VII. ULUSLARARASI BALKAN BÖLGESİ DÜZENLEYİCİ YARGI OTORİTELERİ KONFERANSI 28-30 MAYIS 2012, İSTANBUL Yeni Teknolojiler ve Bunların Yargıda Uygulanmaları Türkiye Cumhuriyeti Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Tarafından Düzenlenen Konferans İstanbul, 28 ve 29 Mayıs, 2012 KARADAĞ SUNUMU Natalija FILIPOVIC
KARADAĞ SUNUMU YENİ TEKNOLOJİLER VE YARGIDA UYGULAMALARI Yargı birimlerinin bakmakta oldukları işlerde doğru, zamanında ve tam olarak uygulanabilir kararlar almaları yargının adilliğinin temelinin garantisidir. Toplumun teknolojik ilerleyişi ve yargı kurumları tarafından karara bağlanan konuların önem ve karmaşıklığı bu alanda daha çok dijitalleşme gereğini ve yargıya hızlı ve geniş çapta erişimin gerekliliğini doğurdu. Yeni teknolojilerin sağladığı olanaklardan yararlanamamak, yargı birimlerinin etkinliğini olumsuz yönde etkileyebilir. Karadağ da yargının gereksinimlerine göre biçimlenmiş modern bir bilgi sisteminin gelişimi Yargı Reformunun en önemli amaçlarından birini oluşturmaktadır. 2007-2012 Yargıda Reform Stratejileri Yargı reformu amaç ve yönünü belirlemekte ve ilk kez bilgi toplumunun en önemli bölümlerinden biri olan bilişim teknolojilerinin Karadağ Yargı sisteminde uygulanması konusunda stratejik çerçeveyi tanımlamaktadır. Bu stratejinin uygulanması konusundaki önlemler (sonuç tarihi ve tamamlanması için yetkili otoriteler) Yargı Reform Stratejisinin uygulanması konusundaki hareket planında belirlenmiştir. Bu strateji Karadağ daki en son eğilim ve olaylarla güncel tutulmakta ve Avrupa Tek Bilgi Alanı ile ilgili belge ve uygulamalarla uyum içindedir. Bu strateji, Avrupa Komisyonu Projesi i2010 da belirtilen ilke ve ana hatlar temel alınarak kuruldu Avrupa Bilgi Topluluğu etkin bir çevrimiçi kamu hizmet sistemi kurulması için temel olan gelişme ve istihdam üzerine kurulu bir topluluk. Bu stratejinin ana hedefleri Karadağ daki bilgi toplumunun daha da gelişmesine katkıda bulunmak, Yargı reformu stratejisinin gerçekleşmesine yardım ve destekte bulunmak, kullanıcıların yargı birimlerine daha iyi erişimini sağlamak, yargı kurumlarının yönetimini iyileştirmek ve yargının yönetim kapasitesini güçlendirmek, yapılan işin etkinliği, niteliği ve tasarrufu artırmak, profesyonellere ve topluma mahkeme uygulamalarına (dava hukukuna) erişimini sağlamak, ICT çözümlerinin ulusal ve uluslararası yargı sistemlerinde uygulanması alanında Karadağ daki yargı sistemini Avrupa daki en önemli yargı kuruluşları ile bağlamak ve bunlara dahil etmektedir. Gelecekte bu sistem (bilgi alışveriş hızının ve etkinliğin artmasını bir sonucu olarak) kararlarda daha büyük oranda birlik
sağlayacak, yani yasaların daha toplu/benzer uygulanmasını ve toplumun güveninin güçlendirilmesine yardım edecektir. Var olan anayasal ve yasal çerçeveler, Yargı alanındaki politikaların yaratılma ve uygulanması için yasal temelleri, kurumların ve örgütsel yapılarının kurulması temellerini tanımlamakta ve bilişim sistemi kullanıcısının yetkilerini belirlemektedir. Bu alandaki normal çerçeve, o kadar gelişmiş durumda ki gelecekte yapılacak yasal değişiklilker var olan kurumsal ve yasal sitemi yükseltmeyi hedefleyecek ve ilgili iç kurumların var olan düzenleme ve standartları ile uyumluluğunu sağlayacaktır. Sistemin yapısının daha da geliştirilmesi özellikle şunlardan etkilenecektir: yargı kurumlarının örgütlenmesi alanındaki yeni çözümler, ceza ve sivil yasaların temel ve işlemle ilgili yasaları, takip işlemleri, kusurlu davranışlar, yasayla ilgili mesleklerin örgütlenmesi, ceza yaptırımlarının uygulanması ve (noterler) gibi yeni uygulama ve mekanizmaların başlatılması. Yargı kurullarının elinde olan bilginin önemini ve hassaslık düzeyi göz önüne alarak, bilişim çözümlerinin bilgi güvenliği alanıyla ilgili uygulanan normatif etkinliklerinin tanımlanmasına ayrılması gereklidir. Karadağ şu anda bu alandaki normatif çerçevenin tanımlanması aşamasında bulunmakta. Önerilerin uygulanması ve en iyi uygulamaların gözlemlenmesi, uluslararası standartlara dayanan yukarıda sözü edilen yasaların ve düzenlemelerin taslak durumuna getirilmesi, ilgili bütün bölgesel etkenlerin hepsinden önemlisi AB ve NATO başarılı işbirliğini sağlayan bir ICT platformunun oluşması ile sonuçlanacak. Bu bakımdan, 2008 de Karadağ Bilişim Güvenliği Programı ve Bilişim Güvenlik Yasası ve Bilişim Güvenliği Önlemleri Yönetmeliği teklifi de kabul edildi. Yargı Reformu hakkındaki stratejik belgede belirtilen etkinliklerin gerçekleştirilmesi sırasında, Adalet Bakanlığı tarafından, yargı birimleri (mahkemeler ve savcılıklar) ve Ceza infaz kurumlarını kapsayan tek bir bilişim sistemi (JIS) kurulması vurgulandı. Bu sistemin başlatılması ve uygulanması yıllar aldı ve şu alanları kapsamakta: uygun ICT altyapısının sağlanması, sistem işlevselliğinin var olan yasa ve yönetmeliklerle uyumlu duruma getirilmesi, yükseltme ve gelişen teknoloji eğilimleri ile uyumu. Kendi örgütsel yapı ve yeterliliklerine göre kullanıcı kurumların erişimine açık merkezi ve tek bir veritabanı ile birlikte JIS bütün kullanıcı konumlarında uygulanması. Sistem kurulumu ve temel kullanıcı eğitimi 2009 un son çeyreğinde yapıldı. Bilişim sistemlerinin
bütünleştirilmesi şunları sağlayan uygun konsept ve standartları izleyerek elde edildi: bilgilerin birleştirilmesi ve merkezileştirilmesi, tanımlanmış yetkiler, standartlaştırılmış bilgi girişi ve kayıtların basımı, kayıtların mantıksal olarak birleştirilmiş bir bütüne bağlanması ve uygulama çözümleri ve veritabanı uygulamasının esnek yükseltilebilirliği. Bütün işlemsel adımlar, gönderilen ve yaratılan belgeler dahil, bilgi sistemine kayıt edilir ve bu da her davanın yani dava dosyalarının bütünlüğünü sağlar ve herhangi bir anda bir bütün olarak bir davanın ve işlem adımlarının uzunluğu belirlenir. Bilgilerin ortak kullanımı ve tek elden bilgi girişi işlerin ekinliğini artırır ve belgelerin basımı ve gönderimi ve rapor hazırlama bakımından giderleri düşürür. Yargı bilgi sisteminin ana işlevlerinden biri, yaratılan ve kurumların kendi içlerinde ve aralarındaki dolaşan bilgilerin otomatik kayıt edilmesidir. Merkezi bir veritabanı, kurumların yetkileri ve kullanıcıların hakları çerçevesinde, istenilen herhangi bir tanımla hızlı ve basit rapor hazırlamayı sağlar ve analiz ve istatistik için kullanılan insan kaynakları ve diğer giderleri düşürür. Elektronik faturanın sağlanması ve Yargı bilgi sistemi dışındaki kişilere bilgilerin gönderimi, yakın gelecekte bir öncelik olacak ve bilgi ve iletişim teknolojilerinin yargıda kullanılması en üst düzeyde olacak ve finansman ve insan kaynaklarının rasyonalizasyonu yüksek düzeye çıkacak. Diğer ilgili sistemler ile ilgili olarak, gelecek yargı portalı, internet siteleri, e-posta ve ekranlar yeni hizmet sunum kanalları olacak. JIS üzerinden bu stratejik belgenin uygulanmasını bitimine kadar, taraflara ve avukatlara çevrimiçi bilgiye ulaşım olanağı, yargının vatandaşlara, tüzel kişilere, kurumlara ve uluslararası örgütlere sunacağı bilgi ve hizmetlerden yalnızca biridir. Şu ana kadar tanıkların fiziki olarak mahkemede bulunmasının güvenceye alınamadığı durumlarda görüntülü konferans uygulaması birçok duruşmada kullanılmış durumda. Mahkemede ilk CCTV (uzaktan duruşmaların canlı yayınla izlenebilmesi) donanımı kurulumu ilk kez Yargıtay Başkanının savaş suçları duruşmalarını izlemesi için kuruldu. Karmaşık bir ICT sisteminin çalışması için temel gereksinimler, uzun vadede yeterli sayıda nitelikli personelin işe alınmasını ve bu personelin bilgi ve iletişim desteği için gerekli örgütlenmesini gerektirmektedir. Dolayısıyla, bu alanda Stratejideki öncelik yargı kurulu içinde bu gibi bir merkezin kurulmasıdır. Bunun örgütlenmesi bütünleşik
bilgi sistemi kavramına uymalı ve bu da var olan bilgi sisteminin tek parça olarak gelişimi ve sürdürülmesini sağlamalıdır. Yargı bilgi sisteminin uygulanması, yeni teknolojik olarak gelişmiş ve (zamana ayak uyduran ve teknolojik yenilik ve eğilimleri benimseyen) modern bir yargının yaratılışının başlangıcını göstermekte ve bu da daha büyük bir iş esnekliğine sahip olmayı ve teknolojilerin kullanımında yeni yaklaşımlar benimsemeyi gerektirmektedir. Natalija Filipovic Karadağ Yargıtay Yargıcı