SAĞLIK ORTAMINDA ÇALIġANLARDA GÜVENLĠĞĠ TEHDĠT EDEN STRES ETKENLERĠ VE BAġ ETME YÖNTEMLERĠ MANĠSA ĠL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ HEMġĠRE AYLĠN AY
GİRİŞ ÇalıĢmak yaģamın bir parçasıdır. YaĢamak nasıl bir insan hakkı ise, sağlıklı ve güvenli bir ortamda çalıģmak da bir insan hakkıdır. Sağlıklı ve güvenli iģ ortamı ve güvenli istihdam özellikle sağlık çalıģanları arasında çok önemlidir.
Uluslar arası HemĢireler Birliği (ICN) bu düģüncelerden yola çıkarak; 2006 temasını güvenli ortam-güvenli istihdam üzerine oluģturmuģ ve 2007 temasını da pozitif uygulamaçalıģma ortamı üzerine odaklamıģtır.
ÇalıĢma yaģamında kalitenin arttırılması hasta bakım kalitesinde de artıģa yansıyacaktır. Bir iģ ortamında çalıģanın sağlıklı olması sadece kendisini değil aynı zamanda hizmet verdiği kiģileri de etkilemektedir.
Sağlık çalıģanının sağlıklı olması, sağlık hizmeti alanın sağlığını ve yaģam kalitesini arttırır. Sağlık; çalıģma yaģamını, çalıģma yaģamı da sağlığı etkiler.
Uluslararası ÇalıĢma Örgütü (ILO) ve Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) 1950 yılında iģ sağlığını; Bütün mesleklerde çalıģanların bedensel, ruhsal ve sosyal yönden iyilik hallerinin en üst düzeyde tutulması, sürdürülmesi ve geliģtirilmesi çalıģmaları Ģeklinde tanımlamıģlardır.
ĠĢin ve çalıģma sürecinin neden olduğu birçok sağlık sorunu ve iģ kazaları gibi çalıģma ortamlarından kaynaklanan tehlikeler sağlığı doğrudan etkilemektedir. Sağlık hizmetlerinin birçok alanında özellikle de hastanelerde çalıģanların sağlıklarını olumsuz yönde etkileyen pek çok risk faktörü vardır
Sağlık çalıģanları; Uzun süreli çalıģma, AĢırı iģ yükü, Zaman baskısı, Zor ya da karmaģık görevler, Yetersiz dinlenme araları, Tekdüzelik Fiziksel olarak kötü iģ koģulları (yer, sıcaklık ve ıģıklandırma gibi) gibi stresle ilgili risk faktörlerini içermektedir.
Bu nedenle; Tedavi uygulamaları sırasında; Uzun süre ayakta kalma, Nöbetlerde uykusuzluk, Beslenme düzensizlikleri ile karģı karģıya kalmaktadırlar.
Sağlık personelinin eylemlerinin çoğunluğu insanlara doğrudan hizmet sunmaya yönelik olduğundan, yapılacak olan en ufak bir hata düzeltilmesi mümkün olmayan sonuçlara yol açabilir.
Sağlığın korunabilmesi için öncelikle sağlığı bozan etmenlerin iyi bilinmesi, korunma önlemlerinin alınması ve bu etmenlere yönelik bilgilendirmenin yapılması gereklidir.
ĠĢyerlerinde sağlık üzerinde olumsuz etkiler yapabilecek çeģitli faktörler bulunduğuna göre, bu faktörlerin neler olduğu ve iģyeri ortamında hangi düzeyde bulunduğu, iģyerinde kaç kiģiyi etkilemekte olduğu gibi özelliklerin ortaya konması gereklidir.
Organizmanın bedensel ve ruhsal sınırlarının tehdit edilmesi ve zorlanmasıyla ortaya çıkan bir durumdur. Stres;
ÇalıĢma yaģamında stres kaynakları; AĢırı iģ yükü, ĠĢin sıkıcı olması, Ücret yetersizliği, Yükselme olanağının bulunmaması, ÇalıĢma koģullarında yetersizlikler, Karara katılamama,
Değerlendirmede adaletsizlik, Zaman baskısı, Araç gereç yetersizliği, ĠĢ ortamında huzursuzluk, ĠĢyerinde dedikodu, ĠĢ gerekleri ile kiģilik uyumsuzluğu, Statü düģüklüğü
Stres yaģamın kaçınılmaz olgusudur Ölüm tehlikesi ve yaģam varlığını tehdit eden her olay strese yol açmaktadır. Bireyin iģ ve iģ dıģı çevresi birbirini etkileyerek stres oluģumuna neden olur.
Ġnsana stres tepkisini yaģatan durumlar üç grupta toplanır; Fiziki çevreden kaynaklanan stres ĠĢ veya meģguliyetten kaynaklanan stres Psiko-sosyal özelliklerden kaynaklanan stres.
GEREÇ VE YÖNTEM Amacı; Bir Devlet Hastanesinde çalıģmakta olan sağlık çalıģanlarında güvenliği tehdit edici stres etkenleri ve baģ etme yöntemleri arasındaki iliģkinin incelenmesidir.
Yöntem ÇalıĢma tanımlayıcı tipte bir araģtırmadır. AraĢtırmanın yapıldığı devlet hastanesinden yazılı ve sözlü onam alınmıģtır. AraĢtırmanın evrenini 10 Kasım- 16 Kasım 2009 tarihleri arasında çalıģmakta olan sağlık çalıģanları (399)oluĢturmuĢtur.
Evrenin tamamı araştırmaya dâhil edildiğinden örneklem seçimine gidilmemiştir. Ancak çalışmanın yapıldığı süre içinde izinli, raporlu vs olan ve çalışmaya katılmayı kabul etmeyenler olduğu için 134 kişiyle çalışma tamamlanmıştır.
AraĢtırma verilerinin toplanmasında iki ayrı araç kullanılmıģtır. Birincisi; sağlık çalıģanlarının tanıtıcı özelliklerini içeren anket formu, ikincisi ise sağlık çalıģanlarının stresle baģa çıkma düzeylerini belirleyen Rosenbaum un ÖğrenilmiĢ Güçlülük Ölçeği (RÖGÖ)dir.
Ölçek; stresle baģa çıkmada bireyin kullanabileceği biliģsel stratejileri ne ölçüde kullandığını ölçen bir skaladır. Ölçekten alınması beklenen minimum puan 36, maksimum puan 180 dir. Yükselen puanlar kendini denetleme becerilerinin yüksekliğine; bir diğer deyiģle ölçekte temsil edilen baģa çıkma becerilerinin sıklıkla uygulandığına iģaret etmektedir.
BULGULAR AraĢtırma kapsamına alınan katılımcıların temel özellikleri değerlendirilmiģ ve çalıģanların; %64,9 unun kadın, %35,1 inin erkek olduğu saptanmıģtır. %89,6 sının evli, %10,4 ünün bekâr olduğu saptanmıģtır.
ÇalıĢanların; %49,3 ünün Ön lisans mezunu, %20,2 sinin Yüksek lisans mezunu, %17,9 unun Lisans mezunu, %8,2 sinin Sağlık meslek lisesi mezunu, %2,2 sinin Lise mezunu, %2,2 sinin Ġlköğretim mezunu olduğu saptanmıģtır
ÇalıĢanların; %50 sinin HemĢire, %25,4 ünün Hekim, %15,7 sinin diğer meslek gruplarından, %6,7 sinin Sağlık memuru, %2,2 sinin Tıbbi sekreter olarak çalıģtığı saptanmıģtır.
ÇalıĢanların; %73,9 unun çalıģtığı bölümde çalıģmaktan memnun, %23,9 unun kısmen memnun olduğu, %2,2 sinin ise çalıģtığı bölümden memnun olmadığı saptanmıģtır.
ÇalıĢanların; %88,8 inin stres yaģadığı, %11,2 sinin stres yaģamadığı saptanmıģtır.
Stres yaģayanların; %42,9 unun yoğun iģ yükünden, %28,6 sının hasta ve/veya hasta yakınları ile iletiģimden, %9,2 sinin çalıģanlarla iletiģimden, %8,4 ünün fiziki mekân yetersizliğinden, %5,9 unun idarecilerle iletiģimden, %5,0 inin ise çalıģan güvenliğinden kaynaklı problemler nedeniyle stres yaģadığı saptanmıģtır.
ÇalıĢanların Rosenbaum un ÖğrenilmiĢ Güçlülük Ölçeği (RÖGÖ) Toplam Puan Ortalamaları ÇalıĢanların Rosenbaum un ÖğrenilmiĢ Güçlülük Ölçeğinden (RÖGÖ) aldığı toplam puan ortalaması X=108,5075±19,8144 dur. Bu sonuçlar çalıģanların stresle baģa çıkma becerilerinin orta düzeyde olduğunu göstermektedir.
ÖNERĠLER Sağlık çalıģanlarının çalıģma saatlerinin özel yaģamı etkilemeyecek Ģekilde ve çalıģanın dinlenmesini dikkate alarak düzenlenmelidir.
ÇalıĢanlara ve yöneticilere iletiģim konusunda düzenli aralıklarla hizmet içi eğitimler yapılmalıdır. Sağlık çalıģanları tarafından hasta ve hasta yakınları da iletiģim konusunda bilgilendirilmelidir.
Hastanenin fiziki yapısı, aydınlanma, ısı, kapalı ortam gibi unsurların çalıģanların sağlığını, fizyolojik ve psikolojik durumunu etkilediği bilinmektedir. Bu durum göz önüne alınarak çalıģanların sağlıklarının korunması ve etkin sağlık hizmetinin sunulması için çalıģma yerleri uygun olarak düzenlenmelidir.
Yöneticiler çalıģanların stresli durumlarına dikkat etmeli, uyumsuz ve sinirli oldukları durumlarda konuya anlayıģla yaklaģarak yardımcı ve yol gösterici olmalıdır. ÇalıĢanlar stresle baģa çıkma konusunda uzman kiģilerce eğitilmelidir.
Sağlık çalıģanlarıyla belirli aralıklarla toplantılar düzenlenerek yaģadıkları problemler paylaģılmalı ve yöneticilerle tartıģılarak çözüm yolları bulunmalıdır. ÇalıĢanların belirli aralıklarla çalıģtıkları bölümle ilgili memnuniyetleri ölçülmeli, eğer memnun değiller ise nedenleri araģtırılmalıdır.
TEġEKKÜRLER aylinay-1983@hotmail.com