TAF Preventive Medicine Bulletin Araştırma / Research Article www.korhek.org DOI: 10.5455/pmb.1-1398273917 Ankara da sosyoekonomik düzeyi düşük olan bölgede kaçırılmış aşı firsatlarının irdelenmesi The examination of the missed oppurtinity of vaccination in a low socioeconomic region of Ankara Medine Ayşin Taşar, Yıldız Bilge Dallar ABSTRACT Missed opportunity of vaccination is called as not immunization a child with a delayed immunization schedule, although the child is available for immunization when admitted to a health institution. The aim of this study is to determine the frequency and causes of missed opportunity of vaccination among patients that have admitted to a hospital providing service to a low socioeconomic region. This descriptive study, admitted to the hospital between February-April 2012, in which a questionnaire was performed by interviewing face to face tecnique with 602 mothers, ages between 6 months 6 years old children. The rate of missed opportunity of vaccination was determined as 8.5% (n=51)in our study. The mean age of mothers that missed the opportunity of vaccination was 28.4±4.8 years, whereas this was 27.1±4.4 years for the mothers that did not missed opportunity of vaccination (p=0.001). The most frequent reason for missed opportunity of vaccination was found as not being asked for vaccination status while the patient visited health institution for a any cause (37.2%). Other reasons were bad weather conditions (25.4%), false contraindications (19.6%), thinkig of vaccination is harmful (13.7%), and absense of that vaccine (3.9%). As a result, the most frequent reasons of preventable missed opportunity of vaccination of a child that admitted to a health institution for any cause was detected as not asking the vaccination status and false contraindication for vaccination. This study suggests that, health providers dealing with the children must examine the vaccination status of the children independently regardless of their application reasons and this method can reduce missed opportunity of vaccinations. ÖZET Herhangi bir nedenle sağlık kuruluşundan yararlanan, aşısı eksik bir çocuğun aşılanabilir durumda olmasına karşın başvurduğu sağlık kurumunda eksik aşılarının tamamlanmaması kaçırılmış aşı fırsatı olarak tanımlanır. Bu çalışmanın amacı, sosyoekonomik düzeyi düşük bir bölgeye hizmet veren hastaneye başvuran hastaların kaçırılmış aşılanma fırsatlarının sıklığını ve nedenlerini saptamaktır. Tanımlayıcı tipteki bu araştırma, Şubat Nisan 2012 tarihleri arasında hastaneye başvuran, yaşları 0,5-6 yıl arası çocuğu olan 602 anne ile yüz yüze anket tekniği ile yapıldı. Çalışmamızda kaçırılmış aşı fırsatı % 8,5 (n = 51) olarak saptandı. Aşı fırsatını kaçıran annelerin yaş ortalaması 28,4 ± 4,8 yıl, kaçırmayan annelerin yaş ortalaması 27,1 ± 4,4 yıl olarak saptandı (p = 0,001). Kaçırılmış aşı fırsatının en sık (% 37,2) nedeni olarak, herhangi bir nedenle sağlık kuruluşuna başvurduğu zaman aşılanma durumunun sorulmamış olması olarak bulundu. Diğer nedenler kötü hava koşulları (% 25,4), yanlış kontrendikasyonlar (% 19,6), aşının zararlı olduğunun düşünülmesi (% 13,7), aşının olmaması (% 3,9) idi. Sonuç olarak, herhangi bir nedenle sağlık kuruluşuna başvuran hastalara aşı durumunun sorulmaması ve yanlış kontrendikasyonlar en sık önlenebilir kaçırılmış aşı fırsat nedeni olarak bulundu. Bu çalışma ile çocuklarla ilgilenen sağlık çalışanlarının, çocukların başvuru nedeni ne olursa olsun başvuru sırasında aşılanma durumlarını sorgulaması gerektiği ve bu yöntem ile kaçırılmış aşı fırsatlarının azaltılabileceği görülmüştür. Sağlık Bakanlığı, Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Kliniği, Ankara, Türkiye Yazışma Adresi/Address for correspondence: Medine Ayşin Taşar, Sağlık Bakanlığı, Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Kliniği s.icoz@hotmail.com Anahtar Kelimeler: Kaçırılmış aşı fırsatı, aşı, çocuk. Key Words: Kaçırılmış aşı fırsatı, aşı, çocuk. Gönderme Tarihi/Received Date: 13.06..2014 Kabul Tarihi/Accepted Date: 22.04.2015 Yayımlanma Tarihi/Published Online: 31.08.2015 GİRİŞ Bağışıklama hizmetleri, bebekleri, çocukları ya da erişkinleri enfeksiyona yakalanma riskinin en yüksek olduğu dönemden önce aşılayarak, bu hastalıklara yakalanmalarını önlemek amacı ile yürütülen önemli bir temel sağlık hizmetidir(1). Kaçırılmış aşılama fırsatı; sağlık kurumuna geldiği halde herhangi bir kontrendikasyonu bulunmamasına rağmen, çeşitli nedenlerle bir kişinin zamanı gelen aşılarının yapılmaması durumudur(2). Kaçırılmış aşı fırsatı oranı, hasta çocuk muayenelerinde sağlam çocuk muayenelerine göre daha yüksek olmaktadır. Sağlık Ocağı nın aşılama hizmetlerini sunmaması, sağlık personelinin aşılama için yanlış kontrendikasyonlar koyması, sağlık personelinin ziyaretleri sırasında çocuklara almaları gereken tüm aşıları vermemesi, sağlık personelinin çocukların aşılama durumlarını rutin olarak sorgulamaması ve önerilen aşıları sunmamaları kaçırılmış aşı fırsatı nedenleri olarak bildirilmektedir (1-3). Doğurganlık çağındaki kadınlar ve çocuklarda kaçırılmış aşı fırsatı ile ilgili kırk beş ülkede yapılan yetmiş dokuz çalışmanın değerlendirdiği bir metaanalizde kaçırılmış aşı fırsatı oranı % 32 (% 0-99) olarak bildirilmiştir. Bu değerlendirmede gelişmiş olan ülkelerde bu oran % 15, gelişmekte olan ülkelerde % 41 olarak saptanmıştır(3). TAF Prev Med Bull 2015 Volume 14 Issue 4 279
Ülkemizde, kaçırılmış aşı fırsatlarının sıklığı ve nedenleri konusunda yeterli bilgi bulunmamaktadır. Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 2008 raporlarına göre, kentsel yerleşimlerde yaşayan çocukların tam aşılanma oranı % 80 olarak bildirilirken kırsal bölgede bu oran % 67 ye düşmektedir(4). İstanbul da Sağlık Ocaklarında yapılan iki ayrı çalışmada kaçırılmış aşı fırsatı oranı % 1,7 ile % 14,4 arasında bildirilmiştir(5,6). Bu çalışmalarda kaçırılmış aşı fırsatlarının en sık nedenleri çocuğun aşılanma durumunun sorgulanmaması, aşı için başka gün gelmesinin söylenmesi, aşının ücretli olduğunun düşünülmesi olarak bulunmuştur (5,6). Bu çalışmanın amacı, sosyoekonomik düzeyi düşük bir bölgeye hizmet veren hastaneye başvuran hastaların kaçırılmış aşılanma fırsatlarının sıklığını ve nedenlerini saptamaktır. GEREÇ VE YÖNTEM Tanımlayıcı tipteki bu araştırma, Ankara da düşük sosyoekonomik düzeye sahip bir bölgeye hizmet veren bir hastanede, Şubat Nisan 2012 tarihleri arasında yapıldı. Hastanemiz Çocuk Acil ve Genel Polikliniğine ayda yaklaşık 6000-8000 arası çocuk başvurmaktadır. Çalışma, hastaneye başvuran, 6 ay 6 yaş arası çocuğu olan, 705 anneden çalışmaya katılmayı kabul eden 602 anne ile yüz yüze anket tekniği kullanılarak yapıldı. Çocukların annelerine anket yapılmadan önce çalışmayla ilgili bilgi verildi; onayları alındıktan sonra 24 soruluk anket uygulandı. Ankette ailelerin sosyodemografik özellikleri, annelerin gebelikte ve diğer çocukların aşılanma durumu, aşılamayı nerede yaptırdığı, yaptırdığı aşıları bilmesi, aşı kartı verilme durumu, halen aşı kartı olup olmadığı, aşı kartlarının yanında olup olmadığı, bu çocuğun aşılanma durumu, aşı ve aşı zamanı hakkındaki bilgiyi nereden aldığı sorgulandı. Kaçırılmış aşı fırsatı, bir kişinin zamanı gelen aşılarının sağlık kuruşuna başvurmaması nedeni ile veya sağlık kurumuna geldiği halde, herhangi bir kontrendikasyonu bulunmamasına rağmen çeşitli nedenlerle yapılmaması olarak kabul edildi2. Veriler SPSS (Statistical program for social sciences) 15,0 istatistiksel analiz programına yüklenerek değerlendirildi. Yaş ve anne yaşının dağılımları Kolmogorov-Smirrow Z testi ile değerlendirildi. Dağılımları normal olmadığı için değerlendirmelerde nonparametrik testler kullanıldı. İstatistiksel karşılaştırmalarda, niteliksel değişkenler için ki-kare, niceliksel değişkenler için Mann-Whitney U Testi ve Kruskall-Vallis Varyans analizi kullanıldı; p < 0,05 olması istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi. Etik izin Yerel Etik Komiteden alındı. BULGULAR Çalışma grubu 0,5-6 yıl arası [ortanca = 2 yıl (0,5 6 yıl), ortalama = 2,3 ± 1,5 yıl] 602 olgudan oluşmaktaydı; % 51,7 si (n = 311) erkek idi. Annelerin yaş ortancası 27 yıl (18-41) (ortalama = 27,1 ± 4,4 yıl) olarak saptandı (Tablo 1). Çalışmaya katılan ailelerin diğer çocuwklarının (n = 463) % 0,9 unun (n = 4) aşıları tam değildi; ebeveynlerin % 1,5 i (n = 7) diğer çocuklarının aşısının olup olmadığını bilmediği ifade etti. Ebeveynlerin % 75,4 ünün (n = 454) çocuklarına hangi aşıların yapıldığını bildiği saptandı. Aşılanma durumunu bilme ile annenin eğitim düzeyi arasında istatistiksel ilişki yoktu (p>0,05). Ebeveynlerin % 97,5 i (n = 587) aşı hakkındaki bilgileri sağlık kuruluşlarından, diğerleri internet, televizyon, komşu ve akrabalarından bilgi aldığını belirtti. Aşılar hakkındaki bilgiyi sağlık kurumundan alanların çocuklarının yaşı, diğer gruba göre daha küçük saptandı (p = 0,023). Çalışmaya katılan olguların ebeveynlerinin % 99,8 i (n = 601) aşının yapıldığı birimde aşı kartının verildiğini ifade ederken, sadece yurtdışında aşılarını yaptıran bir olguya aşı kartı verilmemişti. Ebeveynlerin % 82,1 i (n = 494) halen aşı kartını saklarken, % 17,9 inin (n = 108) aşı kartını kaybettiğini belirtti. Hastanemize başvuru anında olguların % 17,3 nin (n = 104) aşı kartı yanındaydı. Aşı kartı olmayan çocukların % 63,9 u kız idi ve bu istatistiksel olarak anlamlı bulundu (p = 0,001). Çalışmaya kabul edilen çocuğun yaşı küçüldükçe çocuğun aşı kartının olması ve aşı kartının yanında olma oranında istatistiksel artış saptandı ( sırası ile p = 0,002; p = 0,001). Aşı kartının yanında olduğunu belirten annelerin yaş ortancası [ortanca 25 yıl (18-41)] olmayanlara göre [ortanca 27 yıl (18-40)] daha düşük bulundu (p = 0,014). Olguların % 52,7 i (n = 317) sağlık kuruluşu tarafından aşı için aranmıştı. Herhangi bir nedenle sağlık kuruluşuna başvurduğunuzda aşılanma durumunuz soruldu mu? sorusuna ebeveynlerin % 51,0 (n = 307) hayır cevabı verdi. Aile hekimliğine başvuranların % 72,5 inde, devlet hastanesine başvuranların % 29,4 ünde ve diğer kurumlara başvuranların % 62,5 inde aşılanma durumunun sorgulandığı saptandı. Aşılanma durumunun sorgulanması, devlet hastanesine başvuranlarda aile hekimliği ve diğer kurumlara başvuranlara göre anlamlı olarak düşük bulundu (p=0,001). 280 TAF Prev Med Bull 2015 Cilt 14 Sayı 4
Tablo 1. Çalışma evreninin sosyodemografik özellikleri (n=602) Anne eğitim düzeyleri Okuma yazma yok İlköğretim Lise ve üniversite 61 435 106 10,1 72,3 17,6 Çalışmaya alınan çocuğun ailenin kaçıncı çocuğu olduğu 1.çocuk 2.çocuk 3.çocuk 4 ve üzeri 222 212 126 42 36,9 35,2 20,9 7,0 Gebelik aşısı Var Yok Bilmiyor Aşı kartı Var Yok Aşı yaptırdıkları yer Aile hekimliği Devlet hastanesi Özel poliklinik Üniversite hastanesi 385 144 73 494 108 543 56 1 2 Çocuk hasta iken götürüldüğü kurum Devlet hastanesi 255 Aile hekimliği 323 Özel poliklinik 17 Üniversite hastanesi 7 Aşı yaptırdıkları yere ulaşım Yürüyerek Araçla Aşı kartı Yanında Yanında değil 463 139 104 498 64,0 23,9 12,1 82,1 17,9 90,2 9,3 0,2 0,3 42,4 53,6 2,8 1,2 76,9 23,1 17,3 82,7 Çalışmaya katılan 602 olgunun 14 ünde süregen hastalık [astım (10), nefrotik sendrom (4)] mevcut olup ve bunların 7 sine hastalığı nedeniyle aşı takvimi dışında konjuge pnomokok aşısı yapılmıştı. Kaçırılmış aşı fırsatı, çalışma grubunda % 8,5 (n = 51) olarak saptandı. Kaçırılmış aşı fırsatı saptanan annelerin yaş ortancası 28 yıl (19-37), diğer grubun annelerinin yaş ortancası 26 yıl (18-41) olarak tespit edildi (p = 0,001). Kaçırılmış aşı fırsatı ile gebelikte aşı yaptırma, aşı kartı olması, ebeveynin hangi aşıların yapıldığını bilme, aşılar hakkındaki bilgiyi öğrendikleri yerler, aşıya zamanında gitmeme ve diğer çocukların aşılarını yaptırma ile arasında ilişki bulunmadı (p > 0,05). Kaçırılmış aşı fırsatının en sık [% 51(n = 307)] nedeni olarak herhangi bir nedenle sağlık kuruluşuna başvurduğu zaman aşılanma durumu sorulmamış olması saptandı (Tablo 2). Aşı yaptırmak için sağlık kuruluşuna başvuran olguların % 98,3 ü (n = 592) aşılarını yaptırırken % 1,7 (n = 10) olgu aşısını yaptıramamıştı; bunun en sık [% 66,7 (n=8)] nedeni çocuğun hasta olması idi. Olguların % 93,0 ü (n = 560), ebeveynleri tarafından aşı yaptırmaya zamanında götürülmüştü. Ebeveynlerin çocuklarını aşıya götürmemelerinin en sık nedeni hava koşullarının kötü olması (% 28,6) olarak saptandı (Tablo 3). Çocuklarını aşıya zamanında götürmeyen ebeveynlerin hepsi aşı hakkındaki bilgiyi sağlık kuruluşlarından alanlardan oluşmakta idi. Aşıya zamanında götürmeme ile çocuğun cinsiyeti, annenin eğitim durumu, çocuk sayısı, diğer çocukların aşılarının yapılması, annenin gebelik aşısını yaptırması, hangi aşıların yapıldığını bilme, aşının yapıldığı yer, aşı kartının yanında olması ve sağlık kurumuna başvuruda aşılama durumunun sorulması ile ilişkisi saptanmadı (p > 0,05). Çocukları hastalandığında aile hekimine götüren ebeveynlerin % 5,9 u, devlet hastanesine götürenlerin % 8,4 ü çocuklarını aşıya zamanında götürmemişlerdi (p = 0,301). Ailenin, sağlık görevlileri tarafından aşı nedeni ile ilgili aranması ve aşı yapılan birime ulaşım yöntemi ile aşı yaptırmaya zamanında gitme arasında istatistiksel ilişki saptanmadı (p > 0,05). Çocuğun yaşı ile ebeveynin hangi aşıların yapıldığını bilme, sağlık kurumuna başvuruda aşılama durumunun sorulması, aşıya zamanında gitmeme arasında ilişki bulunmadı (p > 0,05). Annelerin yaşı ile gebelikte aşı yaptırma, aşı kartı olması, ebeveynin hangi aşıların yapıldığını bilme, aşılar hakkındaki bilgiyi öğrendikleri yerler, aşıya zamanında gitmeme ve diğer çocukların aşılarını yaptırma ile arasında ilişki bulunmadı (p> 0,05). Tablo 2. Kaçırılmış aşı fırsatı nedenleri, (n=51). Aşı durumunun sorgulanmaması 19 37,3 Kötü hava koşulu 13 25,5 Yanlış kontrendikasyon 10 19,6 Aşının zararlı diye düşünülmesi 7 13,7 Aşının olmaması 2 3,9 TAF Prev Med Bull 2015 Volume 14 Issue 4 281
Tablo 3. Ebeveynlerin çocuklarını aşıya zamanında götürmeme nedenleri (n=42) Kötü hava koşulu 13 28,6 Gitmek istemedim 10 23,8 Vaktini bilmiyordum 9 21,4 Unuttum 4 9,5 Çevre baskısı 4 9,5 Aşılar zararlıdır 3 7,1 TARTIŞMA Ankara da sosyoekonomik düzeyi düşük olan bir bölgeye hizmet veren bir hastanede yaptığımız çalışmada kaçırılmış aşı fırsatı oranı % 8,5 olarak bulundu. Çalışmamızda kaçırılmış aşı fırsatı nedenleri aşı durumunun sorgulanmaması, kötü hava koşulları ve yanlış kontrendikasyonlar olarak bulundu. Çalışmamızda ebeveynlerin en sık aşıya zamanında götürmeme nedenleri kötü hava koşulları, gitmek istememeleri ve unutmalarıdır. Aşı yaptırmak için sağlık kuruluşuna başvuran olguların % 98,3 ünün aşılarını yaptırdığı saptandı; sağlık kuruluşuna gittiği halde aşı yapılmamasının en sık nedeni çocukların hasta olması olarak tespit edildi. Ülkemizde kaçırılmış aşı fırsatları ile olarak çeşitli bölgelerde yapılmış çalışmalar mevcuttur. Ümraniye de, 2006 yılında yapılan bir çalışmada, Merkez Sağlık Ocağında, kaçırılmış aşı fırsat oranı % 1,7, Dudullu Sağlık Ocağında ise % 6,5 olarak saptanmıştır(5). Yine İstanbul da, 2007 de iki ayrı sağlık ocağında yapılan çalışmada kaçırılmış aşı fırsat oranı % 13 olarak tespit edilmiştir(6). Aydın da aynı yılda yapılan bir çalışmada da kaçırılmış aşı fırsatı oranı % 13,2 bulunmuştur(7). Çalışmamız Ankara nın sosyoekonomik düzeyi düşük bir bölgesinde yapılmasına rağmen bu oranın düşük olmasının muhtemel nedeni sağlık kuruluşlarının yakınlığıdır. Bizim çalışmamızda kaçırılmış aşı fırsatı oranının İstanbul ve Aydın da yapılan çalışmalara nispeten daha düşük çıkmasının bir nedeni de Sağlık Bakanlığının aile hekimliğini ülkemizde işleyişe geçirmesiyle kayıtların daha iyi tutulması ve koruyucu hekimliğin aile hekimliklerinde daha iyi hizmete sunulmasından kaynaklanmaktadır. Kırk beş ülkede yapılan yetmiş dokuz çalışmanın değerlendirildiği (18 i toplumda 52 si sağlık kuruluşunda 9 u girişimsel) bir meta analizde, doğurganlık çağındaki kadınlar ve çocuklarda kaçırılmış aşı fırsatı % 32 (% 0-99) tespit edilmiştir. Bu meta analizde, gelişmiş olan ülkelerde bu oran % 15, gelişmekte olan ülkelerde % 41 olarak bulunmuştur(3). Amerika Birleşik Devletleri ndeki alt sosyoekonomik düzeye sahip Milwaukee eyaletinde, iki-36 ay arası 710 çocukta yapılan bir çalışmada, kaçırılmış aşı fırsatı % 46,5 olarak bulunmuştur(8). New York da, medicaid sistemine dahil olan olgularda yapılan bir çalışmada ise kaçırılmış aşı fırsatı vizit oranı % 84 olarak tespit edilmiştir(9). Uganda da yapılan bir çalışmada da bu oran % 24,4 olarak tespit edilmiştir(10). Bu çalışmaların yapıldığı bölgeler ile çalışmamızın yapıldığı bölgenin sosyoekonomik durumu benzer olmasına karşın, kaçırılmış aşı fırsatı oranı bu çalışmada oldukça düşük bulunmuştur. Bunun sebebinin ülkemizde aşının ücretsiz yapılması ve aşılamanın aile hekimliğinde yapılması olduğu düşünülmektedir. Ülkemizde aile hekimliğine geçilmesiyle koruyucu sağlık hizmetleri içinde yer alan aşılamadan temel sorumlu aile hekimleri olmuştur. Yakın dönemde geçilen Aile Hekimliği uygulaması ile ileri dönemde bu oranın daha da düşmesi beklenmektedir. İstanbul da iki ayrı sağlık ocağında yapılan çalışmada kaçırılmış aşı fırsatının en sık nedenleri çocuğun aşılanma durumunun sorgulanmaması, aşı için başka gün gelmesinin söylenmesi, aşının ücretli olduğunun düşünülmesi ve yanlış kontrendikasyonlar olarak bulunmuştur(6). Çalışmamızda da kaçırılmış aşı fırsatı nedenleri aşı durumunun sorgulanmaması, kötü hava koşulları, yanlış kontrendikasyonlar, aşının zararlı olduğunun düşünülmesi ve aşının olmaması olarak benzer sonuçlar bulundu. Doğurganlık çağındaki kadınlar ve çocuklarda kaçırılmış aşı fırsatının başlıca nedenleri yanlış kontrendikasyon, çalışanların tutumu, çoklu doz aşı şişelerinin israfı açısından açılmaması ve lojistik sorunlar olduğu bildirilmektedir(3). Milwaukee de yapılan çalışmada kaçırılmış fırsatların en önemli nedeni olarak yanlış kontrendikasyonlar gösterilmiştir. Özellikle aşılama hizmeti sunanların aşının kontrendikasyonlarıyla ilgili yanlış bilgilerinin etkili olduğu bildirilmiştir(9). Amerika Birleşik Devletleri nde yapılan bir çalışmada da, yanlış kontrendikasyonlar, aynı vizitte yapılacak aşıların ailenin istememesi veya aşılardan bir/ birkaçının bulunmaması nedeniyle aynı anda yapılamaması ve çocukların sosyal güvencelerinin olmaması kaçırılmış fırsatların nedenleri olarak tespit edilmiştir(11). Amerika Birleşik Devletleri nde yapılan bir başka 282 TAF Prev Med Bull 2015 Cilt 14 Sayı 4
çalışmada, çalışmamızdakine benzer olarak kaçırılmış aşı fırsatının en önemli nedeni olarak çocuğun aşılanma durumunun sorgulanmaması bulunmuştur(12). Aşı dışı herhangi bir nedenle devlet hastanesine başvuran olguların aşılanma durumunun sorgulanması diğer gruplara (aile hekimi, üniversite ve özel hastaneler) göre düşük bulunmuştur. Tedavi edici sağlık hizmeti veren kurumlarda (hastaneler, poliklinikler) koruyucu sağlık hizmetinin ihmal edilmesi kaçırılmış aşı fırsatı sıklığını artırmaktadır. Sağlık kuruluşuna başvuranlar arasında, en sık kaçırılmış aşı fırsatı nedeni yanlış kontrendikasyonlardır. Hafif ve orta hastalık durumu, aşı için kontrendikasyon olmaması rağmen birçok aşı uygulayıcısı bu durumlarda aşı yapmamaktadır. Yanlış kontrendikasyonların kaçırılmış aşı fırsatı oranına etkileri göz önüne alındığında aşı hizmeti veren sağlık çalışanlarının hizmet içi eğitimlerinin artırılması gerektiğini ve bunun sonuçlarının kaçırılmış aşı fırsatı üzerine etkilerinin izlenmesi gerektiği sonucuna varılmıştır. Ülkemizde sağlık sisteminin değişmesinden sonra yeni sağlık sisteminin etkilerinin değerlendirilmesi amacıyla tüm bölgeleri kapsayan çalışmalara ihtiyaç vardır. Sonuç olarak, herhangi bir nedenle sağlık kuruluşuna başvuran hastalara aşı durumunun sorulmaması ve yanlış kontrendikasyonlar en sık önlenebilir kaçırılmış aşı fırsat nedeni olarak bulundu. Bu çalışma ile çocuklarla ilgilenen sağlık çalışanlarının, çocukların başvuru nedeni ne olursa olsun başvuru sırasında aşılanma durumlarını sorgulaması gerektiği ve bu yöntem ile kaçırılmış aşı fırsatlarının azaltılabileceği görülmüştür. Ayrıca hizmet içi eğitim ile yanlış kontrendikasyon nedeni ile aşı yapılmaması önlenebilir. 6. Topuzoğlu A, Önsüz M F. İstanbul da iki sağlık ocağında aşılamada kaçırılmış fırsatların değerlendirilmesi. Kor Hek 2007; 6 (6): 401-408. 7. Başar P, Demiröz H, Ergin F, Beşer E. Çocuk bağışıklamasında kaçırılmış fırsatlar. 11. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi Kongre Kitabı, Denizli 2007:256. 8. Sabnis SS, Pomeranz AJ, Lye PS, Amateau MM. Do missed opportunities stay missed? A 6-month follow-up of missed vaccine opportunities in iner city Milwaukee children. Pediatr 1998;101:1-4. 9. Fairbrother G, Friedman S, DuMont KA, Lobach KS. Markers for primary care: Missed opportunities to immunize and screen for lead and tuberculosis by private physicians serving large numbers of inner-city medicaid-eligible children. Pediatr 1996;97:785-790. 10. 10.Tugunmisirize F, Tumwine JK, Mworozi EA. Missed opportunities and caretaker constraints tochildhood vaccination in a rural area in Uganda. East Afr Med J 2002;79(7):347-354. 11. Szilagyi PG, Hager J, Roghmann KJ, Doane C, Cove L, Rodewald LE, et al. Immunization practices of pediatricians and family physicians in the United States. Pediatr 1994;94:517-523. 12. Ball TM, Serwint JR. Missed opportunities for vaccination and delivery of preventive GATA. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non-Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, noncommercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. Source of Support: Nil, Confl ict of Interest: None declared KAYNAKLAR 1. T.C.Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Genişletilmiş Bağışıklama Programı Genelgesi. 30.11.2006. Erişim: http://www.saglik.gov.tr. Erişim tarihi: 07.01.2007. 2. Egemen A. Kaçırılmış aşılama fırsatları. Klinik Çocuk Forumu 2002; 2: 50-56. 3. Hutchins SS, Jansen HAFM, Robertson SE, Evans, P, Kim- Farley RJ. Studies of missed opportunities for immunization in developing and industrialized countries. Bull World Health Organ 1993;71 (5): 549-560. 4. Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması TNSA 2008. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etüdleri Enstitüsü, Ankara. Erişim: http:// www.hips.hacettepe.edu.tr/tnsa2008. Erişim tarihi: Kasım 2013. 5. 5.Dırala B, Hancıoğlu S, Keçelioğlu K, Işık T, Latt K. Ümraniye Merkez ve Dudulu Sağlık Ocaklarına gelen 0-2 yaş grubu çocukların aşılamalarında kaçırılmış fırsatlar. Marmara Medical Journal 2006;19(3):30. TAF Prev Med Bull 2015 Volume 14 Issue 4 283