METODOLOJİ PARADİGMA ARAŞTIRMANIN BİÇİMSEL YAPISI YRD. DOÇ. DR. İBRAHİM ÇÜTCÜ 1
SUNUM PLANI 1. Giriş 2. Bilimsel Araştırma Aşamalarının Planlanması ve İzlenecek Yollar 3. Metod ve Metodoloji Kavramları 4. Sosyal Bilimlerde Paradigmalar 5. Araştırmanın Biçimsel Yapısı 6. Araştırma Metninin Biçimsel Kuralları 2
Sosyal Araştırma GİRİŞ Sosyal araştırma, araştırmacıların toplumsal dünya hakkında bilimsel bilgi üretmek için sistematik olarak uyguladıkları teknik (metot) ve referansta bulundukları metodolojilerin bir toplamıdır. Bu yönüyle sosyal araştırmalar, toplumsal dünya ile ilgili sorular hakkında düşünmek ve bilime dayalı yeni bilgi üretmek için bir dizi süreci takip etmeyi içermektedir.
BİLİMSEL ARAŞTIRMA AŞAMALARIN PLANLANMASI Fikir üretme aşaması Sorunun tanımlanması aşaması Yöntemi belirleme aşaması Verileri elde etme aşaması Verilerin analiz edilmesi Yorumlama aşaması İletişim aşaması
BİLİMSEL ARAŞTIRMA İZLENECEK YOLLAR Bir sorunun tanımı oluşur ve çerçevesi çizilir. Sorunun çözümüne yarayacak bir hipotez geliştirilir. Bu hipotezin ışığı altında hangi gözlemlerin veya verilerin gerektiğine ilişkin bir varsayım yapılır. Belirli bir plan ve yöntem içerisinde gerekli gözlem yapılır veya veriler elde edilir. Gözlem değerleri ile varsayımlar arasındaki uyuma bakılarak hipotez kabul veya red edilir.
Bilimsel Araştırma Süreci Sezme Tanımlama Kaynak Tarama Çözüm Önerileri Geliştirme Hipotez Kurma Deneme ANALİ) (Ölçme ve Değerlendirme) Karar Verme Raporlaştırma 6
METOD VE METODOLOJİ KAVRAMLARI Metod: Bilimsel bilgi üretim sürecinde araştırmacının olgu ile doğrudan karşı karşıya geldiği eylemsel safhada gerekli olan veri toplama, analiz ve değerlendirme süreçlerinin nasıl işletileceğinin, nasıl bir yol izleneceğinin ifadesidir ve bilim insanları için bir değil birden fazla yol vardır. Teknikler (metotlar) ise vakaları seçmek, toplumsal yaşamın çeşitli yönlerini ölçmek ve gözlemlemek, veri toplamak ve elemek, verileri incelemek ve sonuçları rapor etmek için kullanılan belirli teknik kümeleridir. Metodoloji: Metodoloji, araştırma sürecinin eylemsel boyutunu da kuşatan zihinsel boyutu ile ilgilidir. Metodolojik ilkeler, bilim insanlarının bilim anlayışları ile ilgili olan paradigmalarla ve araştırma alanına ilişkin ontolojik (varlıkla ilgili varlığa dayanan) ve epistemolojik (bilgiye ilişkin, bilgi kuramı) sayıltılarla yakından ilgilidir.
METOD VE METODOLOJİ KAVRAMLARI Bilimsel Metod, Veri, Teori, Açıklama ve Betimleme Bilimsel metot, veriler ve teori olmak iki temel bölümden oluşmaktadır ve bilimsel araştırmanın amacı veriler üzerinde açıklayıcı teoriler inşa edilmesine dayanmaktadır. Bu anlamda amaç verilerin açıklanmasıdır
Açıklama ve betimleme METOD VE METODOLOJİ KAVRAMLARI anlamanın iki farklı Betimleme, karmaşık düzeyini şeylerin anlaşılabilir hale getirilmesi ile ilgilidir. Betimleme ne olduğunun, sürecin nasıl olduğunun, durum, kişi ya da olayların ne olduklarının bir resminin çizilmesini içerir. oluşturmaktadırlar. Açıklama ise, ne olduğunun, sürecin nasıl olduğunun, durum, kişi ya da olayların ne olduklarının nedenlerinin ortaya konulmasıdır. Bu anlamda açıklama ve betimlemenin her ikisi de karmaşık şeylerin anlaşılabilir hale getirilmesi ile ilgilidirler ancak farklı düzeylerdeki anlaşılabilir kılma faaliyetlerine karşılık gelmektedirler.
Araştırma METOD Kuram VE METODOLOJİ İlişkisi KAVRAMLARI Araştırma ve Kuram Arasındaki İlişki Tümevarım Kuram Teori Genelden özele Tümdengelim Araştırma Niceliksel Nİteliksel Özelden genel Veri
Araştırma METOD Kuram VE METODOLOJİ İlişkisi KAVRAMLARI Veri Toplam a 1 Veri Çözümleme 1 Veri Toplama 2 Veri Çözümleme 2 N Sayıda Tekrar Kuramsal Olgunluk
Görüngülerden METOD VE METODOLOJİ KAVRAMLARI Kavramlara ve Değişkenlere NİTEL En Soyut Düzey NİCEL İkinci Düzey Kavram (Örüntü Kodu) Faktör Birinci Düzey Kavram (Betimleyici Kod) Birinci Düzey Kavram Değişken Değişken GÖRÜNGÜLER (FENOMEN) En somut En Özgül Betimleyici Düzey ÖĞELER SORU SETLERİ
METOD VE METODOLOJİ KAVRAMLARI METOD METODOLOJİ AYRIMI Metodoloji; tasarım, veri toplama ve veri çözümlemesini içeren genel bir terimdir. Hem bilişsel hem de davranışsal boyutları ile bütün bir araştırma tasarımına karşılık düşer. Metodoloji, kullanılan teknikler anlamında metotlardan daha geniş bir alana karşılık gelmekte ve söz konusu teknikleri de kapsamaktadır. Metodoloji, teknikleri kullanan toplumsal araştırmacılar grubunun, toplumsal-örgütsel bağlamını, felsefi varsayımlarını, etik ilkelerini ve politik meselelerini ifade eden, daha geniş bir kavramsallaştırmadır.
SOSYAL BİLİMLERDE PARADİGMALAR PARADİGMA: Belirli bir bilim çevresine, model sağlayan; örnek soru ve çözümler üreten kavramsal çerçeveler, görüş ve düşünceler sistemidir. Paradigma, sosyal bilimlerde kullanıldığı biçimiyle, sosyal dünya ve araştırmalarda kullanılan özel teknik ve temaların nelerden oluştuğu konusundaki varsayımlar bütünü anlamına gelir. Kısacası, bilimsel faaliyetin nasıl yapılması gerektiğine ilişkin bakış açıları demektir. Yöntemlerle birlikte, epistemolojiyi, kuramı ve felsefeyi de içine alan kapsayıcı bir terimdir. 14
SOSYAL BİLİMLERDE PARADİGMALAR Araştırma Paradigmaları Yunanca uαpα6cίμματι (paradeigma)'dan gelen kavramın popülerliğini sağlayan Thomas Samuel Kuhn'dur. Kuhn, Bilimsel Devrimlerin Yapısı (1962) adlı bilim tarihi üzerine bir analiz olan kitabında; paradigma ve paradigma kayması kavramlarını kullanmıştır. Paradigma; bireysel-toplumsal sistemde ve düşünsel yapıda, kopma ya da kırılmaya yol açacak düzeyde belirgin değişim ya da dönüşümleri ifade eder. 15
SOSYAL BİLİMLERDE PARADİGMALAR Araştırma Paradigmaları Pozitivizm Yorumlayıcı Paradigma Sosyal Yapılandırmacılık Hermenoutic Post-Pozitivizm Eleştirel Paradigma Postmodernizm Nicel Araştırma Nitel Araştırma Karma Araştırma 16
SOSYAL BİLİMLERDE PARADİGMALAR Nicel Araştırma Pozitivizm Genel bilgi Mutlak gerçeklik (truth) - Keşfetme Tümdengelim Genelleme kaygısı Araştırmacı sürecin dışında Katı ve önceden planlanmış süreçler Tarama modelleri ve karmaşık deneysel desenler Evren-Örneklem Standartlaştırılmış ölçme araçları Yoğun ve ileri istatistiksel işlemler Edilgen ve üçüncü şahıs kullanımları Ayrıntılı raporlaştırma Nitel Araştırma Yorumlayıcı paradigma Derinlemesine okuma Göreli gerçeklik (reality) - Yapılandırma Tümevarım Bağlamlarına genelleme Araştırmacı sürecin parçası Esnek süreçler Açımlayıcı modeller ve tek denekli desenler Çalışma grubu Gözlem ve görüşme formları Sayma ve sınıflamaya dayalı betimlemeler Öyküsel anlatım ve birinci şahıs kullanımları Ayrıntılı raporlaştırma 17
SOSYAL BİLİMLERDE PARADİGMALAR Paradigmalar Pozitivist Sosyal Bilim Anlayışı Postpozitivist Yo rumsamacı Hermeneutik Sosyal Bilim Anlayışı Toplumsal Gerçekliğin Temel Yapısı Doğal Nesnel Bir Gerçeklik Olarak Toplum Kavramsallaştırması Sembolik Sosyal Bir İnşa Olarak Toplum Kavramsallaştırması Olgu Değer İlişkisi Olgusallık; değerlerden arınmışlık (Olgu Değer Ayrımı) İnsani ilgi çıkar ve değerlerin önemi Araştırmacının Konumu Dışarıdan Nesnel Bakış İçeriden Anlayıcı Bakış İncelemenin Önceliği Nesnel Kesin Bilgiye Dayalı Açıklamak Bakış açısına göre Değişen Bilgiye Dayalı Anlamak ve Yorumlamak
SOSYAL BİLİMLERDE PARADİGMALAR POZİTİVİST /AKILCI PARADİGMA (Pozitivist, akılcı, modern, görgül, yapısalcı, Newtoncu) 1. Gerçeklik basittir: Evren etkileşimsiz, kendi içinde tek düze, farklı ve kendine özgü sistemlerin bir toplamıdır. 2. Hiyerarşi düzenin ilkesidir: Sistemler en basitten en karmaşığa kadar hiyerarşik bir sırada sınıflandırılabilir 3. Evren mekaniktir: Evren saat gibi çalışan mekanik bir obje ya da bir makine gibi düşünülür. 4. Gelecek ve yön belirlidir: Gerekli matematiksel modellerin oluşturulması ve yeterli hesaplama gücü ile herhangi bir sistemin davranışı kesinlikle önceden kestirilebilir. 5.Nedensellik ilişkisi: Newtoncu evrende parçalar arasında nedensellik ilişkisini biliyorsak bu ilişkinin sonuçlarını da açıklamak mümkündür. 6. Değişim niceliksel ve birikim şeklindedir: Sistemler birikim yoluyla gelişirler, yani değişim siteme yeni bir parça ya da boyut ekler. Niteliksel veya sıçramalı değişim çok seyrektir. 7. Nesnellik zorunluluktur: bilme akıl yoluyla anlama ile olasıdır, ve bu süreçte, gözlemci ve gözlenen kesin sınırlarla birbirlerinden ayrılmışlardır POZİTİVİZM ÖTESİ/YORUMLAMACI PARADİGMA (Pozitivizm ötesi, post yapısalcı, post modernist, post ampirik, post işlevselci, yorumlamacı) 1. Gerçeklik karmaşıktır. Değişkenlik, çeşitlilik ve karşılıklı etkileşim bütün sistem ve olguların doğal özelliğidir. 2.Heterarşi düzendir. Sistemler, hiyerarşik ve piramitsel değil, aksine önceden kestirilemez karşılıklı sınırlılık, etkileşim ve hareketlerle belirlenen hetararşik düzelerdir. 3. Evren holografiktir: Her şey birbirini ile ilintilidir, her parça bütünün bilgisini taşır. 4. Gelecek ve yön belirsizdir. Olasılıklar bilinebilir, ancak kesin sonuçlar kestirilemez. Geleceğin belirsizliği doğanın koşuludur. 5.İlişkiler doğrusal değildir ve karşılıklı nedensellik vardır. A, B`ye neden olmak yerine A ve B karşılıklı olarak etkileşerek birlikte evrimleşir ve değişir. 6.Değişim morfogenetiktir: Düzen düzensizlikten doğabilir, sistemler nicel değişimlerden çok nitel değişimi yansıtacak şekilde çeşitlilik, açıklık, karmaşıklık, karşılıklı nedensellik ve bilirsizlik gösterebilirler. 7. Gözlemci belirli bir perspektife sahip gözlemcidir. Gözlemci, gözlemlenenden soyutlanmış ve uzak değildir. Nesnellik diye bir şey yoktur, fakat perspektif vardır. (Yıldırım ve Şimşek 1999:11).
ARAŞTIRMANIN BİÇİMSEL YAPISI ARAŞTIRMANIN KISIMLARI Ön Kısım Metin Kısmı Son Kısım İÇERDEKİLER Başlık İthaf Önsöz İçindekiler Tablolar Listesi Kısaltmalar Listesi Özet Giriş Kısımlar Bölümler Sonuç Açıklamalı Sözlük Ekler Son Ekler Bibliyografya İndeks 20
ARAŞTIRMA METNİNİN BİÇİMSEL KURALLARI 1. Sayfa kenar boşlukları 2. Satır aralığı 3. Paragraflar 4. Bölüm başlıkları 5. Maddeleştirme 6. Sayfaları numaralandırma 7. Ekler 21
TEŞEKKÜRLER!.. 22