En az ndan bir adet karbon-karbon çift ba içeren hidrokarbonlara denir. Bu bile iklerin di er bir ismi ise dir.alkenlerin genel formülleri Alkenlerde çift ba bir adet kuvvetli sigma ba ile sigma ba na k yasla biraz daha zay f pi ba ndan olu mu tur.pi ba n n kolayca k r lmas ndan dolay,alkenler alkanlara göre daha reaktiftirler Alkenlerin isimlendirilmesi alkanlar n isimlendirilmesine benzer.tek fark alkanlardaki son ek alkenlerde ekine dönü mesidir.örne in, 16.05.2010 35
Alkenlerin IUPAC adland r lma kurallar pek çok aç dan alkanlara benzer. 1. kili ba içeren en uzun zincir seçilerek temel ad belirlenir ve ayn uzunluktaki alkan isminin sonundaki tak s ile de i tirilir.böylece,e er en uzun zincir be karbon içeriyorsa alken için temel ad pentendir. 2.Zincir, ikili ba da bulunan her iki karbon atomunu da içerecek ekilde numaraland r l r.numaraland rma zincirin ikili ba a daha yak n olan ucundan ba lanarak yap l r.ikili ba n yeri, ba n ba l oldu u karbonlardan küçük numaral olanla belirtilir: 16.05.2010 36
3. Sübstitüentlerin yerleri ba l bulunduklar karbon atomlar n n numaralar ile gösterilir. 16.05.2010 37
4.Sikloalkenler,ikili ba karbonlar na 1 ve 2 numaralar,sübstitüentlere de mümkün olan en küçük numaralar verilecek ekilde numaraland r l r.sübstitüe sikloalkenleri adland r l rken ikili ba n yerinin belirtilmesi gerekli de ildir.çünkü ikil ba her zaman C1 ve C2 dir.a a daki iki örnek bu kurallar n uygulamas n göstermektedir. 16.05.2010 38
5.S kça kar la lan iki alkenil grubu vinil grubu ve allil grubudur. Alkenler için pek çok yayg n isim kullan lamktad r.propen s kça propilen olarak adland r l r.2-metilpropen ise s kl kla izobütilen ad n ta r. 16.05.2010 39
A a daki örnekler özel adland rmalar n nas l kulland klar n göstermektedir. 7.Ayn türden iki grup ikili ba n bulundu u düzlemin ayn taraf nda oldu unda bile ik cis; z t tarafta ise trans olarak adland r l r. 16.05.2010 40
içeren hidrokarbonlara veya denir. En basit alkin olan asetilen (H-C C-H) sanayide asetaldehit, asetik asit, vinil klorür gibi maddelerin ba lang ç maddesi olarak kullan lmaktad r.alkinlerin adland r lmas alkenlerinkine benzer ekilde yap l r.dallanmam alkinler, kar l k gelen alkan n eki yerine eki getirilerek adland r l rlar.zincir, üçlü ba karbonlar na mümkün olan daha küçük numaralar verilerek numaraland r l r.üçlü ba n iki karbonundan küçük numaral olan n numaras üçlü ba n yerini belirtmek için kullan l r. 16.05.2010 41
Dallanm alkinlerdeki ve sübstitüe alkinlerdeki sübstitüent gruplar n yerleri de numaralarla belirtilir.bir alkinol zincirinde OH grubu üçlü ba dan önceliklidir. kili ve üçlü ba beraber oldu unda ikili ba daha önceliklidir. Monosübstitüe asetilenlere veya 1-alkinlere denir ve üçlü ba karbonuna ba l hidrojen asetilenik hidrojen olarak adland r l r. 16.05.2010 42
ALKOLLER N ADLANDIRILMASI Alkoller, moleküllerinde doymu bir karbon atomuna ba l hidroksil grubu bulunduran bile iklerdir. Alkollerin sistematik adlar olu turulurken a a daki i lemler takip edilmelidir. 1.Hidroksil grubunun do rudan ba l oldu u en uzun zinciri seçiniz.bu zincire kar l k gelen alkan ismine ol son ekini ekleyiniz. 2.En uzun sürekli karbon zincirini, hidroksil grubunu ta yan karbon daha küçük say y alacak ekilde numaraland r n z.bu numaray yer belirteci olarak kullanarak hidroksil grubunun yerini belirleyiniz.di er sübstitüentlerin yerlerini yer belirteçleri ile belirleyiniz. 16.05.2010 43
A a daki örnekler bu kurallar n nas l uyguland klar n göstermektedir. 16.05.2010 44
Basit alkoller IUPAC taraf ndan da onaylanan yayg n adland rma ile isimlendirilirler. 16.05.2010 45
ki hidroksil grubu içeren alkoller,yayg n olarak glikoller olarak adland r l rlar.iupac sistematik adland rmaya göre bu bile iklere denir. 16.05.2010 46
Eterler, genel formülüne sahip moleküllerdir. Basit eterler, ço u kez yayg n adlar yla verilirler.basit bir yol, oksijen atomuna ba l her iki grubun ad n n (alfabetik s rada) sonuna eter kelimesi eklemektir. 16.05.2010 47
Ancak karma k eterlerle birden fazla eter ba içeren bile iklerin adland r lmas nda IUPAC adlar n n kullan lmas gerekir.bu IUPAC adland rmas nda, eterler alkoksialkanlar, alkoksialkenler ve alkoksiarenler olarak adland r l rlar.ro- grubu, bir alkoksi grubudur. 16.05.2010 48
Halkal eterler, de i ik yollardan adland r labilirler.basit bir yol, kullan lams d r.bu durumda, halkal eter, hidrokarbon halka sistemi olarak göz önüne al n r ve oksijen atomunun bir CH grubu yerine geçti ini belirtmek için ön tak s kullan l r. Bir di er sistemdeyse, üç üyeli halkal eter, dört üyeli halkal eter de olarak adland r l r.baz basit halkal eterler de yayg n adlar yla belirtilir. 16.05.2010 49
Tek-çift ba lar n pe pe e s raland halkal, düzlemsel yap lard r. 1. Halkal yap da olmal 2. Tek-çift ba lar kesintisiz bir ekilde pe pe e s ralanmal 3. Halkan n geometrisi düzlemsel olmal 4. Halkay olu turan atomlar n her birinin halka düzlemine dik olan bir p-orbitali olmal. 5. Halkada 4n+2 tane -elektronu olmal (n=0,1,2,3 ) 16.05.2010 50
Huckel Kural n n Uygulanmas Halkada 4n+2 tane -elektronu olmal (n = 1, 2, 3, ) kural na uymuyor; n = 1 için 6, n = 2 için 10 -elektronu gerekiyor. Burada 8 -elektronu var (her bir -ba 2 elektron demek) aromatik de il.benzen halkas bu kurala uyar. 16.05.2010 51
Monosübstitüe benzenlerin adland r lmas nda iki sistem kullan l r.baz bile iklerde benzen temel ad olarak al n r ve sübstitüent, basitce bir ön ek ile belirtilir.örne in, 16.05.2010 52
Di er bile ikler için, sübstitüent ve benzen halkas birlikte yeni bir temel ad olu tururlar.metilbenzen genellikle toluen, hidroksi benzen hemen hemen daima fenol, aminobenzen ço u zaman anilin olarak adland r l r.bu bile ikler ve di er örnekler a a da verilmi tir. 16.05.2010 53
ki sübstitüent varsa bunlar n ba l konumlar orto, meta ve (o-,m- ve p- olarak k salt l r) ön ekleri ile veya rakamlarla belirtilir.dibromobenzenler için; 16.05.2010 54
Dimetilbenzenler s kl kla ksillenler olarak adland r l rlar. Benzen halkas nda ikiden fazla grup varsa, bunlar n konumlar rakamlar kullan larak belirtilir.örnek olarak a a daki iki bile i i ele alal m. 16.05.2010 55
Benzen halkas, sübstitüentlerin oldu u yerlere mümkün olan en küçük numaralar verilecek ekilde numaralan r. kiden fazla sübstitüent varsa ve sübstitüentler farkl ise alfabetik s ra ile yaz l rlar.bir sübstitüent, benzen halkas ile yeni bir temel ad olu turdu unda, sübstitüentin 1 konumunda oldu u kabul edilir ve temel ad kullan l r. 16.05.2010 56
C6H5 grubu sübstitüent olarak isimlendirildi inde grubu olarak adland r l r.bir doymu grup ve bir benzen halkas ndan olu an bir hidrokarbon daha büyük olan yap sal birimin bir türevi olarak isimlendirilir.ancak, zincir doymam bir yap daysa bile ik halka büyüklü üne bak lmaks z n zincirin türevi olarak adland r l r. 16.05.2010 57
Fenil grubu ço u zaman C6H5-,Ph- olarak k salt l r. ad fenilmetil grubu yerine kullan lan bir isimdir ve bazen k salt lm ekli olan Bz kullan l r. 16.05.2010 58
Aldehitler genel formülüne sahip moleküllerdir. IUPAC sisteminde alifatik aldehitler,ilgili alkan n sonuna eki getirilerek adland r l rlar.aldehit grubunun karbon atomlar ndan birine ba l oldu u için yerini belirlemeye gerek yoktur.ba ka sübstitüentler varsa, karbonil grubu karbonuna 1 rakam verilir. 16.05.2010 59
-CHO grubu bir halka sistemine ba l olan aldehitler karbaldehit son eki ilave edilerek adland r l rlar. 16.05.2010 60
Ketonlar, genel formülüne sahip moleküllerdir. Ketonlar ilgili alkan n sonuna on eki getirilerek adland r l rlar.zincir,karbonil karbonuna mümkün olan en küçük say gelecek ekilde numaraland r l r. 16.05.2010 61
Ketonlar n yayg n isimleri basitçe, karbonil grubuna ba l iki grubun ayr ayr adland r lmas ve kelimesinin ayr bir kelime olarak eklenmesi ile elde edilir. Baz ketonlar IUPAC sisteminde de kabul edilen yayg n adlara sahiptir. 16.05.2010 62
grubu bir ön ek olarak adland r lmas gerekti inde, veya ad n al r. grubuna ise veya denir. E er gruplar sübstitüent olarak adland r lacaksa, veya olarak adland r l r. 16.05.2010 63
Karboksilik asitler, (-CO, -COOH) grubu ta yan organik asitlerdir. Genel formülü IUPAC adland r lmas nda karboksilik asitler,asitteki en uzun zincire kar l k gelen alkan n ad n n sonuna oik asit eki getirilmesiyle adland r l r.karboksil karbon atomuna 1 numara verilir. 16.05.2010 64
Örnekler: CH 3 CH 2 CH(CH 3 )CH 2 COOH 3-metilpentanoik asit 3-brombütanoik asit 3,4-diklorpentanoik asit 4-klorbenzoik asit (p-klorbenzoik asit) 16.05.2010 65
Esterlerin genel formülü dür.esterlerin ad alkollerin ( son ekli) ve asitlerin (- veya son ekli) isimlerinden türetilir.bu adland rmada ismin alkolden türetilen k sm önce gelir. 16.05.2010 66
Birçok anhidrit, karboksilik asitlerin sonundaki kelimesinin dü ürülüp kelimesinin eklenmesiyle adland r l r. 16.05.2010 67
Açil klorürlere asit klorürler de denir.asit isminin sonundaki kelimesinin dü rülüp kelimesinin getirilmesi ile adland r l rlar.örne in; 16.05.2010 68
Azot atomu üzerinde sübstitüe gruplar bulundurmayan amitler, asidin yayg n isminin sonundaki (veya sistematik ad ndaki oik asit) son ekinin dü ürülerek kelimesinin eklenmesiyle adland r l rlar.amitlerin azot atomu üzerindeki alkil gruplar,sübstitüent olarak adland r l r ve sübstitüent ad na N veya N,N-, ön eki ilave edilir. 16.05.2010 69
IUPAC adland r lmas nda, halkal olmayan nitriller, kar l k gelen hidrokarbon isminin sonuna nitril son eki getirilerek adland r l rlar.azotun ba l oldu u karbon atomuna 1 numara verilir. 16.05.2010 70
Yayg n adland rmada bir çok birincil amin alkilaminler olarak adland r l rlar.sistematik adland rmada ise NH2 grubunun ba land zincir ya da halka sisteminin ad n n sonuna amin son eki eklenir.aminler azot atomuna ba l organik gruplar n say s na göre birincil (1 ), ikincil(2 ) veya üçüncül (3 ) diye s n fland r l rlar. 16.05.2010 71
Yayg n adland rmada azota ba l organik gruplar n adlar belirtilir. E er azota ikisi ya da üçü de ayn olan gruplar ba lanm sa di- ya da tri- ön ekleri kullan l r.sistematik adland rmada ise sübstitüentin azota ba l oldu unu belirtmek için, sübstitüent ad n n önüne N ön eki yaz l r. 16.05.2010 72