TEKNİK RESİM DERSİ ÖĞR. GÖR. BERIVAN POLAT
DERS 6 Perspektif Cismin üç yüzünü gösteren, tek görünüşlü resimlerdir. Cisimlerin, gözümüzün gördüğü şekle benzer özelliklerdeki üç boyutlu (hacimsel) anlatımını bir görünüşte ifade etmek için çizilen resimlere perspektif denir. Diğer bir ifadeyle cisimleri, insan gözünün gördüğü gibi üç boyutlu olarak çizebilme olanağını sağlayan yöntemlere de perspektif adı verilir.
DERS 6 Perspektif çeşitleri Perspektif, iz düşüm kurallarına göre kâğıt düzlemi üzerine çizilmiş, üç boyutu da görülen (en, derinlik ve yükseklik) bir cismin iz düşümünden ibarettir. İz düşümler; iz düşüm düzlemleri, bakış noktaları, cisimlerin uzaydaki konumları ve cismin köşelerinden geçen ışınların iz düşüm düzlemine dik veya eğik olmasına göre elde edilir(şekil 1.1).
DERS 6 Dört çeşit perspektif (iz düşüm) vardır(şekil 1.2): 1. Paralel perspektif (iz düşüm) 2. Aksonometrik perspektif (iz düşüm) 3. Eğik perspektif (iz düşüm) 4. Merkezi (konik) perspektif (iz düşüm)
DERS 6 2. Aksonometrik Perspektif Işınların dik geldiği paralel bir iz düşümdür. Cisim, iz düşüm düzlemine belli açılar yapacak şekilde oturtulur. Bu esaslara göre çizilen iz düşümlere dik aksonometrik perspektif denir. Bir cisim (örneğin bir küp) tabanı yatay düzleme paralel kalmak şartıyla bir yöne döndürülüp, yönelen paralel ışınların küpün üç yüzünü görmesi sağlandığında elde edilen iz düşüme aksonometrik perspektif denir (Şekil 1.4).
DERS 6 Şekil 1.4 de görüldüğü gibi küpü öne doğru eğerek perspektif (iz düşüm) elde edilmeye çalışılır. Eğilme sonucunda elde edilen iz düşümlerde kenarların iz düşümleri, tam boy olmayacaktır ve küçülecektir. Bu küçülme, eğmenin durumuna göre ya bütün kenarlarda eşit oranlarda ya da iki kenarda aynı, üçüncü kenarda ise ayrı veya üç kenarda da ayrı ayrı olacaktır Aksonometrik perspektif kullanım yerlerine göre üçe ayrılmaktadır: 2.1 İzometrik perspektif 2.2 Dimetrik perspektif 2.3 Trimetrik perspektif
DERS 6 2.1 İzometrik Perspektif Perspektif çiziminde eğme sonucunda küçülme oranları, bütün kenarlarda aynı olan iz düşümlere izometrik perspektif ( iz düşüm ) denilmektedir. İzometrik kelimesi, eşit ölçü anlamına gelir. İzometrik perspektifi çizilecek cisim, belirli kenarları iz düşüm düzlemi ile eşit açılar yapacak şekilde yerleştirilir. Elde edilen iz düşümde kenarlar, cismin gerçek boyutlarının % 82 si kadardır. Yani tam boy % 18 oranında azalmaktadır. Yer ekseni ile taban kenarları arasındaki açı 30 dir
2.2 Dimetrik Perspektif DERS 6 İki kenarı da aynı (1:1) olup üçüncü kenarı farklı (1:2) olan iz düşümlere dimetrik perspektif denilmektedir. Dimetrik sözcüğü, iki ölçekli anlamına gelir. Eksenlerinden iki tanesi iz düşüm düzlemi ile eşit açı yapacak şekilde yerleştirilen bir cismin iz düşümüne dimetrik perspektif (iz düşüm ) denir. Üçüncü eksen, iz düşüm düzlemi ile daha farklı açılar oluşturur. Açılar yaklaşık 42 ve 7 dir. 42 açı yapan kenarın kısalma oranı 1:2, diğerleri ise 1:1 oranında kabul edilirler (Şekil 1.6).
2.3 Trimetrik Perspektif DERS 6 Perspektif eksenlerinin resim düzlemiyle yaptığı açılar, değişik ölçülerde ve perspektif eksenleri üzerindeki kenarların kısalma oranları birbirinden farklıysa meydana gelen iz düşüme trimetrik perspektif denir. Trimetrik ifadesi, üç ölçekli anlamına gelmektedir. Kenarların yaptığı açılar farklı olduğu için kısalma oranları da farklıdır. Uygulamada kısalma oranları X ekseninde 1:1 (tam boy), Y ekseninde 1:6/7 ve Z ekseninde 1: 2/3 olduğundan fazla tercih edilmeyen bir perspektif türüdür (Şekil 1.8)
3. Eğik Perspektif DERS 6 Cismin köşelerinden geçen ışınlar, iz düşüm düzlemine eğiktir. Bu şekilde elde edilen iz düşüme eğik perspektif ( iz düşüm ) denir. Eğik perspektif, aksonometrik perspektifte olduğu gibi cismin kenarlarının paralel çizildiği perspektiftir. Ancak aksonometrik perspektifteki gibi resim düzlemine dik bakış doğrultusu ve ışınları kullanılmaz. Eğik perspektifin özelliği, uzaydaki cisme olan bakış doğrultusunun, resim düzlemine eğik olmasıdır (Şekil 1.9).
3.1 Kavaliyer Perspektif DERS 6 Bir cismin perspektifi çizilirken önce cismin ön görünüşü, alın düzlemine çizilir. Daha sonra oluşturulan kenarlar yer ekseni ile 30, 45 veya 60 açı yapacak şekilde uzatılır. Bu kenarlar gerçek uzunlukta veya 3 : 4, 1 : 2, 5 : 8 oranında kısaltılarak çizilir (Şekil 1.10).
3.2 Kabine Perspektif DERS 6 Cismin ön görünüşü, alın düzleme paralel olacak şekilde yerleştirilir. Daha sonra oluşturulan kenarlar yer ekseni ile 45 lik açı yapacak şekilde yerleştirilen ve derinlik ölçüsü ise 1:2 oranında azalarak çizilen perspektife kabine perspektif denir (Şekil 1.11).
3.3 Militer Perspektif DERS 6 Eski Fransız planlarında kullanılmış bir perspektif çeşididir. Bu sebeple buna askerî perspektif anlamında militer perspektif denilmiştir. Bu perspektif türünde, X ve Z eksenlerindeki boyutlar tam boyda alınır. Y eksenindeki boyutlar, bakış açısına göre küçülse bile genellikle tam boyda (1:1) alınmaktadır (Şekil 1.12). Kavaliyer perspektifin aksine üstten görünüş tam boyda çizilir. Üst yüzlerinde daire, dikdörtgen, üçgen, altıgen gibi şekiller bulunan parçaların perspektiflerinin çiziminde büyük kolaylık sağladığı için tercih edilmektedir.
Merkezi (Konik ) Perspektif DERS 6 Merkezi (konik) perspektif, insanın tabiattaki cisimleri görüş şekline göre en yakın şekilde çizimine olanak verdiği için diğer perspektiflere nazaran daha çok tercih edilmektedir. Konik perspektifte cismin boyutları, cisim düzleminin cisme olan mesafesine bağlı olarak değişir. Perspektif resmin, cisme nazaran daha küçük olduğu görülür (Şekil 1.14). Resim düzlemi, bakış noktasına yaklaştıkça perspektif resmi küçülür; uzaklaştıkça büyür. Resim düzlemi cismin arkasında olduğunda da perspektif resim, cisimden daha büyük olur.
4. Konik perspektif DERS 6 Daha çok mimari çizimlerde kullanılmaktadır. Bir yapı veya yapı topluluğunun zemin ve çevresiyle ilişkisini daha çizim hâlindeyken değerlendirebilmek konusunda perspektif etkin bir rol oynamaktadır. 4.1 Bir noktadan 4.2 İki noktadan 4.3 Üç noktadan kaçmalı
Resimde iki kaçışlı perspektif çizimlerinde; 1. Resim çizimine başlarken kâğıt üzerine ufuk çizgisi çizilir. 2. Ufuk çizgisinin üzerinde iki kaçma noktası tespit edilir. 3. Çizimi yapılacak cismin yakın köşegen çizgisi çizilir. Daha sonra bu çizginin alt ve üst noktaları kaçma noktaları ile birleştirilir. Bu doğrular üzerinde cismin derinliği tespit edilerek bu noktalar kaçma noktaları ile birleştirilir. 4. Kaçış noktası yakından alınırsa cismin o kenarı daha az, kaçış noktası uzak bir mesafeden alınırsa o kenar daha geniş görünecektir.
Sınıf Çalışması 5: Yanda İzometrik perspektif yöntemiyle çizilmiş olan cismi kabine perspektif yöntemiyle çiziniz.
Home Exercise 1: Yanda İzometrik perspektif yöntemiyle çizilmiş olan cismi kabine perspektif yöntemiyle çiziniz.
HOME EXERCİSE 2: Ekteki resimlere benzer bir şekilde ölçülerini kendinizin belirlediği bir evin bir ve iki kaçma noktalı perspektifini çiziniz..
HOME EXERCİSE 3: İsminizi iki kaçma noktalı perspektif yöntemiyle yazınız.