2. TABLOLAR VE ÖZELLİKLERİ Veri tabanlarının tablolarda saklanan verilerden meydana geldiğini Veri Tabanı Tasarımı modülünde öğrenmiştik. Şimdi de tabloların neler olduğunu, tablo oluşturmanın nasıl yapıldığını ve tabloların özelliklerini öğreneceğiz. 2.1. Tablolar Tablolar veri tabanlarında bilgilerin tutulduğu veri gruplarıdır. Tablo içerisinde yer alan her bilgi kayıt, sütunlar ise alan olarak adlandırılır. Kayıtlar adı, soyadı, adresi gibi alanlardan oluşmaktadır. Veritabanı Tablo Tablo Tablo Alan 3 Alan1 Alan2 Şekil 2.1: Veritabanı Yapısı 9
Bir veri tabanı tasarlanırken diğer veritabanı nesnelerini oluşturmadan önce yapılması gereken ilk işlemin tablo oluşturma olması gerekmektedir. Tablo oluşturmaya başlamadan önce hangi tablolara ihtiyaç olduğunu belirlemek için veri tabanı ihtiyaç analizini yapmış olmanız gerekir. 2.1.1. Yeni Bir Tablo Oluşturma Bir veri tabanı bir veya birden fazla tablodan oluşmaktadır. Yeni bir veri tabanı oluşturduğunuz zaman Veri tabanı hazırlama programı otomatik olarak içeriğine boş bir tablo eklemiş olacaktır. Veri tabanınızda kullanacağınız tablo sayısı birden fazla olacaksa yeni tablo oluşturma işlemi yapmanız gerekecektir. 2.1.1.1. Sihirbaz Kullanarak Yeni Bir Tablo Oluşturmak Sihirbaz kullanarak yeni bir tablo oluşturmak için aşağıdaki adımları sıra ile gidelim. Tablolar sekmesi seçili durumda iken Tablo oluşturmak için sihirbazı kullan... görevine tıklayalım. Tablo için kategori olarak İş veya Kişisel özelliklerinden birini seçebiliriz. Kişisel kategorisini seçtikten sonra örnek tablolardan Kütüphane tablosunu seçelim. 10
> düğmesi ile seçili alanı sağ liste kutusuna ekler. >> düğmesi ile tüm alanları seçilmiş alanlar listesine ekler. < düğmesi ile seçilmiş alanlar listesinden eklenen alan tekrar geri alınır. << düğmesi ile tüm alanlar mevcut alanlar listesine geri eklenir. İleri düğmesine tıklayalım. Yazar adını değiştirelim. YazarID olan ifadeyi YazarIDim olarak değiştirelim. Alan türünden Tamsayı olan değeri Bigint olarak değiştirelim. 11
Otomatik değer Hayır olarak kalsın.giriş gerekli Evet olarak ayarlanırsa o alana değer girilmeden diğer alana geçmeye izin vermez. Hayır değeri seçildiğinde ise alan değeri boş olabilir. Sağ alt köşedeki + düğmesine tıkladığımız zaman Alan adında yeni bir alan eklenir. Yukarıda anlatılan özellikler ile özellikleri değiştirebilirsiniz ya da olduğu gibi bırakabilirsiniz. Eğer oluşturduğunuz tabloda birincil anahtar yoksa Birincil anahtar oluştur onay kutusunu seçebilirsiniz. Birincil anahtar olarak belirlediğiniz alanın otomatik olarak artmasını istiyorsanız otomatik değer özelliğini onaylı yapın. Birincil anahtar demek benzersiz değere sahip alan demektir. Birincil anahtarı tablo içindeki alanlardan da belirleyebilirsiniz. Birincil anahtara sahip alandaki değerlerin otomatik olarak artmasını istiyorsanız otomatik değer onay kutusunun işaretli olduğundan emin olun. 12
Tablonun adını değiştirebilirsiniz. Ne yapmak istiyorsunuz bölümüne Veriyi hemen ekle seçilirse aşağıdaki pencere açılır. Veri girilmek üzere veritabanı dosyamızı sihirbaz aracılığı ile hazırlamış olduuk. Ne yapmak istiyorsunuz sorusunu tablo tasarımını değiştir olarak seçilirse aşağıdaki pencere açılır. Tablo tasarımı olarak açılan pencere yanda gözükmektedir. 13
Ne yapmak istiyorsunuz sorusunu Bu tablo üzerinde form tabanı oluştur özelliği seçilirse form oluşturma sihirbazı oluşur. 2.1.1.2. Var Olan Tabloyu Kopyalamayla Yeni Bir Tablo Oluşturmak Bir önceki konuda Kutuphanem adında tablo oluşturduk. Bu tablonun içine Türkçe kitaplarımızı kaydedeceğimizi varsayalım. Bir de az da olsa yabancı dilde kitaplarımız olsun. Aynı tablo tasarımını yabancı kitaplar içinde kullanmak istemiş olalım. En kısa yol daha önceden oluşturulmuş olan bir tabloyu kopyalamaktır. Tablolar sekmesinden tablolar seçili iken kopyalamak istediğimiz tabloyu (kutuphanem) seçelim. 14
Fare tablo üzerinde iken sağ tuşa tıklayalım. Açılan menüden Kopyala alt menüsüne farenin sol tuşu ile tıklayalım. Sayfanın biraz aşağısına geldikten sonra sağ tuştan Yapıştır menüsüne tıklayalım. Tablo adını YabanciKutuphanem olarak değiştirelim ve ileri düğmesine tıklayalım. >> düğmesi ile tüm alanları seçelim. İleri düğmesine tıklayalım. 15
Daha önceden Alan adında yeni bir alan eklemiştik. Yabancı kitabımızın hangi dilde olduğunu yazmak için Alan alanını Dil olarak değiştirelim. Oluştur düğmesine tıklayalım. YabanciKutuphanem isimli yeni bir tablomuz oluşmuş oldu. 2.1.1.3. Tasarım Görünümünde Yeni Bir Tablo Oluşturmak Tasarım görünümünde tablo oluşturmak, tablodaki her bir alana doğrudan bilgi girmeye imkan sağladığından diğer metotlara göre daha gelişmiştir. Veritabanında tabloları oluştururken bu metodu kullanacağız. Tasarım Görünümünde Tablo Oluştur görevine tıklayalım. Alan adına AkaryakitID yazalım ve tab tuşuna basalım. 16
Açılır kutudan Tamsayı değerini seçelim. T harfine tekrar bastığımızda diğer T ile başlayan veri tipleri gelir. İlk satır seçili iken tablonun sol alt köşesindeki otomatikdeğer özelliğini Evet olarak değiştirelim. İlk satırın hemen solunda bulunan yeşil oka farenin sağ tuşu ile tıkladığımız zaman sarı renkte birincil anahtar otomatik olarak eklenir. Birincil anahtar kullanmanın tek amacı, benzersiz bir değere sahip alanının gerekliliğidir. Akaryakit miktarını yazarken uzunluk 6, ondalık basamağını 3 olacak şekilde ayarlayalım. Mesafe sayacının uzunluğunu 10, ondalık basamağını da 1 olarak ayarlayalım. 17
Biçim örneğini 0,00TL olarak değiştiğini yandaki resimden görebiliriz. Açıklama kısmı boş olarak geçilebilir. Tabloyu kaydetmek için standart araç çubuğu üzerindeki kaydet düğmesini ya da Dosya > Kaydet seçeneklerini kullanabiliriz. Tablo ismini Akaryakit olarak kaydedelim. Tablolar bölümünde Akaryakit adında tablomuzu görebiliriz. 18
2.1.2. Sütun Ekleme Çıkarma Daha önceden oluşturulmuş olan bir tabloya tasarım ekranında iken sütun ekleme ve çıkarma işlemini yapabilirisiniz. Tablo tasarım ekranında iken her hangi bir satır üzerine farenin sağ tuşu ile tıkladıktan sonra açılan menüden Satırları Ekle menüsünü seçtiğiniz zaman imleç yeni bir sütun oluşturmak için en son sütun adından sonrakine konumlanır. Alan sütun adından sonraki kutuya imlecin odaklandığını görebilirisiniz. Farenin sol tuşunu tıklamayla da istenilen yere imleç konumlandırılabilir. Çıkarmak istediğiniz sütunun başında iken farenin sağ tuşundan açılan menüden Sil özelliğine tıklayın. Ya da silmek istediğiniz sütun adını seçtikten sonra del tuşuna basınız. 19
2.2. Tablolarla İlgili İşlemler Şu ana kadar bir veri tabanı ve tablo oluşturmanın nasıl yapıldığını tablolara yeni alan ekleme ve var olan bir alanı silmenin nasıl yapıldığını öğrendik. Kullanılacak olan her bir tablo için alanları (sütunları) planlayıp, her alan için bir veri türü tanımlamamız gerekmektedir. Veri türlerini tanımlarken doğru belirlenmiş olması ve alan özelliklerinin doğru ayarlanması veri tabanının kullanımını kolaylaştırıp hızlandıracaktır. Şimdi tabloların alabileceği veri türlerinin ve sütunların özelliklerinin neler olup nasıl ayarlandığına, anahtarlara ve veri türleri için söz konusu olan kısıtlamaların neler olduğuna bakalım. 2.2.1. Tabloların Alabileceği Veri Türleri Veri tabanında tutulan kayıtların yapısı ile ilgili fikir sahibi olmak için kullanılacak olan alanların birtakım özelliklerinin önceden tanımlanmış olması gerekmektedir. Adı, soyadı gibi bilgilerin metin, maaşı bilgisinin sayı, doğum tarihi bilgisinin tarih veri türünden olması gibi Veri Türü Uzunluk/ Basamak Byte Açıklama Ufak Tamsayı [TINYINT] 3 1-128 ile +127 arasında değer alır. BigInt [BIGINT] 19 8 Resim[LONGVARBINARY] İkili[VARBINARY] İkili(Sabit)[BINARY] Yazışma[LONGVARCHAR] Metin (Sabit)[CHAR] -9,223,372,036,854,775,808 ile +9,223,372,036,854,775,807) arasında değer alır. 2147483647 2048 Satır başına 2 GB'lık değer alır. 2147483647 2048 Satır başına 2 GB'lık değer alır. 2147483647 2048 Satır başına 2 GB'lık değer alır. 2147483647 2048 Satır başına 2 GB'lık değer alır. 2147483647 2048 Satır başına 2 GB'lık değer alır. Sayı[NUMERIC] 646456993 646.456.993 basamaklı bir değer Ondalık[DECIMAL] 646456993 646.456.993 basamaklı bir değer 20
Tamsayı[INTEGER] 10 4 Küçük Tamsayı[SMALLINT] 5 2 Kayan [FLOAT] 17 Gerçek [Real] 17 Çift [Double] 17 Metin[VARCHAR] 17 Metin[VARCHAR_IGNORE CASE] Evet / Hayır [Boolean] 1 Aldığı değerler; Tarih [Date] Saat [TIME] Tarih/Saat [TIMESTAMP] Diğer [OTHER] 17-2147483648 ile +2147483647 arasında değer alır. -32768 ile +32767 arasında değerler alır. 72057594037927999,56 gibi on yedi basamaklı veya kesirli sayıları alır. Eğer 720575940379279991 gibi on sekiz basamaklı bir sayı yazılsa idi kayıttan sonra 7 gibi değer alır. 72057594037927999,56 gibi on yedi basamaklı veya kesirli sayıları alır. Eğer 720575940379279991 gibi on sekiz basamaklı bir sayı yazılsa idi kayıttan sonra 7 gibi değer alır. 72057594037927999,56 gibi on yedi basamaklı veya kesirli sayıları alır. Eğer 720575940379279991 gibi on sekiz basamaklı bir sayı yazılsa idi kayıttan sonra 7 gibi değer alır. 72057594037927999,56 gibi on yedi basamaklı veya kesirli sayıları alır. Eğer 720575940379279991 gibi on sekiz basamaklı bir sayı yazılsa idi kayıttan sonra 7 gibi değer alır. 72057594037927999,56 gibi on yedi basamaklı veya kesirli sayıları alır. Eğer 720575940379279991 gibi on sekiz basamaklı bir sayı yazılsa idi kayıttan sonra 7 gibi değer alır. Tarih bilgisi için kullanılır. Saat bilgisi için kullanılır. Tarih ve Saat bilgisi için kullanılır 2147483647 2048 Satır başına 2 GB'lık değer alır. 21
Metin: Girilecek olan verilerin sadece metin veya hem metin hem de sayı olduğu durumlarda kullanılan veri türüdür. Bu alana girilen veriler üzerinde aritmetik işlem yapılmayacak olan sayılardan da oluşabilir. Örnek: Adı, Soyadı, E-posta adresi gibi Sayı: Üzerinde aritmetik işlemler yapılabilen ve içinde parasal bilgi bulunmayan alanlar için kullanılan sayısal veri türüdür. Bu alana girilecek olan sayıların boyutu ve türünün ne olacağı (Ufak Tamsayı, BigInt, tam sayı, sayı, ondalık, küçük tam sayı, kayan, gerçek, çift) ihtiyaca göre belirlenir. Tarih/Saat: Tarih ve saat bilgisini tutmak için kullanılan veri türüdür. Örnek: Doğum Tarihi, İşe giriş saati gibi Otomatik Sayı: Tabloya yeni bir kayıt eklendiği zaman Veri tabanı hazırlama programı tarafından ardışık veya rastgele atanan benzersiz sayılardır. Otomatik sayı alanları kullanıcı tarafından güncellenemez. Örnek: Öğrenci numarası, Müşteri numarası gibi Evet/Hayır: İki değerden sadece bir tanesinin (Evet/Hayır, Doğru/Yanlış, Açık/Kapalı) seçilmesi gerektiği durumlarda kullanılan veri türüdür. 2.2.2. Alan Biçimi Alan biçimleri aşağıda listelenmiştir. Hepsini dikkatle inceleyelim. Kategori Biçim Biçim Kodu Açıklama Sayı Sadece sayı girilmesi için 0 yazılması yeterlidir. Sayı Sayı, den sonra kaç basamak isteniyorsa o kadar 0 koyulur. Binler ayırıcısını kullanmak istiyorsak #.## biçimini kullanmamız gerekmektedir. 22
Sayı Sayı Sayı Binler ayırıcısını kullanmak istiyorsak #.## biçimini kullanmamız gerekmektedir. Virgülden sonra 0 kullanılır. Bir önceki biçimden farkı başta gösterilecek olan 0 'ın olmamasıdır., 'den sonra 3 basamaklı sayı yazmak istiyorsak biçimi yandaki gibi düzenlemeliyiz. Yüzde Amerikan sisteminde Yüzde ifadeleri sayının sonuna yazılır. Yüzde Yüzde Para Birimi Para Birimi Para Birimi Para Birimi Ülkemizde % sayının başına gelir. Kullanıcı tanımlı yüzdelik biçimi ile kendi kültürümüze uyarlıyoruz. Ondalıklı yüzde biçimi. İstersek % simgesini sayının başına ekleyebiliriz. Binler ayırıcısı olan para birimi Binler ayırıcısı ve ondalık basamağı olan para birimi Negatif binler ayırıcısı olan para birimi Negatif binler ayırıcısı ve ondalık basamağı olan para birimi 23
Para Birimi Tarih Tarih Tarih Tarih Tarih Tarih Tarih Tarih TL ifadesini sayılar arasında -- çizgisini koyarak ayırır. Tarih N-->Gün adı 24
Tarih Tarih Tarih Tarih Saat H --> Saat M--> Dakika N-->Gün adı N-->Gün adı N-->Gün adı H --> Saat M--> Dakika S --> Saniye Saat H --> Saat M--> Dakika S --> Saniye Saat Saat H --> Saat M--> Dakika AM-->Öğleden Önce demek bu ifade ÖÖ olarak değiştirilebilir. H --> Saat M--> Dakika Saat H --> Saat M--> Dakika S --> Saniye 25
Bilimsel Bilimsel E'den üç basamak halinde sonra 10 kadar 0 sayısını yazar. E'den iki basamak halinde sonra 10 kadar 0 sayısını yazar. Kesir Tek basamaklı kesirli ifadeler için kullanılır. Kesir Çift basamaklı kesirli ifadeler için kullanılır. Boolean Değeri Doğru ve Yanlış gibi ifadeler için kullanılır. Metin Metin uzantılı veri tipleri için genelde bu kalıp kullanılır. Kendimiz yukarıdaki gibi karakter biçimi tanımlayalım Tasarım görünümünden bir tablo oluşturalım. HarclikID alanını birincil anahtar olarak tanımlayalım. 26
Otomatik değer özelliğini Evet olarak ayarlayalım. Harclik adında bir alan oluşturalım. Veri türüni Sayı olarak belirleyelim. Uzunluğu 5 olarak belirleyelim. Sağ alt köşedeki düğmeye tıklayalım. Kullanıcı Tanımlı kategoriye geçiniz. Altgr + T tuş kombinasyoun ile Türk Lirası simgesini ekleyebilirsiniz. Biçim koduna yandaki değerleri girniz. Örnek gösterim yandaki gibi olmaktadır. Tamam düğmesine tıkladıktan sonra oluşturulan biçim yandaki resimde gösterilmektedir. 27
Tablo adını Kaydet simgesinden Bankam olarak kaydedelim. Veri girişinde otomatik olarak simgenin geldiğini görebilirisiniz. 2.2.3. Anahtarlar Anahtar bir veya birden fazla alanın bir satır için belirleyici olarak girilmesi için zorlanan bir çeşit zorlayıcı olarak tanımlanabilir. Birincil anahtar ve yabancıl anahtar olarak iki çeşit anahtar mevcuttur. Bir tablonun birincil anahtarı, tabloda depoladığınız her satırı benzersiz şekilde tanımlayan bir veya daha çok alandan oluşur. Birincil anahtarlar hiçbir zaman NULL(boş) veya birbiri ile ayni olan değerleri içeremez. Tablo tasarım görünümünde iken birincil anahtar yapılmak istenilen alanın bulunduğu satır seçilir. Farenin sağ tuşuna basarak açılan menüden birincil anahtar komutuna tıklanır. Birincil anahtarı kaldırmak için fare, sağa doğru bakan yeşil ok üzerinde iken sağ tuşa tıkladıktan sonra açılan menüden Birincil Anahtar menüsüne tıklamak yeterlidir. 28
Yabancı anahtarlar ise (Foreign key) tablo içerisindeki verilerin birbirleri ile iletişim kurabilmeleri amacıyla kullanılır. Birincil anahtarlar hiçbir zaman NULL(boş) veya birbiri ile ayni olan değerleri içeremezken, yabancı anahtarlar birbirleri ile ayni olan değerler içerebilir. Bir tabloda birden fazla yabancı anahtar kullanılabilir. Yabancı anahtar, başka bir tablonun birincil anahtarıdır denilebilir. Yanda gösterilen mantıksal tabloyu gerçek hale getirelim. Tasarım görünümünde tablo oluştura tıklayalım. Ürünler tablosunu yandaki gibi oluşturalım. Ürünler tablosunu yandaki gibi dolduralım. Reyonlar tablosunun tasarımını oluşturalım. 29
Reyonlar dolduralım. tablosunu yandaki gibi Araçlar menüsünden İlişkiler... alt menüsüne tıklayalım. Ürünler ve Reyonlar tablosunu ekleyelim. Reyonlar tablosundaki Grupno, farenin sol tuşu ile basılı iken bırakmadan ürünler tablosundaki Grup_no yazısı üzerine bıraktığımızda ilişki kurulmuş olur. İlişki için kurulan çizgiye bir kez tıkladığınız zaman çizgi kalın olur. Eğer çift tıklarsanız aşağıdaki pencere açılır. 30
İlişkiler tablosundaki Güncelleme seçenekleri ve silme seçeneklerini Basamaklamayı sil olarak seçtiğimiz zaman kısıtlamaları eklemiş olmaktayız. Tamam düğmesine tıklayalım. Yukarıdaki son kayıtta ilişkili olmayan kayıt eklendiği zaman hata mesajı oluşacaktır. 2.2.4. Kısıtlamalar Veri tabanı hazırlama programında bir alana girilecek olan veri için birtakım kısıtlamalar oluşturulabilmektedir. Veri girişini denetlemek için giriş maskesi, veri sınırlaması yapmak veya bir alana mutlaka veri girilmesi gereken durumlarda ise geçerlilik kuralları uygulanmaktadır. Giriş maskesi kullanarak giriş maskesini bir örnek üzerinde gösterelim. 31
Tasarım görünümünde tablo oluşturalım. Yanda gösterildiği şekilde tablonun alan adlarını ve türlerini oluşturalım. Birincil anahtar için alan türünü tamsayı olarak seçtikten sonra otomatik değer bölümüne Evet yazalım. Telefon yazan kayıt alanını seçelim. Uzuluk değerini 10 girelim. Biçimden (999) 999 99 99 gibi bir telefon formatı belirleyelim. Yandaki gibi bir biçim kodu oluşturalım. \(00\) 000 00 00 Tablonun adını TelefonRehberi koyalım. 32
Yandaki bilgi girişi tamamlandıktan sonra giriş (enter) tuşuna basalım. Evet formatlı şekilde telefon numarasını görebilirisiniz. Eğer telefon numarasının mutlaka girilmesini isteseydik giriş gerekli özelliğini Evet seçmemiz gerekirdi. Eğer telefon numarası kısmını boş geleçersek yandaki hata mesajı çıkar. Çünkü giriş gerekli kısmını Evet seçtik. Eğer telefon numarasını yazacağımız yere harf yazdıktan sonra giriş (enter) tuşuna basalım. Yanda görüldüğü gibi varsayılan biçimlendirme devreye girer. 33