Ulusal Eğitim Derneği Cumartesi Konferansları PISA ARAŞTIRMALARI ve TÜRKİYE Yrd. Doç. Dr. Ergül Demir Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Ankara, 21 Kasım 2015 1
PISA Nedir? Uluslararası eğitim araştırmasıdır. 2000 yılında başlamıştır. Üçer yıllık dönemlerle uygulanır. 15 yaş dilimi öğrenciler gözlemlenir. Öğrenci başarıları Demografik ve duyuşsal özellikler OECD bünyesinde bir konsorsiyum tarafından yürütülür. OECD üyesi olan ve olmayan ülkeler katılabilir. 2
3
4
5
PISA Neyi Ölçer? Öğrenci başarıları Okuma becerileri (Reading literacy) Matematik okuryazarlığı (Mathematical literacy) Fen Okuryazarlığı (Scientific literacy) Geri plan (background) Öğrenci özellikleri Okul özellikleri Anababa (Ebeveyn) özellikleri 6
PISA Araştırma Süreci Nasıldır? Her üç yılda bir; Konsorsiyumun oluşturulması ve görev dağılımı Test geliştirme Deneme formunun hazırlanması Deneme uygulaması Analizler Esas uygulama Uluslararası raporların hazırlanması Ulusal raporların hazırlanması 7
PISA Sonuçları Nasıl Kullanılabilir? Eğitsel kararlar Yönetsel kararlar Öğrenci başarılarımız açısından ne durumdayız? Uluslararası düzeyde öğrenci başarılarımız açısından neredeyiz? Öğrencilerimizin başarılarının gerisinde neler yatıyor? 8
PISA nın Güçlü Yanları Kuramsal altyapı Kendine özgü kavramlaştırmalar ve tanımlamalar Uluslararası katılım ve geniş ölçekli yapı, Uluslararası uzman katkısı Ayrıntılı ölçme ve değerlendirme çerçevesi, güçlü ölçme modeli Standart testlerin kullanılması Yeterlik tanımlamaları Boylamsal izleme olanağı sağlaması Ayrıntılı raporlar, veri setlerinin açık erişimi 9
PISA ya Eleştiriler Kültürlerarası eşdeğerlik sorunu Ülkelerin eğitim sistemleri ile uyumsuzluk (?) Eksiltilmiş desen uygulamasına yönelik teknik eleştiriler Boylamsal izleme modeline yönelik teknik eleştiriler İstatistiksel ve yapısal modellerin ulusal düzeyde zayıflığı 10
İkincil Analizler ve Araştırmalar PISA araştırmasında sunulan açık erişim veri setleri, ikincil analizler için araştırmacılara fırsat sunmaktadır: Öğrenci başarısı ile ilişkili özellikler Yapısal model tasarımları Başarı modelleme Duyuşsal özellik modelleme Boylamsal izlemeler Kültürlerarası karşılaştırmalar Testlerin madde yanlılığı ve psikometrik özellikeri kapsamında incelenmesi İstatistiksel yöntem ve tekniklerin denenmesi 11
PISA ve Türkiye Türkiye 34 OECD üyesi ülkeden biridir. 2003 ten beri PISA araştırmalarına katılmaktadır. Ulusal eşgüdüm MEB tarafından sağlanmaktadır. Konsorsiyumda görev almamıştır. 12
423 424 424 434 441 445 448 447 454 464 463 475 494 494 492 500 498 496 493 496 500 498 501 501 520 500 480 460 440 420 400 380 Mat Okuma Fen Mat Okuma Fen Türkiye OECD 2003 2006 2009 2012 Grafik 1. Yıllara ve Temel Alanlara Göre Türkiye ve OECD Ortalama Puanları (2003-2012) 13
PISA 2012 Sonuçları ve Türkiye 14
PISA 2012 5. PISA araştırmasıdır. Matematik okuryazarlığı ağırlıklıdır. 65 ülke katılmıştır. 34 OECD üyesi 31 üye olmayan Toplamda 500.000 dolayında öğrenci gözlenmiştir. Türkiye den 170 okul 4848 öğrenci katıldı. 15
700 600 561 573 613 500 448 487 494 400 368 375 376 300 200 100 0 Grafik 2. Türkiye ile Alt ve Üst Sıralardaki Ülkelerin Matematik Performansı Ortalama Puanları *Türkiye 21. sırada. *2003 e göre anlamlı artış var. Arındırılmış artış anlamlı değil. 16
30 25 26,5 25,5 23,3 22,5 23,7 22,2 20 15 15,5 15 16,9 16,5 18,1 16,5 10 8 9,1 10,1 9,3 8,6 5 4,7 3,3 3,3 1,2 0 Düzey 1 altı Düzey 1 Düzey 2 Düzey 3 Düzey 4 Düzey 5 Düzey 6 Türkiye OECD Üyesi Ülkeler Tüm Ülkeler Grafik 3. PISA 2012 Sonuçlarına Göre Türkiye'de Matematik Performanslarının Yeterlik Düzeylerine Göre Dağılımı. * 2003 e göre alt grupta anlamlı azalma var. Üst grupta anlamlı değişim yok. 17
800 700 640 668 600 532 546 578 500 400 371 391 407 414 447 450 474 300 200 100 0 İlköğretim Meslek Lisesi Çok Programlı Lise Genel Lise Teknik Lise Anadolu Meslek Lisesi Anadolu Teknik Lisesi Anadolu Lisesi Sosyal Bilimler Lisesi Anadolu Öğretmen Lisesi Polis Koleji Grafik 4. Okul Türlerine Göre Matematik Okuryazarlığı Performansları. Fen Lisesi *Varyansın %61 i okullararası farktan kaynaklanmaktadır. OECD ortalaması %37. 18
600 500 428 437 443 446 456 460 465 471 473 479 400 395 397 300 200 100 0 Orta Doğu Anadolu Güneydoğu Anadolu Batı Karadeniz Kuzeydoğu Anadolu Doğu Karadeniz Akdeniz İstanbul Batı Anadolu Ege Orta Anadolu Doğu Marmara Batı Marmara Grafik 5. İBBS Düzey 1'e Göre Matematik Okuryazarlığı Performansları. 19
600 542 545 570 500 475 495 496 400 384 388 393 300 200 100 0 Peru Katar Kazakistan Türkiye Tüm Ülkeler OECD Üyesi Ülkeler Singapur Hong Kong- Çin Grafik 6. Türkiye ile Alt ve Üst Sıralardaki Ülkelerin Okuma Performansı Ortalama Puanları. *Türkiye 31. sırada. Anlamlı artış var. Şangay-Çin 20
35 30,8 30 28,4 28,7 29,1 25 24,2 23,5 20 20,2 21 16,6 15 13,1 12,3 14,5 10 5 4,5 4,4 4,4 4,1 7,4 7,3 0 1,1 1,3 1,2 1,1 0,6 0,3 Düzey 1b Altı Düzey 1b Düzey 1a Düzey 2 Düzey 3 Düzey 4 Düzey 5 Düzey 6 Türkiye Tüm Ülkeler OECD Üyesi Ülkeler Grafik 7. PISA 2012 Sonuçlarına Göre Türkiye'de Okuma Performanslarının Yeterlik Düzeylerine Göre Yüzde Dağılımı. 21
700 600 551 555 580 500 463 497 501 400 373 382 384 300 200 100 0 Peru Endonezya Katar Türkiye Tüm Ülkeler OECD Üyesi Ülkeler Singapur Hong Kong- Çin Şangay-Çin Grafik 8. Türkiye ile Alt ve Üst Sıralardaki Ülkelerin Fen Okuryazarlığı Ortalama Puanları *Türkiye 32.sırada. Anlamlı artış-azalış yok. 22
40 35 35,4 30 28,8 27,5 25 25,7 24,5 25,1 20 21,9 20,5 19,3 15 13 14,6 11,3 10 7,2 6,9 5 4,4 4,8 4,8 0 1,8 1,1 1,2 0 Düzey 1 Altı Düzey 1 Düzey 2 Düzey 3 Düzey 4 Düzey 5 Düzey 6 Türkiye OECD Üyesi Ülkeler Tüm Ülkeler Grafik 9. PISA 2012 Sonuçlarına Göre Türkiye'de Fen Okuryazarlığı Performanslarının Yeterlik Düzeylerine Göre Dağılımı. 23
Duyuşsal Özellikler Başarı İlişkisi Kapsamında Türkiye 24
25
En açıklayıcı özellikler, sırasıyla; Ailelerin sosyoekonomik durumu. Edebiyat, şiir ve sanatın konumu dikkat çekici. Matematiğe yönelik kaygı ve endişe Anne ve baba eğitim düzeyi Baba eğitim düzeyleri daha yüksek Anne ve babaların yarısından çoğu ancak ortaokul ve daha düşük eğitim düzeylerine sahip. Diğerleri zayıf açıklayıcı. Özellikle üst grupta anlamlı olmayan ve negatif açıklayıcılıklar dikkat çekici 26
Okulun değişen ve zayıflayan konumu: Matematiğe yönelik duyuşsal özellikler, okul özellikleri, öğretmen özellikleri ve devamsızlık durumu ile öğrenci performansları arasında anlamlı olmakla birlikte ancak zayıf düzeyde ilişkiler gözlenebilmiştir. Üst yeterlik düzeylerinde yer alan öğrencilerde ise bu özellikler, anlamlı birer açıklayıcı bile değildir. 27
Öbür Bulgular 28
Devlet Okulu - Özel Okul Ayrımı Türkiye'de PISA 2012'ye katılan 170 okuldan yalnızca 2'si özel okuldur. Türkiye de özel okul oranları, ortalamaların altındadır. Genel olarak devlet okulu - özel okul ayrımı, başarı ie ilişkili değildir. Okul Gelirleri Türkiye'de PISA 2012 uygulamasına katılan okulların gelirlerinin %63'ü devlet tarafından, %12'si öğrenci aidatları aracılığı ile karşılanmaktadır. Bu oranlar gerek ortalamaların altındadır. 29
Sınıf Öğrenci Sayısı PISA 2012 Türkiye ye katılan okulların %79'u kalabalık sınıflardan (öğrenci sayısı 30+) oluşmaktadır. Sınıf büyüklüğü ile başarı arasında anlamlı ilişki gözlenmektedir. Öğretmen Başına Düşen Öğrenci Sayısı Türkiye, gerek OECD ortalamasının gerek tüm katılımcı ülkeler ortalamasının üzerindedir ve bu sayının en yüksek olduğu ülkeler arasında yer almaktadır. Bu sayı 2003 te 21,79 iken 2012 de 17,44'e düşmüştür. Öğretmen başına düşen öğrenci sayısındaki artış ile öğrenci performansları arasında negatif bir ilişki bulunmaktadır. 30
Öğretmenin Niteliği Okul müdürlerinin görüşlerine göre Türkiye'de eğitim ve öğretimi aksatan sorunlar içinde önemli bir sorun, «nitelikli öğretmen eksikliği»dir. Cinsiyet Açığı Matematik okuryazarlığı ortalama performans puanları açısından anlamlı bir cinsiyet açığı gözlenmemiştir. Öbür alanlarda kız öğrenciler lehine anlamlı bir açık gözlenmektedir. 31
Okul Öncesi Eğitim Türkiye'de PISA 2012 uygulamasına katılan öğrencilerin; %70'i okul öncesi eğitim almamıştır. %21 i bir yıl ya da daha az süreyle okul öncesi eğitim almıştır. %8'i 1 yıldan daha uzun süreyle okul öncesi eğitim almıştır. İlişki anlamlıdır. 32
Neler Yapılabilir? 33
Üst yeterlik düzeylerinde sorunlar daha öncelikli. Duyuşsal özellikler dikkate alınmalı. Okulun zayıflayan konumu, dikkate alınmalı. SED e yönelik iyileştirmelerin niteliği: Yalnızca gelir düzeyi ve buna bağlı sahipliklerin artırılması yeterli değil. Edebiyat, şiir ve sanata yönlendirme öne çıkıyor. Ailelerin eğitim düzeyi ve niteliği yükseltilmeli. Okulların niceliksel ve niteliksel iyileştirmelere gereksinimi var. Okul öncesi eğitim oranları artırılmalı. PISA daha ciddi ele alınmalı ve daha etkin kullanılmalı. 34
Sabrınız ve paylaşımlarınız için teşekkür ederim! erguldemir@ankara.edu.tr 35