MARMARA ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ T. PATOLOJİ ANABİLİM DALI TIPTA UZMANLIK ÖĞRENCİSİ RUTİN İŞLEYİŞ REHBERİ 2017-2018 Eğitim Yılı MEZUNİYET SONRASI EĞİTİM KOMİSYONU Prof. Dr. Funda Eren Prof Dr Handan Kaya Doç Dr Süheyla Bozkurt Yrd.Doç Dr. İpek Erbarut Seven
*BU REHBER YER YIL YENİLENİR Bu föy laboratuvarımızdaki rutin işleyişi kavramanız ve sık karşılaşacağınız problemleri çözmekte yardımcı olması amacıyla hazırlanmıştır. Rutin işleyişte karşılaşabileceğiniz pek çok sorunun cevabını bu föyde bulabilirsiniz. A)BİYOPSİ VE SİTOLOJİ MATERYAL KAYIT İŞLEMİ: Ameliyathane, poliklinik ya da diğer bölümlerden gelen materyal girişteki kayıt sekreteri tarafından, biyopsi ya da sitoloji olmasına göre kayıt defterine kaydedilir ve numara verilir. Kayıt numarası verilebilmesi için, klinisyen tarafından bilgisayarda istek yapılması gereklidir. Biyopsi ve sitolojiler başlarına B ya da S harfi getirilerek numaralandırılır (örn:b-1578-9, S-768-98). Bu numaralar barkod olarak basılır ve istek kağıdının sağ üst köşesine yapıştırılır. Kayıt işlemi yapılmamış bir doku, örneklenmemelidir. Kayıt problemi araştırılmalı ve çözülmeye çalışılmalı, çözülemiyor ise sorumlu uzmana danışılmalıdır. Konsültasyon amacı ile bölümümüze gelen hazır blok ve lamlar, spesmenin bölümüne göre, sorumlu asistana teslim edilir. Kayıt edilen biyopsiler makroskopi odasına, sitolojiler ise sitoloji laboratuvarına götürülürler. Tüp veya kap içinde gelen sitoloji spesimenlerinin laboratuvara işlem için ivedilikle sevkinin yapılmasına dikkat edilmelidir. Özellikli dokular geldiğinde; Fikse olmamış taze böbrek biyopsisi ve lenf nodu bölümümüze geldiği zaman kayıt sekreterinin spesimeni teslim alır almaz sorumlu asistana teslim edilmelidir. Spesmen bölümümüze kayıt olduktan sonra, tüm sorumluluk patoloji bölümüne aittir. B)MAKROSKOPİK ÖRNEKLEME Kabul edilen materyaller gross odası içindeki masada raporları ile birlikte dizilir. Seksiyonların sorumlu asistanları bulundukları seksiyonun spesmenleri seçerek, makroskopi kabininde gross alımını yaparlar. Makroskopik incelemeye ve parça almaya başlamadan önce şişe ya da torbadaki isimle patoloji istek kağıdındaki isim mutlaka karşılaştırılmalı ve istek kağıdı ile parçanın aynı kişiye ait olduğundan emin olunmalıdır. Patoloji istek kağıdı mutlaka okunmalı, alınan parça sayısının ve niteliğinin, gelen materyal ile uyumlu olup olmadığı kontrol edilmelidir. Eğer burada bir sorun olursa (parçanın eksik olması, isim uyuşmazlığı, örnek kabında dokunun 2
bulunmaması, uygun fiksatif içinde bulunmaması gibi) problemi o anda çözülmeye çalışılmalıdır. Eğer problem çözülemez ise, sorumlu uzmana danışılmalıdır. Her zaman aklınızda tutmanız gereken en önemli kural özellikle gross alım işlemine tam konsantre olmaktır. Kaybolan bir spesimen, yanlış veya eksik parça alınan bir spesimen ya da yanlış kodlanan kasetler hastalara telafi edilemeyecek zararlar verebilir. Makroskopik Tarif: a- BÜYÜK SPESMEN:Bu tür spesimenlerde makroskopik tarifinde öncelikle; -Spesimen ve lezyon boyutunun gerekiyorsa ağırlığını, -Şeklini, -Renk ve kıvamını, -Çevre dokuyla ilişkisini tanımlanmalıdır. Mümkün olduğu kadar açık ve net olarak spesimeni görmeyen bir kişinin lezyonu rahatça gözünde canlandırabileceği gibi tanımlanmalı ve gerekiyorsa basit bir şekilde çizilmelidir. b- ENDOSKOPİK BİYOPSİ, İĞNE ve PUNCH:Bu spesmenlerde boyut ve sayı verilmesi yeterlidir. Punch biyopside uzunluk ve çapı belirtilmelidir. Şişelerin üzerinde hastanın adı dışında dokuya ait belirtilen her türlü bilgi kaydedilmelidir. Parça Alımı: Her spesimene ait gross alma tekniği gross odasındaki manuelden ve bölümümüzde hazırlanan föylerden öğrenilmelidir. Özellikle büyük spesmenlerin örneklemesinde sorumlu uzmana danışılmalıdır. Saptanan her patoloji mutlaka örneklenmelidir. Cerrahi sınırın önemli olduğu spesimenlerde cerrahi sınırı siyah çini mürekkeple boyamanmalıdır. -Özellikli bazı spesmenlerde fotoğraf çekilmesi gerekli olabilir. Kasetlere koyma: Alınan her parçanın doku takip işlemine girebilmesi için plastik kasetlere koyulması gerekmektedir. Bu parçaların takip sonrasında neye ve hangi örneklerneye ait olduğunun anlaşılabilmesi için her kasetin üzerine içine koyulan parçanın numarası ve varsa kodunu yazılmalıdır. Kasetler kaset yazıcı makinede yazmalıdır. Kaset yazıcıda sorun olursa, kasetler mutlaka kurşun kalem ile yazılmalıdır(mutlaka kurşun kalemle yazılmalı aksi halde takip 3
sırasında alkollerden geçerken silinirler). Kaset üzerine yazılan bilgilerin doğru numara ve kodda olmasına çok dikkat edilmelidir. -Kullanılan kasetlerin deliklerinin parafinle tıkalı olmamasına dikkat edilmelidir. Aksi halde dokuya hiçbir solüsyon infiltre olamayacağından, dokuların fiksasyonu yetersiz olacaktır. -Kasetlere koyulan parçalar 3 mm den kalın ve kasetin boyutundan büyük OLMAMALIDIR. Ayrıca küretaj materyalleri de kasetin içine tıkıştırılmamalıdır. Kasetin hacminin yarısından fazlası doldurulmamalıdır. Kalsifiye Dokuların Örneklenmesi: Yeterli fiksasyon (formol)işleminden sonra dekalsifikasyon işlemine geçilmelidir. Kemik iliği ve kemik dokuları takibe almadan önce dekalsifiye edilmelidir.. Bunun için doku yeterli fiksasyondan sonra dekalsifikasyon solüsyonuna alınmalıdır. Kuvvetli ve zayıf olmak üzere 2 çeşit dekalsifikasyon solüsyonu vardır. Kemik iliğinin en az 2 saatlik formol fiksasyonundan sonra 2-3 saat zayıf asitte (2 parmak kalınlığında) tutulması yeterlidir(dekalsifikasyondan emin olmak için iğne ile kontrol edilmelidir). Diğer ve özellikle de büyük kemiklerin ise testereyle dilimleyip kuvvetli asitte tutulması gerekir. (En fazla 4 saat; Pratik olarak doku yumuşatıncaya kadar). Ancak yine de sorumlu uzmana danışılmalıdır. Dokular dekalsifikasyon solüsyonundan çıkardıktan sonra (10-15 dakika kadar) akan suyun altında yıkanmalı, daha sonra formole alınmalıdır. Hiç bir kemik dokusu uzmanına danışılmadan- ASLA GECE dekalsifikasyon solüsyonunda bırakılmamalıdır. Eğer akşam kontrol ettiğinizde dekalsifikasyon işlemi bitmediyse doku yıkadıktan sonra formole alınıp, ertesi sabah tekrar dekalsifikasyon solüsyonuna koyulmalıdır. Formol dışı solüsyonda gelen dokuların örneklenmesi : Carnoy ( absolu etanol, kloroform, glacial asetik asit içerir): Bölümümüze özellikle karaciğer iğne biyopsileri zaman zaman Carnoy solüsyonunda gelmektedir (Şişesinin üzerinde CARNOY yazar). Bouin s [Inotran ink in sabitleşmesine yardımcı olur] (pikrik asit, formaldehit, glacial asetik asit): Özellikle testis dokusu Bouins te gelebilir. (parlak sarı renkli bir solüsyondur). *Her iki solüsyonda gelen dokular hemen alkol takibine alınır. Bu dokular kasete alındıktan sonra alkol içeren bir kaba koyularak, laboratuara takip aletinin yanına koyup üzerine 4
alkol takibi yazılmalıdır. Patoloji teknikerleri ertesi gün onların takibini yapacaktır. SF (Taze doku); Bazı spesmenler fiksasyon içine konmadan gelebilir. Özellikle, Lenf nodu: Kesit yapıldıktan sonra imprint yapılmalı, 2 lam havada kurutulmalıdır. Lenf nodunda bazı durumlarda akım sitometrik inceleme (FLOW SİTOMETRİ) yapılabilmesi için, uzmana danışılarak 0.5x0.5 boyutunda doku hematoloji bölümüne gönderilmelidir. Daha sonra lenf nodu en az 2 saat formol fiksasyonunda bırakıldıktan sonra örneklenmelidir. Tüm gross örneklemeleri bittikten sonra, alınan dokuların numarası, parça sayısı, kodu istek kağıdı üzerine not edilmelidir. Dokudan parça alındığında, geriye dokunun kalıp kalmadığı not edilmelidir. Daha sonra o biyopsiden tekrar parça alınması gerektiğinde, kaç parça alındığı kaydedilmelidir. DGeriye doku kalırsa,doku uygun kapta, etiketlenerek makroskopi dolaplarına kaldırılmalıdır. Doku takip aletinin çalıştırılması: Günlük biyopsilerin parçalarının alımından sonra, tüm kasetler otomatik takip aleti sepetine dizilip, alet çalıştırılmalıdır. Aletin günlük, hafta sonları ve uzun tatiller için farklı programları mevcuttur. Doku takip aletinin çalıştırılması esnasında uygulanacak adımlar, aletin çalışma protokolünde mevcuttur. Bazı radikal spesimenlerin (kolon, meme, Whipple vs) bir gece fiksasyona bırakılması gerekebilir. Bu durumlarda, spesmenlerin mutlaka usulüne uygun olarak açılması ve fiksasyona bırakılması gereklidir. Bu gibi durumlarda sorumlu uzmana danışılmalıdır. Laboratuvar döküm rehberinin hazırlanması: Gros işleminin sonunda, alınan biyopsiler numara sırasıyla, biyopsi şekli ve alınan parçaların kodları ile birlikte bir kağıda yazılarak, (takip kağıdı) takip aletinin yanına koyulmalıdır. C)LABORATUVAR Gece ototeknikonda takibi olan dokular sabah (soğutulur, kesilir ve düzgün yüzey elde edene kadar traşlanır) parafin bloklara dökülür. Daha sonra mikrotomda kesitler alınıp Hematoksilen& Eosin le boyandıktan sonra asistanlara teslim edilir. Laboratuvardaki döküm, bloklama, kesit alımı ve boyanması işlemleri, asistanlığa başlanılan ilk ay içinde gözlemci olarak öğrenilmelidir. Laboratuvar teknisyenleri bu konuda yardımcı olacaklardır. Ayrıca teorik olarak da doku takibi işlemlerinin ve sık kullanılan konvansiyonel boyaların bilinmesi gereklidir. Bu konuda Bancroft'un Theory and practice of histological techniques' kitabından yararlanılabilir. 5
Normalde her bloktan tek lam üzerine kesit alınır. Ancak bazı dokulardan ikişer lam kesilmesi gerekmektedir. Bu dokuların takip kağıdında belirtilmesi gerekmektedir. Bu dokular: Tüm iğne biyopsiler (ör. Karaciğer, böbrek, prostat, kemik iliği) Deri punch ve shave biyopsiler Bronşiyal biyopsiler Plevral biyopsiler Larinks-nasofarenks biyopsisi Serviks ve endometrium biyopsileri (gebelik hariç küretaj materyalleri dahil) Endoskopik biyopsiler Diğer 3mm den küçük biyopsiler Laboratuvarda kesit ve boya isteklerinin yapılması: Kesit isteği: Uzman tarafından bazı dokulardan çeşitli nedenlerle yeni kesit ya da seri kesit isteği olduğunda, laboratuvarda bulunan istek formuna kayıt edilmelidir. Kesit isterken dokunun biyopsi numarası, kodu, kesit şekli ve isminizin baş harfleri yazılmalıdır. Uzman B-576-11 2 no lu bloğundan 2 lam seri kesit istemişse, bu istek B-576-98 2 den 2 lam SK olarak yazılmalıdır. Seri kesit için SK, veni kesit için, YK kısaltmaları kullanılmalıdır. Konvansiyonel histokimya boya isteği (KHK): Bazı dokulardan istenen rutin histokimyasal boyaların istekleri makroskopi alındığı gün yapılmalıdır. Rutin isenen boyalar; Böbrek: PAS, TRİKROM, PAMS ve AMİLOİD Karaciğer: PAS/dPAS, TRİKROM, RETİKÜLİN. Eğer Hepatit C ise FE(demir) Mide: PAS-AB 2.5, MODİFİYE GİEMSA Kemik İliği: PAS, Retikülin, Demir (aspirasyon yaymasına) Bazı vakalarda, uzman ile mikroskobik inceleme esnasında konvansiyonel boya isteği olduğunda, bu istekler laboratuvardaki istek formuna kayıt edilmelidir. İstek yapılırken, biyopsi numarası, blok kodu, istenen boya forma yazılmalıdır. İstenen boyanın adedi ücretlendirme için 6
aynı formda yer alan masraf kısmına boya adedi x k şeklinde hastanın protokol numarası ile birlikte kayıt edilmelidir. Örn: B-576 nın T kodlu bloğuna PAS ve Trikrom istenmişse; istek formuna; B-576-98 (T) den PAS,Trikrom ve isteği yapan asistanın başharfleri yazılmalıdır. İmmunohistokimya boya isteği(ihk): Bazı olgularda uzman ile mikroskobik inceleme esnasında İHK isteği olduğunda, bu istekler laboratuvardaki istek formuna kayıt edilmelidir. İstek yapılırken, biyopsi numarası, blok kodu, istenen boya forma yazılmalıdır. İstenen boyanın adedi ücretlendirme için aynı formda yer alan masraf kısmına boya adedi x i şeklinde hastanın protokol numarası ile birlikte kayıt edilmelidir. Bazı İHK isteklerinde eksternal kontrol gerekli olabilir. Bu durumda istek yapılırken kontrollü olması gerektiği not edilmelidir. Kontrol için uygulanacak dokuların bir kısmı laboratuvarda hazırdır. Ancak kontrolü olmayan dokular, uzmana danışılarak seçilmeli ve laboratuvara iletilmelidir. Ç)RUTİN TESLİMİ SONRASI Makroskopisi alınan biyopsilerin mikroskobik kesitleri, ertesi gün akşam asistanlara teslim edilir. Teslimat sonrası, olguların kontrolü asistanlar tarafından yapılır. Bu esnada eksiklikler belirlenir, ve laboratuvara iletilir. Olguların ilk mikroskobik incelemesi, teslimat gününde sorumlu asistanı tarafından yapılır. Asistan, olgunun mikroskobik tarifini, kıdem durumuna göre olası tanı/tanılarını istek kağıdı üzerine yazmalıdır. İncelenen vakanın belirtilen eski biyopsisi varsa ve hastanın şimdiki tanısı için önemli ise, raporu ve eski biyopsi lamlarını arşivden çıkarılmalıdır. Olgunun klinik hikayesi/laboratuvar bulguları eksik ise, klinisyenden bilgi alınmalıdır. Teslim alınan tüm vakalar sorumlu asistanları tarafından, uzmanı ile değerlendirme yapılmadan önce, incelenmelidir. Bunun yapılamayacağı bir durum söz konusu ise, sorumlu uzmana mazeret bildirilmelidir. Vakalar ertesi gün sorumlu uzman ile birlikte mikroskobik olarak değerlendirmeye hazır halde olmalıdır. Eğer vakadan yeni kesit, KHK ya da İHK isteği olursa, yukarıda anlatıldığı şekilde istekler yapılmalıdır. D)SİTOLOJİ 7
Bölümüze gelen sitoloji materyalleri pap smear, plevra, periton, kist sıvısı, idrar, BOS, ve çeşitli organlardan yapılan ince iğne aspirasyon biyopsilerini (akciğer, tiroid, lenf nodu, pankreas, kemik iliği asipasyonu)içermektedir. Akciğer seksiyonundaki asistan akciğer İİAB, tiroid seksiyonundaki asistan tiroid İİAB, baş boyun seksiyonundaki asistan baş boyun ile ilgili İİAB nin yapılması ya da yapılırken yeterlilik verilmesinde görev alır. Sitoloji seksiyonundaki asistan, spesifik seksiyonların dışında kalan sitolojik materyalin taranması ve sorumlu uzmana gösterilmesinden sorumludur. İnce iğne aspirasyon biyopsisi: KBB, endokrin ve genel cerrahi bölümünden gelen İİAB istekleri, belirli günlerde bölümümüzde, o seksiyondan sorumlu asistan tarafından ya da klinisyen tarafından yapılır. İİAB esnasında asistan, materyalin lamlara yayılması, her girişimde bir lamın Toluidin blue boyası ile boyanması ve yeterlilik açısından mikroskobik incelemesini yapar. Gerekli durumlarda sorumlu uzmanına danışır. Yayılan diğer lamlara hastanın tam ismini yazarak (rodajlı kısmına kurşun kalemle), alkollü şaleler içine yerleştirir. Enjektörü cytospin sıvısı ile çalkalayarak, etiketlenen (hastanın tam ismi yazılı olan etiketle) tüp içine boşaltır. Aspirasyon sonrasında materyali sitoloji laboratuvarına teslim eder. Akciğer İİAB biyopsileri BT eşliğinde radyoloji bölümünde yapılır. Sorumlu asistan yukarıda tariflenen işlemleri, belirlenen günlerde radyoloji bölümünde gerçekleştirir. USG eşliğinde yapılan tiroid, yumuşak doku, pankreas gibi organ İİAB lerinde, sorumlu asistan yukarıda tariflenen işlemleri, belirlenen günlerde radyoloji bölümünde gerçekleştirir. E) KONSÜLTASYON Bazı vakalarda, uzmanın isteği doğrultusunda bölüm içi/dışı vaka konsültasyonu yapılabilir. Bu durumda, vakit kaybetmeden konsültasyon istenilen uzmana vaka gösterilmelidir. F) RAPOR DÜZENLEMESİ Uzman ile birlikte rapor edilen vakalar, makroskopik ve mikroskopik tanımlamaları düzenlenerek, sekreterlikte bulunan protokol defterlerine sonuçları yazılmalı ve sekreterliğe yazım için teslim edilmelidir. Vakalar uzman tarafından rapor edildikten sonra, en kısa sürede sekreterliğe teslim edilmelidir. 8
G) RAPOR ONAYI Sekreterlik tarafından yazılan vakalar, sorumu asistana teslim edilir. Asistan aynı gün içinde ya da ertesi sabah saat 09.00 a kadar, masasına bırakılan raporları elektronik ortamda düzelterek onaylar. Sorumlu asistanın izinli olması, pratik öğrenci dersinde olması gibi durumlarda, acil vakalar diğer asistanlarca düzenlenmeli ve onaylanmalıdır. Asistan onayından geçen vakalar, sekreterliğe teslim edilir, ve daha sonra sorumlu uzmanı tarafından onaylanır. H) ARŞİV: Mikroskopik incelemesi biten vakalara ait lamlar, arşive teslim edilir. I)FROZEN Rutin işleyişte, seksiyonların sorumlu asistanları, o seksiyonun frozen işleminden sorumludur. Frozen sorumlusu asistan, en geç 8.30 da makroskopi odasında frozen için gerekli hazırlıkların yapılmış olduğunu kontrol eder. Frozen sorumlu asistanının herhangi bir şekilde bölümden ayrılması gerekir ise, frozen sorumluluğu başka bir asistana devredilmelidir. Bölümümüze frozen için haber verildiğinde, frozendan sorumlu teknikere ve seksiyonuna göre sorumlu uzmana haber verilmeli ve frozen odasına gidilmelidir. Frozen geldiğinde, sorumlu uzmana gösterilerek imprint ve squash örneklemeleri yapılmalıdır. Materyalin tanımlaması ve frozen defterine kaydının yapılması gereklidir. Aksi belirtilmedikçe gönderilen materyalden kriyostatta kesit alınmalıdır. Tüm asistanlar, kriyostatta düzgün kesit almayı, ve frozen boyamayı öğrenmek zorundadır. Frozen işlemi bittiğinde, tanı ameliyathanede sorumlu kişilere bildirilmeli ve frozenın başlama-bitiş saati, sonucu ve sonucun kime bildirildiği, frozenı yapan asistan ve uzmanın ismi patoloji istek kağıdına kayıt edilmelidir. Frozen işlemi bittikten sonra frozen kesilen doku FA(frozen artığı) kodu vererek normal formol takibine alınmalıdır. Eğer frozen esnasında gelmiş olan ancak dondurup kesit yapılmayan doku (lar) varsa, FKD(frozendan kalan doku) koduyla takibe alınmalıdır. İ)TOPLANTI HAZIRLAMA Bölümümüzde pek çok klinikle birlikte klinikopatolojik toplantılar yapılmaktadır. Her asistan bu toplantıların bir veya bir kaçını düzenleme sorumluluğunu alır. Sorumlu asistan, toplantı listesi 9
kendisine iletildiği zaman, listedeki vakaların sekreterlikten çıkarılmasını sağlar. Daha sonra toplantıyla ilgili olan biyopsilerin lamlarını arşivden çıkarıp düzenleyerek klinikopatolojik toplantıdan sorumlu uzmana teslim etmelidir. Toplantıların sorumlu asistanları mutlaka o toplantıya katılmalıdır. Diğer asistanlar da, uzmanla birlikte mikroskobik inceleme yapmıyorlar ise, toplantıların tümüne katılmalıdırlar. Toplantı sonrasında, sorumlu uzman ile birlikte, toplantıya çıkan vakalara toplantı notu yazılmalıdır. Bu toplantılar ilginç vakaları görmek ve klinik korelasyon yapmak açısından sizler için oldukça faydalıdır. J)OTOPSİ Bölümümüzden otopsi isteği yapıldığında, eksitusun yakınından MUTLAKA otopsi izni alınmalıdır. Otopsi İzni: Hastanın kendisi ve/veya birinci derece akrabası tarafından verilmiş olmalıdır (özel koşullar dışında örn. bulaşıcı hastalık şüphesi). İzin ne tip bir otopsi yapılacağını kapsamalı (Tam, parsiyel). Parsiyel ise hangi boşluk için (kafa, göğüs, karın) izin alındığı belirtilmelidir. Otopsi kabul edilmeden önce bu izin kağıdı mutlaka görülmeli ve muhafaza edilmelidir. Otopsiye başlamadan tam klinik bilgi alınmalı ve hastanın dosyası görülmelidir. Gerekli görüldüğü durumlarda radyolojik incelemenin yapılması sağlanmalıdır. Bölümümüzde asistanlar sırayla otopsi sorumlusu olurlar. Otopsi sırası gelen kişi o gün izinli ya da başka yerde görevliyse kendisinden bir sonraki kişi o günkü otopsinin sorumluluğunu alır. K) ÖĞRENCİ PRATİĞİ Patoloji asistanları Tıp Fakültesinde II. ve III. Sınıf öğrencilerine yapılan patoloji pratiklerinde, sorumlu öğretim görevlisine yardım ederler. Her pratikte en az bir mümkünse iki asistan görev almalıdır. Eğitim danışmanınızın hazırladığı liste doğrultusunda, tüm asistanlara pratik dağılımı yapılır. Asistan sorumlu olduğu pratiğin makroskopi ve mikroskopi materyallerinin hazırlanması, ve pratikte öğrencilere bunların anlatımından ve öğrencilerin yoklamasının alınmasından sorumludur. Sorumlu asistan, bu pratiğe ilk kez gidiyor ise, sorumlu öğretim üyesine danışarak, pratik öncesi mikroskopilerin uzmanla gözden geçirilmesini istemelidir. Öğrenci pratikleri asistanların temel makroskopik ve mikroskobik lezyonları öğrenmesi açısından önemlidir. 10
L) İZİN Yıllık izine çıkarken geriye vaka bırakılmamaya çalışılmalıdır. Ancak, geriye vaka kalma durumunda, bu vakaların sorumluluğu, kendisinden bir alt kıdemdeki asistana ya da o seksiyonu en son yapan asistana devredilmelidir. Bu durumda, vakadan sorumlu asistanın tüm sorumlulukları; vakanın takibi, rapor düzenlemesi ve onayı, diğer kişiye devredilmiş olur. Patoloji uzmanlık eğitimi başta biraz karışık ve zor gelebilir. Ancak belli kurallara uyulduğu sürece, asistanlık dönemi hem çok kolaylaşacak, hem de eğitici olacaktır. Asistanlık dönemi boyunca, uzmanlık eğitiminizin başlangıcında belirlenen danışman öğretim üyesine veya bölümümüzün mezuniyet sonrası eğitim komisyonunda görevli bulunan eğitim danışmanlarınıza öncelikli olmak üzere, sorunlarınızı aktarabilir, yeni fikirler sunabilirsiniz Eğitici ve keyifli bir asistanlık dönemi geçirmeniz dileği ile. 11