Mali İzleme Raporu. - 2007 Yılı Ekim Ayı Bütçe Sonuçları. - 2007 Mali Yılı Bütçe Hedeflerine Nasıl Ulaşılıyor?

istikrar enstitüsü Mali İzleme Raporu - 2007 Yılı Ekim Ayı Bütçe Sonuçları - 2007 Mali Yılı Bütçe Hedeflerine Nasıl Ulaşılıyor? -Faiz Dışı Fazla Performansındaki Bozulma Ne Zaman Başladı? : Bazı Hatırlatmalar

2007 TEPAV ISE Bu rapordaki tüm bilgiler kaynak gösterilmesi kaydıyla kullanılabilir. 2

I. 2007 Yılı Ekim Ayı Sonuçları A. Merkezi Yönetim 2007 Yılı Ekim Ayı Bütçe Sonuçlarına Kısa Bakış Merkezi Yönetim Bütçesi Ekim ayı sonunda geçen yılın aynı dönemine göre % 224 oranında artarak 12,3 milyar YTL düzeyine çıkmıştır. Düzeltilmiş bütçe dengesi açısından bakıldığında ise bu oran % 154 e düşmektedir. Tablo 1. Merkezi Yönetim Bütçesi 2007 Ekim Gerçekleşmeleri (2006 Yılı ile Karşılaştırmalı) milyon YTL Oc.-Ekim 06 Oc.-Ekim 07 Değişim (%) Harcamalar 144.336 168.214 16,5 1-Faiz Hariç Harcama 103.536 123.527 19,3 Personel Giderleri 31.814 36.782 15,6 Sosyal Güv.Kur. Devlet Primi 3.985 4.550 14,2 Mal ve Hizmet Alımları 12.624 15.307 21,3 Cari Transferler 42.523 52.761 24,1 Sermaye Giderleri 7.116 8.509 19,6 Sermaye Transferleri 2.225 2.706 21,6 Borç Verme 3.248 2.912-10,3 2-Faiz Harcamaları 40.801 44.686 9,5 Gelirler 140.549 155.938 10,9 1-Genel Bütçe Gelirleri 136.575 151.858 11,2 Vergi Gelirleri 112.529 123.833 10,0 Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri 6.809 7.174 5,4 Faizler, Paylar ve Cezalar 16.719 13.172-21,2 Sermaye Gelirleri 276 6.027 2.080,9 Alınan Bağış ve Yardımlar 241 1.651 585,2 2-Özel Bütçe Gelirleri 2.694 2.680-0,5 3-Düzen. ve Denet. Kurul.Gel. 1.281 1.400 9,3 Açıklanan Bütçe Dengesi -3.787-12.275 224 - Yerel Yön. ve Fon Payı Öd. 1.098 131-88,0 Düzeltilmiş Bütçe Dengesi -4.885-12.407 154,0 Açıklanan Faiz Dışı Denge 37.014 32.411-12,4 Düzeltilmiş Faiz Dışı Denge (Yer. Yön. Ve Fon Payları Düşülmüş) 35.916 32.279-10,1 Program Tanımlı Faiz Dışı Denge 30.993 19.941-35,7 Prog. Tan. Düz. Faiz Dışı Denge 29.895 19.810-33,7 3

Ekim ayında bütçe performansında nisbi bir düzelme gözlemlenmektedir. Ancak bir bütün olarak merkezi bütçe gelirleri arasında yer alan özelleştirme gelirleri (TELEKOM hisse satış gelirleri ile özelleştirme kapsamında arsa satış gelirleri) dışarıda tutularak bütçe dengesindeki gelişmelere baktığımızda, bütçe açığının 6,2 milyar YTL den 19,1 milyar YTL ye çıktığı görülmektedir. Tablo 2. Özelleştirme Gelirleri Hariç Ekim Sonu Merkezi Yönetim Bütçe Dengesi (2006-2007) milyon YTL Oc.-Ekim 06 Oc.-Ekim 07 Değişim (%) Açıklanan Bütçe Dengesi -3.787-12.275 224 - Yerel Yön. ve Fon Payı Öd. 1.098 131-88 Düzeltilmiş Bütçe Dengesi -4.885-12.407 154 Özelleştirme Gelirleri 1.365 6.676 389 Hesaplanan Bütçe Dengesi -6.250-19.083 205 Bütçe dengesindeki olumsuz gelişme kendisini esas olarak program tanımlı faiz dışı dengede göstermektedir. 2007 yılının ilk 10 ayı sonunda program tanımlı faiz dışı fazla performansı yılsonu hedefinin % 62,1 i düzeyinde gerçekleşmiştir. Buna karşılık, faiz dışı fazla performanslarının, 2004-2006 yıllarında aynı dönemdeki yıl sonu gerçekleşmelerine oranı ise % 90 ının üzerinde çıkmıştır. Geçen raporlarda sürekli altını çizdiğimiz şekilde, 2007 yılı performansında yaşanan olumsuz gelişme yılsonunda program tanımlı faiz dışı fazla hedefinin uzağında kalınacağını bize göstermektedir. Burada gelinen nokta da risk, 2007 yılı revize hedefi olan % 3,3 ün de altına düşülecek olmasıdır. 4

Grafik 1. Ocak-Ekim Konsolide Bütçe (2004-2005) ve Merkez Yönetim Program Tanımlı Faiz Dışı Fazla Performansı (2006-2007 - Yıl sonu hedefine oran olarak) 100,0 90,0 96,0 92,7 92,9 80,0 70,0 62,7 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 2004 2005 2006 2007. 5

B. Bütçe Giderleri Bir önceki yılın aynı dönemine göre Ekim ayı sonu itibarı ile bütçe giderleri % 16,5, faiz dışı harcamalar ise % 19,3 oranında artmıştır. Ekim ayında görülen faiz dışı harcamalardaki düşme, Ekim sonu itibarı ile faiz dışı giderlerdeki artışın yavaşlamasına neden olmuştur. Bununla birlikte, 2007 yılı itibarı ile faiz dışı giderlerdeki artış oranı enflasyon ve büyüme hedeflerinin üzerinde gerçekleşmiştir. Tablo 3. 2006-2007 Ekim Ayı Sonu Karşılaştırmalı Bütçe Harcamaları (milyon YTL) 2006 2007 Ocak-Ekim Artış Oranı (%) 2006 Gerç. Oranı (%) 2007 Gerç. Oranı (%) Merkezi Yönetim Bütçe Harc. Top. 144.336 168.214 16,5 82,3 82,1 Faiz Dışı Giderler 103.536 123.527 19,3 80,0 81,2 I. Per. Giderleri 31.814 36.782 15,6 84,3 84,2 II.Sos. Güv. Kur. Devlet Primi Giderleri 3.985 4.550 14,2 78,6 45,0 III. Mal ve Hizmet Alım Giderleri 12.624 15.307 21,3 67,7 98,2 Sağlık Harcamaları 4.427 5.133 15,9 82,8 3.111,1 İlaç Harcamaları 624 695 11,4 Tedavi ve Sağlık Malzemesi Harc. 1.248 1.211-3,0 Yeşil Kart 2.556 3.228 26,3 Savunma ve Güvenlik (Sağlık Harıç) 4.115 4.664 13,3 54,9 57,1 Diğer Mal ve Hizmet Harcamaları 4.082 5.509 35,0 85,7 86,7 IV. Cari Transferler 42.523 52.761 24,1 85,7 86,7 Görev Zararları 1.763 1.114-36,8 89,7 93,8 Hazine Yardımları 23.468 30.619 30,5 86,2 88,7 Sosyal Güv. Kuruluş. Hazine Yard. 21.327 28.636 34,3 86,4 88,5 SGK Transfer* 20.796 27.981 34,6 86,6 88,6 İşsizlik Sigorta Fonu 531 654 23,3 80,7 86,1 Kar Amacı Güt. Kur. Yap. Trans. 160 590 269,8 86,2 89,1 Hane Halkına Yapılan Transferler 593 805 35,7 74,3 86,6 Tarımsal Amaçlı Transferler 4.549 5.167 13,6 95,8 98,4 Hane Halkına Yapılan Diğ. Trans. 247 314 27,1 75,0 65,1 Sosyal Amaçlı Transferler 22 34 80,2 15,5 Yurtdışına Yapılan Transferler 506 404-20,2 85,5 63,4 Gelirden Ayrılan Paylar 11.216 13.714 22,3 80,4 80,9 V. Sermaye Giderleri 7.116 8.509 19,6 59,6 70,3 VI. Sermaye Transferleri 2.225 2.706 21,6 84,4 74,2 Yurtiçi Sermaye Transferi 2.147 2.640 23,0 87,3 77,2 Yurtdışı Sermaye Transferi 78 66-16,0 43,9 29,0 VII. Borç Verme 3.248 2.912-10,3 86,9 78,8 Yurtiçi Borç Verme 3.063 2.752-10,1 88,2 80,2 Yurtdışı Borç Verme 185 160-13,6 70,3 60,4 VIII. Yedek Ödenekler Faiz Giderleri 40.801 44.686 9,5 88,8 84,4 Kaynak: Maliye Bakanlığı Muhasebat Gn. Md. ve kendi hesaplamalarımız Ekim sonu itibarı ile toplam bütçe ödeneklerinin % 82,1 i, faiz dışı ödeneklerin ise % 81,2 si kullanılmıştır. Faiz dışı ödeneklerde 6

bir önceki yıla göre ödenek kullanım oranı 1,2 puan yüksek gerçekleşmiştir. Ekim ayı sonu itibarı ile faiz dışı harcamalardaki artışa en fazla katkı yapan kalem, geçen ayda olduğu gibi, cari transferler olmuştur. Faiz dışı harcamalardaki artışın % 51,2 si, başta sosyal güvenlik kurumlarına yapılan transferler ile yerel yönetim ve fonlara gelirden ayrılan paylar olmak üzere, bu kalemden kaynaklanmıştır. Yeşil kart harcamaları da cari transferler içinde düşünüldüğünde bu oran % 55 civarına ulaşmaktadır. Ekim ayı sonu itibarı ile sosyal güvenlik kurumlarına yapılan transferlerdeki artış oranı (görev zararları ve Hazine yardımları toplamı olarak) % 28,5 oranında çıkmıştır. Buradaki artışı belirleyenler; (i) yeni düzenlemenin uygulamaya girmemesi nedeni ile gelirlerdeki düşme ve (ii) geçen yıl bir defalık tedbir niteliğindeki prim affı nedeni ile sosyal güvenlik kurumlarına 2006 yılı transferlerinin daha düşük olmasından kaynaklı baz etkisi olmuştur. Tablo 4. Ekim Ayı Sonu Merkezi Yönetim Bütçe Faiz Dışı Harcamalarının Faiz Dışı Harcamalardaki Artışa Katkısı Artış Oranına Katkı (%) Dağılım Faiz Dışı Harcamalar 19,3 100,0 Cari Harcamalar 7,4 38,3 Personel 4,8 24,9 Mal ve Hizmet Alımları 2,6 13,4 Sağlık 0,7 3,5 Savunma ve Güvenlik 0,5 2,7 Cari Transferler 9,9 51,2 Sosyal Güvenlik Kuruluş.Hazine Yard. 7,1 36,6 SGK Transfer 6,9 35,9 Tarımsal Amaçlı Transferler 0,6 3,1 Gelirden Ayrılan Paylar 2,4 12,5 Sermaye Giderleri 1,3 7,0 Sermaye Transferleri 0,5 2,4 Diğer -0,3-1,7 7

Harcamalardaki artışa ikinci en büyük katkı % 38,3 oranı ile başta personel olmak üzere cari harcama kalemlerinden gelmiştir. Cari harcamalar içinde olmasına rağmen cari transfer niteliğinde olan yeşil kart harcamaları da faiz dışı harcamalardaki dönemsel artış oranını belirleyen alt kalemlerdendir. Yeşil kart harcamaları geçen yıla göre % 26,3 oranında artmıştır. Yeşil kart harcamaları içinde bu dönemde öne çıkan kalem % 41,8 oranındaki artışla ilaç harcamaları olmuştur. Yeşil kart harcamaları 2007 yılında programlanan ödeneğini Ekim sonu itibarı ile % 123 oranında aşmış gözükmektedir. Yıl sonunda bu kalemden yapılacak harcamanın yaklaşık olarak 3,6-3,8 milyar YTL düzeyinde olması beklenmektedir. Bu ise 2007 yılında bir önceki yıla göre yeşil kart harcamalarının yaklaşık % 27 artması anlamına gelmektedir. Sermaye transferleri kalemi üzerinde ise, il özel idareleri ile özellikle belediyelere yapılan transferlerdeki % 23 oranındaki dönemsel nitelikli artış dikkati çekmektedir. Esnek olmayan, yani nitelikleri gereği kamu politikası aracı olarak ihtiyari bir biçimde arttırılıp azaltılması mümkün olmayan harcamaların 1 payı, Ekim sonu itibarı ile, dönemsel artış eğilimini devam ettirmiş % 79,7 oranına çıkmıştır. Özellikle program tanımlı faiz dışı fazla performansında program hedeflerinin oldukça altında kalınan bir dönemde bütçe harcamalarının yaklaşık % 80 inin esnekliğin olmadığı alanlarda yoğunlaşması, bütçenin bir politika uygulama aracı olarak geldiği sınırlı noktayı göstermesi açısından da önemli görülmelidir. 1 Esnek olmayan harcamaların belli başlıları bilindiği gibi faiz, personel, sosyal güvenlik kurumlarına transferler gibi yükümlülüklerin yerine getirilmesine yönelik olarak yapılmaktadır. 8

Grafik 2. Esnek Olan ve Olmayan Harcamaların Bütçe Harcamaları İçindeki Paylarının Gelişimi (Ocak-Ekim) 100,0 90,0 80,0 79,4 79,7 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 20,6 20,3 0,0 2006 Ocak-Ekim 2007 Ocak-Ekim Esnek Olmayan Harc. Esnek Harc. 9

C. Bütçe Gelirleri Ekim sonu itibarı ile merkezi yönetim bütçe gelirleri br önceki yılın aynı dönemine göre % 10,9 oranında artmıştır. Özelleştirme gelirleri ayıklanıp bakıldığında toplam bütçe gelirlerindeki artış oranı % 7,2 ye düşmektedir. Vergi gelirlerinde ise artış oranı geçen aylara göre % 10 oranında gerçekleşmiştir. Eylül ve Ekim aylarında vergi performansında yaşanan olumlu gelişme vergi tahsilatındaki artış oranının % 7-8 lerden % 10 lara yükselmesine neden olmuştur. Tablo 5. Merkezi Yönetim Bütçe Gelirleri (Ocak-Ekim) (milyon YTL) Ekim 07 Ekim 06 Artış Or. (%) Merkezi Yönetim Gelirleri 155.938 140.549 10,9 Genel Bütçe Gelirleri 151.858 136.575 11,2 I-Vergi Gelirleri 123.833 112.529 10,0 1. Gelir ve Kazanç Üz. Al.Vergiler 37.912 31.535 20,2 a) Gelir Vergisi 28.110 23.332 20,5 Gelir Vergisi Tevkifatı 25.697 21.028 22,2 b) Kurumlar Vergisi 9.802 8.203 19,5 Kurumlar Geçici Vergisi 9.654 7.509 28,6 2. Mülkiyet Üzerinden Alınan Vergiler 3.334 2.896 15,1 b) Motorlu Taşıtlar Vergisi 3.248 2.814 15,4 3. Dahilde Alınan Mal ve Hizmet Ver. 52.040 49.729 4,6 a) Dahilde Alınan Katma Değer Vergisi 13.966 13.650 2,3 b) Özel Tüketim Vergisi 31.711 30.596 3,6 c) Banka ve Sigorta Muameleleri Ver. 2.616 2.172 20,5 d) Şans Oyunları Vergisi 270 308-12,4 e) Özel İletişim Vergisi 3.477 3.002 15,8 4. Uluslararası Tic. ve Mua. Al. Verg. 23.657 22.532 5,0 b) İthalde Alınan Katma Değer Vergisi 21.586 20.778 3,9 5. Damga Vergisi 2.998 2.550 17,6 6. Harçlar 3.853 3.165 21,7 Başka Yerde Sınıf. Diğ. Ver. 39 122-67,8 II-Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri 7.174 6.809 5,4 III-Alınan Bağışlar ve Yard. ile Özel Gel. 1.651 241 585,2 IV-Faizler, Paylar ve Cezalar 13.172 16.719-21,2 1.Faiz Gelirleri 4.106 4.148-1,0 V-Sermaye Gelirleri 6.027 276 2.080,9 Özel Bütçeli İdarelerin Gelirleri 2.680 2.694-0,5 Düzenleyici ve Denetleyici Kur. Gel. 1.400 1.281 9,3 10

Önceki raporlarımızda sürekli vurguladığımız şekilde toplam vergi gelirlerinin % 42 sini oluşturan dahilde alınan mal ve hizmet vergileri ile yine toplam vergi gelirlerinin % 17,4 ünü oluşturan ithalde alınan katma değer vergisindeki artış oranının % 3,9 oranında gerçekleşmesi, vergi tahsilatının bu dönemde reel olarak düşmesine yol açmıştır. Nitekim, bu iki kalemin toplam vergi gelirleri tahsilatı içindeki payı bu dönemde önceki yıla göre 3,2 puan gerilemiştir. Eylül ayı Mali İzleme Raporunda belirttiğimiz üzere, 2007 yılı bütçe vergi gelirlerinin hedefin altında kalmasına; (i) Ekonominin talep düzeyinde yaşanan göreli yavaşlamadan dolayı özel kesim harcamalarının tahmin edilenden daha az artması, (ii) KİT ürünlerine yönelik zamların ertelenmesi ve başta KİT ler ve yerel yönetimler olmak üzere bazı kamu kurumlarının dolaylı vergi yükümlülüklerini yerine getirmemeleri, (iii) YTL nin değerlenmesi sonucunda ithalde alınan vergilerin hedeflenen rakamların gerisine düşmeye başlaması, (iv) 2007 yılı için öngörülen gelir artırıcı politika tedbirlerinin uygulamaya yeterli etkinlikle konulamaması, (v) Seçim sürecine girilmesiyle de gelir idaresinde ortaya çıktığını tahmin ettiğimiz performans düşüklüğü neden olmuştur. Bu çerçevede, Ekim sonu itibarı ile toplam vergi gelirleri hedefinin ancak % 78,3 üne ulaşılabilmiştir. 2006 yılı Ekim ayında ise bu oran % 81,8 seviyesinde idi. Dolaysız vergilerde yaşanan performans artışı, vergi gelirlerinin çok daha düşük seviyede gerçekleşmesinin önüne geçmiştir. Bu dönemde vergi gelirlerindeki artışın % 56,4 ü gelir ve kurum kazançları üzerinden elde edilen vergilerden kaynaklanmıştır. 11

Tablo 6. 2006-2007 Ekim Sonu Bütçe Vergi Gelirleri Gerçekleşmesi ve Artış Oranına Katkısı Ocak-Ekim Artış Artış Oranı milyon YTL Oranına 2007 2006 (%) Katkı (%) Vergi Gelirleri 123.833 112.529 10,0 100,0 Gelir ve Kur.Kaz. Üz.Elde Edilen Ver. 37.912 31.535 20,2 56,4 Gelir Vergisi Tevkifatı 25.697 21.028 22,2 41,3 Kurumlar Geçici Vergisi 9.654 7.509 28,6 19,0 Özel Tüketim Vergisi 31.711 30.596 3,6 9,9 Petrol ve Doğalgaz Ür. İlişkin ÖTV 18.079 16.946 6,7 10,0 Kolalı Gazoz, Alkollü İç. Ve Tüt Mam. 9.606 9.618-0,1-0,1 KDV Tahsilatı 35.552 34.428 3,3 9,9 İthalda Alınan Katma Değer Vergsi 21.586 20.778 3,9 7,2 Dahilde Alınan Katma Değer Vergisi 13.966 13.650 2,3 2,8 Diğer Vergiler 18.658 15.970 16,8 23,8 Damga Vergisi 2.998 2.550 17,6 4,0 Harçlar 3.853 3.165 21,7 6,1 Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi 2.616 2.172 20,5 3,9 Başta KDV ve ÖTV olmak üzere dolaylı vergi kalemlerinde yaşanan performans düşüklüğü, dolaysız vergilerin 2006 yılına göre yaklaşık 3 puan artmasına yol açmıştır. Ekim sonu itibarı ile genel bütçe vergi gelirlerinin % 66,7 si dolaylı vergilerden, % 33,3 ü ise dolaysız vergilerden oluşmuştur. 12

Grafik 3. 2000-2007 Ekim Sonu Genel Bütçe Vergi Gelirleri Tahsilatının Dolaylı ve Dolaysız Vergi Paylarının Gelişimi 2007 2006 2005 2004 2003 2002 33,3 30,6 32,0 32,0 32,2 33,2 66,7 69,4 68,0 68,0 67,8 66,8 2001 2000 40,5 41,1 59,5 58,9 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0 80,0 Dolaysız Vergiler Dolaylı Vergiler 13

C. Bütçedeki Eğilimler Nisan ayı Mali İzleme Raporunda başlattığımız çerçevede, ertelenmiş harcamalar ile bir defalık tedbirleri ayıklamak sureti ile hesapladığımız, yapısal nitelikli açığın kompozisyonuna bakmaya bu ayki raporda da aşağıdaki tablo çerçevesinde devam ediyoruz. 2 Tablo 7. 2006-2007 Düzeltilmiş Bütçe Gelir ve Giderlerindeki % Artış Ocak- Mart Ocak- Nisan Bir Önceki Yıla Göre % Artış Ocak- Mayıs Ocak- Haziran Ocak- Ağustos Ocak- Eylul Ocak- Ekim Bütçe Giderleri 25,6 20,7 21,8 23,4 18,1 19,0 16,5 Ayıklamalar Sonrası Bütçe Giderleri 17,5 14,4 15,0 17,1 12,4 13,4 10,8 Faiz Dışı Giderler 19,2 19,5 23,4 25,7 22,2 21,1 19,3 Ayıklamalar Sonrası Faiz Dışı Giderler 8,6 10,9 13,9 16,9 14,0 13,3 11,3 Bütçe Gelirleri 20,3 19,7 16,4 12,8 10,3 10,7 10,9 Ayıklamalar Sonrası Bütçe Gelirleri 10,6 12,6 12,9 10,3 8,3 9,1 10,0 Vergi Gelirleri 8,6 7,2 8,0 7,0 9,5 9,5 10,0 Ayıklamalar Sonrası Bütçe Vergi Gelirleri 9,4 8,0 8,6 7,5 9,9 9,9 10,5 2006 ve 2007 yılı bütçe performansı gelişmelerine bu düzeltmeler sonrası bakıldığında; yılın ilk çeyreğinde kümülatif olarak % 8,6 oranında tahmin edilen düzeltilmiş faiz dışı harcamalardaki artış, yılın ikinci yarısında önemli oranda artarak % 16,9 düzeyine çıkmış, Ocak-Ekim dönemi itibarı ile ise % 11,3 oranına inmiştir. Gelir tarafında ise, düzeltilmiş toplam bütçe gelirleri ilk çeyrekteki % 10,6 oranından yılın ikinci yarısı sonunda % 10,3 e, Ocak-Ekim dönemi itibarı ile ise % 10 oranına gerilemiştir. 2 Nisan raporunda belirttiğimiz gibi, ayıklamalar gider kanadında Yerel Yönetim ve Fon Payı, Emeklilere Vergi İadesi, Yükümlülüğü Doğmuş Giderler, Müteahhit Alacakları ile Bağ-Kur, SSK prim affı etkisi gibi ilgili yıl hesaplarında gösterilmesi gereken ama ertesi yıla devreden yükümlülüklerin ilgili yılda ait oldukları aylara belli varsayımlar altında oransal olarak dağıtılmasıyla yapılmıştır. Bu hesaplamalardaki miktarlara baz olarak önceki aylarda yayınladığımız Mali İzleme Raporlarındaki hesaplamalarımız kullanılmıştır. Gelir kanadında ayıklama ise, Özelleştirme Gelirleri, TELEKOM Nakit Fazlası, TMSF tahsilatları gibi bir defalık gelir kalemlerinin ait oldukları dönem gelir kalemlerinden düşülmesi suretiyle yapılmıştır. Buna ek olarak, İhracatta KDV iadesi için ise geçmiş yıl eğilimlerine göre ilgili olduğu yıl hesaplarında gösterilmek suretiyle bir düzeltme yapılmıştır. 14

Düzeltilmiş vergi gelirleri ilk çeyrekte % 9,4, yılın ikinci yarısında ise daha düşük bir performansla % 7,5 oranında artış gösterirken, Ocak-Ekim dönemi itibarı ile artış oranı tekrar yükselmiş ve % 10,5 e çıkmıştır. Sonuç olarak: Bütçenin yıllık olma prensibinin dışına çıkılarak bir sonraki yıla (yani 2007 yılına) aktarılan yükümlülükler ile bir defalık tedbirlerin etkisi ayıklanarak Ocak-Ekim dönemleri bazında yapılan karşılaştırmalarda, önceki dönemlere göre nisbi bir yavaşlamanın görüldüğünü söyleyebiliriz. Bu yılın başından itibaren Temmuz sonuna kadar yaşanan harcama gelişmelerinin yılın sonuna gelindikçe hız kesmesi, bir kısım harcama yükümlülüklerinin bu sefer de gelecek yıla aktarılması yoluna gidilebileceği ihtimalini gündeme getirmektedir. 15

II. 2007 Mali Yılı Bütçe Hedeflerine Nasıl Ulaşılıyor? Maliye Bakanlığı 2008 bütçesini TBMM ye sunarken, 2007 bütçe açığının yılsonu tahminini de açıklamış bulunmaktadır. Ekim ayı bütçe uygulama sonuçlarının açıklandığı basın duyurusunda da belirtildiği üzere, 2007 bütçesinin hedeflerinin yılsonunda tutturulacağı, bütçe açığının başlangıçta öngörülen tutarın da altında gerçekleşeceği öngörülmektedir. İlk bakışta bütçe performansının olumlu bir seyir izlediği ve hedeflerin tutturulduğu izlenimi veren bu görüntünün arka planına bakılmasında yarar olduğunu düşünmekteyiz. Nitekim, 2007 yılı bütçe gerçekleşme tahmininin ileri sürüldüğü gibi herhangi bir performans artışı ile sonuçlanmadığı, tam tersine, devletin mali pozisyonunu ve politika uygulama becerisini daha iyi gösterebilecek olan faiz dışı fazla kavramı penceresinden bakıldığında performansın o kadar da iyi olmadığı sonucuna varmaktayız. 16

Tablo 10. 2007 Bütçe Hedeferi ve Gerçekleşmeleri (milyon YTL) Bütçe Ekim Sonu 2007 Gerç. Tah. Bütçeye Göre Gerç. (%) Merkezi Yön.Bütçe Harcamaları 204.989 168.214 202.853 99,0 Faiz Hariç Harcamalar 152.043 123.527 153.853 101,2 I. Personel Harcamaları 43.670 36.782 44.112 101,0 II. Sosyal Güv. Kur. Devlet Primi 10.102 4.550 5.880 58,2 III. Mal ve Hizmet Alımları 15.587 15.307 21.862 140,3 IV. Faiz Harcamaları 52.946 44.686 49.000 92,5 V. Cari Transferler 60.863 52.761 63.121 103,7 VI. Sermaye Giderleri 12.104 8.509 11.688 96,6 VII. Sermaye Transferleri 3.647 2.706 3.580 98,2 VIII. Borç Verme 3.695 2.912 3.612 97,8 IX. Yedek Ödenekler 2.375 Merkezi Yönetim Bütçe Gelirleri 188.159 155.938 187.970 99,9 I. Genel Bütçe Gelirleri 183.460 151.858 182.687 99,6 A. Vergi Gelirleri 158.153 123.833 151.056 95,5 Dolaysız Vergiler 48.982 41.246 51.007 104,1 Dolaylı Vergiler 109.171 82.587 100.049 91,6 B. Vergi Dışı Gelirler 25.307 28.025 31.631 125,0 Özelleştirme 2.147 6.676 6.906 321,7 Diğer 23.160 21.349 24.725 106,8 II.Özel Bütçeli İd. Öz Gel. 3.264 2.680 3.669 112,4 III.Düzen. ve Denet. Kurum. Gel. 1.435 1.400 1.613 112,4 Bütçe Dengesi -16.829-12.275-14.883 88,4 Faiz Dışı Denge 36.117 32.411 34.117 94,5 Program Tanımlı Denge 31.565 19.810 21.283 67,4 Bu tabloya yüzeysel olarak bakıldığında ve Ekim ayı sonuçları dikkate alındığında, yılsonu hedefinin gerçekleştirilmesi mümkün gibi gözükmektedir. Ancak bunun Hükümetin mali performansının başarılı olarak değerlendirilmesi için yeterli olmadığı açıktır. Herşeyden önce performansın değerlendirilmesi açısından kriter olarak kullanılabilecek aşağıdaki soruların dikkate alınmasının gerektiğini düşünmekteyiz. Bu soruları şu şekilde sıralamak mümkündür: Hükümetin kontrol edebileceği maliye politikası değişkeni olarak faiz dışı harcamalardaki performansı ne düzeydedir? Bütçe harcamalarında Hükümetin kontrolü dışındaki değişkenler nedeni ile oluşan iyileşme ne düzeydedir? 17

Gelir kanadında yine kontrol edilebilecek değişkenlerin başında gelen vergi tahsilatındaki öngörüler ne ölçüde gerçekleşmiştir? Buna karşılık, vergi dışı gelir olarak öngörülen gelirlerdeki bir defalık artışların etkisi nedir? Bu sorular ışığında ortaya çıkan tabloyu değerlendirecek olursak: Faiz dışı harcamalardaki artış bütçe başlangıç ödeneklerinin üzerinde gerçekleşmiştir. Bu harcama kalemleri içinde tasarruf edilmiş gibi gözüken sosyal güvenlik kurumları devlet primi ödemelerindeki azalış sosyal güvenlik reformuna ilişkin kanunun çıkmamış olmasından kaynaklanmaktadır. Bu ise, hem sosyal güvenlik kuruluşlarının açığını arttırdığı için cari transferler kaleminde hem de yeşil kart ve memurların sağlık harcamalarından dolayı mal ve hizmet alımları kaleminde ödeneküstü artışlara yol açmıştır. Sonuç olarak faiz dışı harcamalar bir bütün olarak başlangıç ödeneklerinin üzerinde gerçekleşmiştir. Dolayısı ile Hükümetin kontrol edebileceği harcamalarda kontrol görevini gerçekleştiremediği anlaşılmaktadır. Buna karşılık, bir bütün olarak bütçe harcamalarında başlangıç ödeneklerine göre 2,1 milyar YTL lik bir azalış görülmektedir. Bu ise ağırlıklı bir biçimde faiz ödenekleri içinde dış borç faizleri için ayrılan ödeneğin hesabında kullanılan YTL/Dolar kurunun ortalama olarak 1,54 olarak öngörülmesine rağmen 1,30 lar civarında gerçekleşmesinden kaynaklanmaktadır. Dolayısı ile, Hükümetin kontrolü dışındaki bu gelişmeden dolayı, bütçe harcamalarında bilinçli bir iyileşmeden söz etmek mümkün gözükmemektedir. 18

Gelir kanadındaki kontrol edilebilecek bir değişken olan vergi tahsilatında ise ciddi bir performans düşüklüğü görülmektedir. Bu durum özellikle ÖTV ve KDV gibi dolaylı vergilerde daha açık bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Vergi performansındaki bu düşüklüğü bir ölçüde telafi etmek üzere, vergi dışı gelirler içinde yer alan özelleştirme gelirlerinde başlangıç tahminine göre Telekom hisse satış gelirlerinin öne alınmasına ve TCK nın arazilerinin satışından gelen gelirlere ağırlık verilmiştir. Bu ise düzenli vergi toplama yerine bir defalık varlık satışı gelirleri ile durumun kurtarılması politikasının devamı anlamına gelmektedir. Bütün bunların sonucunda, faiz dışı fazla performansı başlangıç hedeflerinin oldukça altında kalmış bulunmaktadır. Kısaca; 2007 yılı bütçe açığı tahmininin tutturuluyor gibi gözükmesi bir defalık gelir tedbirleri ve Hükümetin kontrolü dışındaki harcama iyileşmeleri ile sağlanmış kalitesi şüpheli bir performans olup, esas performans göstergesi sayılabilecek olan faiz dışı fazla hedefinin oldukça gerisinde kalınmış olması bunun en önemli kanıtıdır. Aslında kamu maliyesinde faiz dışı fazla performansındaki bu bozulma sadece bu yıla özgü olmayıp, geçen yıllara göre yaptığımız bir karşılaştırma bu konuda bazı ilginç noktaları ortaya çıkarmaktadır. İzleyen bölümde bu konuda yaptığımız kısa bir dönemsel analiz yer almaktadır. 19

III. Faiz Dışı Fazla Performansındaki Bozulma Ne Zaman Başladı? : Bazı Hatırlatmalar Bu bölümde, IMF Program tanımlı merkezi yönetim faiz dışı fazla değişkenini dikkate alarak, bu değişkende ve bu değişkeni oluşturan gelir-gider kalemlerinde bir önceki yıla göre kümülatif reel değişmelere bakıyoruz. Böylece kamu maliyesinin faiz dışı fazla yaratma kapasitesinin dönemsel olarak ne gibi bir eğilim izlediği konusunda bazı ipuçları elde etmeye çalışıyoruz. Grafik 7. Konsolide Kamu Sektörü Faiz Dışı Fazla Hedefleri ve Gerçekleşmeler (2006-2007) 40 35 30 25 20 15 10 5 0-5 -10-15 2006 Mart 2006 Haziran 2006 Eylül 2006 Aralık 2007 Nisan 2007 Ekim Hedef Gerçekleşmeler Fark Bu grafiğe bakıldığında, 2006 yılı içinde genel olarak hedeflerin üzerinde gerçekleşen faiz dışı fazla rakamlarının 2007 yılı içinde hedeflerin tamamen altında oluşmaya başladığı dikkati çekmektedir. Hatırlatmakta yarar gördüğümüz nokta, geçen yıldan bu yıla önemli ölçüde aktarılan harcama yükümlülüklerinin ait oldukları 2006 yılında gider kaydedilmeleri halinde 2006 faiz dışı performans hedeflerinin altında kalınacağı hususudur. Bu yükümlülüklerin 2007 başından itibaren harcamaya dönüştürülmeleri ile geçen yıla ait performansın iyi gösterilmesi adına bu yılın performansının bozulmasında bu tür mali oyunların (fiscal tricks) etkisi göz ardı edilmemelidir. 20

2007 yılının ilerleyen aylarında bu etkilerin azalmasına rağmen, bu sefer de bu yıla ilişkin seçimle ilintili gelişmeler ile faiz dışı fazla performansındaki bozulmanın devam ettiğini önceki raporlarımızda ayrıntılı bir biçimde dile getirmiştik. Bu noktada, söz konusu ertelemelere rağmen faiz dışı fazla performansındaki bu bozulmanın sadece bu yıla özgü mü olduğu, yoksa sorunun kökeninin önceki dönemlere dayanıp dayanmadığı sorusu akla gelmektedir. Bunun için, yukarıda da açıkladığımız gibi, kamu maliyesinin faiz dışı fazla yaratma kapasitesinin önceki yılların aynı dönemleri ile reel değişim yüzdelerini karşılaştırdığımız aşağıdaki grafikleri hazırladık. Bu grafiklerden birincisi IMF program tanımlı konsolide kamu kesimi faiz dışı fazla rakamlarının aylık kümülatif değerlerini içermektedir. Diğeri ise, bu tanım içinde en ağırlıklı yeri tutan merkezi yönetim bütçesinin gelir- gider ve vergi gelirleri cinsinden aynı bazdaki değişimini vermektedir. Grafik 8. Program Tanımlı Faiz Dışı Denge Performansı 60 40 20 0-20 -40-60 -80 Şub.06 Nis.06 Haz.06 Ağu.06 Eki.06 Ara.06 Şub.07 Nis.07 Haz.07 Ağu.07 Eki.07 21

Grafik 8 de dikkati çeken husus, 2006 yılının ilk ayları hariç tutulacak olursa faiz dışı fazla performansının Temmuz ayına kadar hızlı ve olumlu bir reel değişim gösterdiği ancak daha sonra bunun hız kestiği ve 2006 yılının ikinci yarısından itibaren bir önceki yıla göre performansta bir azalma başladığı hususudur. Bu azalmanın, önceki bölümlerde de açıkladığımız nedenler ile, 2007 yılı başından itibaren hızlanmaya başladığı ve özellikle seçim öncesinden başlamak üzere daha da hızlandığı ve Temmuz ayında dip yaptıktan sonra bir ölçüde toparlanmakla beraber önceki yıllar seviyesinin çok altında kaldığı gözlemlenmektedir. Grafik 9. Program Tanımlı Gelir, Gider ve Vergi Geliri Performansı 50 40 30 20 10 0-10 Oca.06 Mar.06 May.06 Tem.06 Eyl.06 Kas.06 Oca.07 Mar.07 May.07 Tem.07 Eyl.07 Gelir (Prog. Tan.) Vergi Gelirleri Gider (Prog. Tan.) Grafik 9 de ise bu gelişmede en önemli rolü oynadığını düşündüğümüz merkezi yönetim bütçesinin program tanımlı gelir, faiz dışı gider ve vergi gelirleri açısından bu sürece nasıl bir katkı yaptığı, bir diğer deyişle merkezi yönetim bütçesinin faiz dışı fazla yaratma kapasitesini değerlendirmekteyiz. 2006 yılı başından itibaren bir önceki yıla göre bu değişkenlerin aylık reel kümülatif değişim yüzdelerine baktığımızda, faiz dışı harcamaların sürekli bir biçimde toplam gelirler ve vergi gelirlerinin üzerinde seyrettiğini ve bunun faiz dışı fazla 22

performansını 2006 yılının ilk aylarında bir ölçüde olumsuz etkilediğini; ancak vergi gelirlerindeki performansın olumsuz seyretmesine rağmen vergi dışı gelirlerde (özellikle Telsim satış gelirlerinin vergi cezalarına sayılmasının da etkisi ile) sağlanan nisbi düzelme ve harcamalarda sağlanan kontrol ile Temmuz 2006 yılında faiz dışı fazla performansının en üst noktaya çıktığını söyleyebiliriz. Önemli nokta bu gelişmede vergi dışı gelirlerin (bir defalık özelliği ağır basan) rolüdür. Halbuki vergi gelirleri reel olarak sürekli bir biçimde bir önceki yıla göre azalma eğilimini sürdürmektedir. Temmuz 2006 dan sonra ise, harcamalarda belli bir kontrol sağlanmış gözükmekle beraber, vergi dışı gelirlerde de erozyon başlamakta ve vergi gelirlerinin reel artış hızındaki artışın yavaşlaması ile birlikte aslında 2006 yılının ikinci yarısından itibaren faiz dışı fazla performansı da hız kesmeye başlamaktadır. 2007 yılı başından itibaren ise bu sürecin çok daha belirgin bir biçimde ve artarak devam ettiğini görmekteyiz. Özellikle yılın ikinci çeyreğinden itibaren harcamalardaki reel değişim hızı artarken hem vergi gelirleri hem de vergi dışı gelirlerdeki tahsilat performansı olumsuz eğilimini sürdürerek toplam konsolide kamu sektörü faiz dışı fazlasındaki performansı bozmaya devam etmektedirler. Son aylarda gözlemlenen nisbi toparlanmanın bu durumu değiştirmeyeceği ve faiz dışı fazla performansının hedeflerin altında kalacağı artık kamu otoriteleri tarafından da kabul edilen bir husustur. Kuşkusuz son aylarda gözlemlenen bu toparlanmanın ne kadarının bir sonraki yıla ertelenen ödemelerden kaynaklandığının da yanıtlanması gereken önemli bir soru işareti olduğuna bir önceki bölümde de (Bütçedeki Eğilimler) değinmiş bulunmaktayız. 2007 yılında gözlemlenen mali performans bozukluğunun; 1. 2006 yılının ikinci devamı olduğunu, yarısından itibaren başlamış bir sürecin 23

2. Bu süreçte faiz dışı harcamaların kontrol edilemediği ve bunun özellikle 2007 yılında çok daha belirgin hale geldiği, dolayısı ile Hükümetin bazı dönemler hariç kontrol edebileceği harcamaları kontrol etmekte güçlük çektiği ve bu alandaki esnekliği azaldıkça harcama ertelemeleri yolu ile 2006 yılını kurtarmaya çalıştığı, muhtemelen bu yıl içinde aynı yolun izlenebileceği, 3. Daha da önemlisi vergi gelirlerindeki tahsilat performansının harcamalar karşısında yetersiz kaldığı ve bunun da ötesinde bir bütün olarak Hükümetin dolaylı vergilere dayalı vergi politikalarının sınırlarına gelindiği ve vergi toplamada artık güçlük çekildiği, 4. Bunların bir bileşkesi olarak aslında mali performanstaki bozulmanın sadece bu yıla özgü değil kökleri en azından geçen yılın ortalarına giden bir geçmişi olduğu, sonuçlarına varabiliriz. 24

IV. Bütçe Finansmanı ve Borç Stokundaki Gelişmeler Hazine nakit dengesi Ekim sonu itibari ile 19,3 milyar YTL civarında açık vermiştir. Bu açık bir defalık gelir niteliği taşıyan özelleştirme gelirlerini içermediği için, bütçe açığının daha doğru bir görünümünü vermektedir. Tablo 8. Hazine Nakit Dengesi (Ocak-Ekim) (milyon YTL) Ocak* Şubat* Mart* Nisan* Mayıs* Haziran* Temmuz* Ağustos* Eylül* Ekim* Toplam* GELİRLER 13.956 11.365 14.259 10.886 20.681 14.498 11.219 21.124 13.031 13.804 144.822 GİDERLER 17.524 15.894 15.696 15.070 17.682 16.750 17.666 16.295 17.641 13.883 164.100 Faiz Dışı Giderler 10.748 10.772 11.751 12.522 13.354 13.545 12.145 11.807 11.850 11.968 120.462 Faiz Ödemeleri 6.776 5.121 3.945 2.548 4.328 3.206 5.521 4.488 5.791 1.916 43.638 FAİZ DIŞI DENGE 3.208 593 2.509-1.636 7.327 953-926 9.317 1.181 1.836 24.361 NAKİT DENGESİ -3.567-4.529-1.436-4.184 2.999-2.253-6.446 4.829-4.610-79 -19.278 0 FİNANSMAN 3.567 4.529 1.436 4.184-2.999 2.253 6.446-4.829 4.610 79 19.278 BORÇLANMA (NET) 6.228 6.851 268-1.808-2.424-372 2.359 781 187-2.443 9.627 DIŞ BORÇLANMA NET 905 590-403 -1.454-463 -304-24 -664-1.215-1.907-4.939 Kullanım 1.811 3.472 145 41 1.541 320 696 114 21 1.499 9.661 Ödeme 906 2.882 548 1.496 2.004 624 720 778 1.237 3.406 14.600 İÇ BORÇLANMA NET 5.323 6.261 671-354 -1.961-68 2.383 1.445 1.402-536 14.566 Kulllanım 15.789 8.188 12.427 8.206 9.103 10.741 12.235 2.684 11.709 7.508 98.590 Ödeme 10.465 1.927 11.755 8.560 11.064 10.809 9.853 1.240 10.307 8.044 84.024 ÖZELLEŞTİRME GELİRİ 0 0 5.984 0 0 0 982 0 0 0 6. 966 TMSF'DEN AKTARIMLAR 0 0 11 66 20 0 0 0 0 0 97 DEVİRLİ-GARANTİLİ BORÇ GERİ DÖNÜŞÜMLERİ 32 82 92 94 17 38 59 26 46 83 568 BANKA KULLANIMI -2.692-2.404-4.919 5.833-612 2.587 3.047-5.636 4.378 2.440 2.019 KUR FARKLARI -46-142 15-742 -107-86 -91 244-994 -95-2.044 BANKA KULLANIMI NET -2.646-2.262-4.934 6.575-505 2.672 3.138-5.880 5.371 2.535 4.063 * Geçici Hazine nakit açığını ağırlıklı olarak iç borçlanma ile karşılamıştır. Ekim ayı içinde hem iç borçlanma hem de dış borçlanmada net geri ödeyici durumdadır. 25

Tablo 9. Genel Bütçe Dengesi ve Merkezi Bütçe Dengesi Karşılaştırmalı Tablosu (Ekim) Genel Bütçe Dengesi Merkezi Yönetim Bütçe Dengesi (milyon YTL) Ekim Sonu (milyon YTL) Ekim Sonu Bütçe Dengesi -13.627 Bütçe Dengesi -12.275 Emanetler 130 Emanetler 93 Avanslar 397 Avanslar 405 Nakit Dengesi -13.101 Nakit Dengesi -11.778 Finansman 13.101 Finansman 11.778 Toplam Net Borçlanma 11.949 Toplam Net Borçlanma 11.981 Özelleştirme Geliri 987 Özelleştirme Geliri 987 Kasa/Banka ve Diğer İşlemler -531 Kasa/Banka ve Diğer İşlemler -1.885 Genel bütçenin nakit dengesi Ekim sonu itibarı ile 13,1 milyar YTL açık vermiş iken, merkezi yönetim nakit dengesi 11,8 milyar YTL açıkla kapanmıştır. Bu durum, genel bütçe nakit açığının bir kısmının özel bütçeli kuruluşlar (üniversiteler ve diğer özel bütçeli kuruluşlar) ile düzenleyici ve denetleyici kuruluşların bütçelerinin katkısı ile kapatılmasının devam ettiği şeklinde yorumlanabilir. Grafik 4. Merkezi Yönetim İç Borç Stoku Faiz Yapısı 53,0 52,4 52,3 52,0 51,0 51,9 50,4 50,7 51,2 51,0 51,8 51,6 52,0 51,5 50,0 49,0 48,0 48,1 49,6 49,3 48,8 49,0 47,6 47,7 48,2 48,4 48,0 48,5 47,0 46,0 45,0 2006 Yıl Sonu 2007 Şubat 2007 Nisan 2007 Haziran 2007 Ağustos 2007 Ekim Sabit Faizliler Değişken Faizliler Merkezi yönetim iç borç stokunun faiz kompozisyonunda yılın başından itibaren dikkat çeken bir değişiklik görülmemektedir. 26

Grafik 5. Merkezi Yönetim İç Borç Stoku YTL-Döviz Yapısı 100,0 90,0 86,2 85,3 85,9 86,5 87,7 87,7 87,6 87,8 87,8 88,8 88,9 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 13,8 14,7 14,1 13,5 12,3 12,3 12,4 12,2 12,2 11,2 11,1 10,0 0,0 2006 Yıl Sonu 2007 Şubat 2007 Nisan 2007 Haziran 2007 Ağustos 2007 Ekim Türk Lirasi Cinsinden Döviz Cinsinden ve Dövize Endeksli İç borç stoku YTL-döviz kompozisyonunda 2006 yılsonuna kıyasla 2007 Ekim sonu itibarı ile YTL lehine bir kayma vardır. 27

Grafik 6. İç Borçlanmanın Ortalama Vadesi ve Faiz Oranı 61,0 22 56,0 21 51,0 46,0 20 41,0 19 36,0 18 31,0 17 26,0 21,0 16 16,0 2006 Yıl Sonu 2007 Şubat 2007 Nisan 2007 Haziran 2007 Ağustos 2007 Ekim 15 İç Borçlanmanın Ortalama Vadesi (Ay) İç Borç İhaleleri Ortalama Faiz Oranı % (2) Hazine iç borçlanma faizlerinde Eylül ayı itibarı ile başlayan düşme eğilimi Ekim ayında da devam etmiştir. 28

EKLER Ek Tablo 1. 2007 Merkezi Yönetim Bütçe Ödenek ve Giderleri (Ekim Sonu) Oca-Mar. Nis.-Haz. Tem-Eyl Ekim Toplam 2006 Bütçe (%) Gerçekleşme Harcamaların (%) Dağılımı Giderler 49.441.897 51.237.546 53.280.119 14.253.957 168.213.519 204.988.546 82,06 100,00 Faiz Hariç Giderler 33.475.107 40.310.870 37.401.965 12.339.548 123.527.490 152.042.522 81,25 73,43 I. Personel Giderleri 11.192.386 10.781.312 11.063.989 3.744.446 36.782.133 43.669.799 84,23 21,87 Memur 9.824.731 9.034.573 9.230.453 3.081.270 31.171.027 36.781.520 84,75 18,53 İşçi 568.173 802.531 966.858 303.216 2.640.778 3.558.224 74,22 1,57 Diğer 799.482 944.208 866.678 359.960 2.970.328 3.330.055 89,20 1,77 II. Sosyal Güvenlik Kurum. Devlet Primi 1.405.582 1.319.885 1.367.212 456.905 4.549.584 10.101.779 45,04 2,70 Memur 1.217.878 1.057.800 1.105.527 371.773 3.752.978 7.382.093 50,84 2,23 İşçi 94.225 148.203 173.069 45.438 460.935 630.273 73,13 0,27 Diğer 93.479 113.882 88.616 39.694 335.671 2.089.413 16,07 0,20 III. Mal ve Hizmet Alımları 3.461.013 4.888.449 5.282.415 1.675.241 15.307.118 15.587.406 98,20 9,10 Savunma-Güvenlik 630.536 1.569.782 1.891.849 572.141 4.664.308 8.165.600 57,12 2,77 M.S.B 487.493 1.292.595 1.440.695 416.830 3.637.613 6.586.000 55,23 2,16 Jandarma Genel Komutanlığı 78.968 163.479 265.132 93.795 601.374 1.003.600 59,92 0,36 Emniyet Genel Müdürlüğü 64.075 113.708 186.022 61.516 425.321 576.000 73,84 0,25 Sağlık Harcamaları 1.668.785 1.556.112 1.449.613 458.847 5.133.357 165.000 3.111,13 3,05 Yeşil Kart Uygulamasına İlişkin Sağlık Hizmetleri 1.101.366 932.107 889.258 304.863 3.227.594 0 0,00 1,92 İlaç 190.417 237.981 206.274 60.189 694.861 99.152 700,80 0,41 Tedavi ve Sağlık Malzemesi 377.002 386.024 354.081 93.795 1.210.902 65.848 1.838,94 0,72 Devlet Boçları Genel Giderleri 20.423 16.752 10.448 7.927 55.550 115.000 48,30 0,03 Diğer Mal ve Hizmet Giderleri 1.141.269 1.745.803 1.930.505 636.326 5.453.903 7.141.806 76,37 3,24 IV. Cari Transferler 14.857.044 17.918.602 14.916.092 5.069.236 52.760.974 60.862.989 86,69 31,37 Görev Zararları 153.205 357.301 382.989 220.348 1.113.843 1.187.853 93,77 0,66 KİT Görev Zararları 50.000 230.000 222.891 167.000 669.891 660.000 101,50 0,40 SGK Görev Zararları 0 0 0 0 0 0 0,00 0,00 Mali Kurumlar 66.000 82.500 119.000 37.500 305.000 345.000 88,41 0,18 Diğer Görev Zararları 37.205 44.801 41.098 15.848 138.952 182.853 75,99 0,08 Hazine Yardımları 9.222.710 8.806.857 9.208.264 3.381.422 30.619.253 34.538.020 88,65 18,20 Sosyal Güvenlik Kurumlarına Hazine Yardımları 197.500 187.908 196.470 72.319 654.197 760.000 86,08 0,39 Emekli Sandığı 0 0 0 0 0 0 0,00 0,00 Bağ-Kur 0 0 0 0 0 0 0,00 0,00 SSK 0 0 0 0 0 0 0,00 0,00 İşsizlik Sigortası Fonu 197.500 187.908 196.470 72.319 654.197 760.000 86,08 0,39 Mahalli İdareler 410.792 426.161 467.654 133.400 1.438.007 1.471.493 97,72 0,85 Belediyelere Yardım 52.923 7.535 5.066 680 66.204 56.850 0,00 0,04 Diğer (İl özel İd. ve köyler) 357.869 418.626 462.588 132.720 1.371.803 1.414.643 96,97 0,82 Diğer Hazine Yardımları 131.417 184.488 177.140 52.671 545.716 717.527 76,06 0,32 DFİF 65.000 87.000 93.000 23.000 268.000 400.000 67,00 0,16 Diğer 66.417 97.488 84.140 29.671 277.716 317.527 87,46 0,17 Kar Amacı Gütmeyen Kuruluşlara Yapılan Transferler 150.203 296.469 127.325 16.226 590.223 662.338 89,11 0,35 Hane Halkına Yapılan Transferler 218.222 285.916 199.170 101.545 804.853 929.541 86,59 0,48 Burslar ve Harçlıklar 131.689 130.325 103.325 48.309 413.648 385.579 107,28 0,25 Eğitim Amaçlı Diğer Tarnsferler 50.218 95.937 67.251 41.790 255.196 435.529 58,59 0,15 Sağlık Amaçlı Transfer 9.806 14.523 10.529 3.458 38.316 52.987 72,31 0,02 Yiyecek Amaçlı Transfer 24.016 42.896 14.890 6.804 88.606 52.230 169,65 0,05 Barınma Amaçlı Transfer 2.493 2.235 3.175 1.184 9.087 3.216 282,56 0,01 Tarımsal Destekleme Ödemeleri 1.116.263 3.717.459 292.519 40.890 5.167.131 5.250.000 98,42 3,07 Doğrudan Gelir Desteği 483.759 2.041.238 26.087 24.509 2.575.593 2.730.000 94,34 1,53 Ürün Destekleme Ödemeleri 246.209 1.230.047 232.199 0 1.708.455 1.560.000 109,52 1,02 Hayvancılık Destekleme Ödemeleri 280.000 0 44.000 0 324.000 150.000 216,00 0,19 Diğer 106.295 446.174-9.767 16.381 559.083 810.000 69,02 0,33 Hane Halkına Yapılan Diğer Transferler 115.280 27.471 159.726 11.340 313.817 482.081 65,10 0,19 Sosyal Amaçlı Transferler 5.827 8.588 13.445 6.116 33.976 219.059 15,51 0,02 Yurtdışına Yapılan Transferler 97.617 129.055 145.386 31.768 403.826 636.524 63,44 0,24 Gelirden Ayrılan Paylar 3.777.717 4.289.486 4.387.268 1.259.581 13.714.052 16.957.573 80,87 8,15 V. Sermaye Giderleri 1.258.121 3.208.335 3.084.576 958.439 8.509.471 12.103.930 70,30 5,06 VI. Sermaye Transferleri 438.146 1.439.168 748.742 80.113 2.706.169 3.647.400 74,19 1,61 VII. Borç Verme 862.815 755.119 938.939 355.168 2.912.041 3.694.600 78,82 1,73 Yurtiçi Borç Verme 853.959 675.120 882.794 340.168 2.752.041 3.429.600 80,24 1,64 KİT 448.586 393.800 329.596 212.080 1.384.062 1.360.000 101,77 0,82 Risk Hesabı 55.623 74.198 74.470 28.950 233.241 600.000 38,87 0,14 Diğer 349.750 207.122 478.728 99.138 1.134.738 1.469.600 77,21 0,67 Yurtdışı Borç Verme 8.856 79.999 56.145 15.000 160.000 265.000 60,38 0,10 Kıbrıs 8.856 79.999 56.145 15.000 160.000 265.000 60,38 0,10 VIII. Yedek Ödenekler 0 0 0 0 0 2.374.619 0,00 0,00 Faiz Giderleri 15.966.790 10.926.676 15.878.154 1.914.409 44.686.029 52.946.024 84,40 26,57 I. İç Borç Faizi 13.380.641 9.202.602 14.216.196 1.455.627 38.255.066 43.626.000 87,69 22,74 II. Dış Borç Faizi 2.519.305 1.141.661 1.661.741 458.783 5.781.490 8.450.024 68,42 3,44 III. İskonto ve Kısa Vadeli İşlemlere Ait Faiz 66.844 582.413 217-1 649.473 870.000 74,65 0,39 29

Ek Tablo 2. Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri Karşılaştırmalı 2006-2007 (Ekim Sonu) 2006 2007 Artış Oranı Ekim Toplam Gerçekleşen Gerçekleşme Oranı Ekim Toplam Bütçe Tahmini Gerçekleşme Oranı Ekim Toplam Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri 14.912.782 144.336.107 175.303.995 82,33 14.253.957 168.213.519 204.988.546 82,06-4,42 16,54 Faiz Hariç Bütçe Giderleri 11.739.263 103.535.588 129.358.763 80,04 12.339.548 123.527.490 152.042.522 81,25 5,11 19,31 Personel Giderleri 3.612.986 31.814.011 37.732.718 84,31 3.744.446 36.782.133 43.669.799 84,23 3,64 15,62 Sosyal Güvenlik Kurumlarına Devlet Pri 425.407 3.984.552 5.067.252 78,63 456.905 4.549.584 10.101.779 45,04 7,40 14,18 Mal ve Hizmet Alım Giderleri 1.505.135 12.624.384 18.646.449 67,70 1.675.241 15.307.118 15.587.406 98,20 11,30 21,25 Savunma-Güvenlik 542.537 4.115.012 7.493.047 54,92 572.141 4.664.308 8.165.600 57,12 5,46 13,35 Sağlık Giderleri 342.047 4.427.443 5.344.560 82,84 458.847 5.133.357 165.000 3.111,13 34,15 15,94 Genel Tedavi ve Sağlık Malzemesi Gid 130.624 1.247.766 1.629.800 93.795 1.210.902 65.848 Genel İlaç Giderleri 59.259 623.819 804.149 60.189 694.861 99.152 Yeşil Kart Sağlık Hizmetleri 152.164 2.555.858 2.910.611 304.863 3.227.594 0 Devlet Borçları Genel Giderleri 277 73.082 85.360 85,62 7.927 55.550 115.000 48,30 2761,73-23,99 Diğer Mal ve Hizmet Alım Giderleri 620.274 4.008.847 5.723.482 70,04 636.326 5.453.903 7.141.806 76,37 2,59 36,05 Cari Transferler 4.720.713 42.523.063 49.603.306 85,73 5.069.236 52.760.974 60.862.989 86,69 7,38 24,08 Görev Zararları 768.767 6.495.323 7.242.239 89,69 220.348 1.113.843 1.187.853 93,77-71,34-82,85 KİT' Görev Zararları 110.000 536.072 710.760 75,42 167.000 669.891 660.000 101,50 24,96 T.C. Emekli Sandığı Genel Müdürlüğü' 500.546 4.732.103 4.975.265 95,11 0 0 0 #DIV/0! -100,00-100,00 Hazine Yardımları 2.678.585 18.735.719 21.739.476 86,18 3.381.422 30.619.253 34.538.020 88,65 26,24 63,43 Sosyal Güvenlik Kuruluşlarına Hazine Ya 2.359.099 16.594.756 19.201.062 86,43 3.195.351 28.635.530 32.349.000 88,52 35,45 72,56 SGK Transfer* 2.302.000 16.064.000 18.543.000 86,63 3.123.032 27.981.333 31.589.000 88,58 Emekli Sandığı 787.000 5.166.000 5.687.000 90,84 0 0 0 #DIV/0! -100,00-100,00 Bağ-Kur 536.000 3.342.000 4.330.000 77,18 0 0 0 #DIV/0! -100,00 SSK 979.000 7.556.000 8.526.000 88,62 0 0 0 #DIV/0! -100,00-100,00 İşsizlik Sigorta Fonu 57.099 530.756 658.062 80,65 72.319 654.197 760.000 86,08 26,66 23,26 Sağlık, Emeklilik ve Sosyal Yardım Gider 0 0 0 3.123.032 27.981.333 31.589.000 88,58 Mahalli İdarelere Hazine Yardımları 154.536 1.305.099 1.509.032 86,49 133.400 1.438.007 1.471.493 97,72-13,68 10,18 Diğer Hazine Yardımları 164.950 835.864 1.029.382 81,20 52.671 545.716 717.527 76,06-68,07-34,71 Kar Amacı Gütmeyen Kuruluşlara Yap 25.247 159.592 185.088 86,22 16.226 590.223 662.338 89,11-35,73 269,83 Hane Halkına Yapılan Transferler 60.901 593.308 798.013 74,35 101.545 804.853 929.541 86,59 66,74 35,66 Tarımsal Amaçlı Transferler 172.303 4.548.651 4.746.722 95,83 40.890 5.167.131 5.250.000 98,42-76,27 13,60 Hane Halkına Yapılan DiğerTransferler 24.318 246.841 329.023 75,02 11.340 313.817 482.081 65,10-53,37 27,13 Sosyal Amaçlı Transferler 2.238 21.621 26.970 80,17 6.116 33.976 219.059 15,51 173,28 57,14 Yurtdışına Yapılan Transferler 22.278 506.237 592.200 85,48 31.768 403.826 636.524 63,44 42,60 Gelirden Ayrılan Paylar 966.076 11.215.771 13.943.575 80,44 1.259.581 13.714.052 16.957.573 80,87 30,38 22,27 Mahalli İdare Payları 868.658 8.815.683 10.906.193 80,83 1.001.923 10.700.506 13.632.573 78,49 15,34 21,38 Fonlara Verilen Paylar 148.143 1.922.514 2.466.903 77,93 208.134 2.499.965 2.990.000 83,61 40,50 30,04 Diğer Paylar -50.725 477.574 570.479 83,71 49.524 513.581 335.000 153,31-197,63 7,54 Sermaye Giderleri 1.073.992 7.116.175 11.934.206 59,63 958.439 8.509.471 12.103.930 70,30-10,76 19,58 Sermaye Transferleri 208.357 2.225.285 2.637.056 84,39 80.113 2.706.169 3.647.400 74,19-61,55 21,61 Yurtiçi Sermaye Transferleri 208.357 2.147.005 2.458.547 87,33 71.871 2.640.451 3.421.134 77,18-65,51 22,98 Yurtdışı Sermaye Transferleri 0 78.280 178.509 43,85 8.242 65.718 226.266 29,04 #DIV/0! -16,05 Borç Verme 192.673 3.248.118 3.737.776 86,90 355.168 2.912.041 3.694.600 78,82 84,34-10,35 Yurtiçi Borç Verme 162.673 3.062.876 3.474.276 88,16 340.168 2.752.041 3.429.600 80,24 Yurtdışı Borç Verme 30.000 185.242 263.500 70,30 15.000 160.000 265.000 60,38-13,63 Yedek Ödenekler 0 0 0 0 0 2.374.619 0,00 Faiz Giderleri 3.173.519 40.800.519 45.945.232 88,80 1.914.409 44.686.029 52.946.024 84,40-39,68 9,52

Ek Tablo 3. Merkezi Yönetim Bütçe Gelirleri Karşılaştırmalı 2006-2007 (Ekim Sonu) 2007 Ekim 2006 Ekim Artış (%) 2007 Bütçede Ön Görülen 2006 Yılsonu 2007 Bütçeye Göre Gerçekleşen (%) 2006 Yılsonuna Göre Gerçekleşen (%) Merkezi Yönetim Gelirleri 155.938.120 140.549.292 10,95 188.158.954 171.309.331 82,88 82,04 I-Vergi Gelirleri 123.833.138 112.529.152 10,05 158.152.898 137.474.325 78,30 81,85 Gelir, Kar ve Sermaye Kazanç. Üz. Al. Ver. 37.912.208 31.535.215 20,22 45.342.460 40.140.754 83,61 78,56 Gelir Vergisi 28.110.189 23.331.949 20,48 33.417.674 28.983.049 84,12 80,50 Beyana Dayanan Gelir Vergisi 1.437.267 1.409.784 1,95 1.482.697 95,08 Basit Usulde Gelir Vergisi 185.166 156.226 18,52 166.490 93,84 Gelir Vergisi Tevkifatı 25.697.421 21.027.692 22,21 26.348.394 79,81 Gelir Geçici Vergisi 790.335 738.247 7,06 985.468 74,91 Kurumlar Vergisi 9.802.019 8.203.266 19,49 11.924.786 11.157.705 82,20 73,52 Beyana Dayanan Kurumlar Vergisi 131.253 527.014-75,09 523.637 100,64 Kurumlar Vergisi Tevkifatı 17.056 166.797-89,77 214.616 77,72 Kurumlar Geçici Vergisi 9.653.710 7.509.455 28,55 10.419.452 72,07 Mülkiyet Üzerinden Alınan Vergiler 3.334.018 2.896.285 15,11 3.639.729 3.117.184 91,60 92,91 Veraset ve İntikal Vergisi 86.183 82.369 4,63 135.468 119.079 63,62 69,17 Motorlu Taşıtlar Vergisi 3.247.835 2.813.916 15,42 3.504.261 2.998.105 92,68 93,86 Dahilde Alınan Mal ve Hizmet Vergileri 52.040.032 49.728.541 4,65 68.828.147 59.419.991 75,61 83,69 Dahilde Alınan Katma Değer Vergisi 13.965.728 13.650.134 2,31 20.200.498 15.923.069 69,14 85,73 Özel Tüketim Vergisi 31.711.365 30.595.886 3,65 41.070.466 36.926.175 77,21 82,86 Petrol ve Doğalgaz Ürünlerine İlişkin ÖTV 18.079.436 16.946.121 6,69 20.550.743 82,46 Motorlu Taşıt Araçlarına İlişkin ÖTV 3.157.535 3.255.161-3,00 4.138.481 78,66 Kolalı Gazoz, Alkollü İç. Ve Tüt Mam. 9.606.292 9.617.888-0,12 11.262.044 85,40 Dayanıklı Tüketim ve Diğer Mallara İlişkin ÖTV 868.102 776.716 11,77 974.907 79,67 Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi 2.616.445 2.172.077 20,46 3.110.456 2.624.254 84,12 82,77 Mal ve Hizmetlerden Alınan Diğer V. 3.746.494 3.310.444 13,17 4.446.727 3.946.493 84,25 83,88 Uluslararası Ticaret ve Muame. Al. Ver. 23.657.130 22.532.037 4,99 32.053.232 27.551.053 73,81 81,78 Gümrük Vergileri 2.040.417 1.718.511 18,73 2.375.876 2.080.931 85,88 82,58 İthalda Alınan Katma Değer Vergsi 21.585.890 20.777.601 3,89 29.583.000 25.425.510 72,97 81,72 Diğer Dış Ticaret Gelirleri 30.823 35.925-14,20 94.356 44.612 32,67 80,53 Damga Vergisi 2.997.608 2.549.836 17,56 3.638.443 3.148.720 82,39 80,98 Harçlar 3.852.827 3.165.228 21,72 4.594.000 3.952.188 83,87 80,09 Başka Yerde Sınıflandırılmayan Diğer Vergiler 39.315 122.010-67,78 56.887 144.435 69,11 84,47 II-Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri 7.174.288 6.809.116 5,36 7.817.781 7.529.949 91,77 90,43 Mal ve Hizmet Satış Gelirleri 1.216.361 900.248 35,11 1.322.827 1.115.010 91,95 80,74 KİT ve Kamu Bankaları Gelirleri 4.316.672 3.497.765 23,41 3.593.637 3.626.959 120,12 96,44 Kurumlar Karları 777.353 1.608.143-51,66 2.199.829 1.728.806 35,34 93,02 Kira Gelirleri 557.690 522.228 6,79 701.488 641.702 79,50 81,38 Diğer Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri 306.212 280.732 9,08 0 417.472 67,25 III-Alınan Bağışlar ve Yardımlar ile Özel Gelirler 1.651.178 240.991 585,16 480.118 416.509 343,91 57,86 Yurt Dışından Alınan Bağış ve Yardımlar 14 3.657 7.137 3.658 0,20 99,97 Özel Gelirler 1.651.164 237.334 595,71 472.981 412.851 349,10 57,49 IV-Faizler, Paylar ve Cezalar 13.171.853 16.719.015-21,22 14.443.470 19.358.281 91,20 86,37 Faiz Gelirleri 4.105.627 4.147.836-1,02 2.089.136 5.146.021 196,52 80,60 Kişi ve Kurumlardan Alınan Paylar 4.482.906 5.533.603-18,99 6.031.412 6.278.944 74,33 88,13 Devlet Payları 182.020 169.087 7,65 247.333 198.088 73,59 85,36 Genel Bütçeli İdarelere Ait Paylar 4.300.886 5.364.516-19,83 5.784.079 6.080.856 74,36 88,22 Para Cezaları 3.028.545 3.793.356-20,16 3.129.396 4.360.565 96,78 86,99 Yargı Para Cezaları 131.919 89.294 47,74 115.396 112.067 114,32 79,68 İdari Para Cezaları 553.625 320.765 72,60 395.556 398.617 139,96 80,47 Vergi Cezaları 2.242.616 3.207.173-30,07 2.117.578 3.506.489 105,90 91,46 Diğer Para Cezaları 100.385 176.124-43,00 500.866 343.392 20,04 51,29 Diğer Çeşitli Gelirler 1.554.775 3.244.220-52,08 3.193.526 3.572.751 48,69 90,80 V-Sermaye Gelirleri 6.027.439 276.376 2.080,88 2.565.816 1.841.105 234,91 15,01 Taşınmaz Satış Gelirleri 182.246 267.408-31,85 413.659 313.337 44,06 85,34 Taşınır Satış Gelirleri 3.222 6.937-53,55 5.157 8.787 62,48 78,95 Diğer Sermaye Satış Gelirleri 5.841.971 2.031 2.147.000 1.518.981 272,10 0,13 Özel Bütçeli İdarelerin Gelirleri 2.679.909 2.693.608-0,51 3.263.692 3.291.509 82,11 81,84 Düzenleyici ve Denetleyici Kurumların Gelirleri 1.400.315 1.281.034 9,31 1.435.179 1.397.653 97,57 91,66

Ek Tablo 4. 2007 Merkezi Yönetim Bütçe Giderlerinin Fonksiyonel ve Ekonomik Sınıflandırmaya Göre % Dağılımı (Ekim Sonu) 4 a) Personel Gid. SGK Prim Öd. Mal ve Hiz. Al. Faiz Harc. Cari Trans. Sermaye Gid. Sermaye Trans. Borç Verme Genel Kamu Hizmetleri 6,1 0,6 2,8 67,9 21,0 0,4 0,6 0,6 100 Savunma Hizmetleri 50,0 5,8 44,0 0,0 0,0 0,2 0,0 0,0 100 Kamu Düzeni ve Güvenlik Hizmetleri 66,6 6,7 21,5 0,0 0,0 5,1 0,0 0,0 100 Ekonomik İşler ve Hizmetler 15,2 2,4 6,5 0,0 40,1 27,1 0,6 8,2 100 Çevre Koruma Hizmetleri 57,7 8,0 9,4 0,0 0,2 7,3 17,5 0,0 100 İskan ve Toplum Refahı Hizmetleri 0,3 0,0 0,2 0,0 37,1 8,7 53,6 0,0 100 Sağlık Hizmetleri 44,8 6,7 42,5 0,0 0,1 6,0 0,0 0,0 100 Dinlenme, Kültür ve Din Hizmetleri 58,7 7,8 11,3 0,0 10,2 10,4 1,5 0,1 100 Eğitim Hizmetleri 65,7 8,3 10,0 0,0 4,2 6,9 0,2 4,6 100 Sosyal Güv.ve Sosyal Yardımlar 0,5 0,1 0,9 0,0 98,1 0,2 0,0 0,2 100 Toplam 4 b) Personel Gid. SGK Prim Öd. Mal ve Hiz. Al. Faiz Harc. Cari Trans. Sermaye Gid. Sermaye Trans. Borç Verme Genel Kamu Hizmetleri 10,8 9,3 11,9 100,0 26,2 3,5 14,8 13,5 Savunma Hizmetleri 11,4 10,7 24,0 0,0 0,0 0,2 0,0 0,0 Kamu Düzeni ve Güvenlik Hizmetleri 17,7 14,4 13,7 0,0 0,0 5,9 0,0 0,0 Ekonomik İşler ve Hizmetler 7,7 9,7 7,9 0,0 14,2 59,6 4,4 52,5 Çevre Koruma Hizmetleri 0,2 0,2 0,1 0,0 0,0 0,1 0,8 0,0 İskan ve Toplum Refahı Hizmetleri 0,0 0,0 0,0 0,0 2,7 4,0 76,8 0,0 Sağlık Hizmetleri 11,1 13,4 25,2 0,0 0,0 6,4 0,0 0,0 Dinlenme, Kültür ve Din Hizmetleri 4,1 4,5 1,9 0,0 0,5 3,2 1,4 0,1 Eğitim Hizmetleri 36,5 37,4 13,4 0,0 1,6 16,6 1,6 32,3 Sosyal Güv.ve Sosyal Yardımlar 0,4 0,4 1,8 0,0 54,7 0,6 0,2 1,6 TOPLAM 100 100 100 100 100 100 100 100 32