1. BÖLÜM Ekosistem ve Madde Döngüsü 120m 1)BİYO ÇEŞİTLİLİK VE BİYO ÇEŞİTLİLİĞİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER: Yeryüzünün çok yüksek ve toprak yüzeyinin çok derin alanlarında canlı kalıntılarına rastlansa da yapılan araştırmalar canlıların çoğunun 120 m. yüksekliğe ve toprak yüzeyinden 10 m. derinliğe kadar yaşayabildiklerini göstermiştir. Bunda biyosferdeki her canlı türünün, kendi yaşam şartlarına uygun alanlarda yayılış göstermesi etkili olmuştur. Canlı türleri, coğrafi şartların değişmesi durumunda Biyosfer Yaşam Alanı Toprak Yüzeyi 10m ya yeni ortama uyum sağlamışlar ya da uygun yaşam koşullarının olduğu ortamlara göç etmişlerdir. Göç edemeyen ve yeni ortama uyum sağlayamayanların önce nesli azalmış sonra da yok olmuşlardır. Biyosferdeki canlıların bir alanda türce, gen bakımından, ekosistem ve ekolojik olaylar yönünden yoğun olmasına denir. BİYOÇEŞİTLİLİĞİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER FİZİKİ FAKTÖRLER BEŞERİ FAKTÖRLER PALEOCOĞRAFYA 1).. 1).. 1).. 2).. 2).. 2).. 3).. 1)İKLİM: Bitki ve hayvan topluluklarının yaşam sahasını belirleyen temel faktördür. Bitkilerin büyümesi ve gelişmesi için belirli bir sıcaklığa,suya ve ışığa ihtiyacı vardır. Hayvan türlerinin çeşitliliği de, bitki çeşitliliğine bağlıdır. Çünkü bitki örtüleri, hayvanlar için hem besin kaynağı hem de barınaktır. Bitki örtülerinin cılız olduğu alanlarda hayvan türleri azalır. Bu yüzden her bitki örtüsünün kendine özgü hayvan toplulukları bulunur. Sıcak ve nemli iklimlerdeki bitki ve hayvan türleri genel olarak çöl alanlarından ve kutuplardan daha zengindir. İklim şartları bazı bitki ve hayvan türlerinin fiziksel yapılarını ve davranış özelliklerini değiştirir. Bunda bitki ve hayvanların ortama adapte olmaya çalışması etkilidir. ADAPTASYON: Canlıların bulundukları ortamın.. koşullarına uyum sağlamalarına denir. Canlı türlerinin yaşamlarını devam ettirebilmeleri için ortamlarının olumsuzluklarına karşı geliştirdikleri bir savunma mekanizmasıdır. Adaptasyon örnekleri şunlardır: bitkilerinin toprak üstündeki bölümlerinin küçük olması, Kaktüslerin nem kaybını azaltmak için.. olması, Çöl hayvanlarının renkli olması, Kutup bölgelerindeki fokların deri altlarında kalın bir.. tabakası olması, Kutup. çok soğuk dönemleri, buz içine kazdıkları yuvalarda uyuyarak geçirmesi, Develerin su ve yiyecekleri,..de yağ olarak depolaması, Bazı ağaç türlerinin kışın.. dökmesi, Yarasaların serin yerlerde dinlenip,. avlanmaları. 7
2)YER ŞEKİLLERİ: Yükselti, eğim, engebe,bakı ve kara-deniz dağılışı bitki ve hayvan türlerinin yaşam sahalarını etkiler. Yükselti: Yükselti arttıkça sıcaklık ve nem değişimine bağlı olarak bitki örtüsü kuşaklar oluşturur. Bu durum hayvan türlerinin değişmesine neden olur. Eğim ve Engebe: Eğimli yamaçlarda toprak oluşumu yavaş, toprak kalınlığı azdır. Bu alanlara bitki örtüsü oldukça seyrek olur. Engebe yükselti, eğim ve bakı şartlarının sık sık değişmesidir.bu durum farklı ortamlar oluşturduğu için bitki ve hayvan çeşitliliğini arttırır. Bakı: Dağların güneşe dönük yamaçları, güneş görmeyen yamaçlara(dulda) göre bitki ve hayvan türü bakımından zengin olur. Kara-Deniz Dağılışı: KYK'de karaların fazla olması kara canlılarının, GYK'de ise denizlerin fazla olması deniz canlılarının fazla olmasına neden olmuştur. Ayrıca denizler arasında beşeri müdahalelerle kanalların açılması, bitki ve hayvan türlerinin farklı ortamlara geçişini sağlamış ve biyo çeşitliliği arttırmıştır. 3)TOPRAK ŞARTLARI: Toprak; su, mineral ve organik maddelerden oluşan bir karışımdır. Toprağın fiziksel ve kimyasal özellikleri bitki ve hayvan dağılışını etkiler. Tuzlu, kireçli ve kurak topraklarda biyo çeşitlilik az iken nemli ve humusça zengin topraklarda biyo çeşitlilik fazla olmuştur. Ayrıca toprak hayvanlar için barınma, besin depolama, dinlenme ve üreme alanıdır. 4)BİYOLOJİK FAKTÖRLER: a)insan: İnsan, doğal çevreyi en fazla değiştiren canlıdır. İnsanların yaptıkları beşeri faaliyetler, bitki ve hayvan türlerinin yaşam alanını daraltmış ve ekosistemlerdeki tür sayısını azaltmıştır. İnsanların, doğal çevreyi değiştiren başlıca beşeri faaliyetleri şunlardır;. artışı,. faaliyetler, Otlak ve meraların. otlatılması, Aşırı ve bilinçsiz tarımsal.. kullanımı,. alanların kurutulması,. tarımın yaygınlaşması, Yerleşim alanlarının, Bitki örtüsünün. edilmesi, ve Tünel yapımı, Deniz., Sanayileşme ve.. Kirliliği,.. yapımı, b)diğer CANLILAR: Biyosferde bir canlının varlığı, bir diğer canlının varlığına bağlıdır. Bu yüzden biyosferde doğal veya beşeri nedenlerle karşılıklı ilişki içinde bulunan bir türün yok olması ekosistemin dengesini bozar. Canlıların yeryüzündeki dağılışını etkiler. 5)PALEOCOĞRAFYA: Canlıların yeryüzündeki dağılışında, karaların birbirine yaklaşması ya da birbirinden uzaklaşması ve iklim şartlarının ciddi anlamda değişmesi etkilidir. a)kıtaların Kayması: Dünyamızın oluşumundan günümüze kadar geçen süreçte yaşanan yerkabuğu hareketleri, bitki ve hayvan dağılışını etkilemiştir. Kıtaların birbirinden ayrılması ya da birbirine yaklaşması, dünyadaki kara ve denizlerin dağılışını büyük oranda değiştirmiştir. Bu durum bazı canlı türlerinin yok olmasına neden olmuştur. Ayrıca bazı türlerin göç yollarını değiştirmiş, bazı türlerin de geniş alanlara yayılmasını sağlamıştır. Farklı alanlarda yaşayan pek çok türün bir araya gelerek etkileşimde bulunmasına neden olmuştur. Örneğin; Güney Amerika Kıtası'nın doğu kıyıları ile Afrika Kıtası'nın batı kıyılarındaki bitki ve hayvan türlerinin benzerlik göstermesi; Sibirya ile Kuzey Amerika'da bazı hayvan türlerinin benzerlik göstermesi bundan kaynaklanmıştır. 8
b)iklim Değişmeleri: İklim şartlarının değişmesi yeryüzündeki birçok canlı türünü ortadan kaldırmış fakat yeni türlerin yeryüzüne yerleşmesini sağlamıştır. Ayrıca yeni ortama uyum sağlayamayan bazı türlerin göç etmesine neden olmuştur. Dünyamızın oluşumundan günümüze kadar geçen sürede yaşanan dört buzul dönemi ve bu dönemler arasında yaşanan sıcak iklim şartları biyo çeşitliliği etkilemiştir. Sıcak dönemlerde yaşanan deniz seviyesindeki değişmeler canlıların, kara ve denizlerdeki dağılışlarını değiştirmiştir. Canlıların yeryüzünde dağılışını etkileyen faktörlere bağlı olarak farklı bitki ve hayvan topluluklarını barındıran bölgeler ortaya çıkmıştır. Bu bölgelere, birbirine benzeyen çeşitli türler toplanmıştır. BİYOMLAR Yeryüzünde kendine özgü iklim, bitki örtüsü ve hayvan topluluğu olan coğrafi alanlara. denir. Kesin sınırlarla birbirinden ayrılmazlar.iki türlüdür; 1)KARA BİYOMLARI: üzerinde yayılış gösteren ve hakim.. örtüsüne göre sınıflandırılan biyomlardır. Çeşitleri ve özellikleri şu şekildedir: Kara Biyomlarının Dağılışı Tropikal Yağmur Ormanları Biyomu İklim Tipi:.... Bitki örtüsü:. Hayvan türler: Fil, şempanze, yılan, kaplan, jaguar, leopar, kuş türleri, kelebek türleri, böcek türleri. Önemli Özelliği: Dünyanın en zengin doğal yaşam alanıdır. Yeryüzündeki bitkilerin %50-70' ini barındırır. Savan Biyomu İklim Tipi:. Bitki örtüsü:.. Hayvan türleri: Zebra, zürafa,antilop,aslan, çita, geyik, bizon,devekuşu, timsah. 9
Ilıman-Yaprak Döken Ormanlar Biyomu İklim Tipi:... Bitki örtüsü: Hayvan türleri: Ayı, sincap, gelincik, samur, sansar, karaca, çakal, köstebek, kartal. Çalı Biyomu İklim Tipi:. Bitki örtüsü:... Hayvan türleri: Çakal, tavşan, kurt, çalıkuşu, tilki, puma, kokarca. Ilıman Çayırlar (Step) Biyomu İklim Tipi:. Bitki örtüsü: Hayvan türleri: Lama, bizon, zebra, zürafa, kanguru, bufalo, yırtıcı kuşlar. Dağ Biyomu İklim Tipi:. Bitki örtüsü:.. Hayvan türleri: Dağ keçisi, yak, kar tavşanı, yırtıcı hayvanlar, tibet öküzü Tayga Biyomu İklim Tipi:.... Bitki örtüsü:.. Hayvan türleri: Samur, kunduz, sansar, geyik, ayı, tilki, kartal, kurt, baykuş, kar tavşanı, Sibirya kaplanı, vaşak,amerikan vizonu Tundra Biyomu İklim Tipi:. Bitki örtüsü:.. Hayvan türleri: Ren geyiği, Minsk öküzü, Boz ayı 10
Kutup Biyomu İklim Tipi:. Bitki örtüsü:. Hayvan türleri: Kutup ayısı, kutup tilkisi, penguen, fok,ren geyiği Önemli Özelliği: Biyo çeşitliliğin en az olduğu biyomdur. Çöl Biyomu İklim Tipi:. Bitki örtüsü:. Hayvan türleri: Deve, kertenkele, yılan,akrep, örümcek, akbaba, karınca. Önemli Özelliği: Biyo çeşitliliğin en az olduğu iki biyomdan biridir. 2)SU BİYOMLARI:., deniz,akarsu,göl ve bataklıklarda yer alan ve suyun özelliğine göre sınıflandırılan biyomlardır. Deniz Biyomları Bitki örtüsü: Hayvan türleri: Balıklar, midye, yengeç, ahtapot, deniz anası, hayvansal planktonlar. Tatlı Su Biyomları Bitki örtüsü:. Hayvan türleri: Balıklar, kaplumbağa, kurbağalar, yumuşakçalar, solucanlar, böcek türleri. Aşağıda sıcaklık- yağış grafiği verilen K alanıyla ilgili verilen soruları cevaplandırınız. mm 300 250 0 SICAKLIK C YAĞIŞ 30 25 İklim Tipi:... 200 150 100 20 Kara Biyomunun adı:. 15 10 Bitki Örtüsü:... 50 5 Hayvan Türleri:..... 0 0 AOŞMNMHTAEEK K 11
Aşağıda sol tarafta verilen cümlelerin devamı hangileridir? Uygun bir şekilde eşleştirerek tamamlayınız. Tropikal yağmur ormanlarının birer üyesidir. Orman yangınları sonucu Maki ve zebradır. Sıcak ve nemli iklim koşulları Sürüngenler, kuşlar, şempanze, orangutan ve yarasa gibi türler canlıların yaşamı için en elverişli ortamlardır. Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe canlıların yaşam alanları daralmış ve birçok canlı türü yok olmuştur. Çalı biyomunun karekteristik bitki ve hayvan türü bitki ve hayvan türleri ve sayısı azalır Aşağıda bir biyom içinde yer alan numaralandırılmış noktalar verilmiştir. Noktaların özelliklerinden yararlanarak boşlukları doldurunuz. IV V II Deve,Yılan,Akbaba, kertenkele gibi hayvan türleri nolu biyomda görülür. l nolu biyomundaki biyo çeşitlilik, ll nolu biyomdan. dır. lll nolu biyomun bitki örtüsü.. ; lv nolu biyomun bitki örtüsü. dir. İğne yapraklı ormanlar. nolu biyomun bitki örtüsüdür. l nolu alanda biyomu ; lv nolu alanda ise biyomu egemendir. III I Biyo çeşitliliği olumsuz yönde etkileyen beşeri faaliyetler nelerdir? Aşağıdaki Balık Kılçığı üzerine doldurunuz. Yasak Avlanma....... 12
2) EKOSİSTEMLERİN İŞLEYİŞİ : Doğada belli bir alanda yaşayan. ile karşılıklı etkileşim içinde oldukları çevrelerinin tümüne. denir. Canlılar ile doğal çevrenin oluşturduğu bir yaşam birlikteliğidir. Ekosistemlerin genel özellikleri şu şekildedir: Ekosistemde, Tüketiciler ve Ayrıştırıcılar olmak üzere üç canlı grubu bulunur, Ekosistemde her tür bir.da yaşar ( Habitat), Ekosistem içindeki her türün bir.. vardır ( Ekolojik Niş), Ekosistemler birbirleriyle. (Ekoton),.. ve Ekosistemleri olmak üzere iki türlüdürler. Bulundukları bölgeye göre isim alırlar, Çeşitli boyutlarda olabilirler, Zaman içinde sürekli değişim ve gelişim gösteren bir yapıya sahiptir, Ekosistemler devamlılıklarını; zinciri, akışı ve. döngüleri ile sağlarlar. EKOSİSTEM CANLI UNSURLAR CANSIZ UNSURLAR 1)... 2)... 3)... Kimyasal Unsurlar Fiziksel Unsurlar 1)... 2)... 3)... 4)... Organik Maddeler İnorganik Maddeler 1)... 1)... 2)... 2)... 3)... 3)... EKOSİSTEMLERDEKİ BESİN ZİNCİRİ VE ENERJİ AKIŞI A.Besin Zinciri : Ekosistemlerin Besin Zincirindeki her basamağa. Seviyesi adı verilir. Ekosistemlerde bitkiler besin üretir, diğer canlılar besinleri tüketir,mikroorganizmalar ölen canlıları ayrıştırarak besin zincirini tamamlar. Besin Pramidi 13
P1)ÜRETİCİLER: Ekosistemlerde besin zincirinin temelini.. oluşturur. Bitkiler güneşten aldıkları enerji yardımıyla, doğada bulunan su, oksijen, karbon ve azotu (inorganik maddeler) fotosentez yoluyla besinlere( organik madde) dönüştürerek kendi bünyelerine depo ederler. Güneş.. + Su.. + Oksijen P2)TÜKETİCİLER: Bitkilerin ürettikleri besin maddelerini tüketen canlılardır. Üç grupturlar. Birincil Tüketiciler(Otçullar), İkincil Tüketiciler(Etçiller) ve Üçüncül Tüketiciler(Büyük Etçiller). P3)AYRIŞTIRICILAR: Ölmüş bitki ve hayvan kalıntılarını parçalayan mikroorganizmalar,. ve dır. Ekosistem içerisindeki görevleri büyük önem taşır. Bitki ve hayvan artıklarını ayrıştırarak mineral ve humusa dönüştürürler. Toprakları azot,mineral ve tuz bakımından zenginleştirirler. Bitki ve hayvan atıklarını temizlerler. Ekosistemlerin çoğunda enerjinin büyük bir kısmını kullanırlar. Madde döngülerinin devamlılığını sağlarlar. Tüm beslenme gruplarını doğrudan etkileyebilirler. B.Enerji Aktarımı: Canlıların hayatlarını sürdürebilmeleri için enerjiye ihtiyaçları vardır. Ekosistemlerde enerji aktarımı, bir canlıdan diğerine beslenme yoluyla gerçekleşir. Güneşten gelen ve ayrıştırıcılara kadar ulaşan, her canlıda değişime uğrayan, tek yönlü bir enerji akışı vardır. Güneş 100 cal 1000 cal Birincil Tüketiciler (Otçullar - Tavşan) 10 cal İkincil Tüketiciler (Otçul Yiyen Etçiller - Yıllan) 1 cal Üreticiler Üçüncül Tüketiciler (Büyük Etçiller - Kartal) Ayrıştırıcılar (Mantarlar) Güneşten gelen enerjiyi besinler yoluyla cansız ortamdan canlılara aktaran bitkilerdir. Bitkiler, fotosentez yaparak besin üretmek için güneşten aldığı enerjinin %90'ını kullanırlar. Bu yüzden besin zincirinin bir sonraki halkasına enerjinin %10'u geçer. Bu durum tüm besin zincirindeki basamaklar için geçerlidir. Besin zincirinde yukarıya doğru gidildikçe enerji kaybı artar. Bu yüzden üst basamaklardaki canlı tür ve sayısı azalır. Besin zincirinde yukarı basamaklara gidildikçe enerji kaybı yaşanmasının diğer nedenleri şunlardır:. metabolizmasında kullanılması, Organik, Canlıların ortama vermesi. 14
Aşağıda verilen kavram- tanım eşleştirmesi en uygun nasıl olur? Yapınız. Belirli bir bölgede yaşayan canlıların, birbirleriyle ve cansız çevre ile etkileşim içinde bulunduğu ortam HABİTAT Kendine özgü iklim, bitki örtüsü ve hayvan toplulukları olan bölge BİYOM Belli bir türün yaşam ortamı ADAPTASYON Canlıların bulundukları ortamın iklim koşullarına uyum sağlaması EKOLOJİK NİŞ Ekosistemi oluşturan türlerin, ekosistem içindeki görevi EKOSİSTEM Aşağıda verilen Ekosistem Öğelerini uygun şekilde doldurunuz. Canlıların Temel Sıvısı Besin Üreten Öğe. Tüketiciler Ekosistem Temizleyicisi Canlı Öğeler. Ekosistem Öğeleri. Cansız Öğeler. Canlıların Enerji Kaynağı. Bitkilerin Mineral ve Nem Kaynağı Aşağıdaki kutucuk numaralarını kullanarak fotosentez sürecini tamamlayınız. 1 Besin.. 2 Güneş Işığı + 3 Su.. 4 Oksijen.. 15 5 Karbondioksit +..
Aşağıda verilen canlı türleri hangi beslenme seviyelerinde yer alır? Uygun şekilde doldurunuz. YILAN.. NİLÜFER ÇİÇEĞİ MANTAR KARTAL KURBAĞA... Aşağıda verilen canlı türlerinden hangileri hem otçul hem etçil grubu hayvanlarındandır? İşaretleyiniz. GEYİK DOMUZ KARGA TAVŞAN KARTAL YILAN ASLAN HİNDİ AYI SERÇE Aşağıda verilen bilgileri uygun sözcüklerle doldurunuz. Sıcaklık ve yağış, ekosistemin... öğelerindendir. Ekosistemlerin devamlılığını zinciri,. akışı ve madde döngüleri sağlar. Bitkiler fotosentez sonucu ve üretir. Besin zincirinin ikinci halkasını. ; üçüncü halkasını.. oluşturur. Kartal. tüketicidir. Akarsu, göl ve bataklıklar. ekosistemini oluşturur. Akarsuların çağlayan oluşan alanları ve... kesimlerinde biyoçeşitlilik zengindir. Enerji akışında enerjinin sadece.. u bir sonraki halkaya geçer. Enerji akışı. ile ayrıştırıcılar arasında.. yönlü devir yapar. Ekosistemlerde enerjinin büyük bir kısmı... tarafından kullanılır. 16 Tatlısu oksijen Besin Enerji %10 ağız Bitkiler tek ayrıştırıcılar besin Birincil tüketiciler İkincil tüketiciler üçüncül Fiziksel
3)MADDE DÖNGÜLERİ: Ekosistemlerde var olan maddeler yalnız bir defa kullanılmazlar.maddeler,ekosistemi oluşturan unsurlar arasında dolaşım halindedirler.güneş enerjisi sayesinde bu dönüşüm süreklilik gösterir. Madde Döngüsü: Ekosistem içerisindeki kimyasal maddelerin,.. ve. ortamlar arasında sürekli yapmasına denir. Ekosistemlerin devamlılığını sağlarlar. Doğa içersindeki başlıca madde döngüleri ve işleyişleri şu şekildedir: 1) Karbon Döngüsü: Doğa içerisindeki kaynaklarının canlı ve cansızlar arasında dolaşım yapmasıdır. Karbon Döngüsü Karbon Kaynakları.. yakıtlar,. kayacının bileşimi, Volkanik faaliyetler, Atmosfer,. kaynakları, Canlı.., Karbonun Açığa Çıkma Yolları P.. solunumu, P Volkanizma, PFotosentez, P yakıtların tüketilmesi, PDeniz hayvanlarının P yangınları, oluşumu, PSanayi.., PKara ve deniz canlılarının PSu kaynaklarının. ile teması, PKalkerin, Karalardan erozyon yoluyla taşınan malzemelerle, denizler ve okyanuslara karbon taşınır ve depolanır. Denizler ve okyanusların, atmosferden 50 kat daha fazla karbon barındırdığı tahmin edilmektedir. Karbon Döngüsünün Önemi Nedir? Karbon döngüsü canlı hayatı için çok önemlidir. Fotosentezin ve besin zincirinin oluşumunda rol oynar. Yeryüzünün aşırı ısınmasını ve aşırı soğumasını engeller. Atmosfere fazla salınması halinde sera etkisi yapar ve küresel ısınmaya neden olur. Canlı dokularını meydana getiren bileşikleri oluşturur.canlıların yapıtaşlarından biridir. Karbonun doğada bulunuş şekilleri nelerdir?araştırarak yazınız. Bulunuş Yeri Bulunuş Şekli........................ 17
2)Oksijen Döngüsü: Doğa içerisindeki kaynaklarının açığa çıkması ve tüketilmesi şeklinde yaptığı dolaşımdır. Oksijen doğada atomik(o), moleküler(o) ve ozon şeklinde bulunur. Oksijen Döngüsü Oksijen Kaynakları Oksijen Tüketimi Atmosfer (%21), P. solunumu, bileşimi, PFosil yakıtların.., Fotosentez, P.. maddelerinin yanması (Oksidasyon), Suyun ve oksijene ayrışması olayı (Fotoliz), Oksijen Döngüsünün Önemi Nedir? Solunum ve besinlerin enerjiye dönüştürülmesinde etkilidir. Canlıları zararlı güneş ışınlarından korur. 3)Azot( Nitrojen)Döngüsü: Doğadaki. kaynaklarının çeşitli şekillerde açığa çıkması ve tüketilmesi sonucu yaptığı dolaşımdır. Azot Döngüsü Azot Kaynakları Atmosfer (%78), Azot barındıran.., Azot Tüketimi PÖlmüş hayvanların ve bitkilerin. tarafından parçalanması, P faaliyetler, PŞimşek ve.., Volkanik faaliyetler, Şimşek ve Yıldırımlar sonucu oluşan elektrik deşarjları, yüksek bir enerji açığa çıkarır. Bu enerji atmosferdeki azotu oksijenle birleştirerek nitrat ve nitrite dönüştürür. Bitki ve hayvan kalıntılarının bakteriler tarafından ayrıştırılması sırasında oluşan amonyak, nitrat ve nitrite dönüştürülerek toprağa karışır. Azot Döngüsünün Önemi Nedir? DNA ve RNA bileşenlerindendir. Aminoasit, protein ve vitaminlerin yapısında bulunur. Toprak verimliliğini artırır. 18
SU EKOSİSTEMLERİ VE DOĞAL SİSTEMLERİN İŞLEYİŞİNE ETKİLERİ SU EKOSİSTEMLERİ Karasal Su Ekosistemleri Denizel Su Ekosistemleri 1)... 1)... 2)... 2)... 3)... a) Karasal Tatlı Su Ekosistemleri: En önemlisi akarsulardır. Kaynak Çağlayan (Şelale) Ağız DENİZ Akarsuların kaynak ile ağız arasındaki bölgelerde ekolojik farklılıklar bulunur. Bu farklılıklar çeşitli bitki ve hayvan türlerini barındırır.özellikle akarsuların şelaleler şeklinde akış gösterdiği alanlar ile denize döküldüğü ağız kısımları oksijen ve plankton bakımından çok zengindir. Ayrıca akarsular, yer altı sularının düzenlenmesine yardımcı olurlar. Akarsu Kesiti b) Denizel Su Ekosistemleri : Denizler ve Okyanuslardan oluşur. Yeryüzünde en fazla yer kaplayan su ekosistemleridir(%71).karasal su ekosistemlerine göre daha homojendirler. Atmosferin en önemli nem kaynağıdırlar. İklim koşullarını belirlerler.100 metre derinliğine kadar çok zengin bitki ve hayvan türlerini barındırırlar. En zengin bölgeleri mercan resifleridir. Mercanlar, dünya ekosisteminin en zengin beslenme ve barınma sahalarıdır. Tuzlu sularda yaşayan balıkların 1/3'ü mercan atıklarıyla beslenir; %75'i bu alanda barınır. Mercan resifleri(kayalık) ve Atoller(Mercan adası),denizlerin biyo çeşitliliğin en fazla olduğu alanlardır. Büyük Mercan Resifi nerededir? Başlıca özellikleri nelerdir? Araştırarak aşağıya özetleyiniz. 19
Doğal Sistemlerin İşleyişine Etkileri Birçok bitki ve hayvan türü için alanı oluştururlar, Dünya belirlerler. Okyanus akıntıları ile dünyadaki ısı dağılımına katkıda bulunurlar, Atmosfer.. %90'ı sağlarlar,.. ve yağış oluşumuna katkıda bulunurlar, Deniz ve Okyanus yüzeylerinde, dalgaların etkisiyle atmosfere küçük hava kabarcığı şeklinde tuz kristalleri (Aerosoller) karışır.bu kristaller bulut ve yağış oluşumunu sağlar.yağışlar yoluyla toprağa karışarak,toprakları mineralce zenginleştirir. Akarsular ve göller; yeraltı suları, denizler ve okyanuslar için beslenme kaynağıdır, çözünme yoluyla toprak oluşumuna katkıda bulunurlar, sürecinde etkilidirler, Canlı hayatının etmesini sağlarlar. SU DÖNGÜSÜ (Hidrolojik Döngü) Yeryüzündeki su kütlelerinin ve bitkilerin bünyesindeki suyun,.. ve.. etkisiyle litosfer, hidrosfer ve atmosfer arasında yaptığı dolaşıma su döngüsü denir. Yoğunlaşma 3 1 Su döngüsü şu aşamalardan oluşur; 2 1 1 ve., 2, 3, 1 Su Döngüsü (Hidrolojik Döngü) Su döngüsünün faydaları. vücudunun %75'ini, bitkilerin yapısının %60-80'ini su oluşturur. Bu yüzden canlıların... ihtiyacını karşılayarak hayatın devamlılığını sağlar. Bitkilerin. sürecinde etkilidir. Bitkilerin besinlerini yapraklarına taşıyabilmesi için gereklidir, Kayaçların.. yolla ayrışmasına yardımcı olur,. olaylarının gerçekleşmesini sağlar, Temiz. kaynaklarını oluşturur ve devamlılığını sağlar, Doğal bir.. (temizleyici)özelliği taşır. Aşağıdakilerden hangileri karbon kaynaklarındandır? İşaretleyiniz. ŞİMŞEK KALKER FOSİL YAKIT SU FOTOLİZ ATMOSFER VOLKANİZMA OKSİDASYON 20
Aşağıda verilen olaylar hangi döngünün birer parçasıdır? İşaretleyiniz. Karbon Döngüsü Oksijen Döngüsü Azot Döngüsü Suyun ışık yardımıyla oksijen ve hidrojene ayrılması Deniz hayvanlarının kabuk oluşumu Besin maddelerinin organizma tarafından yakılması Ölen bitki ve hayvanların, mikroorganizmalar tarafından nitrat ve nitrite dönüştürülmesi Canlıların nefes alarak devamlılıklarını sağlaması Atmosferin % 78'ni oluşturur Suların havayla temas ettiği yüzeyde gerçekleşir Orman yangınları ile açığa çıkar Aşağıdaki boşlukları uygun şekilde doldurunuz. Karbon, canlıların nefes... atmosfere döner. Baklagiller köklerinde parçalayan bakteriler barındırırlar. Canlıların aldıkları besini enerjiye dönüştürmeleri için.. gereklidir. Azotun asıl kaynağı. dir. Biyosferi zararlı güneş ışınlarından.. denir. Canlılığını yitirmiş bitki ve hayvan kalıntılarının ayrıştırıcılar tarafından parçalanmasıyla açığa çıkar. Bitkiler fotosentez sonucu besin ve oluşturur. Fosil yakıtların tüketimi atmosfere salınan.. oranını arttırır. Aşağıda yanda verilen sözcüklerden yararlanarak paragrafı tamamlayınız. Doğa içerisinde karbon, oksijen, azot ve su döngüsü dışında canlılar için gerekli olan bir döngüde. döngüsüdür. Hücrelerin enerji aktarımında, hücre zarı yapısında,. ve.. de bulunur. Doğadaki asıl deposu kayaçlar ve... dur. Döngünün temelini fosforun karalardan denizlere ve denizlerden taşınması oluşturur. Fosfatlı kayaçlar... yoluyla taşınarak, suda çözünür. Çözünmüş kayaçlar... ve hayvanlara beslenme yoluyla geçer. Bitki artıkları ve hayvan ölülerindeki fosfat.. tarafından inorganik hale çevrilir. 21 erozyon otçul Fosfor kemik su karalara etçil ayrıştırıcılar fosfatlı dişler
Aşağıdaki sözcük bulmacayı yapınız. 1) Benzer bitki ve hayvan topluluklarının yaşadıkları bölge 2) Bir alanda yaşayan ve karşılıklı etkileşim içinde bulunan bitki- hayvan zenginliği 3) Karasal biyomların sınıflandırılmasında ölçüt alınan unsur 4) Çöl biyomunun karakteristik bitki türü 5) Belli bir alanda yaşayan canlı ve cansız varlıkların oluşturduğu ortam 6) Su kütlesinin litosfer, hidrosfer ve atmosfer arasındaki dolaşımı 7) Ekosistemlerdeki kimyasal maddelerin canlı-cansız ortam arasında devir yapması 8) Karbon döngüsünün insan faaliyetleriyle ortaya çıkan kaynağı 9) Oksijen kaynaklarının açığa çıkması ve tüketilmesiyle ortaya çıkan dolaşım 10) Fosfatlı kayaların deniz ve kara arasındaki döngüsü 11) Ekosistemin tek enerji kaynağı 12) Birikmesiz hidroelektrik santrallerinin adı 13) Ekosistem bakımından akarsuyun en zengin kısmı 14) Biyolojik çeşitlilik bakımından en zengin bölge 15) Hidroelektrik potansyelin fazla olmasını sağlayan unsur 16) Bitki örtüsüne sahip olmayan biyom 17) Güneş enerjisini kimyasal enerjiye çeviren olay 22