip farklı tipte yapı ve örgütlerin bütünlüklü bir küresel teşkilat içinde nasıl fiili olarak birlikte işlev gördüklerini bu çerçeve sayesinde anlayabiliriz. İkinci olarak, bizim İmparatorluğumuz bir iktidar merkezinin yokluğuyla tanımlanır; yani bizim İmparatorluğumuzun Roması yoktur. Bu olgu ilk özelliğin bir sonucudur, zira iktidar karma kuruluşun çeşitli düzeyleri ve sınırları arasında dağılır. Son olarak, İmparatorluk artık bir dışarısının olmayışıyla tanımlanır. Diyebiliriz ki, İmparatorluk kavramı her zaman sınır tanımayan bir yönetimi ima etmiştir ve bu koşul ancak bugün gerçekleşmiştir. Bu son iddia, yani İmparatorluğun dışarısının olmayışı, bu kitabın yayımlanışından beri en çok karşı çıkılan argümanlardan biridir, çünkü en bariz politik sonuçların bir kısmı bu iddiaya dayanır. Örneğin, bazılarına göre, eğer hepimiz İmparatorluğun içindeysek, hepimiz onun tarafından belirleniriz ve yozlaştırılırız; dolayısıyla İmparatorluk içinde bir alternatif bulmanın imkânı yoktur. Ne var ki, bize göre, İmparatorluğun içinde olma gerçeğimiz umutsuzluğa neden olmamalıdır. İmparatorluğun hem içinde hem de karşısında olabiliriz ve aslında en güçlü muhalif hareketler ve en verimli alternatifler eskinin kabuğu altında yeni bir toplum yaratarak, içeriden doğacaktır. İmparatorluk karşısındaki bu yeni alternatifler çokluktan doğacaktır ve çokluk, kitabımızda öne sürülen ikinci temel kavramdır. İmparatorluk kavramı bu kitapta etraflı bir biçimde işlenmiş olmakla birlikte, çokluk kavramı soyut, neredeyse şiirsel bir düzeyde kalıyor. Yine de, çokluğun bazı temel kavramsal hatlarını çizmeyi başardığımızı düşünüyoruz. İlk olarak, çokluk kavramı halk kavramıyla karşı karşıya konmalıdır. Halk birlik oluşturan bir nüfusu temsil ederken, çokluk indirgenemez ve bir çoğulluk olarak kalır. İkinci olarak, çokluk kavramı güruh, kalabalık ve kitleyle de karşı karşıya konmalıdır. Güruh, kalabalık ve kitle gerçekten de çok boyutluluk özelliği taşır, ancak bunların üçü de edilgen öznedir; aslında bunların özellikle edilgen oldukları ve bu yüzden kolaylıkla güdümlenebildikleri için tehlikeli oldukları düşünülür. Buna karşılık, çokluk etkin bir çoğulluktur ve bu yüzden otonomiyi ve nihayet demokrasiyi başarma yeteneğine sahiptir. Bu söylenenler kavramsal düzeyde yeterince açık olabilir; peki ama kimdir bu çokluk? Kitabımızda bu soruyu yanıtlamak için işe çağdaş emek biçimleri ve işbölümlerini irdelemeye girişerek başladık; çünkü emek öznesinin gerçekliği bize ilk ampirik çokluk tanımını verir. An- * Özerk/özerklik yerine, kitabın ve yazarlarının özelliğinden dolayı, otonom/otonomi sözcüklerini tercih ettim. (ç.n.) 12
M. Hardt & A. Negri cak, belli ki bu soruya yanıt vermek için yeni adımlar atılmak zorundadır ve çokluğun gerçekliği, farkları ve ortak yönleri daha büyük bir açıklıkla ortaya konmalıdır. Örneğin, izlenmesi gereken yollardan biri, geçtiğimiz yıllarda dünyanın çeşitli bölgelerinde ortaya çıkmış olan yeni politik hareket biçimlerini, özellikle de doğrudan küresel iktidar biçimlerine yönelen ve saldıran hareketleri analiz etmektir. Çokluğun politik yetileri, aslında, hem pratik hem de teorik bakımdan çok daha eksiksiz olarak irdelenmek zorundadır. Çokluk nasıl ortak davranır? Çokluk emperyal iktidarın çağdaş biçimlerine nasıl karşı koyar ve nasıl bir alternatif getirebilir? Bunlar bu kitabın basımından beri üzerinde çalıştığımız sorulardır. Bize öyle geliyor ki, Türkiye bu kitaptaki varsayımlarımızı değerlendirme ve onları geliştirme bakımından mükemmel bir konum işgal ediyor. Türkiye'nin zengin politik gelenekleri, küresel ekonomik devreler içindeki çok yönlü konumlanışı ve haksızlıklar karşısına dikilen toplumsal hareketlerinin tarihi hem İmparatorluğun karmaşık yapılarını hem de çokluğun gücünü göstermekte bize yardımcı olacaktır. Türkiye, birçok bakımdan, yerküreyi Birinci ve Üçüncü Dünya şeklinde bölmeye yönelik eski girişimleri boşa çıkarıyor. Küresel iktidarın bölünmeleri çok daha girifttir ve yalnızca Türkiye'nin değil, bütün ulusların topraklarını bir uçtan öbür uca keserek kırıklı yapılara yol açar. Bu, sonuçta kolektif bir projedir ve bu projenin dünyanın birçok bölgesinde şekillenmeye başladığını görmek heyecan verici. Dolayısıyla, kitabımız belki de en iyi, teorik ve pratik bakımlardan günden güne ivme kazanmakta olan genel bir hareketin belirtisi olarak anlaşılabilir. Yavaş yavaş, yeryüzünün her köşesinden, küresel bir şölen için hazırlanmış birçok lezzetli yemek gibi sunulan katkılara tanık oluyoruz. Masa donatılıyor. Ziyafete hazırlanın! M. Hardt & A. Negri Mayıs, 2001 13
Önsöz İmparatorluk gözlerimizin önünde maddileşiyor. Son yirmi otuz yıl boyunca, kolonyal rejimlerin yıkılmasıyla ve kapitalist dünya piyasasının önündeki Sovyet engellerinin tamamen çökmesinin kazandırdığı ivmeyle, ekonomik ve kültürel mübadelenin karşı konulmaz ve geri dönüşü olmayan bir biçimde küreselleşmesine tanık olduk. Küresel piyasa ve küresel üretim çevrimleriyle birlikte bir küresel düzen, yeni bir yönetim mantığı ve yapısı, kısacası yeni bir egemenlik biçimi ortaya çıktı. İmparatorluk, bu küresel mübadeleyi etkin bir şekilde düzenleyen politik özne, dünyayı yöneten egemen güçtür. Birçok kişi kapitalist üretim ve mübadelenin küreselleşmesinin, ekonomik ilişkilerin politik denetimden kurtulup otonom hale gelmesi ve bunun sonucu olarak politik egemenliğin gerilemesi anlamına geldiğini savunuyor. Bazıları bu yeni dönemi, kapitalist ekonominin politik güçlerin dayattığı kısıtlamalardan ve tahrifatlardan kurtuluşu olarak selamlıyor; bazıları ise kapitalist kârın soğuk mantığına etki edebilme ya da karşı koyma imkânı verecek kurumsal kanalların çalışanlara ve yurttaşlara kapanması olarak gördükleri bu döneme lanetler yağdırıyor. Kuşkusuz, küreselleşme süreçlerine paralel olarak ulus-devlet egemenliğinin, hâlâ etkili olsa da, giderek gerilediği doğrudur. Üretim ve mübadelenin asli unsurları para, teknoloji, insanlar ve metalar ulusal sınırları giderek daha kolay geçiyor; dolayısıyla ulus-devlet bu akışı düzenleme gücünü ve ekonomi üzerindeki otoritesini günden güne yitiriyor. En baskıcı ulus-devletler bile artık, bırakın dışarıyı, kendi sınırları içinde bile en üstün ve egemen otoriteler olarak düşünülmemelidir. Ne var ki, ulus-devlet egemenliğinin gerilemesi genel olarak egemenliğin gerilemekte olduğu anlamına gelmez. 1 Bütün bu güncel 1. Gerileyen ulus-devlet egemenliği ve çağdaş küresel sistemde egemenliğin dönüşümü üzeri- 15
İmparatorluk dönüşümler sürerken, politik denetimler, devlet işlevleri ve düzenleyici mekanizmalar ekonomik ve toplumsal üretim ve mübadele alanında hüküm sürmektedir. Bizim temel varsayımımız şudur: Egemenlik yeni bir biçim almış, bu biçim tek bir hükmetme mantığı altında birleşmiş bir dizi ulusal ve ulus-üstü organdan oluşmuştur. İşte bu yeni küresel egemenlik biçimi bizim İmparatorluk dediğimiz şeydir. Ulus-devletlerin egemenliğinin gerilemesi ve giderek ekonomik ve kültürel mübadeleleri düzenlemekten âciz hale gelmesi, aslında ortaya çıkmakta olan İmparatorluğun ilk belirtilerinden biridir. Ulusdevlet egemenliği Avrupalı güçlerin modern dönem boyunca kurduğu emperyalist yönetimlerin temel taşıydı. Ancak biz "İmparatorluk" derken "emperyalizm"den tamamen farklı bir şeyi kastediyoruz. Modern ulus-devletler sistemi tarafından belirlenmiş sınırlar, Avrupa merkezli kolonyalizm ve ekonomik genişleme için temel önemdeydi: Ulusun toprak esasına dayanan sınırları güç merkezini sınırlıyordu; üretim ve dolaşım hareketini kâh kolaylaştıran kâh tıkayan bir kanallar ve engeller sistemi yoluyla, yabancı topraklar bu merkezden yönetiliyordu. Emperyalizm gerçekte Avrupalı ulus-devletlerin, egemenliklerini kendi sınırlarının ötesine yaymasıydı. Dünyanın neredeyse bütün toprakları parsellenebilir ve dünya haritasının tamamı Avrupalı renklere boyanabilirdi: Örneğin kırmızı Britanya, mavi Fransa, yeşil Portekiz topraklarını gösterebilirdi. Modern egemenlik, kök saldığı her yerde, toplumsal alanı baştan sona kuşatan ve hem kendi kimliğinin arılığını korumak, hem de öteki olan herkesi dışlamak için hiyerarşik toprak sınırları dayatan bir Leviathan yarattı. İmparatorluk çağına modern egemenliğin alacakaranlığından geçilerek girildi. Emperyalizmin aksine İmparatorluk, toprak temelli bir iktidar merkezi yaratmadığı gibi, sabit sınırlara ya da engellere dayanmaz. İmparatorluk, giderek bütün yerküreyi kendi açık ve genişleyen hudutları içine katan merkezsiz ve yersizyurtsuzlaşmış bir yönetim aygıtıdır. İmparatorluk, değişken komuta ağları yoluyla melez kimlikleri, esnek hiyerarşileri ve çoklu mübadeleyi idare eder. Emperyalist dünya haritasındaki ayrı ulusal renkler, İmparatorluğun küresel gökkuşağı içinde eriyip kaybolmaktadır. Modern emperyalist küresel coğrafyanın değişmesi ve dünya piyasasının gerçeklik kazanması kapitalist üretim tarzı içindeki bir geçişe işaret eder. En önemlisi, üç dünyanın (Birinci, İkinci ve Üçüncü ne, bkz. Saskia Sassen, Losing Control? Sovereignty in an Age of Globalization (New York: Columbia University Press, 1996.) 16