BAŞKAN DAN Türkiye büyüyen ekonomisi ve etkinliğini her geçen gün artıran dış politikasına rağmen demokrasi ve insan hakları konusunda dünyanın en geri ülkeleri kategorisinden bir türlü kurtulamıyor. Bu çelişkili durumun en önemli sebeplerinden birisi asker-siyaset ilişkilerinde devam eden vesayet sorunudur. Askerin özerk konumunu koruması, savunma harcamalarının denetiminin tam sağlanamaması, general ve amiral atamalarının sivil iradeden bağımsız bir biçimde sürdürülmesi gibi konular demokrasi seviyesinin tespitinde baz alınmaktadır. Aslında askerlikle doğrudan ilgili olmayan hususlardaki vesayetçi tavır Türk Silahlı Kuvvetleri ni kendi işleyişi yönünden de verimsizleştirmektedir. YAŞ ın kuruluş amacının dışına çıkarılarak istişari bir organdan karar alıcı bir organ haline dönüştürülmesi demokrasi tarihimizle yakından bağlantılıdır. Cuntalar, general atamalarını siyaset kurumunun kontrolünden uzak tutarak varlıklarını sürdürebilmekte ve diledikleri zaman siyasete müdahale edebilmektedir. Mevcut durum ülkenin savunmasını güçlendirmediği gibi aksine çok önemli zafiyetler de oluşturmaktadır. Daha güçlü bir TSK ve daha demokratik bir toplum inşasında zaman aleyhimize işlerken bağımsız bir sivil toplum ve düşünce kuruluşu olarak SDE sorumluluklarını yerine getirmektedir. Bu kapsamında asker-sivil ilişkilerini değerlendiren bir ilerleme raporu diyebileceğimiz, YAŞ ve Silahlı Kuvvetlerin Demokratik Sistemdeki Yeri raporu yayınladık. Raporun hazırlığı öncesinde bir çalıştay ve ardından raporu tanıtma amacıyla bir panel düzenledik. TSK nın daha verimli ve etkili bir yapılanmaya kavuşturulması niyetiyle hazırladığımız raporun Türkiye nin demokratikleşme seviyesine katkıda bulunmasını ümit ediyoruz. Suriye de ise her geçen gün daha fazla kan dökülüyor. Türkiye nin ve uluslararası toplumun diplomatik çözüm çabalarını Esad ın muhaliflerini şiddetle bastırmaya devam etmek için kendisine sunulan bir fırsat olarak değerlendirdiği çok açık. Nihayet Özgür Suriye Ordusu nun direnişi Halep ve Şam ın merkezine kadar yayıldı. BM Özel Temsilcisi Annan ın ve öncesinde Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu nun kendisine açtığı kapıları tuhaf bir şekilde arkadan sürgüleyen Esad şimdi adeta gün sayıyor. Mısır ve Suriye nin kaderi ise tarih boyunca da hep birbiriyle irtibatlı olmuştur. Kahire deki bir değişim Şam da da karşılığını bulmuştur. İki ülke arasındaki tarihsel kader birliğinin yakın gelecekte de süreceği söylenebilir. Suriye nin değişimi Türkiye nin dış politikası açısından da önemli bir kilometre taşı olacaktır. Yeni durum uluslararası siyaset literatüründeki stratejik derinlik, sıfır sorun ve yumuşak güç kavramlarınının, bir Türkiye katkısı olarak, yeniden değerlendirilmesinin yolunu açacaktır. Sıfır sorun siyaseti nin ilkesiz bir iyi ilişkiler siyasetinden ibaret olmadığını, üstelik hiç bir zaman somut bir gelişmeyle yanlışlanamayacak bir iyi niyet ve istikamet olduğunu sanırım yakında herkes görecektir. Soğuk Savaş artığı yönetimlerden ve vesayet kurumlarından tamamen kurtulacağımız içimizi ferahlatacak serin günler dileğiyle Prof. Dr. Yasin AKTAY
STRATEJİK DÜŞÜNCE Stratejik Düşünce ve Araştırma Vakfı İktisadi İşletmesi Adına Sahibi Dr. Nurol Canbolat Genel Yayın Yönetmeni Prof. Dr. Yasin Aktay Yayın Kurulu Prof. Dr. Yasin Aktay Prof. Dr. Birol Akgün Prof. Dr. Aytekin Geleri Prof. Dr. Muhsin Kar Doç. Dr. Murat Çemrek Doç. Dr. Levent Korkut Doç. Dr. Yusuf Tekin Doç. Dr. Bekir Berat Özipek Dr. Murat Yılmaz Aydın Bolat Ahmet Ünal Danışma Kurulu Prof. Dr. Tayyar Arı Prof. Dr. Mustafa Aydın Prof. Dr. İbrahim S. Canbolat Prof. Dr. Şaban H. Çalış Prof. Dr. Beril Dedeoğlu Prof. Dr. Hasan Tahsin Fendoğlu Prof. Dr. Cihat Göktepe Prof. Dr. Talip Özdeş Prof. Dr. Ali Şafak Prof. Dr. Mehmet Şişman Prof. Dr. Ertan Beşe Doç. Dr. Yaşar Akgün Doç. Dr. Caner Arabacı Dr. Zafer Aydın Ecemiş Mehmet Akif Ak Bayram Girayhan Veli Şirin Yazı İşleri Müdürü Ahmet Ünal Yayın Asistanları Feyzan Ece Çapa, Yasemin Küçer Reklam Sorumlusu Bedir Sala Yönetim Yeri Stratejik Düşünce Enstitüsü Çetin Emeç Bulvarı A. Öveçler Mah. 4. Cad. 1330 Sokak No: 12 Çankaya / Ankara Tel: 0 312 473 80 45 Faks: 0 312 473 80 46 28 Alevi Açılımı Hangi Zeminde Ele Alınmalı? Tarihle, dinle, kültür ve siyasetle bağlantılı olarak Alevilik konusu; Alevilerin kimlik ve vatandaşlıkla ilgili beyan ve talepleri uzun zamandan beri gündemi işgal etmektedir. 38 Tarımcıoğlu: Prof. Dr. Talip ÖZDEŞ RÖPORTAJ Mahkemeler Yetkilerini Aşıyor E. Askeri Hakim ve Parlamenter olan Faik Tarımcıoğlu ile son dönemde sık sık gündeme gelen Özel Yetkili Mahkemeler konusunu konuştuk. Tarımcıoğlu röportajda evrensel hukuk kuralları açısından özel yetkili mahkemeleri değerlendirirken, yasama, yürütme ve yargı erklerinin birbirinden ayrılmasının önemine vurgu yaptı ve ÖYM lerin varlığına ilişkin görüşlerini SD ye değerlendirdi. Tasarım-Baskı Başak Matbaacılık ve Tan. Hiz. Ltd. Şti. Anadolu Bulvarı Meka Plaza No: 5/15 Gimat Yenimahalle - Ankara Tel: 0 312 397 16 17 Faks: 0 312 397 03 07 www.basakmatbaa.com Fotoğraflar AA, Cihan, ShutterStock Bu dergi içeriğinin telif hakları Stratejik Düşünce Enstitüsü ne ait olup 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca kaynak gösterilerek kısmen yapılacak alıntılar dışında önceden izin alınmaksızın hiçbir şekilde kullanılamaz ve yeniden yayımlanamaz. Bu dergide yer alan SDE nin kurumsal bilgileri ile SDE Akademik Personeli nin çalışmaları dışındaki diğer görüş ve değerlendirmeler, yalnızca yazarının düşüncelerini yansıtmaktadır; SDE nin kurumsal görüşünü temsil etmemektedir. 66 Fransa da Dr. Ergin ERGÜL Ayrılıkçılıkla Mücadelede Dil Politikaları Fransa dilleri politikasının yürütülmesinden Kültür ve İletişim Bakanlığına bağlı olan Fransız Dili ve Fransa Dilleri Genel Delegasyonu görevlidir. Dünyada dil politikalarına yönelik bir kuruma sahip tek ülke Fransa dır.
70 Fransa Zeynep SONGÜLEN İNANÇ İle Almanya: Rekabetten Dostluğa Avrupa daki ekonomik büyümenin ve istikrarın kaynağı olarak görülen Almanya nın, yeniden siyaset sahnesine dönmesi ve hareket kabiliyeti kazanması için yol açılması bekleniyordu. 74 Muhammed 102 Akgiray: RÖPORTAJ Sudan: Mısır da Derin Devlet Direniyor Muhammed Mursi nin 25 Ocak devriminden sonra Mısır ın cumhurbaşkanı olarak seçilmesinden sonra, analistlerin ve araştırmacıların akıllarında Mısır ın mevcut durumu ve yeni cumhurbaşkanının politikalarına dair sorular oluştu. SDE Mısır Temsilcisi Amr Elleithy Mısır ın yeni dış politikası hakkında iktidardaki Özgürlük ve Adalet Partisi Dış İlişkiler Sekreteri Muhammed Sudan ile bir röportaj gerçekleştirdi. RÖPORTAJ Ekonomik Suça, Ekonomik Ceza Uygulanacak Akgiray, SPK nın faaliyetleri ve geçtiğimiz yıl hazırlamış olduğu ve sermaye piyasası için önem arz eden Sermaye Piyasası Kanunu ile ilgili sorularımızı cevapladı. İÇİNDEKİLER YAŞ Gündemi / TSK Yeniden Yapılandırılmalıdır Aydın Bolat YAŞ ın Yapısı Cuntalaşmaya Yol Açıyor Ahmet Ünal YAŞ Öncesi Demokrasi Çalıştayı YAŞ ve Silahlı Kuvvetlerin Demokratik Sistemdeki Yeri Biraz Değişim, Biraz Demokrasi, Daha Çok Kemalizm Dr. Murat Yılmaz Alevi Açılımı Hangi Zeminde Ele Alınmalı? Prof. Dr. Talip Özdeş Aleviliğin Farklı Görünümleri ve Anadolu Aleviliği Prof. Dr. Hasan Tahsin Fendoglu Röportaj: Tarımcıoğlu: Mahkemeler Yetkilerini Aşıyor Suriye de Finale Doğru Prof. Dr. Yasin Aktay BM de Üçüncü Kez Çifte Veto Prof. Dr. Birol Akgün Suriye İran ın ve Batılı Devletlerin Turnusoludur Doç. Dr. Caner Arabacı Bağımsızlığının 50. Yılında Cezayir Doç. Dr. Ahmet Uysal Fransa da Ayrılıkçılıkla Mücadelede Dil Politikaları Dr. Ergin Ergül Fransa ile Almanya: Rekabetten Dostluğa Zeynep Songülen İnanç Röportaj: Muhammed Sudan: Mısır da Derin Devlet Direniyor Krizle Mücadele Sürecinde Almanya nın Tavrı Dr. Dilek Yiğit Vasıflı İnsan Gücünün Ekonomik Değeri İbrahim Dinçer Küresel Ekonomik Kriz ve Refah Devleti Bedir Sala Yerli Otomobile Ne(den) Gerek Var! Murad Tiryakioğlu Röportaj: Akgiray: Ekonomik Suça, Ekonomik Ceza Uygulanacak 2023 Vizyonu ve Türkiye de Yazılım Sektörü Paneli 4 10 14 21 26 28 34 38 42 50 56 62 66 70 74 80 84 90 94 102 107
YAŞ GÜNDEMİ/ TSK YENİDEN YAPILANDIRILMALIDIR Aydın BOLAT SDE Stratejik Planlama Kurulu Başkanı YÜKSEK ASKERi ŞURA
YAŞ çerçevesinde yürütülmesi gereken husus, ordunun değişim sürecine daha aktif katılması ve yeniden yapılanma konusunda adım atmasıdır. YAŞ süreci her şeyden önce ordunun kendi içini darbeciler ve cuntacılardan her anlamda temizlemesi ve yeniden yapılanma için bir fırsat olarak değerlendirilebilmelidir. Yüksek Askeri Şura (YAŞ) nın 1-4 Ağustos ta yapılacak olan toplantısında terfi sırası gelen 122 general ve amiralin durumu görüşülecek. YAŞ listesinde Balyoz davasından tutuklu 33, İnternet Andıcı ndan 2, 28 Şubat tan tutuklu 4 olmak üzere toplam 39 tutuklu ve 3 tutuksuz yargılanan general ve amiral bulunuyor. Şura nın kilit noktasını bu 42 general ve amiralin durumu oluşturuyor. 2010 ve 2011 şuralarında da problem olan bu konu bir üst rütbeye terfi, uzatma hakkı (temdit) ve emeklilik seçeneklerini içeriyor. 2011 Şurası öncesinde Genelkurmay Başkanı ve kuvvet komutanlarının istifaları ile sonuçlanan bu kriz hala aşılabilmiş değil. TSK Personel Kanunu uyarınca tutuklu veya tahliye edilmekle beraber yargılanması devam eden personelin terfi ve kademe ilerlemesi yapılamıyor. Bunlara dava neticeleninceye kadar rütbede en çok bekleme süreleri ile rütbe karşılığı yaş hadleri sınırlamaları da uygulanmıyor. Ancak geçen 2011 YAŞ ında temdit işlemi bir defaya mahsus olmak üzere denilerek uygulanmıştı. Yasal mevzuat zorlanarak yapılan bu işlem söz konusu general ve amirallerin 2012 yılı içerisinde sicil almadıkları için zaten gündeme bile getirilemez. O halde hukuken terfi ettirilemeyen, temdit alamayan bu general/amirallerin rütbelerinde bekleme süreleri dolanlar emekliye ayırma işlemi yapılmalı, diğer tutuklular açığa alınmalı (emekli de edilebilirler), tutuksuz yargılananlar da pasif görevlere getirilmelidirler (emekli de edilebilirler). Çünkü Balyoz Davası; karar aşamasındayken avukatların duruşmalara girmemeleri nedeniyle YAŞ sonrası kritik bir tarihe 6 Ağustos 2012 ye ertelenmiştir. Eğer söz konusu generaller ve amiraller emekli edilmezlerse 6 Ağustos ta Balyoz Davası ndan ceza almaları durumunda (muhtemelen böyle olacak) TSK dan atılmış olacaklar ve emekli maaşları hariç bütün haklarını (rütbelerini, kimliklerini, silahlarını ) kaybedeceklerdir. Bundan dolayı gelinen bu aşamadan sonra hem şahısların hem de TSK nın selameti için YAŞ kararıyla hepsinin emekli edilmeleri en uygun çözüm yolu olarak görülmektedir. Davalarında berat bile etseler bu personelin psikolojik durumu TSK da sağlıklı hizmetler vermelerine müsait olmaktan çıkmıştır. YAŞ ın personelin hukukuna sahip çıkma saikiyle bu durumu atlayarak temdit veya başka yollara başvurmaları krizi derinleştirecek ve telafisi mümkün olmayan sonuçlar doğuracaktır. Bugün Ergenekon, Balyoz, İnternet Andıcı, askeri casusluk ve diğer davalardan 68 general/amiral ve 350 civarında muvazzaf subay ve astsubay tutuklu bulunuyor. Darbe Düzenleri ve Silahlı Kuvvetler TC devletini askerler kurmuştur. Osmanlının son dönem- 5
lerinde neşvü nema bulan darbeci-cuntacı İttihat Terakki geleneği aynı damardan Cumhuriyet Türkiyesi ne de tevarüs etmiştir. Eski Osmanlı paşalarının kurduğu fırkalar tek parti dönemlerinde rejimi domine etmiştir. Egemenlik kayıtsız, şartsız milletin değil askerin olmuş, Türkiye Cumhuriyeti askeri bir cumhuriyet olarak ordunun vesayetinde ve güdümünde, asker ağırlıklı bürokratik bir cumhuriyet anlayışıyla ve sözde demokrasi ile yönetilmiştir. 1960 ihtilali ile başlayan her on yılda bir dışarıdan desteklerle yapılan darbelerle gelen ara rejimler halkın üzerinde tam bir vesayet düzeni kurmuştur. Temel hak ve özgürlükler, hukuk devleti beklentileriyle, refah ve kalkınma çabaları akim kalmış, geri kalmışlık çemberi bir türlü kırılamamıştır. Darbe anayasalarıyla ve darbe kanunlarıyla düzenlenen devlet sistemi içerisinde darbeciler ve onların işbirlikçisi bürokratik elitler ile aristokrat sınıflar öncelikle kendilerini koruyup kollayarak yasaları ve uygulamaları meşrulaştırmışlardır. Halktan kopuk ve onun değerlerine yabancı, taleplerine ilgisiz, paralel devlet idarelerinde iç ve dış statükocu odakların vurucu zinde gücü olarak hep askerler kullanılmışlar ve istismar edilmişlerdir. Darbe düzenlerinde kurulan vesayet kurumlarıyla rejim kontrol altına alınmış, toplum ideolojik kalıplara sokularak baskılanmıştır. Güdümlü Darbeler ve Vesayet Kurumları Darbe anayasalarıyla devlet ve millet üzerinde vesayet kurumları kurulmuştur. Yüksek Askeri Şura, Milli Güvenlik Kurulu, Anayasa Mahkemesi, Askeri Yargı, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi, Yüksek Seçim Kurulu, Yüksek Öğretim Kurulu bunun örnekleridir. Yüksek Askeri Şura silahlı kuvvetlerde tayin, terfi, atama, görev süresini uzatma ve ayırma gibi işlevlerle hükümetten bağımsız ve özerk bir ordu yapısı oluşmasını sağlamıştır. YAŞ yeni bir görev tanımıyla sadece askeri stratejik konseptinin tespiti, TSK nın modernizasyonu gibi konularda hükümete görüş bildirmekle görevli istişari bir kurul haline dönüştürülmelidir. Milli Güvenlik Kurulu seçilmiş hükümetle iktidarı paylaşan, öneren, bildiren, tavsiye eden bir anayasal kurum olmaktan çıkarılarak siyaset kurumunun etkili olduğu bir istişari organa dönüştürülmelidir. Asker sivil siyaset kurumuyla yönetimi paylaşan konumdan, siyaset kurumunun ve seçilmiş milli iradenin emrinde bir konuma çekilmelidir. Bütün demokratik yönetimlerde olduğu gibi hükümet iradesine istisnasız tabii kılınmalıdır. Devlet içinde yargı birliği sağlanmalı, çift başlı yargı uygulaması devlet içinde devlet yaratacak ayrıcalıklar ortadan kaldırılmalıdır. Bu bağlamda Askeri Yüksek İdare Mahkemeleri ve Askeri 6 STRATEJİK DÜŞÜNCE AĞUSTOS 2012
Yargıtay kaldırılmalı, askeri yargı sadece askeri disiplin suçlarına bakmalıdır. Tevhid-i Tedrisat anlayışı gereği devlet içinde eğitim birliğini sağlamak için askeri okulların eğitim programları yeniden düzenlenmeli ve bu kapsamda askeri liseler kapatılmalıdır. Genelkurmay; içerisinde kara, deniz, hava kuvvet komutanlıkları birimlerini kapsayan bir yapıya dönüştürülmeli, yeniden yapılandırılarak Milli Savunma Bakanlığı na bağlanmalıdır. MSB nin sırf askerlerden oluşan personel yapısı değiştirilerek, sivil uzman personel ile çeşitlendirilmelidir. MGK / Milli Güvenlik Siyaset Belgesi Darbe anayasalarıyla ve darbe kanunlarıyla düzenlenen devlet sistemi içerisinde darbeciler ve onların işbirlikçisi bürokratik elitler ile aristokrat sınıflar öncelikle kendilerini koruyup kollayarak yasaları ve uygulamaları meşrulaştırmışlardır. Genel Sekreteri bir orgeneral olan MGK, devletin gizli anayasası (Kırmızı Kitap) olarak nitelendirilen Milli Güvenlik Siyaset Belgesi yıllarca Türkiye nin güvenlik alanındaki temel siyasi yörüngesini belirlemekle kalmadı devletin iç ve dış düşman tanımlarıyla siyasi ve askeri stratejik konseptini tayin etti. MGK bu belge üzerinden yıllarca statükonun devamını sağlayarak vesayet rejiminin politikalarını uyguladı. Bağımlılığın ve kolonyal düzenin devamı için Kırmızı Kitap zemin olarak kullanıldı. Devlet içindeki hukuk dışı yapılar gizli kurallar, kırmızı kitabın dar çerçevesi Türkiye yi bir cendereye hapsetti. Fişlemeler, andıçlar, faili meçhuller, krizler, kaoslar, anarşi ve terör hep bu batılılıkta üredi ve ülkeyi hırpaladı, büyütmedi. Devleti istikrarsızlaştıran, silahlı kuvvetleri yıpratan bu yapıda son yıllarda bazı değişimler yaşandı, yaşanıyor. Artık eski kırmızı kitap yok. MGSB İçişleri, Dışişleri, Genelkurmay, MİT ve diğer birimlerin katkılarıyla ve özelikle sivil iradenin etkinliğiyle MGK Genel Sekreterliği tarafından hazırlanıyor. Yeni MGSB ye iç ve dış politikada demokratik değişim sürecinin vizyon ve öncelikleri yansıyor. Ancak bu değişimin konjonktürel olmaması için anayasal ve yasal dayanaklar mutlaka düzenlenmelidir. Zihniyetlerin değişmesi, ezberlerin bozulmasıdır önemli olan. Aksi halde iç ve dış dengelerin değişmesi halinde her şeyin altüst olma riski daima vardır. Değişim felsefesinin meşruiyetinin yasalarla korunması ivedilikle sağlanmalıdır. Askeri Vesayete Karşı Atılan Küçük Adımlar Askeri Vesayetin aşılması için büyük adımların atılması gerekiyor ancak son dönemde atılan küçük ama önemli adımlar var. - Darbeler ve Darbe teşebbüsleri (12 Eylül, 28 Şubat, Ergenekon, Balyoz ) sorgulanıyor ve yargılanıyor, - Doğu ve Güneydoğu da Olağanüstü Hal kaldırıldı, - MSB bütçesi ve savunma harcamalarının Sayıştay denetimine açılması için kanun çıktı. - Milli Güvenlik Kurulu sivilleşti, yasasında yapılan düzenlemeyle iki ayda bir toplanıyor ve hükümete tavsiyelerde bulunmuyor. - YAŞ kararlarının bir bölümü yargı denetimine açıldı, YAŞ kararlarıyla TSK dan ayrılan askerlerin hakları iade edildi. - 2011 de YAŞ toplantı konsepti değiştirilerek oturuma Başbakan tek olarak başkanlık etti. - Liselerden Milli Güvenlik dersi kaldırıldı. - Kentlerde yaşanan toplumsal olaylara polisin yeterli olmadığı durumlarda askerin mülki amirden izin almaksızın müdahalesine izin veren EMASYA Protokolü yürürlükten kaldırıldı. 7
Zihniyetlerin değişmesi, ezberlerin bozulmasıdır önemli olan. Aksi halde iç ve dış dengelerin değişmesi halinde her şeyin altüst olma riski daima vardır. Değişim felsefesinin meşruiyetinin yasalarla korunması ivedilikle sağlanmalıdır. - 30 Ağustos Zafer Bayramı kutlama kabullerini; Başkomutan sıfatıyla Cumhurbaşkanı yaptı. - 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı resepsiyonuna komuta kademesi tam kadro katıldı. - 27 Nisan e-bildirisi Genelkurmay web sitesinden kaldırıldı. - TRT Yönetim Kurulu ve YÖK Genel Kurulu ndan asker üyeler çıkartıldı. - Sosyal toplantılar için de olsa orduevlerine girişlerde başörtülü ve sakallılara ilişkin yönetmelik değiştirildi. Komutan İtirafları ve Başarısızlıklar Türkiye nin değişimini ve zamanın ruhunu kavrayamayan TSK kurumsal olarak bünyesinde reformları, yeniden yapılanma ve modernizasyonu gerçekleştirememiştir. Soğuk Savaş dönemi uygulamalarını aşamayan askerlerimiz adeta savaşın bittiğinden habersiz Okinava ormanlarında saklanan Japon askerlerinin durumuna düşmüştür. Bir TV programında Emekli Koramiral Atilla Kıyat TSK nın durumunu şöyle açıklamıştı; Her şeye maydanoz olduk, ülkeyi yönetmeye kalktık, kanun dışı işler ve hatalar yaptık. TSK ya zarar verdiğini bile bile üç darbe yaptık. Kendimizi tel örgülerin içine çektik, toplumdan soyutladık, kendi içimizde rütbeler üzerinden ayrımcılık yaptık, sorumsuzca yaşadık, eşlerimiz terfiyi bizden çok istediler, personel reformu yapamadık, Türkiye de solu yok ettik Silahlı terör örgütü kurup yönetmek ve hükümeti cebren devirmeye teşebbüs iddiasıyla tutuklu bulunan 26. Genelkurmay Başkanı Orgeneral İlker Başbuğ; İçimizdeki çürükler yüzünden dışarı bilgi sızıyor. Hata yapıyoruz bunlarda istismar ediliyor. Şekil ve teknik açıdan kanuna uygun olmayan bu web sitelerini ben kapattım. Ben izin vermesem kozmik odaya nah girerlerdi diyerek durumunu ve çaresizliğini ifade ediyordu. Bu itiraflara bir de 27. Genelkurmay Başkanı Orgeneral Işık Koşaner in ses kaydındaki şu sözler denecek fazla bir şey bırakmıyor; Halimiz tam kepazelik, PKK lı diye kendi masum askerlerimizi alnından vurduk. Sadece son olaylar (Uludere, Dağlıca, jetimizin düşmesi) sorgulandığında ortaya çıkacak tek kelime en azından başarısızlık değil mi? TSK nin Demokratik Sistemdeki Yeri / NATO ve AB Standartları Türkiye Cumhuriyeti kuruluşundan itibaren çift başlı yönetim anlayışıyla kurgulanmıştır. Halkın seçtiği seçilmiş yöneticilerin temsil ettiği devlet sistemi askerin ve bürokratik elitlerin oluşturduğu paralel devlet yapısıyla denetim altına alınmıştır. Devlet Derin Devlet, Başbakan Genelkurmay Başkanı, Bakanlar Kurulu Milli Güvenlik Kurulu, TBMM YAŞ, Yargı Askeri Yargı, Yargıtay Askeri Yargıtay, Danıştay Askeri Yüksek İdare Mahkemesi, Okullar Askeri Okullar, Hastaneler Askeri Hastaneler dualitesi Türkiye nin yönetim sisteminin bir gerçekliğidir. Bu hal Türkiye de istikrarsızlığın, geri kalmışlığın, krizlerin yönetim zafiyetinin ve kurumsal yıpranmaların, bütün sorunlarımızın temel nedenidir. Türkiye nin demokratikleşmesi, gelişmiş batı demokrasi standartlarına ulaşması ve demokratik sistem üzerindeki vesayet baskılarının kalkması için silahlı kuvvetlerin demokratik sistemdeki konumunun düzeltilmesi elzemdir. Türkiye 50 yıldır Avrupa Birliği ne girmeye ve onun siyasi, ekonomik, idari sistemi- 8 STRATEJİK DÜŞÜNCE AĞUSTOS 2012
ni yerleştirmeye çabalıyor. 60 yıldır NATO üyesiyiz. NATO ülkelerinin demokrasi standartları neyse bizde de onlar uygulansın istiyoruz. NATO toplantılarına Genelkurmay Başkanı nın arkasında Milli Savunma Bakanı ile katılan tek devletiz. AB kriterlerini kabul ediyoruz da NATO standartlarından neden sakınıyoruz. Yeni Anayasa sürecinde her şeyden önce devlet sistemindeki bu çift başlılıktan ülkeyi kurtaracak bir zihniyet değişimini başarmalıyız. MGK Anayasal kurum olmaktan çıkartılmalı, TSK sivil iradenin emrinde olmalı, Genelkurmay MSB na bağlanmalı ve MSB sivilleştirilmelidir. Savunma harcamaları ciddi bir demokratik denetim altına alınmalıdır. Demokrasi herkes için ve her kurum için güvenlik üretir. Türkiye de demokratik siyasi bilinç yükselirken, Demokrasi (özgürlük) Güvenlik yol güzergahına girmeliyiz. Öneriler ve Sonuç Asker sayısı ölçüsünde TSK, NATO nun ABD den sonra 2., dünyanın ise 5. Ordusu dur. TSK büyüklüğüne rağmen bölgesinde ürettiği stratejik güvenlik ve caydırıcılık aynı oranda değildir. Demokrasi standartlarını yükselten, insan haklarını geliştiren Türkiye nin demokratikleşme hızı, ekonomik gelişme seviyesinin açık ara altındadır. Ekonomik olarak G20 içinde olan devletlerle rekabette 16. sırada olan ülkemiz demokrasi ölçüm verilerine göre 110 ülke arasından 87. sıradadır. Bu paradoksun en önemli nedeni asker-siyaset ilişkilerinden doğan vesayet baskısıdır. General / Amiral kadrosunun yaklaşık yüzde 20 sinin tutuklu ve darbe suçlamalarıyla yargılanıyor olması çok ciddi bir de facto durumdur. Bütün bu çelişkiler ve herkesin bildiği gerçeklikler, TSK nın bir sorgulama dönemini başlatarak, kendi içine dönük bir yeniden yapılanma ve reform sürecine girmesi gerektiğini açıklıkla ortaya koyuyor. TSK nın reformu ve modernizasyonu; niçin ve nasıl bir TSK sorularına yeni cevaplar verecek, misyonu, vizyonu, ilke ve değerleriyle stratejik tehditlerini yeniden tanımlayacak savunma ve güvenlik konseptini üretebilecektir. Siyasetin dışında, seçilmiş hükümetlerin emrinde, asli görevi olan ülkenin dış savunmasına odaklanmış, teknolojik donanımı mükemmel, sayısı az ama vurucu ve caydırıcı gücü yüksek bir TSK, bölgesel güç ve küresel aktör olan Türkiye nin ihtiyaçlarına ve diplomatik kapasitesine en büyük desteği verecek stratejik bir güç potansiyeli olacaktır. Yeni Türkiye nin Yeni TSK sı için beklentisi budur. YAŞ çerçevesinde yürütülmesi gereken husus, ordunun değişim sürecine daha aktif katılması ve yeniden yapılanma konusunda adımlar atmasıdır. YAŞ süreci her şeyden önce ordu tarafından da kendi içini darbeciler ve cuntacılardan tam anlamıyla temizlemesi ve yeniden yapılanma için bir fırsat olarak değerlendirilmelidir. 9
YAŞ IN YAPISI CUNTALAŞMAYA YOL AÇIYOR Ahmet ÜNAL SD Yazı İşleri Müdürü YÜKSEK ASKERi ŞURA
YAŞ ta atamalarla ilgili kararlar teamül gereği oybirliğiyle alınıyor. Bir üye itiraz ederse diğerleri de buna uyuyor. YAŞ üyelerinin bu statüsü cuntacıların ekmeğine yağ sürüyor. Cuntacı bir orgeneral, YAŞ taki konumuyla diğer ordulardaki hatta kuvvetlerdeki bir subayı dahi etkileyebiliyor. Ayrıca generallerin sicili düzenlenirken emekli generallere saygısı konusunda puan verilmesi de eski komutanların korunmasında önemli bir etken. Her Ağustos ayı başında binlerce albayın ve yüzlerce general ve amiralin gözü kulağı Yüksek Askeri Şura toplantısına çevrilir. Emekliye sevk edilebilir, rütbede bekleme süresi uzatılabilir yahut müjdeli haber gelir ve bir üst rütbeye yükseltilebilirler. Çoğu 14-15 yaşından beri askerlik mesleğinin çatısı altına girmiştir. Gençlik ve orta yaş dönemini geçirdikleri Silahlı Kuvvetler deki en büyük hayalleri apoletlerine bir yıldız daha ekleyebilmektir. Kuvvet ve ordu komutanlarının görev müddeti ve rütbede bekleme süreleri hakkında görüş sahibi olabilmek için özel bir çalışmaya ihtiyaç duyulduğundan sokaktaki vatandaş bu konuya pek ilgi göstermez. Hikmet-i hükümetten sual olunmaz diyerek konuyu devlet büyüklerinin inisiyatifine bırakır. Vatandaşlar komutanların bu heyecanına genel olarak uzak kalsa da, bir kısım yerli ve yabancı siyasetçi ve gazeteciler merakla sonucu izlemektedir. Herhalde Türkiye gibi ikinci bir ülke yoktur ki, Genelkurmay Başkanı ataması üçüncü ülkelerin ilgisini bu denli çeksin! Amerikalı meşhur Türkiye Uzmanı Henri Barkey, daha iki yıl öncesine kadar ABD ye gitmeden Genelkurmay Başkanlığı na atanan ilk general olan Işık Koşaner in kararnamesini engellemek için Türkiye ye akıllar veriyordu. Bakın Barkey in gerekçesi neydi: 1 Ağustos ayında Genelkurmay Başkanlığı na Kara Kuvvetleri Komutanı Org. Işık Koşaner in gelmesi öngörülüyor. Koşaner, çok farklı bir dünya görüşüne sahip bir kişilik. Küreselleşmenin Türkiye nin düşmanı olduğunu ve büyük tehdidin Amerikalılar ve Avrupalılar tarafından fonlanan sivil toplum örgütlerinden geleceğini savunuyor. Oysa Koşaner e kadar hep tersi olagelmişti. Genelkurmay ın 1 numarası için güzel şeyler yazılıp söylenirdi. Hatta hassas dönemlerde paşaların ne kadar laik olduğu vurgula- narak İslamcı hükümetlere karşı denge unsuru olarak sunulurdu. The Sunday Times gazetesi Org. İlker Başbuğ u öve öve bitiremiyordu. Aynı sempatinin Amerikalılarca da paylaşıldığı sonradan Wikileaks belgelerinde de ortaya çıktı. İngiliz gazetesi şöyle anlatıyordu Başbuğ u: 2 Müthiş bir askeri şahsiyet ve geçen yıl oyların yüzde 47 si ile seçilen ancak kendisini laik toplumun koruyucusu olarak gören ordu tarafından güvenilmeyen Erdoğan hükümetinin dar bir siyasi çizgide hareket etmesini sağlayacak ideolojik bir şahin. Bu nedenlerden Başbuğ un, Erdoğan ın terfi etmesini tercih edeceği general olmadığı kesin gibi. Görevi bırakacak Org. Yaşar Büyükanıt da bir şahindi ancak impulsif idi ve başbakan daha etkin bir manevra ile üstünlük sağlayabiliyordu. Yabancıların bile bu kadar hararetli takipçisi olduğu müstakbel Genelkurmay Başkanının künyesi, YAŞ toplantılarında belirlendiği için zaman zaman Türkiye nin siyasi ve 11
güvenlik atmosferi de ısınabiliyordu. Haziran ve Temmuz aylarında terör ve irticai eylemlerin artması Türkiye nin politik rutini haline gelmiştir. Elbette ülke tehlike altındayken kimse asker-sivil ilişkilerinde reform yapmayı düşünemezdi! Belki de bölgesinde terörü durduramıyor gerekçesiyle yükselmesi istenmeyen bazı komutanlara karşı provokasyon düzenleniyordu. Ergenekon, Balyoz, İnternet Andıcı, Fuhuş ve Casusluk davalarıyla bağlı olarak 2010 ve 2011 Yüksek Askeri Şura kararlarında yaşanan sorunlar, kısa ve aralıklı demokrasi tarihimizde YAŞ ın rolünü bir kez daha gündeme taşıdı. 2012 Ağustos unda masa nın etrafında yeni düzene göre oturulacak olsa da YAŞ ta ve atamalarda son sözü söylemek yetkisi halen sivillerin (Başbakan ve Milli Savunma Bakanı) sadece birer oyluk değerinin bulunduğu Komuta Kademesi nin elinde. TSK Personel Kanunu ile verilen atama yetkileri YAŞ ı bir istişare organı olmaktan çıkararak idarenin bir parçası haline getirmektedir. Kuruluş amacına aykırı olarak sonradan kazandığı bu kurumsal yetki, askerlik mesleğinin de niteliklerine ters düşmekte ve orduya siyaseti bulaştırmaktadır. Bir albay terfi etmek istediği zaman yahut tuğ, tüm, kor seviyesindeki bir general/ amiral üst rütbeye atanmak istediği zaman, kendisini emir komuta zincirindeki komutanları dışında diğer üstlerinin de gözüne girmeye mecbur hisseder. Çünkü atamada onlar da oy kullanacak ve görüş bildirecektir. Böyle olunca komutanı haricindeki diğer YAŞ üyelerine de ulaşmanın yollarını aramak, onlarla da irtibata geçerek kendisini tanıtmak durumunda kalır. Kendi çabası eğer bu uğurda yetersiz kalırsa, eşini, dostuna da aracı olması için ricacı olmaya zorlayabilir. Elbette Silahlı Kuvvetler deki her komutan için bu durum sözkonusu değilse de sistem bu noktaya yönlendirmektedir. YAŞ ta atamalarla ilgili kararlar teamül gereği oybirliğiyle alınıyor. Bir üye itiraz ederse diğerleri de buna uyuyor. YAŞ üyelerinin bu statüsü cuntacıların ekmeğine yağ sürüyor. Cuntacı bir orgeneral YAŞ taki konumuyla diğer ordulardaki hatta kuvvetlerdeki bir subayı dahi etkileyebiliyor. Ayrıca generallerin sicili düzenlenirken emekli generallere saygısı konusunda puan verilmesi de eski komutanların korunmasında önemli bir etken. YAŞ kuruluş amacına uygun şekilde istişare organına dönüştürülürse üst rütbeye atanmak isteyen general ve albaylar siyasi davranmak zorunda bırakılmazlar. Ehliyet ve liyakat gibi kriterlerin yanısıra yukardan tanıdık bulmak, 12 STRATEJİK DÜŞÜNCE AĞUSTOS 2012
komutanların eşine ulaşmak gibi zaman zaman kamuoyuna da yansıyan yakışıksız söylentilere de son verilmiş olur. Barışta Seferberlik Kadrosu! YAŞ ın atama ve tayinlerde ehliyet ve liyakat esasına göre davranmadığına başka bir örnek de general ve amiral kadrolarının tamamen dolu olmasıdır. Halen Silahlı Kuvvetler seferberlik esnasında kullanacağı kadroları barış zamanında kullanmaktadır. Yarın TBMM savaş kararı alsa ve seferberlik ilan edilse atanacak yeni bir general kadrosu bulunmamaktadır. Kanuna göre 301 tane general olması yeterliyken, YAŞ yetkisini azami oranda kullanarak bu sayıyı 360 ın üzerine (2010 da 367 ye yükseldi) çıkarmaktadır. Halen 362 general ve oramiral bulunduğu TSK nın internet sitesinden ilan edilmektedir. İlginçtir ki, Ergenekon, Balyoz ve Andıç davalarından tutuklu general sayısı (68), kadro fazlası atanan general sayısının neredeyse aynısıdır. Görev süresini uzatma (temdit) yetkisi birkaç kişi için kullanılsa, bunun yetenekli ve liyakatli personelin korunması amacıyla yapıldığı söylenebilir ancak mevcut kadronun beşte biri için yapılıyorsa kadrolaşma iddiaları otomatikman gündeme gelmektedir. Komutanların basına yansıyan görüşlerinden ve son olarak Işık Koşaner in medyaya sızdırılan konuşmalarından anlaşıldığı kadarıyla Silahlı Kuvvetler içinde aksayan noktalar detaylı olarak bilinmektedir. Ancak sonuç alıcı icraatların gerçekleştirilmesi zaman almaktadır. 2011 YAŞ toplantısında masadaki düzenin değişmesi talebinin Genelkurmay dan geldiği hatırlanırsa Komuta Kademesi nin de yeniliklere açık olduğu söylenebilir. Sivil ve askerin artık karşı taraf mantığıyla değil, devlet sisteminin birbirini tamamlayan parçaları olarak uyum içerisinde çalışmalarının zamanı gelmiş ve geçmektedir. İktidarın, askerin ve kamuoyunun düzenlemelerde titiz davranması, gol atma veya zafer kazanma edasıyla davranmaması önem arzetmektedir. Ancak SDE nin hazırladığı raporda da belirtildiği gibi TSK gibi büyük bir bürokratik yapının değişimi sadece kendi dinamikleriyle gerçekleştirmesi neredeyse imkansızdır. Doğrudan siyaset kurumu eliyle gerçekleştirilmesi gereken yenilikler vardır. Genelkurmay Başkanlığı nın Milli Savunma Bakanlığı na bağlanması bu öncelikli konulardan biridir. TSK eşyanın tabiatı gereği statüsünün düşürülmesi istemez ve istemesi de beklenmemelidir. Fakat Türkiye, NATO toplantılarında Milli Savunma Bakanı ile Genelkurmay Başkanı nın protokol sorunu nedeniyle yan yana görünmemek maksadıyla köşe kapmaca oynadığı bir ülke olmaktan kurtarılmalıdır. Dipnotlar 1 http://www.sondakika.com/haber-turk-ordusu-washington-da-tartisildi/ 2 http://www.hurriyet.com.tr/strateji/9574789_p.asp 13