Alper ERCAN 6/B 112
TARİHİN BAŞLANGICI ve ÇAĞLAR M.Ö. 3200 yılında yazının bulunuşu ile o dönemlerin insanları hakkında bilgilerimiz hızla artmıştır. Bilim adamları da insanlık tarihini yazılı yazısız belgelere göre incelemektedirler. Bunun için yazının bulunuşuna kadar geçen döneme tarih öncesi devirler, yazının bulunuşundan sonraki döneme de tarih devirleri adı verilmiştir. Yazı, Mezopotamya'da Sümer şehir devletleri zamanında ( M.Ö. 3200 ) bulunmuştur. Tarih bilgilerimize hız kazandırmıştır. Bu nedenle yazının bulunuşu tarihçiler tarafından tarihin başlangıcı olarak kabul edilir. www.ogretmenweb.com
Tarih öncesi devirler Tarih öncesi devirler, Taş ve Maden devri olmak üzere ikiye ayrılır. Taş devrinde insanlar yaptıkları aletlerde malzeme olarak taş kullanmışlardır. Maden Devrinde de buldukları madenlerden araç yapımında faydalanmışlardır
YONTMA TAŞ ÇAĞI Bu dönemde insanlar mağaralarda ve ağaç kovuklarında barınıyorladı. Yiyeceklerini avcılık ve toplayıcılıkla elde ediyorlardı ; çünkü henüz hiçbir şey üretmeyi bilmiyorlardı. Bu dönemde yurdumuz Türkiye de de insanların yaşadığını buluntulardan anlıyoruz. Buna en belirgin örnek ; Antalya yakınlarındaki Karain Mağarası dır. Bu dönem insanlar çevrelerinde bol bulunan taştan el baltaları ile kesici kazıyıcı ve delici aletler yapmışlardır. Mağara duvarlarını hayvan resimleri ile süslediler. Devrin sonlarına doğru ateşi buldular. Ateş insanların soğuktan ve vahşi hayvanlardan korunmasını sağladı. Ateş ile yiyeceklerini de pişirip yemeye başladılar.
Cilalı Taş Devri Bu devirde insanlar evler yapıp köyler kurdular. Ekip biçmeyi öğrendiler, yani üretici oldular Topraktan çanak çömlek yapıp bunları ateşte pişirerek daha dayanıklı ve kullanışlı hale getirdiler Bazı hayvanları evcilleştirdiler. Yurdumuzda Burdur yakınlarında Hacılar Köyü nde, Konya yakınlarında Çatalhöyük te yapılan kazılarda Cilalı Taş Devrine ait buluntular elde edilmiştir.
Maden Devri İnsanlar bu devirde doğada çok bulunan ve kolay işlenen bakır madenini kullandılar. Sonraları, bakır ve kalayın karışımyla tunç elde edildi. Tunçtan yapılan aletler bakırdan yapılan aletlerden daha sert ve dayanıklı oldu. Maden devrinin sonlarına doğru insanlar demir madenini kullandılar. Maden Devrinde, Hitit ve Sümer devletleri gibi büyük devletler kuruldu. Yozgat yakınlarında Alişar da, Çorum yakınlarında Alacahöyük te, Çanakkale yakınlarında Truva da bu döneme ait buluntulara rastlanmıştır.
Tarih Devirleri M.Ö. 3200 yılında yazının bulunuşundan günümüze kadar geçen zamana tarih devirleri denir. Toplumlar üzerinde etkili olan önemli sosyal ve siyasi olaylar, tarihi devirlere ayırmada etkili olmuş ve sınır kabul edilmiştir. Böylece tarih öğrenme kolaylaşmıştır. Tarih çağları (devirleri ) : İlk Çağ, Orta Çağ, Yeni Çağ ve Yakın Çağ dır.
İlk Çağ Yazının bulunuşu ( M.Ö. 3200 ) ile başlar. M.S. 375 Kavimler Göçü ne kadar devam eder. Orta Çağ Kavimler Göçü nden ( 375 ), Fatih Sultan Mehmet in 1453 yılında İstanbul u almasına kadar geçen süredir. Yeni Çağ Fatih Sultan Mehmet in 1453 yılında İstanbul u alması ve Bizans İmparatorluğuna son vermesi ile başlayan, 1789 Fransız İhtilali ile sona eren çağdır. Yakın Çağ 1789 Fransız İhtilalinden zamanımıza kadar süren çağdır.
İLK ÇAĞ Yazı dünyanın büyük bir bölümüne yayılmıştır. Alfabe, para, takvim gibi tüm insanlığı etkileyen buluşlar gerçekleştirilmiştir. İlk büyük devletler ve imparatorluklar kurulmuştur. (Avrupa'da Roma İmparatorluğu, Asya'da Büyük Hun İmparatorluğu ve Çin'de Han Hanedanı bunların en büyüğüdür.) Kölecilik yaygın olarak ortaya çıkmıştır. Tek tanrılı dinler ortaya çıkmıştır. (Musevilik ve Hristiyanlık). Ancak devrin en yaygın dini çok tanrılı dinlerdir.
ORTA ÇAĞ Kavimler Göçü sonrasında günümüz Avrupa toplumlarının etnolojik temelleri atılmıştır. Kilise oldukça güçlenmiş, skolastik düşünce Avrupa nın siyasi, sosyal ve düşünsel yaşamına egemen olmuştur. Avrupa nın siyasi rejimi, feodalite (derebeylik) düzenidir. İslamiyet bu dönemde doğmuş ve yayılmıştır. Çağın en önemli siyasi gelişmelerinden biri Haçlı Seferleri dir.
Bu dönemde kağıt, barut, pusula ve matbaa gibi teknik buluşlar Talaş Savaşı ndan sonra Çin den İslam dünyasına; Haçlı Seferleri sonrasında da Müslümanlardan Avrupa ya aktarılmıştır. İngiltere de Magna Carta (Büyük Şart) imzalanmış ve böylece anayasal devlete yöneliş sürecine girilmiştir. Çağ başının en güçlü devletleri Bizans ve Sasani İmparatorluklarıdır. Daha sonra Arap - İslam İmparatorluğu ve Büyük Selçuklu İmparatorluğu güçlü devletler olarak tarih sahnesine çıkmışlardır. Osmanlı Devleti nin kurulması bu çağın sonlarına doğru gerçekleşmiştir. Orta Çağ Avrupasında, feodalitenin de etkisiyle halk birbirinden ayrı ve farklı haklara sahip olan sosyal sınıflara ayrılmıştır.
YENİ ÇAĞ 2. Viyana Kuşatması Feodalite rejimi yıkıldı, yerine merkezî krallıklar geldi. 19. yy ve 20. yy de yaşayacak imparatorlukların temeli bu şekilde atıldı. Rönesans başladı. Bu akımın sonucu olarak, Avrupa'da bilimsel ilerlemeler kaydedildi (Aydınlanma Çağı ve Bilimsel devrim). Matbaa gibi Avrupa'da olmayan makineler Avrupa'ya getirildi. Bu gelişmeler, daha sonra Sanayi Devrimi'ne neden olacaktır. Sömürgeciliğin temeli olacak olan Coğrafi Keşifler başladı. Din savaşları yaşandı. Katolik Kilisesi'nin gücü azaldı. Protestanlık doğdu. Bu din savaşları: Fransız Din Savaşları ve Otuz Yıl Savaşları. Hümanizm akımı doğdu. Avrupa'nın siyasi yapısını fazlasıyla değiştirecek olan büyük savaşlar yaşandı (Kutsal İttifak, Büyük Kuzey, ve İspanya Veraset Savaşları).
YAKIN ÇAĞ Fransız İhtilali nin etkisiyle milliyetçilik akımı doğdu. Bu akım milli devletlerin doğmasına ve imparatorlukların yıkılmasına neden oldu. Cumhuriyet ve demokrasi günümüzdeki halini aldı. Sömürge yarışı 1. Dünya Savaşı'na; 1. Dünya Savaşı da 2. Dünya Savaşı'na neden oldu. A.B.D bağımsızlığını kazandı. Komünizm doğdu. Alman birliği sağlandı. Rusya İmparatorluğu yıkıldı, yerine S.S.C.B (Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği) kuruldu.
Kapitalizm, Sosyalizm ve Liberalizm gibi sistemler ortaya çıktı. Sanayi Devrimi'nin sonucu olarak, sömürge yarışı arttı. Bilimde ilerlemeler oldu (atom teorileri, elektrik devreleri vs). Birçok makinenin icadı gerçekleşti (Otomobil, Lokomotif, Uçak vs).
A n a d o l u Anadolu, Asya kıtasının batıya uzanan tek yarımadasıdır. Üç kıtanın ortasında bulunmaktadır. Anadolu eski çağlardan beri insanların dikkatini çekmiş, önemli bir yerleşim ve uygarlık merkezi olmuştur.
Yurdumuz, çok sayıda uygarlığın kalıntılarını topraklarının altında ve üstünde barındıran ve tarihi zenginliği çok fazla olan bir ülkedir.
Anadolu nun Uygarlık Merkezi Olma Sebepleri Coğrafi konumunun elverişliliği İklimin insanların yaşamasına elverişli olması Doğal kaynakların bol olması Su kaynaklarına, verimli ovalara sahip olması.
Yurdumuz çok sayıda uygarlığın kalıntılarını topraklarının altında ve üstünde barındıran tarihi zenginliği çok fazla olan bir ülkedir. Tarih öncesinde Anadolu da bulunan başlıca yerleşim merkezleri ve buluntular şunlardır : Karain Mağarası ( Antalya yakınlarında ) Yontma Taş Çağı Hacılar Köyü kalıntıları ( Burdur Yakınlarında ) Cilalı Taş çağı Çatalhöyük ( Konya yakınları ) Cilalı Taş Çağı Alişar ( Yozgat yakınlarında ) Maden Çağı Alacahöyük ( Çorum yakınlarında ) Maden Çağı Truva ( Çanakkale yakınlarında ) Maden Çağı
MÖ.2.BİN- MÖ.600 YILLARI ARASINDA ANADOLU MEDENİYETLERİ
Anadolu'ya Kafkaslar'dan geldikleri tahmin edilmektedir. * Kızılırmak çevresinde kurulmuştur. Başşehirleri HATTUŞAŞ (Boğazköy)'dır. Başlarında BÜYÜK KRAL ünvanı taşıyan hükümdar bulunurdu.(başkomutan,başrahip ve Başyargıç ünvanlarına sahipti) * Hititler'de asillerden oluşan PANKUŞ denilen bir meclis vardı. Bu meclis kralın yetkilerini kısıtlıyordu. * Hititlerde kraldan sonra en yetkili kişi TAVANANNA denilen kraliçeydi. * Hititler Suriye toprakları için Mısır ile yaptıkları savaş sonucunda KADEŞ ANTLAŞMASINI imzaladılar. Kadeş Antlaşması tarihte bilinen ilk antlaşmadır.(mö.1280)
Hititler krallarının hayatlarını anlatan ANAL adını verdikleri yıllıkları hazırlayarak, tarafsız TARİH YAZICILIĞI'nı başlatmışlardır. Hititler kayaları düzleştirerek, tanrı kabartmaları yapmışlardır. ( İvriz ve Yazılıkaya Kabartmaları Hititlere aittir.) Çok tanrılı dine inanmışlardır bu nedenle ülkelerine Bin tanrı ili denirdi. Hiyeroglif ve çivi yazısını kullanmışlardır. İlk medeni kanunu hazırlamışlardır Dünyadaki ilk meşrutiyetle yönetilen ilk devlettir. Hiyeroglif ve çivi yazısı kullanmışlardır. Hititler Asurlular tarafından yıkıldılar.
Dünyanın ilk kayda geçmiş uluslararası anlaşması; Hitit ve Mısır İmparatorları 3. Hattuşili ve 2.Ramses arasında İÖ 1284'de imzalanan Kadeş Barış Anlaşması'dır.
F R İ G Y A L I L A R M.Ö. 1200 yılında boğazlar üzerinden Anadolu ya gelen Frigler, Hitit devletini yıktılar. Kızılırmak ın Batısından Sakarya ırmağına kadar uzanan bölgeye yerleşerek Gordion ( Gordiyon ) şehrini kendilerine başkent yaptılar. Daha sonra Lid'lerin egemenliği altına girdiler Friglerin en büyük Tanrıları KİBELE 'dir. * Frigler dokumacılıkta,heykel,maden,kabartma ve kaya mimarisinde ilerlemişlerdir. Ekonomileri tarıma dayalıdır.tarımı korumak için çok ağır yasalar koymuşlardır. Frigyalılar TAPETES adı verilen halı ve kilimleri ile ünlüdürler Devlet Kafkaslar üzerinden gelen Kimmerler tarafından yıkıldı
LİDYALILAR: M.Ö:687-547 * Bugünkü Gediz ve Menderes ırmakları arasındaki bölgeye eski çağlarda LİDYA deniliyordu. * Başkentleri SARDES(Sard) dır. KURUCULARI; Kral GİGES Ekonomileri ticarete dayalıdır. * Lidyalılar ticarette geliştiler. * Tarihte PARA'yı ilk kez kullanan Lidyalılar'dır.(MÖ 700) * Lidyalılar Efes'ten başlayıp, Mezopotamya'daki Ninova'ya kadar uzanan KRAL YOLU nu kurmuşlardır. Orduya gereken önemi vermemişlerdir,bu nedenle çabuk yıkılmışlardır. * Lidyalılara Persler son vermiştir.
İÖ 640'ta tarihte ilk defa Elektrum dan yapılan madeni paralar Sardes'te (Sart) Lydialılar tarafından kullanılmışlardır
URARTULAR: * Van Gölü ve çevresinde devlet kurmuşlardır. * Başşehirleri TUŞBA (Van)'dır. * Urartular da kral ülkeyi savaş tanrısı HALDİ adına yönetirdi. Ölümden sonraki yaşama inanmışlardır,mezarlarını kayalara oyarak oda şeklinde yapmışlardır. * Urartular madencilik ve maden işletmeciliğinde ileri gitmişlerdi. * Urartular kaleler, su kanalları ve barajlar yapmışlardır. * (Toprakkale, Çavuştepe, Patnos ve Kayalıdere kaleleri) Doğudan gelen MED ler tarafından yıkıldılar.
MEHER KAPI (Kutsal Alan) Van ın 5 km. kuzeydoğusunda, Akköprü Mahallesi ndedir. Meherkapı, kayaya oyularak iki dikey dikdörtgen çerçeve içine alınmış ve yüzeyinde Urartu çivi yazılı yazıt bulunan bir kaya nişidir. Urartu Kralı İşpuini dönemine ait olan Meher Kapı, Urartu dini ile ilgili bilgileri veren en önemli kaynaklardan biridir.
İYONYALILAR * İzmir Körfezinden, Güllük Körfezine kadar olan bölgeye İYONYA denilirdi. * Yunanistan'dan gelen AKALAR buradaki yerli halkla karışarak, şehir devletleri halinde yaşadılar. ŞEHİR DEVLETLERİNE POLİS DENİRDİ Başlıca İyon şehirleri şunlardır: Efes, Milet, İzmir, Foça, Bodrum. * Efeste'ki ARTEMİS tapınağı İyonlara aittir. * İyonlar deniz ticaretinde gelişmişlerdi. Karadeniz,akdeniz ve ege kıyılarında ticaret kolonileri kurdular. Ekonomik rahatlık ve düşünce özgürlüğü nedeniyle İyonlar bilim ve sanatta gelişmişlerdir * İyon Edebiyatının en önemli eseri Homeros'un "İlyada ve Odesa destanı" dır. Matematikte Tales ve Pisagor, Tarihte Heredot, Tıpta Hipokrat, Felsefede Diyojen) Not,Dünyanın 7 harikasından biri olan artemis tapınağı iyonlara aittir. Önce Lidyalıların sonra Pers ve Romalıların egemenliği altına girdiler ve yıkıldılar.
Dünyanın ilk güzellik yarışması Kazdağı'nda yapılmıştır. Paris'in hakemlik yaptığı bu yarışmada yarışmacılar Aphrodite, Hera ve Athena'dır.
Halikarnas'ta (bugünkü Bodrum), İÖ.353'te ölen Karya Kralı Mausolos için eşi Kraliçe Artemisia'nın yüklü yüklü bir para ödeyerek yaptırdığı anıt mezardır.. 15.yy'dan önce bir deprem sonucu çöktü. Bugün büyük anıt mezarlar için kullanılan "mozole" sözcüğü Mausolos'un Halikarnas'taki bu anıtmezarından gelmektedir
Tanrıça Artemis'in adına Efes'te yapılan tapınakların beşincisiydi. İÖ 3.yy'da yapılan bu tapınak, Efes'te iki yıl bulunmuş olan Aziz Paulus'un zamanında hâlâ duruyordu. Tapınağın içinde heykelci Phidias ve Paraksiteles'de aralarında olmak üzere,birçok Yunanlı sanatçının en yetkin yapıtları vardı. Tapınak İS.262' de Gotlar'ın saldırısı sonucu yağmalanıp yıkıldı, sütunlarından kalan bazı parçalar Londra'da ki British Museum'dadır
Julius Caesar'ın sözleri "Veni, Vidi, Vici" (geldim, gördüm, yendim) İÖ 47'de Anadolu'ya geldiğinde Tokat'ın Zile ilçesinde söylenmiştir.
ANADOLU MEDENİYETLERİ Anadolu'da kurulan uygarlıklar sırasıyla şunlardır: 1) Hititler, Frigler,Lidyalılar, İyonlar, Urartular (MÖ 2.bin-Mö.600 yılları arasında) 2) Persler (M.Ö 543-333) 3) İskender İmparatorluğu 4) Roma İmparatorluğu 5) Bizanslılar (395-1071) 6) Türkler (1071-...)
N O T L A R ; İÖ 6.yy'ın Pers Kral Yolu Batı Anadolu'daki Sardes'ten Susa'ya uzanmıştır. - Fabl Yazarı Aisopos (Ezop) Anadoluludur. - Kral Midas Anadoluludur. - Dünyanın Yedi Harikası'ndan ikisi Anadolu'dadır: -Bu eserler; - Ephesos' taki Artemis Tapınağı, - - Halikarnassos taki Mausoleion.
Efes Selsus (Celcius) Kitaplığı İzmir Selçuk'ta Efes Antik Kenti'nin en önemli kalıntılarından biridir. Roma döneminde 115-117 yılları arasında yapılmıştır. 260 yılında bir yangın geçirmiştir. İki katlı cephesinin görkemli mimarisiyle ün yapmıştır. Kitaplığın içindeki duvarlarda yazı rulolarının konduğu, üst üste üç sıra halinde nişler bulunmaktadır.
Yazılıkaya - Midas Şehri Büyük Anıt Eskişehir'e 90 km. uzaklıkta M.Ö. VII. yüzyılda kurulmuş Yazlıkaya-Midas şehri bulunmaktadır. Bu şehirde Frig döneminin önemli bir eseri olan Büyük Anıt göze çarpmaktadır. Anıtın üzerinde çeşitlli geometrik motifler ve yazılar vardır. Frig döneminde önünde dini törenler yapılıyordu
Ana Tanrıça Heykelciği Pişmiş toprak, M.Ö. VI. binyılın ilk yarısı, yüksekliği 20cm Çatalhöyük. (Anadolu Medeniyetleri Müzesi)
İzlediğiniz için teşekkür ederim.