Patoloji laboratuvarını kurduk: (Daha) Đyi bir kesit

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Patoloji laboratuvarını kurduk: (Daha) Đyi bir kesit"

Iskender Akyıldız
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Patoloji laboratuvarını kurduk: (Daha) Đyi bir kesit ve yayma için i in ne yapmalıyız? 8-99 Mayıs s 2010, ĐZMĐR Bu sunumda yer alan resimler yazarın n izni olmadan kullanılamaz. lamaz.

2 DÖKÜM-BLOKLAMA ĐŞLEMĐ (GÖMME) Tek. Süleyman Tosun Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji A.D

3 Döküm işlemi nedir? Gömme işlemi (Bloklama/döküm), doku takibi biten dokuları, daha sonra katılaşacak sıvı bir kaplayıcı madde içerisine yerleştirme işlemidir. Bu kaplayıcı madde katılaşınca mikrotom için standart olan bir boyda bloklar hazırlanmış olur. Gömme işlemi için parafin, selloidin, jelatin, metakrilat, paraplast gibi çeşitli maddeler kullanılır. Rutinde en sık parafin kullanılmaktadır. Gömme Đşleminin Önemi Gömme işlemi dokuda şekil bozukluğuna yol açmadan ince kesitler alınabilmesini sağlar. Bu, boyamada kalite, mikroskobik incelemede de kolaylık sağlamaktadır.

4 Döküm Đşlemi Nasıl Yapılır? Parafin banyosuna kadar getirilmiş kasetler, gömme işleminin yapılacağı döküm merkezine alınır. Döküm merkezleri 2 çeşittir. -Dispanser (parafin eritme tankı) -Otomatik döküm makinesi

5 Dispanser ile gömme işlemi

6 Otomatik döküm merkezi ile gömme işlemi Otomatik Döküm Merkezinde çeşitli bölümler bulunur. Kalıpların bulunduğu sıcak bölme Parafin tankı Parafin musluğu Gömme işleminden sonra kalıpların soğutulduğu soğuk bölmeler bulunur

7 Otomatik döküm merkezi ile gömme işlemi Otomatik Döküm Merkezinde Kalıpların bulunduğu sıcak bölme

8 Otomatik Döküm Merkezinde Parafin tankı Parafin musluğu Otomatik döküm merkezi ile gömme işlemi

9 Otomatik döküm merkezi ile gömme işlemi Otomatik Döküm Merkezinde Gömme işleminden sonra kalıpların soğutulduğu soğuk bölmeler bulunur

10 Otomatik döküm merkezi ile gömme işlemi

11 Otomatik döküm merkezi ile gömme işlemi

12 Otomatik döküm merkezi ile gömme işlemi

13 Otomatik döküm merkezi ile gömme işlemi

14 Otomatik döküm merkezi ile gömme işlemi

15 Otomatik döküm merkezi ile gömme işlemi

17 GÖMME ĐŞLEMĐNDE NELERE DĐKKAT EDĐLMELĐDĐR?

18 Dokuya uygun kalıp seçilmelidir. Kesit kolaylığı sağlar fazla parafin sarfiyatını ve zaman kaybını önler. Yeterli kesme desteği sağlayabilmesi için dokunun her bir yanında en az 2 mm kenar olması gereklidir

19 Penset çok sıcak olmamalıdır (60ºC yi geçmemelidir). Gömme işlemi, dokunun soğumasına fırsat verilmeden hemen yapılmalı, parafinin dokuya zarar vermeyecek en yüksek sıcaklık düzeyinde iken uygulanmalıdır.

20 Soğuk gömme yapılmamalıdır. Soğuk gömme, kalıp içerisine konan parafinin donmasıdır. Doku tam olarak yerleşmez ve kesit esnasında bloktan çıkar. Kesit almak zorlaşır, kalıptan parça çıkmaz, kırılır.

21 Soğuk plaka üzerine alınarak yapılan soğutma-katılaştırma işlemi mümkün olan en kısa sürede hızla yapılmalıdır. Yavaş yapılırsa parafin içinde mikrokristaller oluşacağından kesit kalitesi bozulur.

22 Çok sıcak (60ºC üzerindeki) parafin ile gömme işlemi yapılmamalıdır. Dokuya zarar verir ve kesit zorlaşır

23 Parçalar kalıbının zeminine tam oturtulmalıdır. Ancak parçanın tabanın tam yerleşmesini sağlamak için yeterinden fazla basınç uygulanırsa mikroskopik düzeyde ayrışmalar oluşur ve kesit kalitesi bozulur.

24 Dokular kalıp içinde birbirine yakın olmalıdır. Seri kesit almak kolaylaşır. Ancak dokuların birbirinin üstüne gelmemesine dikkat etmek gerekir. Büyük parçalar aynı kalıba yerleştirilmemelidir. Kesit almak zorlaşır

25 Doku, kesit yapılırken bıçağın daha az direnç gösterecek bölgeden daha çok direnç gösterecek bölgeye doğru ilerlemesine müsaade edecek şekilde yerleştirilmelidir. Bu şekilde yerleştirme, sert dokuların alttaki daha yumuşak dokuları sıkıştırmasına engel olur ve daha düzgün kesitler alınmasını sağlar. Kesme yönü

26 Deri ya da epitelyal yüzeyi olan dokular (mukoza, mide, barsak, safra kesesi, larinks, mesane, uterus vb), deri elipsi görünecek şekilde ve epitel yüzeyi aynı yönü gösterecek şekilde gömülmelidir. Kesit almada ve mikroskobik incelemede kolaylık sağlar. Epitelin daha rahat ayırt edilebilmesi için doku takip cihazındaki absolü alkollerden ikincisine 5 ml stok alkolik eozin solüsyonu eklenebilir

27 Özel bir boya ile işaretlenmiş yüzeyler, sınırlar Kenarda boyanın (Alcian mavisi, Çini mürekkebi vb) görülebileceği şekilde yerleştirilmelidir. Boyalı kenar en son kesilecek şekilde yerleştirilirse kesit sırasında doku boyanmaz.

28 Endoskobik biyopsiler; Kalıpta bir arada olmalıdır. Kesit almada ve mikroskobik incelemede kolaylık sağlar.

29 Đğne biyopsiler Đğne biyopsiler ya da küçük dikdörtgen parçalar birbirine paralel yerleştirilmelidir.

30 Küçük dikdörtgen şeklindeki doku parçaları uzun eksenleri bıçağın ucuna paralel olacak şekilde yerleştirilmelidir. Bu şekilde basınca bağlı şekil bozukluğu ve kıvrılma önlenmiş olur. Bıçak Kesme yönü

31 Kemik dokuları diagonal gömülmelidir. Kesit almak kolaylaşır. Kalın, büyük dikdörtgen parçaların (uterus, prostat, tiroid gibi) kalıba hafif bir açıyla gömülmesi kesit almayı kolaylaştırır.

32 Lümenli (tübüler) dokular, (Üreter, appendiks, fallop tüpleri, damarlar vb), kesitte lümen görünecek şekilde gömülmelidir

33 Kubbe şeklinde olan kist vb dokular kist duvarının en geniş yüzeyi görülecek şekilde gömülmelidir.

34 Blokta çok sayıda parça varsa olabildiğince yan yana yerleştirilmelidir. Kesit sırasında alttaki parçaların sıkışması önlenir.

35 Parçalar ters çevrilmemelidir. Makroskobi sırasında mikroskopta görülmek istenen yüzey alta getirilir (kesit alınacak alan), bu nedenle parça kapak açıldığında görüldüğü şekliyle gömülmelidir

sert bir yüzeye vurarak bloğu çıkarma gibi) dokuda ve parafinde

36 Soğuyan bloklar kalıptan bir bistüri ile çıkarılmalıdır. Çıkarma işlemi sırasında dokuya kaba muamele edilirse (kalıbı sert bir yüzeye vurarak bloğu çıkarma gibi) dokuda ve parafinde mikroskopik düzeyde çatlaklar oluşur ve kesitte artefaktlara neden olur

37 Gömme Đşleminde Kullanılan Materyalin Özellikleri Gömme işleminde kullanılan materyal de önemlidir. En sık parafin kullanılır lerden beri kullanılmaktadır. Kokusuz, renksiz ya da saydam petrol türevi solid hidrokarbonların karışımı bir maddedir. Takip parafini ile gömme parafinin birbiri ile uyumlu olmasına dikkat edilmelidir. Gömme parafininin kalitesi, kesit alma işlemini etkileyen parametrelerden biridir.

38 Dokuya ve iklime göre parafin tercihleri değişebilir. Farklı erime derecesine sahip parafinler mevcuttur. Marmara bölgesi için 54 ºC 56ºC Đç Anadolu-Doğu Anadolu 50ºC -54ºC Ege bölgesi için 58ºC 60ºC Patoloji laboratuarında maliyetler düşünülerek genel olarak erime derecesi 56ºC civarında olan parafinler kullanılmaktadır

39 Bazı özel dokularda farklı erime dereceli parafinler kullanılabilir. -Yumuşak parafinlerin erime derecesi 45ºC civarındadır. Fötal ve areolar bağ dokusu için uygundur. -Sert parafinler erime derecesi 60ºC civarındadır. Sert fibröz dokular, kemik dokular için uygundur. -Erime derecesi 60ºC den yüksek olan ve çok ısıtılan parafinler dokuları tahrip etmektedir

40 SONUÇ Dokuyu gömen teknisyen her doku parçasını dikkatle incelemeli, yapısını analiz etmeli ve dokuyu blokta nasıl yerleştirmesi gerektiğine karar vermelidir. Dokuların yapıları ve anatomisi ile ilgili bilgi sahibi olmalı ve gerekirse patolog ile iletişim kurmalıdır. Kaliteli gömme işlemi kesitte kolaylık, boyamada kalite ve mikroskobik incelemede de kolaylık sağlamaktadır

41 Teşekkürler

Benzer belgeler

DÖKÜM (GÖMME) İŞLEMİ. Süleyman Tosun Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji A.D

DÖKÜM (GÖMME) İŞLEMİ. Süleyman Tosun Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji A.D DÖKÜM (GÖMME) İŞLEMİ Süleyman Tosun Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji A.D Döküm İşleminin Tanımı (Gömme) Gömme işlemi (Bloklama/döküm), doku takibi biten dokuları, daha sonra katılaşacak sıvı bir