HAZİRAN 2009 - XXI 48 SERGİ ve etkileşim TASARIMI - CENOVA İtalya'nın en büyük şarkıcı ve bestecilerinden biri olan Fabrizio De André'nin ölümünün 10. yılında, sanatçının anısına kendi kenti Cenova'da, Palazzo Ducale'de SP10Studio ve Studio Azzuro ortaklığıyla etkileşimli bir multimedya sergisi gerçekleştirildi. Luca Orlandi, sergi tasarımını gerçekleştiren SP10Studio'dan Valter Scelsi ile, serginin hazırlık süreci ve serginin etkileşim tasarımını gerçekleştiren Studio Azzuro ile işbirlikleri üzerine bir söyleşi gerçekleştirdi. Luca Orlandi Çeviri: İpek Yeğinsu, Ayşe E. Coşkun Orlandi Fabrizio De Andre sergisi sp10studıo ve studıo azzuro Fabrizio De André (Cenova, 1940 Milano, 1999) İtalya nın en büyük şarkıcı ve bestecilerinden biri. Yoğun ve hemen ayırt edilen sesiyle gelenekselden etniğe, folktan rocka uzanan bir yelpazede arayışlarda bulunan ve bu türleri sözlerinin şiirselliğiyle bir araya getiren De André, evrensel değerleri toplumun dışlanmışları aracılığıyla özgün ve eşsiz bir biçimde anlatmayı başardı. İçedönük, anarşist, akışa karşı, yıldızlar sistemi dünyasından ve klişelerden uzak duruşuyla De André, olağanüstü müziği ve sözlerinin derin içeriğiyle bizlere büyük bir kültürel miras bıraktı. fotoğraflar: Alberto Marcenaro BEŞ ODA, BİR SERGİ, BİR ÖMÜR Ölümünden on yıl sonra, İtalya nın Cenova şehrinde Palazzo Ducale de Studio Azzuro ve SP10Studio ortaklığıyla gerçekleşen etkileşimli multimedya sergisi, onun anısı ve dünyasına bir gezinti sunuyor. Ziyaretçi, beyaz ve ışıklı bir girişten geçerek görsel ve işitsel uyarılarla dolu tamamen karartılmış beş odanın içinde sesler ve imgelerle etkileşime geçiyor. Sergi, hem videoyerleştirmeler, etkileşimli alanlar, büyük ekranlar gibi teknolojik araçlarla, hem de bireysel eşyalar, kitaplar, notlar, fotoğraflarla ziyaretçiye Fabrizio De André nin hatırası, yaşamı, konserleri ve diskografisi içindeki yolculuğunda rehberlik ediyor. lo: Sergi fikri nereden çıktı ve sizinle nasıl iletişime geçildi? Valter Scelsı: Cenova kentinin, Fabrizio de André gibi ülke kültüründe önemli izler bırakan Cenovalı bir bestecinin anısına böyle bir jest düşüneceği ve bunu kendisinin ölümünden on yıl sonra gerçekleştireceği zaten tahmin ediliyordu. Proje teklifi 2007 nin sonlarına
SERGİ ve etkileşim TASARIMI - CENOVA 49 XXI - HAZİRAN 2009 doğru Palazzo Ducale ve Fabrizio De André Vakfı'ndan geldi ve ilk bağlantı küratör Pepi Morgia yla kuruldu. lo: De André kadar önemli bir müzisyenin sergisi nasıl hazırlanır? vs: Cenova da Palazzo Ducale de görülebilen Fabrizio De André sergisi, dört ayda yüz bin ziyaretçiye ulaşarak büyük bir başarıya imza attı. Bu başarının ardında projenin bir kültür ürünü olmasının ötesinde, projenin kendisini aramak gerekir. Eğer toplumsal duyarlılık seviyesinde bir ortak paylaşımı garantilemek istiyorsanız, kendinizi işin kendisinden önce sunma riskinden kaçınmalısınız. Eğer kendi ürününüzü (Studio Azurro nun video işleri gibi) öncelikli olarak ortaya koyarsanız, bu, işinizin anında ve tamamen tükenmesi anlamına gelir. Bu da izleyicinin karmaşık deneyimler yaşamasına engel olur. Hızlı tüketim yapacak izleyici için, zor ve davetkâr olmayan bir süreç olur. Umuyoruz, bu özel tematik sergi örneği; De André nin kendi şehrinde yapılan kendisiyle ilgili sergi, diğer tematik örneklerin bir kopyası olmamıştır. Çalışma, ne tam anlamıyla bitmiş bir sinema, ne de yalnızca bir video-yerleştirme; avangart teknoloji de değil, tiyatro da, fotoğraf da. Bunların her birinden bölümler içeriyor. Özünde ortayı bulmaktan doğan bir ürün denebilir. Ancak öyle bir ortayı bulma türü ki, toplumsal bir yanıt almayı başardığında, sanat haline geliyor. Eğer toplumsal yanıt, yani serginin çok sayıda izleyici çekmiş olması, toplumsal zevklerden türeyen ve toplumsal duygulara karşılık gelen ortak kodlar çerçevesinde gerçekleşirse, kamuoyunu dinlemeye, tanıdık olmayan bölgelerle tanışmaya, bilinmeyene doğru açılmaya yöneltiyor. Sonuç olarak, de André nin şarkılarını dinleyen kişi, aşk, ölüm, güç, savaş gibi evrensel temalar üzerine düşünmeye başlıyor. Onları benimsiyor, onları kontrolsüz, tam da şiirsel bir biçimde ele almaya girişiyor. lo: Sergide ne tür malzemeler kullanıldı? vs: Mektuplar, kitaplar, özel belgeler, birçok fotoğraf, müzik enstrümanları ve sanatçının eşi Dori Ghezzi nin özel arşivinden nesneler. Ayrıca, grafik ve basılı malzeme özel koleksiyonlardan geldi: konser setleri, video arşivleri... Eşi, akrabaları, iş arkadaşları ve dostlarıyla yapılan video-röportajlar ise özellikle bu sergi için hazırlandı. lo: Tematik odalar şeklinde planlanan sergi, mekâna göre mi tasarlandı? vs: Sergi, Palazzo Ducale den başka hiçbir yerde tekrarlanamayacak mekânsal bir çözümdü. Bu değerlendirmeyi nicelik anlamında yapıyorum tabi ki, nitelik anlamında değil. Doğal olarak, mekân seçimi çok erken bir aşamada gerçekleşti ve sonraki her adım mekânın koşullarına bağımlı hale geldi. Araştırmanın temelinde projenin mimari gerekçeleri var. Bu nedenle, projenin tüm oluşum sürecine bakmak gerektiğini düşnüyorum. Bu projede süreç, ivmesini mekânların seçim ve uyarlanmasından aldı. Biz de çalışmayı, Studio Azzurro nun grafik kimlik
giriş sayfasında Birinci odada altı farklı ekranda Fabrizio de André'nin röportajları, şarkılarından kesitler, tarihi ya da güncel görüntüler gösteriliyor. önceki sayfada üstte solda: Birinci oda. Yan duvarlarda, şarkı sözlerinin el yazısı olarak arkadan yansıtıldığı medya. üstte sağda: Dördüncü oda: Ziyaretçiler sanatçının fotoğraflarını seçerek buradaki tripodlu kutulara yerleştirebiliyorlar. altta solda: Sanatçının felsefesinin bir yansıması olarak Anarşi sembolü A altta sağda: Birinci oda: Sanatçının şarkılarının, müzik aletlerininaktarıldığı büyük ekranların olduğu oda. bu sayfada altta: Serginin ilk odasında, yan duvarlardaki nişlerin içerisinde sanatçının kendi el yazısıyla şarkı sözleri, özel yazıları, kitapları ve biriktirdiği gazete küpürleri sergileniyor Fotoğrafın altında bu birimlerin ön görünüşü yer alıyor. altta sağda: Birinci oda. karşı sayfada üstte sağda: Uygulama sürecinden çizimler altta solda: Birinci odada yer alan, duvarlara şarkı sözlerinin el yazısı olarak arkadan yansıtıldığı medyanın oluşturulma aşaması. El yazıları, duvar önüne kaplanan tek parça gri perde üzerine yansıtılıyor. altta ortada: Birinci odanın duvarlarındaki sergileme amaçlı kullanılan nişlerin uygulama aşamasında arkadan görünümü. altta sağda: Serginin girişinde, serginin küratörü Guido Harari tarafından siyah-beyaz çekilmiş konser fotoğrafı yer alıyor. Burada, mekânı ortadan ikiye bölen, sergiye ait basılı malzemenin ve de Andrè üzerine yazılmış tüm kitapların sergilendiği bir kitaplık yer alıyor. Beş odasıyla Fabrızıo De Andre sergisi Birinci oda De André nin metinlerine adanmış: Cenova, kadınlar, anarşi, dışlanmışlar, savaş ve ölüm. Altı farklı ekranda röportajlar, şarkılardan kesitler, sözü edilen temalara gönderme yapan tarihi ya da güncel görüntüler gösterilirken, yan duvarlarda nişlere yerleştirilmiş olarak sanatçının hem kendi el yazısından büyütülmüş metinler ve şarkı sözleri, hem de özel yazıları, kitapları ve gazete küpürleri sergileniyor. Bazı kişisel eşyalar ve konserlerden orijinal sahne dekorları bu mekânın bütünlüğünü tamamlıyor. İkinci oda, müziğe ayrılmış interaktif bir oda: Ziyaretçi, kutularda kopyaları sunulan plaklardan birini seçip özel olarak hazırlanmış masaya yerleştirdiğinde o plağa ait müziği dinleyebiliyor ve karşısına yine o plakla ilgili videolar, görseller ve plakta emeği geçen kişilerin röportajları geliyor. Duvarlarda eski orijinal plaklar ve sanatçının Guido Harrari ve başka önemli fotoğrafçılar tarafından, turneleri sırasında ya da yaşamının özel anlarında çekilmiş çok sayıda fotoğrafı görülüyor. Üçüncü ve son derece heyecan verici, duygusal oda, Tarot odası: De André nin bir turnesi için Pepi Morgia tarafından tasarlanan projenin yeniden önerilmesiyle, Studio Azzurro çok özel bir çalışma ortaya koydu; profesyonel oyunculardan oluşan bir ekibin, De André nin şarkılarının 31 kahramanını yorumladıkları temalı videolar hazırlandı. Tarot kartı biçiminde üç büyük ekranda, bu öykülerin kahramanları hareket ediyor, bu arada odada sanatçının müziği ve sözleri yankılanıyor. Yanlara yerleştirilen iki dokunmatik ekranda ise, ziyaretçi bir kahraman seçip kendi tarot kartını tasarlayabiliyor. Dördüncü salon sanatçının hayatına ayrılmış: Özel yaşamının ve sanatsal kariyerinin en önemli olaylarını kapsayan bir kronoloji tüm duvarlarda görülüyor. Bazı fotoğraflar ziyaretçiler tarafından seçilerek özel olarak hazırlanmış tripodlu kutulara yerleştirilebiliyor, böylece röportajlar ve sanatçının ailesine ve hayatında önemli yeri olan kişilere ait tanıklıklar aktif hale geliyor. Son olarak beşinci salon, tanıklıkların (çoğunlukla edit edilmemiş olarak), konser görüntülerinin, röportajların ve Vincenzo Mollica nın yıllar içinde derlediği arşivin beş saat boyunca durmaksızın gösterildiği küçük bir sinema olarak tasarlanmış. www.palazzoducale.genova.it HAZİRAN 2009 - XXI 50 SERGİ ve etkileşim TASARIMI - CENOVA tasarımlarıyla bütünlük oluşturacak bir biçimde yürüttük. lo: Studio Azzurro ile olan işbirliğiniz nasıl doğdu? vs: Projeye yaklaşımımız, görüntü ve ses üzerinde çalışacak kişilerle ve kurumlarla sık sık işbirliği yapmamızı gerektirdi. Serginin tümünü güçlendirecek bir multimedya anlatımına duyduğumuz gereksinimden dolayı ön hazırlıklar sırasında Studio Azzurro ile çalıştık. Organizatörler tarafından açılan yarışmayı kazanarak 2008 ilkbaharından bu yana serginin gerçekleşmesi için etkin bir çalışma gerçekleştirdiler. lo: Projede süresince yaptığınız seçimlerden bahseder misiniz? vs: Sergiyi gezenlerden bazıları, sergide kullanılan elemanların çok teknolojik olmadığını hatta çok temel düzeyde olduğu yorumunu yaptılar. Biz etkileşim i bir sıfat olarak değil, projenin gereksinimlerine yönelik bir işlev olarak kullandık. Şiir ve teknoloji ziyaretçiye bir paket halinde sunuluyor ve böylece uyumlu ve kabul edilebilir bir sonuç ortaya çıkıyor. Şu bir gerçek ki; bir anaokulu çocuğunun kullanımına sunulan herhangi bir oyun konsolunun teknolojik performansı bile etkileşim bakımından bu yerleştirmelerinkinden daha üstün ancak, daha önce de söylediğimiz gibi, bizi ilgilendiren projenin gerekçeleriydi. İzleyicinin duygularını De André nin duyarlılığıyla buluşturmak sergi düzenlemesinin merkezindeydi. lo: Sergi boyunca izleyicinin takip ettiği yolda ve farklı odaların tasarımında ne türden çözümler geliştirildi? vs: Son on yıldır Cenova daki Palazzo Ducale nin mekânlarında İtalyan edebiyatçıların kolektif sergileri için çalışmalarımız oldu. De André nin şiir anlayışı ve Cenova Cumhuriyeti'nin eski siyasi güç merkezi Palazzo Ducale arasındaki ilişki, kendi ilgi alanımızdan ve bu on yıldan yola çıkarak tüm 20. yüzyıldan malzeme topladığımız bir hazırlık süreciyle kesişiyor. De André sergisinin hazırlık süreci, İtalyan geleneği ve mimar Franco Albini nin öğretisinde olduğu gibi, plastik çözümlerden çok mekânsal çözümlere yönelik. Burada neyin akılda kalıcı kılınacağının sorumluluğu (iyi ya da kötü anlamda) Studio Azzurro nun görüntü ve seslerine bırakılıyor. Bu da öykünün mekânsal örgüsü ve odaların sıralanışını belirliyor. lo: Serginin iletişiminde kullandığınız basılı malzemelerin grafik tasarımından bahseder misiniz? vs: Etkinlik posteri, katalog kapağı, duyuru posterleri ve yayınlarda yer alacak reklam ilanları gibi proje ihtiyaçları hemen bir grafik kimlik oluşturulmasını gerekli kılıyordu. De André nin 6x6 orta kalibre bir fotoğraf makinesiyle Dori Ghezzi tarafından çekilmiş siyah-beyaz fotoğrafının ana imaj olarak seçilmiş olması mesajımızı daha güçlü bir şekilde iletmemizi sağladı. Başlık için seçilen font ise De André nin yetmişli yıllarda yayınlanan La Buona Novella ve Storia di un Impiegato adlı iki plak kapağında kullanılan fontun yeniden yorumlanmış haliydi.
sp10studıo Sp10Studio, 2002 yılında Valter Scelsi ve Vittorio Caponetto tarafından Cenova da kurulmuş bir mimarlık ofisi. Restorasyon, yaşam ve çalışma alanları tasarımı ve sergi küratörlüğü/hazırlığı gibi konularda çalışmalar yapan Sp10Studio Brugnato Mineral Müzesi çalışmasıyla 2007 de Intraluoghi ulusal ödülünü kazandı. 2008 yılında ekibe Carlo Bagliani ve Antonio Norero katıldı. studıo azzurro Studio Azzurro, 1982 yılında Fabio Cirifino, Paolo Rosa ve Leonardo Sangiorgi tarafından Milano da kuruldu. 1995 yılında etkileşimli sistemler uzmanı Stefano Roveda da ekibe katıldı. Şu anki ofisleri eski Milano Buhar Fabrikası. Studio Azzuro bugüne kadar çok sayıda ödül aldı. sergi adı: Fabrizio De André sergisi yer: Cenova, Palazzo Ducale tarih: 31 Aralık 2008-21 Haziran 2009 küratörler: Vittorio Bo, Guido Harrari, Vincenzo Mollica, Pepi Morgia konsept tasarımı - uygulama: Studio Azzurro (Fabio Cirifino, Elisa Giardina Papa, işbirliği Paolo Rosa) sergi projelendirme: Sp10Studio Mimarlar Birliği (proje Carlo Bagliani, Vittorio Caponetto, Antonio Norero, Valter Scelsi, işbirliği Nicola Lunardi, Raffaella Parodi, Veronica Rusca, Andrea Spinetti, Lorenzo Trompetto) grafik tasarım: Sp10Studio Mimarlar Birliği (proje Carlo Bagliani, Vittorio Caponetto, Antonio Norero, Valter Scelsi, işbirliği Gabriella Barresi, Nicola Lunardi, Raffaella Parodi, Veronica Rusca, Lorenzo Trompetto) SERGİ ve etkileşim TASARIMI - CENOVA 51 XXI - HAZİRAN 2009 plan kesit